Evaluating the Accessibility Capabilities of the User Interface Environment of Virtual Education Systems

(1)

Evaluating the Accessibility Capabilities of the User Interface Environment of Virtual Education Systems

Yaghoub Norouzi¹^ | Nayere Jafarifar² | Zahra Biglari³

1. Corresponding author, Professor, Department of Knowledge and Information Science, University of Qom, Qom, Iran.

2. MSc, Department of Knowledge and Information Science, Qom University of Medical Sciences, Qom. Iran. E-mail:

3. MSc, Department of Knowledge and Information Science; University of Qom, Hazrat-e Ma’soumeh University (HMU), Qom, Iran. E-mail: [email protected]

Article Info ABSTRACT

Article type:

Research Article

Article history:

Received 9 January 2023 Received in revised form 27

February 2023 Accepted 8 March 2023 Published online 21 March

2023

Keywords:

Accessibility, Evaluation, User interface,

Virtual education system, Web conference software.

Objective: The present research has evaluated the accessibility capabilities of the user interface environment of virtual teaching systems

Methods: The research is of an applied type, which was carried out by a survey method of the type of revelatory evaluation. The statistical population is six virtual & real time teaching systems "Adobe Connect, sky room, Skype, Big Blue Button, Google Meet, Gharar". The research tool is the localized evaluation list corresponding to the virtual teaching systems inside the country in accordance with the evaluation indicators listed in ISO 9241, which indicators have been identified and prioritized using B.W.M. In order to answer the research questions, descriptive statistics and Simple Additive Weighting (SAW) model decision making method were used. In this method, the points obtained from the evaluation of each software in each index were multiplied by the B.W.M.

weighting coefficient determined for each index and based on the result, the user interface environment of the virtual teaching systems was compared with each other in terms of accessibility features. The research hypotheses were examined through the Kruskal- Walli’s test.

Results: After examining the accessibility features of the user interface of the studied virtual teaching systems, it was determined that Skype, Adobe Connect, Big Blue Button, Sky room, google Meet, respectively, and according to the features related to the accessibility has been ranked first to sixth. No significant difference was observed between of compliance with the evaluation indicators of the accessibility capabilities of the interaction environment (user interface) of the virtual education systems in four general indicators in the systems. The highest mean of compliance with the level of accessibility related to pointer tools and compatibility with assistive technologies and the lowest mean of compliance with the level of accessibility related to keyboard input were detected in the studied community

Conclusions: By using the findings of the present research, we can get a clear vision of the existing reality of the possibilities of virtual teaching systems. The findings of the present research are a guide for the selection and use of the mentioned systems for teachers, officials and managers of education centers. Therefore, conducting this research is necessary to explain the future horizons and it is hoped that it will have a significant contribution to improve the virtual education situation in the IRAN and the results of the research findings can be effective in improving the accessibility of these systems and educational institutions.

Cite this article: Norouzi, Y., JafariFar, N., & Biglari, Z. (2023). Evaluating the accessibility capabilities of the user interface environment of virtual education systems. Academic Librarianship and Information Research, 57 (1), 29-42. http//doi.org/10.22059/jlib.2023.357359.1679

DOI: http//doi.org/10.22059/jlib.2023.357359.1679

(2)

زرا ی با ی لباق ی ت اه ی سرتسد ذپ

ی ر ی حم ی ط طبار ربراک ی هناماس اه ی شزومآ زاجم

ی

یزورون بوقعی

1

یرفعج هرین|

2رف یرلگیب ارهز|

3

1 ،لوئسم هدنسیون . شناد و تاعلاطا ملع هورگ ،داتسا

سانش ی ، ق ،مق هاگشناد م

:همانایار. [email protected]

2 . دشرا سانشراک هورگ ،

شناد و تاعلاطا ملع سانش

ی ، کشزپ مولع هاگشناد ی

تشادهب تامدخ و ی

نامرد ی مق ،مق :همانایار . [email protected]

3 . دشرا سانشراک هورگ ،

شناد و تاعلاطا ملع سانش

ی ، رضح هاگشناد دنمراک ،مق هاگشناد مق ،)س( هموصعم ت

:همانایار . [email protected]

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

:هلاقم عون هلاقم

یشهوژپ

رات ی خ رد ی تفا : 19 / 10 / 1401

رات ی خ یرگنزاب : 08 / 12 / 1401

رات ی خ ذپ ی شر : 17 / 12 / 1401

رات ی خ راشتنا : 01 / 01 / 1402

دیلک هژاو :اه

زرا ی با ی ، سرتسد ذپ ی ر ی ، طبار

زاجم شزومآ هناماس ،ربراک ی

،

مرن سنارفنک بو رازفا .

فده : نیا زرا هب شهوژپ ی

با ی لباق ی ت اه ی سرتسد ذپ ی ر ی حم ی ط طبار ربراک ی هناماس اه ی شزومآ زاجم ی هتخادرپ

.تسا شور شهوژپ : شهوژپ رضاح دربراک عون زا ی

پ شور هب هک تسا ی

ام ی ش ی زرا عون زا ی با ی هفشاکم ا ی هدش ماجنا

رامآ هعماج .تسا ی

لماش شش هناماس شزومآ زاجم ی

« بودا ی اکسا ،تکناک ی

اکسا ،مور ی

،پ ب ی گ ولب

،نتاب لگوگ

می

،ت رارق

» تسا . شهوژپ رازبا

، س ی هها زرا ی با ی موب ی زاس ی هدش هناماس اب قبطنم اه

ی شزومآ زاجم ی لخاد رد

صخاش اب قبطنم روشک اه

ی زرا ی با ی ا رد جردنم ی وز 9241 صخاش هک تسا اه

ی اسانش یی شور زا هدافتسا اب و هدش

ب ی لبد.

ی و د زا ما.

ی هاگد بحاص سرتسد هزوح نارظن ذپ

ی ر ی س هناما اه ی شزومآ ی و ی گدا ی ر ی نورتکلا ی ک ی ولوا ی ت دنب ی

هدش دنا ارب . ی وگخساپ یی شسرپ هب اه ی صوت رامآ زا شهوژپ یف

ی مصت شور و ی

م گ ی ر ی نزو شور لدم هد

ی هداس

یا

ِا.سا(

ی لبد.

ی و ا رد .دش هدافتسا ).

ی ن شور

، تما ی تازا زرا زا لصاح ی

با ی مرن ره رض اب صخاش ره رد رازفا ی

ب نزو ی

ب ی لبد.

ی و عت ما.

یی ن ارب هدش ی تن ساسا رب و هدش برض صخاش ره ی

هج حم ،لصاح ی

ط ربراک طبار ی هناماس اه ی

شزومآ زاجم ی لباق ظاحل زا ی ت اه ی سرتسد ذپ ی ر ی اب ی دک ی رگ اقم لباق ی هس ضرف .دش ی ه اه ی رط زا شهوژپ ی

ق نومزآ

لاکسورک - لاو ی س سررب دروم ی ق .دنتفرگ رار

ی هتفا اه : سررب زا سپ ی

لباق ی ت اه ی سرتسد ذپ ی ر ی حم ی ط طبار ربراک ی هناماس اه ی شزومآ زاجم ی دش صخشم

ترت هب ی ب اکسا ی

،پ بودا ی ب ،تکناک ی گ اکسا ،نتاب ولب ی

لگوگ مور می ت اعر رظن زا رارق و ی

ت وی گژ ی اه ی هب طوبرم

سرتسد ذپ ی ر ی هدومن بسک ار مشش ات لوا هبتر ب .دنا

ی ن م ی ناز اعر ی ت صخاش اه ی زرا ی با ی لباق ی ت اه ی سد سرت ذپ ی ر ی

حم ی ط ربراک طبار( لماعت ی

هناماس ) اه ی زاجم شزومآ ی

لک صخاش راهچ رد ی

هناماس رد رادانعم فلاتخا اه ی

هدهاشم

.دشن تن ی هج گ ی ر ی : رتلااب ی ن م ی گنا ی ن اعر ی ت م ی ناز سرتسد ذپ ی ر ی اهرازبا هب طوبرم ی

هراشا راگزاس و رگ ی

روانف اب ی اه ی

کمک ی رتمک و ی ن م ی گنا ی ن اعر ی ت م ی ناز سرتسد ذپ ی ر ی رم طوب دورو هب ی هحفص لک ی د خشت هعلاطم دروم هعماج رد ی

ص

دش هداد .

دانتسا : یزورون ، ،بوقعی یرفعج رف ، هرین و ؛ یرلگیب ، ارهز ( 1402 .) زرا ی با ی لباق ی ت اه ی سرتسد ذپ ی ر ی حم ی ط طبار ربراک ی هناماس اه ی زاجم شزومآ ی

تاقیقحت .

علاطا و یرادباتک یهاگشناد یناسر

، 57 ( 1 ،) 29 - 42 . http//doi.org/10.22059/jlib.2023.357359.1679

نا :رش هاگشناد نارهت . .ناگدنسیون©

(3)

همدقم هزورما فطل هب پ ی تفرش زا لصاح یاه روانف

ی رازگرب ،تاعلاطا ی

نورتکلا تروص هب سرد سلاک ی

ک ی هدش لیدبت جیار یشور هب

.تسا ا رتسب هعسوت ی

تنرتن هم و ی ا لباق ندش ی ت و لاسرا ی وئد ی ن هدنز ی ز هدرک کمک

زاجم سلاک ات تسا ی

اج ی هاگ عقاو ی ار دوخ

پی اد اب .دنک تفرشیپ تلبت شوگ و اه ی اه ی مه و دنمشوه نچ

ی ن پ خرن ی ورش ی ا ی تنرتن ند ،تعرس رپ یا

ی غت لاح رد شزومآ یی

ر .تسا

اب زا یریگ هرهب ای

تنرتن و تخاسریز اه نآ اب طبترم ی دی

رگ تخس ی و ب یرتمک شلاچ ار

ی شزومآ تسا یزاجم سب .

ی را ی شناد زا

رد ناهوژپ رسارس

ند یا هرود زا اه ی شزومآ رود هار زا ارب ی تاعلاطا بسک م هدافتسا دوخ رظن دروم

ی دننک اوف زا . ی د شزومآ طخرب

ای ن م هک تسا ی

ناوت ناکم و نامز ره رد ی

سلاک اه ی شزومآ ی ک .درک رازگرب یف

ی ت رازگرب ی سلاک اه ی شزومآ ی طخرب دننامه

هبرجت اه ی سلاک رد شزومآ اه

ی تنس ی یاراد مها ی ت تسا و راکشآ دیاوف رب هولاع رازگرب

ی سلاک اه ی شزومآ ی طخرب مدع دننام

لیمحت زه ی هن هنیزه نوچمه ییاه

تفر مآو د هفرص و وج یی

،نامز رد وتحم ی شزومآ طخرب هرهب ظاحل هب تاناکما زا یریگ

هناسردنچ یم زین یا دناوت

ک اب یف ی ت هکنیا نمض .دشاب م طابترا

ی نا شناد و سردم یم زین ریذپ

دناوت هب سو ی هل ار ی هنا اه ی صخش ی هب

تحار ی رارقرب دوش ازم . یا ی زاجم شزومآ ی

هناماس و ی گدا ی ر ی نورتکلا ی ک ی ارب ی شناد ذپ ی نار تاسا و ی د ردق هب ی ازفا ی ش ی هتفا تسا

سک رتمک هزورما هک ی

م ار ی تفای ناوت

نورتکلا شزومآ هرابرد هک ی

ک ی س و ی متس شزومآ طخرب ب ی علاطا نورتکلا شزومآ .دشاب ی

ک ی ،

هب ادج شخب یی

ذپان ی ر شزومآ ماظن زا هدش لیدبت ی

تسا . تسا حیضوت هب مزلا هتبلا هک

همه عوقو یریگ

ووک ی د 19 شرتسگ رد

و اهرازبا سلاک یرازگرب و تخاسریز اه

یب یزاجم شزومآ ی تأ

تسا هدوبن ریث

یجاح(

ناراکمه و هداز ،

1400 ؛ و نادنوت ،اتپارگآ

سروطنق ،1

2022

؛ تسره ،2

2020 ).

ی هتفا اه ی غراف هداز و شاک ( ی 1393 ) زین داد ناشن هک اهرازبا زا هدافتسا ی

زاجم شزومآ ی

همانرب رد اه ی سرد ی هاگشناد ی طسوت

تاسا ی د شقن رثؤم لک و ی د ی ا ی اف م ی دنک زرا و ی با ی ذپدربراک ی ر ی سرتسد و ذپ

ی ر ی هناماس عاونا اه

ی ی گدا ی ر ی نورتکلا ی ک ی

، مهم ماگ ی

ب هعسوت تهج رد ه

گراک ی ر ی شزومآ زاجم ی اقترا اب ندشوسمه و ی

ک یف ی ت هب شزومآ م باسح

ی آی د . تأ ک ی د ا رب ی ن سم ئ وس زا هل ی

لس ی نام ی بش ی ول ناراکمه و

( 1401 ) ( ناراکمه و یمیحر ، 1401

،) ( یمظاک و رهم کاپ 1400

،) ادخراب و حدمحا ی رد ( ی 1400 ،)

شخب ی روپ و ( دعب رجاهم 1400

) ( ناراکمه و سمش ، 1398

) ، هزورک 3

( ناراکمه و 2013

) لد ی ل مها رب ی ت زرا ی با ی هناماس اه ی شزومآ

یزاجم مز هکارچ .تسا ی

هن زاس نوگرگد ی اظن م اه ی تنس شزومآ ی

هرهب و دنم ی اهدرواتسد زا ی

یروانف ب لابقتسا و زور ی

رتش زا

س ی متس اه ی شزومآ زاجم ی ایهم ار م ی دزاس زاجم شزومآ . ی

ن ی دنمزا رتسب ی ارب ناسآ ،نما ی

ناگمه هدافتسا ی

معت لباق و ی

م ارب ی

گارف همه ی نار .تسا عون نیا هرهب اب شزومآ گ

ی ر ی مرن زا رازفا اه ی ار سنارفنک بو ی

ناگ ی ا مک زه ی هن نتبم ی ،بو رب هنیمز داجیا زاس

حم ی ط اه ی لماعت ی تکراشم و ی ب ی رتش ی ارب ی شزومآ طخرب و یا کرت یب ی تسا اربانب . ی ن اب وسمه ی هتفا اه ی دیجملادبع و یزورون

( 1390 ) اب ی و هجوت د ی هژ ا ی هب طیحم اه رد لماعت ی شزومآ عون نیا

تشاد اه . رد عقاو ، ارف ی دن ی گدا ی ر ی ا رد ی رط زا شزومآ عون ن ی

ق

م لصاح لماعت ی

.دوش

ار و ناسنا لماعت ی

حم رد هنا ی

ط اه ی سو هب رود هار زا شزومآ ی

م تروص ربراک طبار هل ی

گ ی اج هک در ی مهم هاگ ی رف رد ار ای شزومآ دن

زاجم ی پ و هجوت .دراد ی

مها هب ندرب ی

حارط ناکما ربراک طبار ت ی

هب ی حم هن ی ط ارب ار لماعت ی

قفوم ی ب هچره ت ی

شزومآ همانرب رتش ی

م مهارف ی ربانب .دروآ ای

ن ، حارط روظنم هب ی

ی ،بوخ ربراک طبار ک رثؤم

ربراک و ارب رادم ی حم ی زاجم شزومآ ط ی

ناونع هب ی

ماظن ک

ار ی هنا ا ی اب ، ی و هب د ی گژ ی اه ی ا رد دوجوم ی

مز ن ی .دومن هجوت هن هب

،بیترت نیا حارط

ی ا بسانم ربراک طبار ی

اناوت ن یی تشاد دهاوخ ار

حم هک ی ط ی ا ی امن داج ی گارف هبرجت ندش رتهب بجوم هک د ی

نار سرتسد ظاحل هب اهنآ بسانم طابترا و یریذپ

شزومآ عبانم ،داوم اب ی

ارف و ی ردت دن ی نچمه .ددرگ س ی

تحار هب ار مزلا تاناکما ن ی

تخا رد ی نآ را گ رارق اه ی قفوم ات در ی

ب ت ی رتش ی ر اربانب .دروآ مهارف ا ی

ن ،

ای ا داج ی و بوخ هبرجت ن رثؤم

ارب ی گارف ی ر نا ی ک ی مهم لماوع زا

تیلباق یبایزرا هنیمز رد اه

سرتسد ی یریذپ

ارب ی هعسوت و دشر

آی زاجم شزومآ هدن ی

نادنچ ود هجوت هک تسا ی

ن ار ی .دراد زا هناخباتک هاگیاج دیاب زین ییوس زا اه

نانابیتشپ و نایماح ناونع هب ار

شزومآ اه بلاق رد یزاجم ی مهارف

هئارا یاهرتسب و عبانم روآ و زکارم زا یراییسب رد .تفرگ هدیدان دیابن یتاعلاطا تامدخ هدنهد

1. Agrapta, Toendan & Centauri

2. Hurst

3. Kruse

(4)

زرا ی با ی لباق ی ت اه ی سرتسد ذپ ی ر ی حم ی ط طبار ربراک ی هناماس اه ی زاجم شزومآ

31

ی

هناخباتک ایند طاقن اه

ب و ه هناخباتک هژیو اه

رب شقن یلاتیجید ی ج

هتس یم افیا هنیمز نیا رد ار یا هراومه و دننک

هب طوبرم تاعلاطم رد

سرتسد هدوب میهس متسیس و ربراک نیب لماعت و یریذپ تاعلاطا ملع ناصصختم یوس زا هنیمز نیا رد یبسانم تایبرجت و دنا

هب

کارتشا گ هتشاذ هدش تسا ( مداخ ی

،هداز جرف زورونداب و ولهپ

، 1398 ) . ثحب اب هطبار رد

زرا ی با ی لباق ی ت اه ی سرتسد ذپ ی ر ی حم ی ط

طبار ربراک ی هناماس اه ی شزومآ زاجم ی و ض نیا ترور هب هعجارم اب هک درک حیرصت دیاب روشک لخاد رد راک

هنیشیپ یاه تروص

نانچنآ ثحبم نیا هتفرگ ناریا رد دیاب هک

.تسا هتفرگن رارق هجوت دروم هکنیا

آی ا هناماس اه ی زاجم شزومآ ی

و ناسآ هدافتسا ناکما

ب ی رسدرد هب ار دارفا فیط و اه ی م فلتخم ی دنهد ی ا خ ی ر تسا مهم رایسب ، .

نیاربانب ای ن عون هناماس اه هجوت دروم رظنم نیا زا دیاب

.دنریگ رارق ا زا

ی ن ور

، سررب هب هک تسا ددص رد رضاح شهوژپ ی

م ی ناز سرتسد ذپ ی ر ی هناماس اه ی زاجم شزومآ ی

« بودا ی ،تکناک

اکسا ی اکسا ،مور ی

،پ ب ی گ م لگوگ ،نتاب ولب ی

،ت رارق

» هدافتسارپ زج هک رت

ی ن ا رد ی نار

،دنتسه رب ب درادناتسا ساسا ی

ن للملا ی س ی هها

زرا ی با ی سرتسد ذپ ی ر ی مرن رازفا ی نع ی ا ی وز 9241 ما .دزادرپب ی د اتن تسا ی ج زا لصاح ی هتفا اه ی اقترا رد دناوتب شهوژپ ی

سرتسد ذپ ی ر ی

ای ن هناماس اه رثؤم و دوش عقاو سسؤم

شزومآ تا ی

رب ن ساسا ی اهزا ی گارف ی نار فادها و ی گدا ی ر ی مصت دوخ ی م گب ی دنر مادک زا هک ی

ک

ا زا .دننک هدافتسا ی

ن رد رضاح شهوژپ ور وگخساپ ددص

یی هب شسرپ اه ضرف و ی ه اه ی ز ی ر تسا .

شسرپ اه ی شهوژپ

1 . عضو ی ت اعر ی ت اهدومنهر ی لک ی سرتسد ذپ ی ر ی هناماس رد اه ی شزومآ زاجم ی

؟تسا هنوگچ هعلاطم دروم

2 . عضو ی ت سرتسد ذپ ی ر ی وی گژ ی اه ی هناماس رد تاعلاطا دورو اه

ی شزومآ زاجم ی

3 . عضو ی ت سرتسد ذپ ی ر ی وی گژ ی اه ی جورخ ذخا ی

هناماس رد اه ی شزومآ زاجم ی

4 . عضو ی ت سرتسد ذپ ی ر ی تشپ تامدخ ی

ناب ی

، کمک ناسر ی زاسدنتسم و ی

طخرب هناماس رد اه ی شزومآ زاجم ی هعلاطم دروم

؟تسا هنوگچ 5 . عضو ی ت ره ی ک هناماس زا اه ی شزومآ زاجم ی اعر رظن زا هعلاطم دروم ی

ت وی گژ ی اه ی سرتسد هب طوبرم ذپ

ی ر ی اقم رد ی هس

اب ی دک ی رگ ؟تسا هنوگچ

ضرف ی ه اه ی شهوژپ

ضرف ی ه ب :لوا ی ن هناماس اه ی شزومآ زاجم ی سررب دروم ی

اعر تهج زا ی

ت عم ی را اهدومنهر«

ی مومع ی سرتسد تاموزلم و ذپ

ی

»ر

رادانعم توافت ی

دراد دوجو .

ضرف ی ه ب :مود ی ن هناماس اه ی شزومآ زاجم ی سررب دروم ی

ت عم ی را سرتسد«

ذپ ی ر ی تشپ تامدخ ی

ناب ی

، کمک ناسر ی

زاسدنتسم و ی

طخرب سرتسد ذپ ی »ر رادانعم توافت ی

دراد دوجو .

ضرف ی ه ب :موس ی ن هناماس اه ی شزومآ زاجم ی سررب دروم ی

ت عم ی را اهرازبا«

ی جورخ ی سرتسد ذپ ی

»ر توافت

رادانعم ی دراد دوجو .

ضرف ی ه ب :مراهچ ی ن هناماس اه ی شزومآ زاجم ی سررب دروم ی

ت عم ی را سرتسد«

ذپ ی ر ی تشپ تامدخ ی

ناب ی ،

کمک ناسر ی زاسدنتسم و ی

طخرب سرتسد ذپ ی

»ر رادانعم توافت ی

.دراد دوجو

پی ش ی ن ۀ شهوژپ

1 . یلخاد تاعلاطم

ارب ی ی نتفا پ ی ش ی شهوژپ هن ی

ا رد ی اپ رد وجتسج ،نار ی

هاگ یاه لخاد

1 ی ماجنا تفرگ هک همادا رد

، زا یخرب هب شهوژپ

اه تروص ی

یم هراشا هنیمز نیا رد هتفرگ :دوش

1

هلمج زا اپ تسرهف ی نا همان اه ی هاگشناد اه ی سودرف ،نارهت ی

، قحت مولع ،نارمچ ی

برت ،لامش نارهت ،تاق ی

نچمه و سردم ت ی

اپ ن ی هاگ اه ی لخاد ی لم هناخباتک ی ، اپ ی هاگ

قحت زکرم تلاجم ی

تاق پماک ی رتو ی ملاسا مولع ی

ُپ ،)زگمرون(

ناسنا مولع عماج لاتر ی

، اپ ی هاگ ا تلاجم ی نار گم(

ی نار اپ ،) ی هاگ تاعلاطا ملع ی ا ی نار تاعلاطا کناب ،)جنگ(

ی

امه و تلاجم تلااقم ی

ش اه ی ملع ی شهوژپ ی س( روشک ی و یل ی اک کشزپ مولع تلااقم تاعلاطا کناب ،) ی

ا ی اپ ،نار ی هاگ ملع تاعلاطا ی

هاگشناد داهج زکرم ی

س(

ی د ،)

اپ ی هاگ وی اسار ی ،سن اپ ی هاگ هقطنم زکرم ا ی علاطا ناسر ی روانف و مولع ی تاعلاطا

(5)

علاطا و یرادباتک تاقیقحت یهاگشناد یناسر

، هرود 57 هرامش ، 1 ،

1402

32

رابج ی

، راکون ی ز ی تعنص و ( وج 1400 ) هفشاکم شور هب یا

حم ی ط ربراک طبار ی

مرن اکسا رازفا ی

مور دنداد رارق هجوت دروم .

ی هتفا اه بم ی ن حم هک دوب نآ ی

ط ا ربراک طبار ی

ن مرن عم رد رازفا ی

اهرا ی پ«

ی گش ی ر ی فاطعنا« ،»اطخ زا ذپ

ی ر ی اراک و یی و »هدافتسا

ساسا لکشم راچد »تادنتسم و امنهار«

ی ن و دوب ی زا ب هجوت هب ی رتش ی اتن .تشاد ی

ج داد ناشن لصاح

تلاکشم ناصصختم رظن زا

ی تفا م هدش ی دناوت ارب ی مرن لکشم رازفا س

زا دشاب . نچمه ی ن گدزلد ثعاب تسا نکمم ی

، گ ی ج اهن رد و ندش ی

،ت سا مدع ربراک هدافت

دوش . رذآ ی ( 1399 هلاقم رد ) ا ی اب ناونع

هناماس

«

ی گدا ی ر ی نورتکلا ی ک ی گنهرف هاگشناد ی

نا سررب : ی ازم یا اعم و ی ب برجت ساسا رب ی

تا

داتسا (ربراک و 1399 - 1394 )

» سقت رد ی م دنب ی ازم یا اعم و ی ب ن هک درک صخشم ،تاوس شور هب ،روکذم هناماس اب راک ی

م ی تلاکشم زا

تم ،هناماس اب راک أ

زا رث فلؤم ه اه ی ب ی نور ی ازفا اب هچرگا ؛تسا ی

ش اضاقت و ناربراک دادعت ی

هدرتسگ تامدخ همه زورب اب رت

گ ی ر ی وی سور

هام دنفسا رد انورک 1398

ا ، ی ن اب هناماس تلاکشم ی دربراک ی رگنزاب ترورض هک دش وربور ی

وقت و ی ت ز ی تخاسر اه ی س ی متس شزومآ

زاجم ی گنهرف هاگشناد ی

نا داد ناشن ار .

شمج ی د ی ک ی

،ا لضاف ی نا شوخ و شن ی ن ( 1394 زرا فده اب ) ی

با ی س ی متس دم ی ر ی ت ی گدا ی ر ی

شزومآ زکرم اه

ی نورتکلا ی ک ی صوت شور هب نارهت هاگشناد یف

ی پ ی ام ی ش ی فداصت شور زا هدافتسا اب ی

هقبط ا ی 143 وجشناد زا رفن ی

نا

نورتکلا ی ک ی ا ی ن و هاگشناد 10

ژولونکت دشرا ناسانشراک زا رفن ی

شزومآ ی

، هب ار رامآ هنومن ناونع ی

.دندرک باختنا ی

هتفا اه داد ناشن

ک هک یف ی ت س ی متس دم ی ر ی ت ی گدا ی ر ی نورتکلا هاگشناد رد ی

ک ی رب نارهت ا ساسا ی ن زرا ی با ی هب رادانعم روط ی

م دح زا رتلااب ی

گنا ی ن

هطقن(

50

% اپ و ) یی ن رت هطقن( بولطم دح زا 75

% تسا ) .

2 یجراخ تاعلاطم .

ارب ی ی پ نتفا ی ش ی هن اه ی اپ عوضوم اب طبترم ی

نا همان اهوجتسج ،روشک زا جراخ رد ی

ی اپ رد ی هاگ اه ی تاعلاطا ی جراخ

1 ی تفرگ ماجنا

هک زا هلمج م ی ناوت تس هب ی تاوا ی ندآ و ی تنا

2ی ( 2022 ) سررب هب ی ارجا ی م لگوگ زا هدافتسا ی

ت ناونع هب ی ک هناسر طخرب شزومآ رد

ا .دنتخادرپ اشناگ شزومآ هاگشناد رد رود هار زا ی

ن صوت عون زا شهوژپ یف

ی ک ی ف ی هداد هک تسا رط زا اه

ی ق هب هبحاصم و هدهاشم

لوط رد زور هس تدم دنیارف

ی گدا ی ر ی اتن .دش لصاح ی

ج ا ی ن شهوژپ م لگوگ هک داد ناشن ی

ت م ی دناوت ی ک شزومآ هناسر ی

رثؤم

ارب ی ازم .دشاب رود هار زا شزومآ رد هدافتسا یا

ی ز ی دا ی ارب ی م لگوگ ی ت شناد رتهب کرد دننام ارا و بلاطم زا نازومآ

ی ه لباق ی ت اه

ناوارف تشپ تهج ی

ناب ی زاجم تاسلج زا ی

دمآ تسد هب .

دوواد 3

( شناراکمه و 2021

زرا بوچراچ هئارا روظنم هب ) ی

با ی لباق ی ت ارب هدافتسا ی

مرن باختنا اهرازفا

ی زاجم شزومآ زاب عبنم ی

ب شور زا ی لبد . ی و دب .دندرک هدافتسا ما.

ی ن عم هلاقم رد روظنم ی

اهرا ی زرا ددعتم ی با ی عت یی ن مها و ی ت عم ی اهرا ب شور هب ی

لبد . ی ما.و

نزو هد ی ا زا .دش ی ن ا ،ور ی ن هعلاطم ی ک زرا بوچراچ ی

با ی لباق ی ت د دنچ هدافتسا ی

هاگد ی دج ی د ارب ی مرن باختنا اهرازفا

ی زاب عبنم

زاجم شزومآ ی

رب لحت ساسا ی

ل عم دنچ ی هرا پ ی داهنش اتن .درک ی ج رتهب داد ناشن ی

ن مرن زاجم شزومآ زاب عبنم رازفا ی

مرن هتسب رب رازفا

ی

ب لدوم دو . اده ی ت وموتا و (4

2021 لباق شجنس روظنم هب ) ی

ت ربراک طبار هدافتسا ی

پ لوژام ی داهنش ی هناماس طخرب زاجم شزومآ ی

نتبم ی زنودنا هخسن زا هدافتسا اب ربراک هبرجت رب یا

یی شسرپ رب ربراک هبرجت همان

ا ساسا ی وز 210 - 9241 باذج( صخاش شش ی

،ت

فافش ی

،ت اراک یی

، لباق ی ت مطا ی

،نان وپ یا گزات و ی رد ار ) 30 گارف ی ر سررب ی اتن .دندرک ی ج بم ی ن پ لوژام دوب نآ ی

داهنش ی نتبم ی هبرجت رب

مامت رد ربراک ی

صخاش گزات زج هب اه ی

راگزاس زا ی تسا رادروخرب بسانم .

ش ی هز سباب و (5

2020 ب زا هدافتسا ) ی

گ تکلا شزومآ رد ار نتابولب نور

ی ک ی سررب دروم ی

دب .دنداد رارق ی

ن زرا هب روظنم ی

با ی لباق ی ت

ربراک هبرجت و هدافتسا ی

شسرپ شهوژپ رازبا .دنتخادرپ نآ رد لک شهوژپ هعماج و همان

ی ه نورتکلا شزومآ سرد سلاک ی

ک ی نامزمه

غ و ی ر زا دعب نامزمه 16

سرام 2020 ات اپ ی نا صحت مرت یل ی مامت رد ی هدکشناد اه ی رگاز هاگشناد ب

ساورک برغ لامش رد ی

.دوب

ارب ی جنسرظن ی ط زا ی ف ل ی ترک اتن .دش هدافتسا ی

ج بم شهوژپ ی

ن ب هک دوب نآ ی

گ ارب نتابولب ی

زاجم شزومآ رد هدافتسا ی

دربراک ی

فم مه و ی د تسا . لاک ی ناکس 6

ناراکمه و (

2020 سررب هب ) ی

دی هاگد بودا زا هدننک هدافتسا ناسردم ی

اک تکن زاجم شزومآ رد ی

1. ERIC, ISI Web of Science, Scopus, Emerald

2. Setyawati & Adnyayanti

3. Dawood

4. Hidayat & Utomo

5. Čižmešija & Bubaš

6. Caliskan

(6)

زرا ی با ی لباق ی ت اه ی سرتسد ذپ ی ر ی حم ی ط طبار ربراک ی هناماس اه ی زاجم شزومآ

33

ی

دب .دنتخادرپ ی

ن اب هبحاصم روظنم شسرپ

یاه ن ی هم راتخاس ی هتفا اب 15 بودا زا هدننک هدافتسا سردم رفن ی

هداد ،دش ماجنا تکناک اه

ی

زجت دروم لصاح ی

ه لحت و ی ل اتن .تفرگ رارق ی

ج قحت ی ق ارب ناسردم هک داد ناشن ی

قفوم ی ت بودا زا هدافتسا رد ی

شزومآ رد تکناک

زاجم ی ن ی دنمزا دنتسه تمدخ نمض شزومآ .

رمعلا (1

2017 زرا هب ) ی با ی وی گژ ی اه ی لباق ی ت لخاد هدافتسا ی

جراخ و ی اس بو ی ت اه ی زاجم شزومآ ی

12 ناتسبرع رد هاگشناد

دوعس ی نتبم ی ا رب ی وز 150 - 9241 اتن .تخادرپ ی

ج دوعس ناتسبرع رد هک داد ناشن ی

، بو اس ی ت اه ی م شزومآ زاج ی دامتعا لباق

لمعلاروتسد اما ،دنتسه اه

ی ساسا ی لباق ی ت م ضقن ار هدافتسا ی

دننک ا رب هولاع . ی

،ن بو اس ی ت اه ی زاجم شزومآ ی

اب ناتسبرع ی

د

ور ی اهروتوم رازبا ی

وجتسج ی لصا هحفص ی

،دننک زکرمت دوخ وجتسج درکلمع

ی پ ی هتفرش رت ی هشقن و دنهد هئارا ار اه

ی اس ی ت

هحفص ره اب طبترم رد

بو اس ی ت اه دنهد هئارا ار .

چاوکوو کاتنلاپ 2

( ناراکمه و 2010

اقم هب ) ی هس شور اه ی زرا ی با ی لباق ی ت هدافتسا

همانرب اه ی نورتکلا شزومآ ی

ک ی هلمجزا .سا ی و ا.

ی ام . ی ل ا و ی زل ارب ی هناماس اه ی زاجم شزومآ ی

دنچ ماغدا اب ات دنتخادرپ ی

ن شور

تنس ی زرا ی با ی لباق ی ت ا هدافتس دودح ات ی هبنج اه ی صاخ ی ک نورتکلا شزومآ مرفتلپ ی

ک ی زرا ار ی با ی .دننک ی هتفا اه ی ناشن شهوژپ

عت داد یی ن صخاش اه ی زرا ی با ی لباق ی ت ناسآ عوضوم هدافتسا ی

ن ی تس ثأت تحت و ی

ر زه ،نامز ی

،هن اراک یی

، شخبرثا ی پ تلوهس و ی

هدا زاس ی

همانرب اه ی نورتکلا شزومآ ی

ک ی هناماس رد اه ی آ شزوم زاجم ی ه نونکات .تسا ی

چ ی ک شور زا اه ی سررب دروم ی

ارب هدافتسا ناکما ی

زرا ی با ی هدرکن مهارف ار عماج دنا

. روک و تولوباراک

3یا ( 2008 اقم هب ) ی هس زاجم شزومآ رد هدافتسا دروم هناماس راهچ ی

بودا ی ،تکناک

اکسا ی

،پ ا ی امول ین ی ت آ و ی وی ز ی ت زه رظن زا ی

،هن وی گژ ی

، ک یف ی ت وصت و ادص ی

ر تن .دنتخادرپ هدافتسا تلوهس و ی

هج داد ناشن لصاح

س ره هک ی متس اربانب ،دراد ار دوخ صاخ تلاکشم ی

ن اب ناسردم ی

د رب ن ساسا ی اهزا ی گارف ی نار فادها و ی گدا ی ر ی مصت دوخ ی م گب ی دنر

مادک زا هک ی

ک دننک هدافتسا .

سررب زا هچنآ ی

عمج و یدنب پ ی ش ی هن اه م ناشن ،دش لصاح ی

دهد شهوژپ لاح هب ات هک یلقتسم

ارب ی اسانش یی فلؤم ه یاه مزلا

زرا تهج ی با ی اقم ی هس ا ی لباق ی ت اه ی سرتسد ذپ ی ر ی حم ی ط طبار ربراک ی هناماس رد اه ی شزومآ زاجم ی ناوتب ات تسا هدشن ماجنا

هب دانتسا اب ی

هتفا اه ی

،نآ قن طا هناماس فعض و توق اه

ی شزومآ زاجم ی ا رد ار ی مز ن ی اسانش هن یی .درک هنیشیپ هعلاطم نینچمه اه

داد ناشن عت یی ن صخاش اه ی زرا ی با ی ربراک طبار طیحم

، عوضوم هک تسا یمهم ثأت تحت

ی ر زه ،نامز ی

،هن اراک یی

، شخبرثا ی تلوهس و

پی هدا زاس ی همانرب اه ی نورتکلا شزومآ ی

ک ی هناماس رد اه ی آ شزوم زاجم ی تسا و ه نونکات ی چ ی ک شور زا اه ی سررب دروم ی

ناکما

ارب هدافتسا ی

زرا ی با ی هدرکن مهارف ار عماج دنا

. ،نیاربانب تسا نکمم ربراک طبار طیحم یبایزرا مدع هنیزه

شیازفا نوچمه ار ییاه

دشاب هتشاد هارمه هب هناماس فیعض درکلمع ،ربراک یدیماان ،هناماس درکلمع و تاعلاطا دورو رد تاهابتشا .

شور سانش ی شهوژپ

هفشاکم یبایزرا عون زا یشیامیپ شور هب و تسا یدربراک عون زا رضاح شهوژپ

4 یا هفشاکم یبایزرا شور رد .دش ماجنا زا دیاب ،یا

،روظنم نیمه هب .دوش هدافتسا یبایزرا ههایس رازبا رازبا

شهوژپ

، رب هک تسا یبایزرا ههایس

صخاش ساسا رد جردنم یبایزرا یاه

وزیا 9241 طسوت ، ناراکمه و یزورون (

1402 ههایس ) یموب یا یزاس هناماس اب قبطنم هدش یزاجم شزومآ یاه

روشک لخاد رد

هیهت

.تسا هدش نآ

اه هرهب اب صخاش ،روشک یلاع شزومآ ماظن زا ناگربخ تارظن و یزاف یفلد شور زا یریگ وزیا رد هدش ییاسانش یاه

9241 بحاص هاگدید زا ما.ویلبد.یب شور زا هدافتسا اب ار سرتسد هزوح نارظن

هناماس یریذپ یاه

شزومآ یریگدای و یزاجم

ولوا یکینورتکلا تی

درک یدنب دن

. لودج رد 1

، صخاش ییاهن هبتر و نزو سرتسد یبایزرا یاه

یموب یریذپ یزاس

هدش قبطنم اب

هناماس یاه شزومآ یزاجم رد لخاد شک .تسا هدش هئارا رو

شهوژپ ههایس زا اب هطبار نیا رد هک تسا حیضوت هب مزلا

یریگناهج

( یزورون و 1395

.دش هتفرگ هرهب زین )

1. Al-Omar

2. Plantak Vukovac

3. Karabulut & Correia

4. Heuristic Evaluation

(7)

علاطا و یرادباتک تاقیقحت یهاگشناد یناسر

، هرود 57 هرامش ، 1 ،

1402

34

لودج 1 . ییاهن هبتر و نزو صخاش

سرتسد یبایزرا یاه یموب یریذپ

یزاس هدش قبطنم اب

هناماس یاه شزومآ ناریا یزاجم ،ناراکمه و یزورون(

1402 )

نزو صخاش صخاش صخاشریز

یبسن نزو صخاشریز ییاهن نزو

صخاشریز ییاهن هبتر

صخاشریز

یمومع یاهدومنهر تاموزلم و 609

/ 0 1 مان . یربراک طبار رصانع حیحص یراذگ 139

/ 0 0848

/ 0 4

2 ربراک یارب تاناکما یزاس یصخش تیلباق . 126

/ 0 0768

/ 0 5

3 سرتسد حوطس میظنت . یریذپ

140 / 0 0852

/ 0 3

4 یمومع لرتنک و یتایلمع یاهامنهار . 115

/ 0 0701

/ 0 6

5 اب یراگزاس . یروانف سرتسد یاه زاسریذپ

428 / 0 2606

/ 0 1

6 هناماس . هتسب یاه 051

/ 0 0310

/ 0 9

یدورو اه 071

/ 0 7 ب . ه هنیزگ یریگراک نیزگیاج یدورو یاه

432 / 0 0304

/ 0 10

8 هحفص زکرمت . دیلک

134 / 0 0095

/ 0 20

9 هحفص یدورو . لیهست یاهدیلک دوجو( دیلک

)ربنایم و رگ 149

/ 0 0105

/ 0 19

10 هحفص یدورو. هراشا یاهرازبا دیلک

رگ دننامه(

هراوشوم ) 126 / 0 0089

/ 0 21

11 می. نوفورک 110

/ 0 0077

/ 0 22

12 برود. ی ن 049

/ 0 0035

/ 0 24

یجورخ اه 155

/ 0 13 یجورخ یمومع یاهدومنهر. 096

/ 0 0149

/ 0 14

14 یجورخ. )شیامن( یرادید یاه 300

/ 0 0465

/ 0 7

15 نتم. ملق/اه اه 097

/ 0 0151

/ 0 13

16 گنر. 109 یدنب

/ 0 0169

/ 0 11

17 هرجنپ شیامن و راتفر. 101 اه

/ 0 0158

/ 0 12

18 یتوص یجورخ. 090

/ 0 0140

/ 0 16

19 )حرش( تاوصا ینتم لداعم. 0.087

0135 / 0 17

20 هناسر. 085

/ 0 0132

/ 0 18

21 یسمل یجورخ. 034

/ 0 0053

/ 0 23

یزاسدنتسم ،امنهار طخرب تامدخ و

ینابیتشپ 166

/ 0 22 یزاسدنتسم. طخرب

712 / 0 1179

/ 0 2

23 امنهار. 086

/ 0 0142

/ 0 15

24 ینابیتشپ تامدخ. 202

/ 0 0335

/ 0 8

نامه هنوگ لودج رد هک 1

صخاشریز ییاهن نزو هدمآ صخاش نزو برض زا اه

صخاشریز یبسن نزو رد یلصا یاه لصاح اه

.دش ار شهوژپ هعماج شش

هناماس شزومآ یزاجم

« یبودا

،تکناک یاکسا

،مور

،پیاکسا گیب ولب

،نتاب لگوگ

،تیم رارق

» هک هب

هتفای دانتسا ( یرلگیب یاه

1401 ) هدافتسارپ زج .داد لیکشت ،دنتسه ناریا رد نیرت

شسرپ هب ییوگخساپ یارب رامآ زا شهوژپ یاه

میمصت شور و یفیصوت شور لدم یریگ

).ویلبد.یِا.سا( ای هداس یهد نزو

یبایزرا زا لصاح تازایتما شور نیا رد .دش هدافتسا

مرن ره هدش نییعت ما.ویلبد.یب ینزو بیرض اب صخاش ره رد رازفا

یموب یبایزرا ههایس رد یزاس

هناماس اب قبطنم هدش شزومآ یاه

هناماس یربراک طبار طیحم ،لصاح هجیتن ساسا رب و هدش برض صخاش ره یارب روشک لخاد رد یزاجم زا یزاجم شزومآ یاه

تیلباق ظاحل سرتسد یاه

.دش هسیاقم لباق رگیدکی اب یریذپ

هب هداد هب یشخبرابتعا روظنم ظاحل زا اه

لیلحت دادعت هناماس یبایزرا ،نارگ

طسوت ،هعلاطم دروم یزاجم شزومآ یاه 33

صصختم

هناماس اب هک یزاجم شزومآ یرازگرب نابیتشپ هدرک راک یبوخ هب روکذم یاه

هب و دنا یگژیو زا یبرجت تروص فلتخم یاه

کی ره

هناماس نیا زا هنومن شور هب ،دنتشاد ییانشآ اه

ماجنا یفرب هلولگ یریگ

شور .دش

هنومن یریگ هلولگ یفرب رد یدراوم هک یسرتسد

هب یدارفا هک یاراد یگژیو یاه دروم رظن رگشهوژپ تسه

،دن لکشم

،تسا دروم هدافتسا رارق یم دریگ . رد نیا

،شور ادتبا کی ای

دنچ رفن اب یگژیو یاه دروم رظن باختنا دش و سپس زا نانآ تساوخرد

دیدرگ ات یدارفا ار هک یاراد یگژیو یاه هباشم اب نانآ ،دنشاب

هب رگشهوژپ یفرعم دنیامن . شور هلولگ یفرب نمض هکنیا تقو یمک یم

،دریگ هب هطساو ییانشآ دارفا دیدج اب درف لوا و هب هطساو

وا اب رگشهوژپ

، تحار رت اب رگشهوژپ طابترا رارقرب یم دننک . ( 6 بایزرا هناماس یبودا

،تکناک 5 بایزرا هناماس یاکسا مور و 6 بایزرا