1
رد رثوم لماوع ا
یاقتر تیعضو
یداصتقا یعامتجا –
ناقمم نانز قیرط زا
داجیا م
نیزگیاج یاه تشیع یزرواشک
ولیجاح هناتف
1
یمیظع هیقر .*
ارس نیقس
2
1
* و - و یسانش هعماج یرتکد رایداتسا
زیربت هاگشناد یعامتجا تاقیقحت هسسوم fhajiloo@ymail.com
2 - یسانشراک هتخومآ شناد یشهوژپ راکمه ،یعامتجا مولع شهوژپ دشرا
گنهرف سمش نایوار هسسوم
هلاقم رضاح حرط یارجا زا لصاح یاه هتفای ساسارب یاقترا فده اب
تیعضو یعامتجا و یداصتقا هچایرد هیشاح قطانم
هیمورا زا هدافتسا اب یاه تشیعم
نیزگیاج یزرواشک هویش .تسا هدش ماجنا
لمع رد قیقحت درکیور اب یتکراشم شهوژپ
و ناقمم رهش نآ ورملق رد
11 لحاس یرتمولیک یقرش
ا هیمورا هچایرد .تس
بلطواد نانز لماش یرامآ هعماج و داجیا
هار
راک و بسک یزادنا .دنشاب یم یتکراشم
جیاتن یم ناشن هدمآ تسدب دهد
نیمات رد یا هقطنم و یلحم نیلوئسم تیامح
رانک رد راک و بسک ناکم هفلوم
دامتعا نوچ ییاه یهورگ نورد
نورد تکراشم و یراکمه ، یهورگ
، تیامح و تقفاوم
،هداوناخ نادرم لماوع نیرتمهم
رثوم رد هار یزادنا تیلاعف موادت و تشیعم
یاه نیزگیاج دنشاب یم .
:یدیلک ناگژاو یداصتقا یاقترا
ا تشیعم ،یعامتج نیزگیاج
،راک رازاب ، ، یلحم یاهداهن
2
1 - همدقم دمآرد بسک لصاح
،دیلوت زا یگدنز موادت و ماوق عبنم نیرترادیاپ و نیرتدامتعا لباق هراومه
،مورحم قطانم رد هژیو هب
اذل تسا ییاتسور و هتفای هعسوت رتمک هنیمز شرتسگ
لاغتشا و ینیرفآراک یاه ییاز
یاهراکهار نیرتمهم و نیرترثوم زا هعسوت
و تیلاعف هب ندروآ یور زا یریگشیپ یبط عبانم برخم یداصتقا یاه
یتیعمج تاکرحت زا یشان یاه بیسآ زا یریگشیپ و یع
تسا هتساوخان (
،ناراکمه و ولیجاح 1931
) هب تبسن یشخب یهاگآ و ییاسانش . یاهدادعتسا
و یعیبط تیزم
یبسن یاه دوجوم
هقطنم ره رد همانرب و
هرهب یارب یزیر نآ زا یرادرب
اب هک یروط هب نیمات
مدرم یساسا یاهزاین هتشاد تقباطم
و هعسوت ناکما
یعامتجا هافر نیمات و یتسیز ناوت اب قباطم یداصتقا یلحم هعماج یارب هژیو هب
یساسا و نیلوا زا دشاب هتشاد هارمه هب ار
همانرب تامادقا نیرت رادیاپ دمآرد و لاغتشا داجیا یارب یزیر
ره مدرم تشیعم نیمات تهج تسا هقطنم
. نیا هجیتن نیلوا
درکیور
، رب راشف شهاک ع
یاه هصر و یعیبط
ظفح .دوب دهاوخ نیمزرس عبانم هضوح رد
زیربآ یاه ی
مک لکشم اب هک هجاوم یبآ
،دنتسه مهم یاهراکهار زا یکی زا تظافح
کاخ و بآ عبانم
؛ تشیعم ندرک نیزگیاج و جیورت ،ییاسانش مک یبآ زاین اب یاه
اب
تیلاعف رگید یازدمآرد یاه تسا یزرواشک شخب رد
تشیعم دوجو . ،کاخ و بآ عبانم رب راشف شهاک زا یادج ،نیزگیاج یاه
هدیدپ رگید و یلاسکشخ( یمیلقا تارییغت و یزرواشک تلاوصحم رازاب تاناسون ربارب رد یلحم هعماج تمواقم بجوم یاه
یم )هبقرتم ریغ یعیبط دوش
(
،مان یب 1931 ) .
2 - نآ ترورض و فادها ،هلئسم نایب
یکی ماگ زا شیپ یاه رد هدش ینیب
تشیعم جیورت و ییاسانش ،هیمورا هچایرد یایحا یزرواشک لمکم ای نیزگیاج یاه
حرط یارب بسانم طیارش ندرک مهارف و کاخ و بآ عبانم هب فده هعماج یاهراوناخ هیکت شهاک راک نیا ییاهن فده .تسا یم هیمورا هچایرد یطیحم تسیز بآ مهس هلئسم دشاب
( ،مان یب 1931 ).
یاه تشیعم هعسوت شناد نتشاذگ کارتشا هب اب یلحم هعماج هک دوش یم نکمم ینامز نیزگیاج
تکراشم و یموب
تیلاعف هعسوت و داجیا یارب دوخ سرتسد رد و هوقلاب عبانم ،یگنهرف تایصوصخ اب بسانتم ییاهراکهار هب یمومع ازدمآرد یاه
.دشیدنایب تلاخد
عامتجا یاه یروحم
اق فده هعماج رد روظنم نیا هب هک 1
یم ار تسا ارجا لب دوبهب :یلک هورگ هس رد ناوت
تخاسریز تراهم شزومآ ،اه
تیامح و اه درک یدنب میسقت یلام یاه
( ،مان یب 1931 ) حطس هب هجوت اب قطانم نیا رد دنچره .
تصرف نیلوا رد هراومه یلحم هعماج ءاضعا ،دمآرد نییاپ و تلایهست راتساوخ
کمک یلام یاه دنتسه
هک هدرک تباث هبرجت یلو
هنیمز داجیا و یتراهم یزاسدنمناوت تراهم شرتسگ یارب دعاسم یاه
دوجوم یاه نیزگیاج یاه تشیعم هعسوت راکهار نیرتهب
.تسا کچوک عماوج رد هداوناخ
یدیلوت دحاو کی ناونع هب عومجم رد و هداوناخ داصتقا لوا هجرد رد ،دوخ عونتم تلاوصحم اب
هعماج داصتقا یم ناماس ار یلحم
.دهد انایحا و یلم فرصم یاهرازاب هب اهنآ ندرک هناور و یگناخ تادیلوت شیازفا هب کمک
نیب دادعت لاغتشا و ینیرفآراک هب رجنم هکلب راوناخ دمآرد شیازفا تهج رد یماگ اهنت هن هتفای ماظن راتخاس کی داجیا اب یللملا
یم لاعف یاهورین زا یرتشیب دوش
ر نیا زا . حرط و دوز لاغتشا یاه یعامتجا هیامرس رب هیکت اب هدزاب
یلحم یدنمناوت و نیرتمهم
تسا عماوج نیارد هجوتدروم دربهار .
.تسا هداد رارق ساسا نیا رب ار دوخ راک یانبم زین رضاح شهوژپ
3 - شهوژپ ورملق
1 -community based interventions
3
یاهرهش زا یکی ناقمم رهشرذآ ناتسرهش
دودح رد 91
بونج یرتمولیک زیربت رهش برغ
، هب هلصاف هس رتمولیک زا هداج
یلصا رهشرذآ هب زیربت و
رد 11 و هیمورا هچایرد یقرش لحاس یرتمولیک عقا
هدش تسا ( ،یقرش ناجیابرذآ یرادناتسا online
).
لاس رد هتشذگ یاه بآ
برش و یعارز آ دودح هلیسوب ن 01
هتشر تانق ج :لماش یزرواشک تلاوصحم دیلوت یارب و
،هزبرخ ،
درگ ،ولآدرز و،
ماداب هک هدمع زا رهش نیا یزرواشک تلاوصحم نیرت تسا
نیمأت یم تسا هدش یلو
نونکا یرایسب ندش کشخ اب
زا تانق اه تیلاعف یارب یبآ عبانم دیدش تیدودحم اب یلاها وربور یداصتقا اه
.دنتسه رارق ،هقطنم ییایفارغج تیعقوم هب هجوت اب
هک دراد رارق کاخ ودرگ و قلعم تارذ یاراد ییاهداب شزو نایرج رد هراومه رهش نیا ،هیمورا هچایرد و دنهس هوک نیب نتفرگ .دنور یم رامش هب نآ نکاس تیعمج شهاک رب رثوم لیلاد هلمج زا بآ دوبمک رب هولاع رضاح لاح رد
شیب مم مدرم ِرت هب ناق
یروارف و تخپ یلیجآ دوخن
دنتسه لوغشم رهش نیا .
هنلااس دودح لهچ دوخن دصرد ناریا ماخ
ار وخن هب لیدبت د
یچ هناور و
یجراخ و یلخاد یاهرازاب یم
دنک (
،ناراکمه و ولیجاح 1931
) . مان هب یتنس یزودور زا یصاخ عون نزوس
یزود ناقمم هک
دنا فقاو نآ هب رهش نانز قافتا هب بیرق تیرثکا مهم زا زین
یم رامش هب رهش نیا یتسد عیانص نیرت ور
.د
4 - ناکما یجنس
، نیزگیاج تشیعم یزاس هدایپ و ییاسانش
هدننکدیلوت یلام تارابتعارب هیکت اب هک یماظن داجیا یارب مک یاه
ناوت شیازفا و دیلوت هب رجنم لمع رد دناوتب دمآرد
مک تارابتعا زا هدافتسا یارب یلحم .تسا یرورض یعامتجا راتخاس اب بسانتم ییاهراکهار یوجتسج ،دوش هرهب
نیرتمهم
یم یدنب میسقت یلک روحم راهچ رد عوضوم نیا ندرک یتایلمع یاهراکهار :دوش
1 . هعماج هب یشخب یهاگآ یلحم
تبسن هب یدنمناوت همانرب یارب دوخ یاه یزیر
فده و دقا یراذگ یعمج تاما
و دیلوت یارب
.رادیاپ تشیعم 2 . تراهم و یموب شناد یریگراکب و تخانش .راک یورین و هیامرس تیریدم یارب هعماج ءاضعا یاه
9 . .دوش یم یلحم هعماج رادیاپ هعسوت و یرگن هچراپکی هب رجنم هک فده هعماج تکراشم ییازفا ناوت
4 . تیفرظ و یزاسداهن رب هیکت اب یلحم هعماج رد یزاس
شرتسگ هب تبسن هعماج تبغر هب رجنم هک یعامتجا هیامرس
.دوش یم رادیاپ تشیعم یاهدنیارف تشیعم هعسوت یارب تراهم هک نیا رب هولاع دیاب رادیاپ نیزگیاج
فده دروم راک یورین و هیامرس تیریدم رد هعماج ءاضعا یاه
یم رارق تیامح بلج یارب .دشاب یروآون یماح زین هعماج یاضف دریگ هویش نیرتهب یمومع
"
هرهب ندادرارق زکرم رد نارادرب
تیلاعف
"
هرهب .تسا هاگآ نارادرب
تلع نیب طابترا یرارقرب ییاناوت تسا نکمم دنچره .دنتسه دوخ طیارش هب دارفا نیرت و اه
لولعم لیصحت کی یبوخ هب ار اه میمصت هک ینامز یلو دنشاب هتشادن یهاگشناد هدرک
تعفنم هب یریگ نارب
تسایس ره ییاهن
مه دوش لوحم ییآمهدرگ یط اههاگدید ییازفا
یم هدش ذاختا تامیمصت هابتشا بیرض شهاک بجوم اهنآ اه .دوش
ساسا نیارب
همانرب یتکراشم قیقحت یارجا یارب ریز لحارم و هدش یزیر
شهوژپ هقطنم رد دمآرد ارجا هب
( یمیظع و ولیجاح
، 1931 ):
1 . تخانش یارب یتکراشم شهوژپ و یلحم هعماج زا معا ناعفنیذ یراکمه بلجاب یلحم یدنمناوت و یعامتجا هیامرس
دربشیپ یارب یتلود ناعفنیذ فده
یاه حرط
2 . هنیمز تسیز و یداصتقا ،یعامتجا یبایزرا و ییاسانش :روظنم هب یزرواشک نیزگیاج تشیعم یاه حرط یتکراشم یبای
تشیعم یطیحم یبایزرا و ییاسانش ،ینونک یاه
تشیعم یطیحم تسیز و یداصتقا ،یعامتجا نیزگیاج یاه
9 . تیفرظ جیسب ،یزاس داهن و یعامتجا
هعماج رد یزاس هاگراک یرازگرب اب یلحم
هتفای یتکراشم لیلحت و یشزومآ یاه یارب اه
هنیزگ ییاسانش لیسناتپ و دوجوم یازدمآرد یاه
نآ جیورت تیلباق و هقطنم راد
4 . هویش نییعت زا هدافتسا یاه
از لاغتشا یاه حرط یارجا یارب تاناکما و عبانم
5 - شهوژپ یاه هتفای
4
هتفای یم ناشن رضاح شهوژپ یاه دهد
رنه درف هب رصحنم ناقمم یزود نزوس
لغاشم هعسوت یارب یبسانم هنیمز یگناخ
لکشت نادقف یلو هدرک مهارف هقطنم نیا رد عیانص شخب رد لاعف یاه
،یتسد نادقف هدیا دیلوت دیدج یاه
، و اه حرط هب اکتا
شزومآ نادقف یرارکت و یمیدق یاه هشقن یارب یزودلگ و یطایخ هتفرشیپ و یا هفرح یاه
داجیا رییغت دوبهب و زا و دیلوت هیور
،یا هقطنم و یلحم یاهداهن تیامح مدع ،راک رازاب رت مهم همه نادرم روضح مدع
یعامتجا هیامرس و تیلاعف
یتکراشم یاه
یدیلوت لودج رد هک تسا هدرک وربور یدج تلاکشم اب ار هرامش
1 .تسا هدش هراشا نآ هب
(لودج 1 قم ) نانز اب هبحاصم نتم زا هدش جارختتسا یاه هلو
میهافم قیداصم
نادقف رازاب راک
راک رازاب لکشم اب ام و دیلوت یارب
.میتسه ور هبور راک هعسوت
یدایز یاهزیچ مه هک
ه نومتسد ور میتخود .مینک راکیچ هدنوم
دمآرد شهاک و یا هقطنم و یلحم یاهداهن تیامح مدع
نایاقآ پدوخن ز نا هک .دنهاوخ یم نماض اتدص ماو یارب دنشک یم تمحز یلیخ
هک یدارفا آ یهدناماس یارب ادتبا دندم
رخآ تسد .مینک یمن یکمک لاصا ام دنتفگ
تسا رایع راهچ یلاط لثم اروش فرح دینک تکرش هاگشیامن دییایب دنتفگ
میدرک دامتعا ام آ
میدید میدم راک
ماخ
،تسا ناش رد دندوب هتشاذگ هک یهاگشیامن روضح
.دوبن نز
یتقو ئسم یسک لو تسا ب نامز دیاب گ راذ د تسا لوئسم دارفا کت کت لابق رد .
دننک یمن لمع دنهد یم هک ییاه لوق هب نلاوئسم د ملاس نم هب یکی نلاا هگا
ب دیوگب دنک اضما دیاب ده ملاس نم ه
منک لوبق ار شفرح ات ئسم لاو دننک یمن لمع دننز یم یفرح هی ن
ا یلام تیامح هگ ن
.مینک عورش ور یراک هی مینوت یمن دننک
دنهدب نام لکشت یارب اج ام هب تسین ماو طقف یلام تیامح زا روظنم نلاا ات هگا هتفرگن تروص تیامح نوچ هدشن ماجنا یراک و شورف رازاب نیمات رد ام یارب تسین لوپ نداد طقف تیامح
تسا یفاک دننک تیامح تلاوصحم یبایرازاب .دیهد ماجنا نوتدوخ یراک هی دیاب داد میهاوخن یزیچ چیه دنیوگ یم اجک و میهد ماجنا اجک اما میهد یم ماجنا راک ام
میشورفب یم اوخ میه هورگ رد ی شاب می یتعفنم هک هتشاد
.دنهد یمن لوپ ناشنارسمه هک یدارفا یارب دشاب
نادقفیعامتجا هیامرس
و یراکمه مدعتکراشم
دنتسین هک دنشاب مهاب دیاب همه ارب یراک منیبب نم هگا مراکمه ی
یاج هب دیاب هدموا شیپ وا
.دورب شیپ ات منک راک
یهورگ راک رد هگا میتسیاب دیاب نیتسیاب اپرس نگب هگا
نینیشب نگب دنتسین تاررقم عبات اه یلیخ یلو مینیشب دیاب
م ور یچ همه راک میسقت عقو دننک یم لوحم
.دهد ماجنا لماع ریدم
همه هورگ رد تسه مه
دن هداس فرح کی یتح یلو دینزب اضعا هب
دنک یمن لوبق سکچیه دننک لقتنم ات یم
دنیوگ
امش ناتدوخ گب یو .دی
یدامتعا یب
سک چیه هب رضاح لاح رد یمن
ناوت .درک دامتعا
ییاهفرح نینچ اب لابق سا اب
ا م ی م ا نارگید یارب هتفرگ ماو
دنا .مینک دامتعا روطچ
مسا اب ینواعت هیامرس زا اضعا .دننک یم هدافتسا
فیلکت لوپ میداد لابق هک ییاه زونه
تسین نشور
قودنص هتشذگ رد داهج ور تارابتعا
میدرک دامتعا مه ام داد لیکشت یزرواشک .یچیه هب یچیه شدعب یلو
مینودب ماجک زا میرای یمن رد رس دایز یلام لیاسم زا هک ام دنک یم اعدا هک یسک
یراک یم ماجنا هد د اعقاو تسرد
یم ماجنا هد د .
مدع تیامح نادرم
رتهب دننیبب یدج ار عوضوم ات دنشاب تاسلج نیا رد مه نویاقآ تسا
دیاب نویاقآ لوا شزرا اه مناخ راک یارب
دعب دنشب لیاق نیلوئسم
6 - هجیتن گ ی یر
5
رانک رد اهنآ هک ینامز ات و دنراد هعماج و هناخ رد ار یریگ میمصت تردق نیرتلااب نادرم ،شهوژپ یاه هتفای هب هجوت اب دنهاوخن یریگ میمصت تردق و هدش دیدرت و کش راچد تیلاعف عورش رد اهنآ دنشابن راک و بسک کی عورش رد دوخ نارسمه
دیلوت یاه تیلاعف عورش یارب نیاربانب تشاد یا هقطنم و یلحم یاهداهن نآ یاتسار رد و هدوب یرورض نادرم تیامح بلج ی
یارب رگید یاه نامزاس و اهناگرا اب یریگ طابترا ،ناکم یزاس مهارف رد تلاوصحم هضرع یارب بسانم رتسب ندرک هدامآ
و یدیلوت مهارف
یفرعم و یلام تلایهست یزاس رنه نیا
تعنص یاه یدنمناوت زا یکی ناونع هب یتسد عیانص تارداص هوقلاب
دنراد یمهم شقن نانچ
ت ساسارب هک و هداوناخ نادرم یوس زا هفرح نیا یراگنا کچوک ،هتشذگ تایبرج
یاهداهن تیامح مدع
و یلحم طبریذ یتلود یاه نامزاس تسا هدرک هجاوم یدج دوکر اب ار تعنص نیا
رما نیا و هیاپ
لکش یلصا یاه و دامتعا یریگ
تکراشم د یاه نور یهورگ نیب و یهورگ تسا یهیدب .تسا هدرک للاتخا راچد زین ار نانز
نیب یتکراشم و دامتعا هک ینامز ات
و یلحم دارفا اب یلحم هعماج نیب زین
اهداهن یمسر ی دشاب هتشادن دوجو
داجیا هکبش لکش یتکراشم یاهراک و بسک یارب یا
تفرگ دهاوخن .
رب تقا تیعضو یاقترا یارب ،ساسا نیا یداص
- هجوت یزرواشک نیزگیاج یاه تشیعم قیرط زا هقطنم یعامتجا
.دشاب یم یرورض لماوع نیا هب
ینادردق و رکشت هتفای لصاح رضاح هلاقم یلیمکت رازبا ناونع هب تسیز طیحم اب راگزاس لمکم یتشیعم یاهوگلا داجیا هژورپ زا لصاح یاه
هچایرد زیربآ هضوح رد رادیاپ یزرواشک یارجا هژورپ زا هک تسا ناقمم رهش رد هیمورا
بلاات زا تظافح رتفد یاه نامزاس یاه
یم تسیز طیحم تظافح تیامح زا ار دوخ ینادردق و رکشت بتارم هلیسونیدب نارگشهوژپ .دشاب
ینف و یلام ینابیتشپ و اه
یناطلس سدنهم زین و رتفد مرتحم ریدم تشبآ سدنهم یاقآ بانج هژیو هب هژورپ نلاوئسم هژورپ مرتحم لوئسم سانشراک
.دنراد یم ملاعا ،دوبن رودقم حرط نیا ماجنا اهنآ تیامح نودب هک اهبلاات زا تظافح رتفد عبانم
1 . .مان یب 1931 ،نارهت ،هیمورا هچایرد ءایحا رد تکراشم حرط ییاتسور نانز درخ قودنص یزادنا هار و داجیا تیلاعف ییارجا دنس .
ناریا یاه بلاات زا تظافح رتفد 2 . . مان یب 1931 یزرواشک یارجا یلیمکت رازبا ناونع هب تسیز طیحم اب راگزاس لمکم یتشیعم یاهوگلا داجیا تامدخ حرش .
ضوح رد رادیاپ ناریا یاه بلاات زا تظافح رتفد ،نارهت ،هیمورا هچایرد زیربآ ه
9 . .ر،یمیظع ،.ف ،ولیجاح 1931
یزرواشک یارجا یلیمکت رازبا ناونع هب تسیز طیحم اب راگزاس لمکم یتشیعم یاهوگلا داجیا .
، موس هلحرم شرازگ ،ناقمم رد هیمورا هچای رد زیربآ هضوح رد رادیاپ 11
.ص
4 . ر،یمیظع ،.ف ،ولیجاح .م ،هداز یضاق ،.
1931 یارجا یلیمکت رازبا ناونع هب تسیز طیحم اب راگزاس لمکم یتشیعم یاهوگلا داجیا .
،لوا هلحرم شرازگ ،ناقمم رد هیمورا هچایرد زیربآ هضوح رد رادیاپ یزرواشک 13
.ص
1 . یقرش ناجیابرذآ یرادناتسا یمسر تیاس بو
6
The Effective Factors in Promoting the Socio-economic Status of Women through the Creat of Alternative Livelihoods
Abstract (Times New Romanpt.12 Bold)
This manuscript is based on the findings of the implementation of the plan with the aim of improving the economic and social status of the lands beside of Urmia Lake using alternative agricultural livelihoods. The research methodology is based on participatory practical research approach. Reaserch area is Mamaghan city, 10 km from the eastern shore of Lake Urmia. The statistical society includes women volunteers to set up and run a collaborative business. The results show that the support of local and regional authorities in providing business space along with components such as intra-group trust, cooperation and participation bettween group, the consent and support of the men of the family, are the most important factors in creat and setting up livelihood activities.
Keywords: Economic advancement, alternative livelihoods, labor market, local institutions