هدکشناد یناسنا مولع و تایبدا ی
یعیبط یایفارغج یشزومآ هورگ
نایاپ هجرد تفایرد یارب همان دشرا یسانشراک ی
هتشر رد ی
همانرب شیارگ یژولوفروموئژ یطیحم یزیر
:ناونع
و رتسب یوگلا یبایزرا یم
هنیرز هناخدور یسدنه تارییغت ناز
دور یط 30 فتسا اب ریخا لاس تکسنارت شور زا هدا
دابآدومحم رهش ات ناکوب یمظاک دیهش دس :هعلاطم دروم هقطنم(
)ژد نیهاش عباوت(
)
رگشهوژپ :
دابآدمحا یمایا بویا
داتسا منهار ا:
رتکد دورناکسارس یرغصا دایص
سا ات د واشم ر:
رتکد یسوم ینیدباع
ناتسمز
1398
2 تارییغت نازیم و رتسب یوگلا یبایزرا
...
ناونع نایاپ :روآدیدپ مان / همان یبایزرا
دور هنیرز هناخدور یسدنه تارییغت نازیم و رتسب یوگلا یط
30
دیهش دس :هعلاطم دروم هقطنم( تکسنارت شور زا هدافتسا اب ریخا لاس ))ژد نیهاش عباوت( دابآدومحم رهش ات ناکوب یمظاک /
دابآدمحا یمایا بویا
داتسا امنهار : رتکد
دورناکسارس یرغصا دایص
داتسا :رواشم یسوم رتکد
ینیدباع
خیرات :عافد 7
/ 11 / 1398
دادعت حفص :تا 108
هحفص
:یشزومآ هورگ یعیبط یایفارغج
:هدیکچ فده نلاپ یبایزرا رضاح شهوژپ یساسا فده : هزاب یضرع تارییغت و مرف
هنیرز هناخدور یارجم زا یا -
یط رد دور 30
یم هتشذگ لاس لوط هب یتاعلاطم هزاب .دشاب
60 زا رتمولیک ات یمظاک دیهش دس بایاپ
یم دادتما دابآدومحم رهش هدودحم اب طبترم تارطاخم رظن زا هزاب نیا یضرع کیمانید یبایزرا .دبای
کاخ شیاسرف لیبق زا ،یبناج تارییغت یهجوت نایاش تیمها زا ،هناخدور رواجم تاسیسات ینمیا و
.تسا رادروخرب شور شهوژپ یسانش نلاپ یبایزرا تهج :
و مرف هنیرز هناخدور یارجم یبناج کیمانید راهچ زا دور
.دش هتفرگ هرهب تکسنارت و ارجم ترجاهم گنهآ ،یگدیمخ بیرض ،سینروک یزکرم هیواز صخاش هتفای اه قیقحت ی هنیرز هناخدور :
یم هتفای هعسوت یردنائم عون زا یتاعلاطم هزاب رد دور دوجو اب .دشاب
تمسق زا یخرب رد ،نیا دور یوگلا اه
هبش هب لیامتم هناخ یم میقتسم ای یردنائم
لکش .ددرگ نیا یریگ
هنیرز هناخدور لوط رد اهوگلا نیمز لرتنک اب میقتسم طابترا رد دور
مک ضرع( یژولوفروموئژ و یسانش
نایم دادخر و )هناخدور ترواجم رد ناتسهوک دحاو لصفلاب روضح و هرد یم اهرب
ترجاهم خرن .دشاب
اخدور یارجم یبناج هنیرز هن
هجوت لباق مقر دور 5
/ 1 ات 2 یم ناشن ار لاس رد رتم یکاح مقر نیا .دهد
هرانک یلااب یرادیاپان زا هناخدور یارجم یبناج ترجاهم صخاش دایز ریداقم .تسا هناخدور یارجم یاه
هنیرز نایم دادخر اب میقتسم طابترا رد دور یم سایقم کچوک یاهریسم رییغت و اهرب
بایزرا .دشاب ی
یلااب یضرع کیمانید دیوم زین تکسنارت شور زا هدافتسا اب هناخدور یارجم یکیژولوفروم تارییغت هنیرز هناخدور یم دور
.دشاب
هجیتن یریگ صخاش ساسا رب : یط رد هدافتسا دروم یاه
30 نیمز هتشذگ لاس تعسو هب ییاه
360
هتفای شیاسرف هناخدور یارجم یضرع کیمانید هجیتن رد راتکه طسوتم روط هب هنلااس ،رگید نایب هب .دنا
6 / 11 هجیتن رد هناخدور رواجم یضارا زا راتکه هتفر نیب زا هناخدور یژولوفروم اب طبترم یاهدنیارف ی
.دنا
یدیلک ناگژاو
:
،رتسب یوگلا
،هناخدور یارجم یبناج تارییغت هنیرز
،دور تکسنارت .
فده و همدقم
3
1 - فده و همدقم
1 - 1 - همدقم
هناخدور تیمهااب ءزج اه ططططس کیژولوفروموئژ یاهدنیآرف رد رثؤم یاهروتکاف نیرت
یم رامططش هب شیاططسرف هخرچ و نیمز نونکات و دنور
تاقیقحت تارییغت یور رب یعیططسو
هناخدور کیژولوفروم .تطططسا هدطططش ماجنا اهنآ رب رثؤم لماوع و اه
هب هناخدور یژولوفروم
یگژیو و داعبا ،یلک مرف و لکش رظن زا هناخدور متسیس ییاسانش هسدنه یاه
،کیلوردیه-
یم نآ تارییغت مزیناکم و دنور زین و رتططسب یلوط خرمین و تهج دزادرپ
یرولت(
،1
1383 .)
هلمج زا هناخدور طیحم کی تلاوحت و رییغت
یم یا رییغت هب ناوت و یلوط خرمین لکطططش
هناگداپ داجیا ،انهپ رییغت ،رتسب و هرد بیش رییغت ،هناخدور رتسب یضرع
،یتفربآ یاه رییغت
بوطططسر رادقم و لحم هچایرد داجیا ،یراذگ
یناهگان و یبناج ناکم رییغت ،یردنائم یاه
.درک هراطططشا رتطططسب هناخدور تعیبط و بآ تعرطططس ،بآ مجح ،بیطططش نازیم
ناونع هب
هناخدور هزادنا و لکش رییغت رب رثوم یاهروتکاف یم بوس حم اه
( دنوش Sainath et al.,
.)2012 یطططسررب هدنیآ رد هناخدور یلامتحا تارییغت لیطططسناتپ و یلعف طیارطططش کرد تهج
ر یعیبط راتفر بیترت نیا هب و دراد ترورض یژولوفروم یعیبط تارییغت هب تبس ن هناخدو
یارجا زا یططشان تامادقا ای و حرط
شیپ لباق هناخدور یططسدنهم فلتخم یاه تططسا ینیب
.
هزاططس و دططس سادحا هک تططسا هدرک تباث ایند فلتخم طاقن رد تایبرجت یور رب یبآ یاه
یم میظنت ار هناخدور نایرج هناخدور یم یبوسر راب رادقم رییغت ثعاب و دنک
هب .دوش لیلد
نیا راب ،بلایطططس نای رج تارییغت رادق م دن نام یدای ز لم اوع زا هن اخ دور یژولوفروم هک
بیططش ،یبوططسر یگژیو ریاططس و هناخدور
یم ریثات یکیژولوردیه و یکیلوردیه یاه ،دریذپ
یم راظتنا نیاربانب رد یعیس و تارییغت هک دور
و یلص ا عطاقم یس دنه داعبا و یژولوفروم
هب نآ یبلایس تشد تاعوضوم زا یکی .دیآ دوجو
نییاپ رد هناخدور تیریدم رد یلصا تسد
تیریدم و هناخدور هیش اح یض ارا یربراک رظن زا ینزخم دس نیا یس ررب لیس کس یر
یم تارییغت دططشاب دناوت
روپ یخیططش(
، 1395 یکیژولوفروم تلاوحت رططضاح شهوژپ رد .)
1 -Tellurie
4 تارییغت نازیم و رتسب یوگلا یبایزرا
...
هنیرز هناخدور یارجم م ات یمظاک دیهططش دططس بایاپ زا دور
دروم دابآدومحم رهططش هدودح
یم رارق یبایزرا .دریگ
2 - 2 - هلأسم نایب
هناخدور نایرطططش ناونع هب اه یم روطططشک ره یتایح یاه
هک نیا رب هولاع هک دنطططشاب
یرش ب عماوج رد یناوارف یاهدربراک یم اراد
یم زین یتارطاخم یاراد یهاگ ،دنش اب .دنش اب
ناخدور یگش یمه تافص ءزج ینوگرگد و رییغت ه
لوط رد هک تس اه مش چ نامز
یاهزادنا
یم دوجو هب هناخدور هب طلس م طیحم هب هجوت اب یتوافتم اب طابترا رطاخ هب و دروآ
یگدنز
بانتجا نآ یططسررب ،ناططسنا یم ریذپان
هناخدور .دططشاب رد یتاعلاطم مهم یاهرتططسب زا ار اه
ورملق یم باطططسح هب یژولوکا و یژولوفروموئژ ملع ود کرتطططشم .دنیآ
ههاربآ مهم اه نیرت
مطططشچ نیمز کیژولوفروموئژ زادنا یم بوطططسحم
نوزفازور روط هب ناطططسنا هزورما .دنوطططش
ماظن یاهراک و زاططس یاج و هدرک هتفططشآ رتططشیب ار دور یاه یاهراک و زاططس اب ار یعیبط
یم نیزگیاج یعونطططصم ناربج و یدج تارطخ لیلد هب .دنک
هباج هک یریذپان ییاج
و اه
تارییغت خ دور
هن ا هل حرم رد ار نآ یژولوفروم یطططسررب ،دروآ دوجو هب تطططسا نکمم اه
زا لبق ،تاعلاطم یم یرورض یمادقا هنوگره
،ناراکمه و یدمحا( دشاب 1391
.) یژولوفروم
هسدنه و داعبا ،یلک مرف و لکش رظن زا هناخدور متسیس تخانش ملع تروص هب هناخدور یلوردی ه ک زین و رتطططسب یلوط لی فورپ و ات طططسار،ی یم فیرعت نآ مزیناک م و دن ور
دوطططش
( Motamed, 2001 .)
هاگتس یز اب نآ طابترا و دنویپ لیلد هب بلایس لاقتنا و یعیبط یاه
( تسا رادروخرب یصاخ تیمها زا بلایس اب هلباقم رد یژولوفروم Sear et al., 2003
هب .)
هناخدور ،فلتخم یاهریغتم و لماوع ریثات لیلد داعبا رظن زا یعیبط یاه
و اتططسار ،لکططش ،
یم رییغت وگلا
،ناراکمه و یناططساططس( دنبای 1384
شور نیرتهب هلمج زا .) یططسررب یارب اه
رد یدیدطططشت ای یجیردت تروطططص هب اهنآ هدمع تارییغت و هناخدور تدمزارد یاهراتفر ههاربآ یژولوفروم یم یکیژولوفروموئژ تاعلاطم اه
،یمیقم و هانپ نادزی( دطططشاب 1391
رد .)
،عقاو اب هناخدور یسدنه راتخاس اذل تسا یتاناسون یاراد بوسر و یبد هک نیا هب هجوت اه
یم رییغت یطططضرع و یلوط تهج رد مئاد روط هب دنک
یگژیو . و کاخ عون ،یژولوتیل یاه
نیمز یاهدنزاس یم ثعاب یسانش
هناخدور ره دنوش ،شیاسرف ظاحل زا یتوافتم طیارش یا
کهز هکبش ،بوس ر نازیم ،یریذپذوفن بیترت نیا هب و دش اب هتش اد یس دنه یوگلا و یش
هدیدپ و هناخدور رتططسب یوگلا یططسدنه رییغت ثعاب هک یتخانططش نیمز و کیفروموئژ یاه
فده و همدقم
5
یم رتسب یرادیاپان ( دنوش ییاسانش دیاب دوش
Minghui et al., 2010 یطیحم تارییغت .)
هطططضوح لکطططش و یژولوفروم داجیا ثعاب هناخدور یاه
یم یا مج زا .دوطططش تارییغت هل
یم رامطططش هب تارییغت نیرت جیار و نیرتمهم ناونع هب هک کیژولوفروم یم دنور
هب ناوت
رد رییغت و ندططش لططسم ،لاناک یتابث یب ،لاناک یوگلا رد رییغت ،هناخدور رتططسب بیرخت تشد ( درک هراشا یبلایس یاه White, 2010
هناخدور .) تبسن هناد زیر رتسب داوم اب یاه
تارییغت هب یم ناططشن دوخ زا یرتططشیب تیططساططسح یبوططسر راب و یبد
و ینامی( دنهد
،یقرطططش 1391
هناخدور یارجم رییغت و یمیظنتدوخ .) یم اه
دننام یتارطاخم ثعاب دناوت
( دوش رتس ب یگتس کش بآ ای هرانک شیاس رف ،بلایس Whol, 2004
لیلد نیمه هب و )
هناخدور هک تسا م دروم یسدنهم و یژولوفروم رظن زا اه
یم رارق هعلاط .دنریگ
یم نآ یایوپ یگژیو لیلد هب هناخدور یکیژولوفروم تایصوصخ رییغت شیاسرف اب دناوت
،یزرواشک یضارا زا یدایز طس یدوبان ثعاب هلاس ره هناخدور یاهزرم ییاجباج و یرانک
،ناراکمه و مدقم ییاضر( دوش یلحاس تاسیسات و ینوکسم یحاون 1391
.) راتفر تخانش
ناخدور یم هناخدور تیریدم لوطصا نآ تارییغت زا یهاگآ و ه ماجنا اتطسار نیا رد هک دطشاب
تاعلاطم هب هجوت یژولوفروموئژ رد یلص ا تاعوض وم زا یکی .تس ا یرورض یژولوفروموئژ
یوگلا و لکططش رد هک تططسا یتارییغت ههاربآ
عوقو هب اهنآ ریططسم لوط رد و ینایرج یاه
یم
،هداز نیس ح و ینامی( ددنویپ 2004
.) ،لوط ،قمع ،ضرع ،وگلا ،لکش هناخدور کی رد
رد و نامز رورم هب هریر و نلاپ ،اتططسار یدورو هب شنکاو
تحت اه راذگرثا یاهروتکاف ریثأت
یم رییغت هناخدور متططسیططس رب هب زین رگید یخرب و دنتططسه یناهگان تارییغت یخرب .دنک
یم صخطططشم نامز رورم دنوطططش
غت ریثأت تحت هناخدور یهاگ. یهاگ و یژولوفروم تاریی
یم رارق کیلوردیه ،ناراکمه و یلیعامسا( دریگ
1390 .)
هنیرز هناخدور تارییغت شهوژپ نیا رد )دابآدومحم رهش ات یمظاک دیهش دس زا( دور
ینامز هزاب کی رد 30
لاططس زا ینعی هلاططس 1988
ات 2019 .دریگ یم رارق یططسررب دروم
هنیرز هناخدور مهم دور
ناخدور نیرت یم هیمورا هچایرد زیربآ هض وح ه
هب هناخدور نیا .دش اب
نیمز یاهدنزاس زا روبع و ندوب بآرپ لیلد یکیژولوفروم تارییغت یاراد فلتخم یس انش
هناخدور )دابآدومحم رهططش ات یمظاک دیهططش دططس زا( یتاعلاطم هزاب رد .تططسا یعونتم هنیرز بآ زا هجوت لباق تشادرب مدع و لااب یبد لیلد هب دور یشیاسرف ناوت یاراد هناخدور
ناوارف زا بلایس دادخر هزاب نیا رد نینچمه .تسا ییلااب یکیژولوفروموئژ یاهدنیارف نیرت
6 تارییغت نازیم و رتسب یوگلا یبایزرا
...
یم رامش هب هناخدور هزاب زا یخرب رد ،رگید فرط زا .دیآ
هرانک داوم ،اه شیاسرف زا اه
یریذپ
یم باج یا لم اوع نیا هع ومجم .تططططسا رادروخرب ییلااب لاوحت هک دن ک
تارییغت و ت
.دریگ رارق یبایزرا و یسررب دروم ارجم یکیژولوفروم 2 - 3 - لاؤس شهوژپ یاه
1 - هنیرز هناخدور زا شخب مادک ینامز هزاب رد یسدنه تارییغت نازیم نیرتشیب دور
30
؟تسا هتشاد ار هلاس 2 -
؟دشاب یم یلکش هچ هب هعلاطم دروم هقطنم رد دور هنیرز هناخدور رتسب یوگلا 2 - 4 - هیضرف شهوژپ یاه
هیض رف یش هوژپ ره عورش یارب تس ا یهیدب حرط تلااوس اب هطبار رد یددعتم یاه
هیضرف نیا حرط و دراد دوجو هدش خساپ لابند هب شهوژپ ریسم لوط رد دوش یم ببس اه
هیض رف ندرک کیدزن و تلااوس هب حرطم هیض رف دنچ ریز رد .میش اب عوض وم تیعقاو هب اه
:تسا هدش 1 - هب یم رظن یسدنه تارییغت نازیم نیرتشیب دوخ یتشد یحاون رد هناخدور هک دسر
.تسا هتشاد هناخدور لمع یدازآ تلع هب ار 2 - یم یردنائم هعلاطم دروم هزاب رد هناخدور یوگلا .دشاب
2 - 5 - شهوژپ فادها یسررب دروم ینامز هزاب رد هناخدور یارجم یکیژولوفروم تارییغت یبایزرا
یسررب یسررب دروم ینامز هزاب ود رد هناخدور یوگلا هنااخدور رتسب یوگلا تارییغت و یسدنه تارییغت رب رثوم لماوع لیلحت
2 - 6 - شهوژپ تیّمها و ترورض یم راکطططشآ ینلاوط نامز یط رد هناخدور یژولوفروم تارییغت لیلد نیمه هب و دوطططش
همانرب و نلاوئطططسم ،نارگطططشهوژپ هجوت دروم رتمک رق نازیر
یم را یلاح رد دریگ رییغت هک
نایز و نیگنس یاهدمایپ هناخدور رتسب هناخدور .تشاد دهاوخ لابند هب یراب
یامیس رد اه
هرک رد ناس نا نتس یز لکش هدننک نییعت و دنراد شقن نیمز یلک یم زین نیمز ی
.دنش اب
هناخدور یژولوفروم یس ررب تحا تارییغت لیس ناتپ و ینونک طیارش کرد یارب اه
اهنآ یلام
فده و همدقم
7
یم قیرط نیا زا اهنت و هدوب یرورططض هدنیآ رد سکع ناوت
هب تبططسن ار اهنآ یعیبط لمعلا
حرط یارجا زا یططشان تامادقا ای و یعیبط تارییغت هرانک تیب ت و ریططسم حلاططصا یاه
اه
شیپ هباج نازیم و دومن ینیب و یلروچ( داد صیخطططشت ار اهنآ یوگلا و تارییغت داعبا ییاج
ناراکمه
،1
1379 .)
هنیرز هناخدور هناخدور نیرتمهم دور
یم رامطططش هب هیمورا هچایرد هطططضوح یاه .دیآ
لرتنک ،شیاپ روظنم هب نایرج یناکم تارییغت دنور یسررب و هناخدور یژولوفروم تاعلاطم هبنج شهاک و هناخدور تیریدم و شخب زا یکی نآ یفنم یاه
یططسدنهم رد یططساططسا یاه
یهدنامزاس و هناخدور بوس ر ،یژولوردیه ،یمیلقا یاهرتماراپ یس ررب .تس ا نآ لحاوس
هناخدور متسیس کی رد یکیژولوفروموئژ تارییغت و یتخانش نیمز ،کیلوردیه ،یراذگ یا
تشد ییاسانش و هناخدور یبد تاناسون نازیم دروآرب رد دناوت یم لوصف رد یبلایس یاه
زاس و تخاس هک ارچ تس ا رثوم رایس ب هناخدور نایغط تش د رد
لیلد هب یبلایس یاه
یم بلایس رارکت کسیر یم و دشاب کانرطخ دناوت
.دشاب فارطا عماوج یارب یدیدهت دناوت
هناخدور لحاوس زا یعیس و یض ارا هلاس ره نیمز ءزج هک نآ یاه لیس م و اه
لص اح یاه
یم بوس حم یزرواش ک زیخ لماک روط هبو بیرخت یلص ف یاه نایرج روبع رثا رد دنوش
طططسرف یم هن اخدور یحطططص تیریدم رگید یفرط زا .دنا هت فای شیا بآ نیمات رد دناوت
.دشاب تیمها اب هناخدور لحاس تیوقت و یحیرفت عبانم و زادنا مشچ،یزرواشک هناخدور یارب ههاربآ یوگلا مظنم شیاپ گرزب یاه
تارییغت یاهرتماراپ یبایزرا و یا
ارف نینچمه و یگدرتسگ و تعسو لیلد هب یسدنه نامز و تخس رایسب تاعلاطا عون یناو
و هنیزه رپ تاعلاطا تش ادرب یارب یئارحص و ینادیم یاهراک رگید یوس زا دش اب یم رب کینکت زا ناوت یم هک یلاحرد تططسین هفرططص هب نورقم ریواططصت و رود زا شجنططس یاه
هراوهام اب هلباقم و هناخدور تارییغت ییاس انش یاتس ار رد لااب رایس ب تقد اب یا یاهراتفر
.درک هدافتسا مسیفرتساتاک
1 -Chorley et al
2 - ینابم قیقحت هنیشیپ و
2 - 1 - همدقم رد هناخدور یسدنهم تامادقا هیلک هناخدور رتسب
هرهب تهج رد هک اه و رتشیب یرادرب
یطم ماجنا تارطخ شهاک و هداد رییغت ار هناخدور یعیبط طیارش میقتسم روط هب ،درطیگ
یم دیدج یتیعضو لیمحت ثعاب تلااعفنا و لعف ،هناخدور رادیاپ طیارش ندش نوگرگد .دوش
هصخشم رد ار یلاوتم تارییغت و هدروآ دوجو هب ار یدیدج ه
یطپ رد هناخدور یکیزیف یا
تخیر تاعلاطم شقن نیرتمهم .تشاد دطهاوخ هناخدور نینچ رد یسانش
یمک نییعت ،ییاه
سکع یفیک و شیطپ و هطناخدور لطمعلا
یم نآ هدنیآ تارییغت دطنور یطنیب تارطخ .دشاب
ناربج و یدج ییاجباج زا یشان ریذپان
هناخدور تارییغت و اه تخیر یسررب ترورض ،اه
-
یطم ناطیامن یمادطقا هنوگره زا لبق ،تاعلاطم هلحرم رد ار نآ یسانش هلمج زا .دزاطس
هناخدور رتسب رد هناخدور یسدنهم جطیار تامادطقا یم اه
هزاس سادحا هب ناوت عطاقتم یاه
لاصم تشادرب ،ضرع شهاک و رتسب رد زاطس و تخاطس ،ینزخم دس ،یفارحنا دنب ،لپ دننام سادحا ،رتسب زا هزاس
شرورپ تاسیسأت ،زادناراب و هلکسا ،ژاپمپ ،یریگبآ دننام یبناج یاه
هیفصت و یهام تامادقا نیا زا کی ره .درک هراشا رتسب یزاسدودحم و ریسم رییغت و هناخ
نارحب سداوح ،هناخدور اب لباقتم یاهرثا نتفرگ رظن رد نودب شیپ زاس
دوجو هب هدشن ینیب
دهاش هزورما هک دروآ دهاوخ هنومن
هژورپ هنوگنیا زا ییاه نایز و تاراسخ و اه
داطجیا یاطه
یم هدطش هیاپ دیدش یگتسشبآ .میشاب
،هسام و نش تشادرب تلع هب رلاات هناخدور لپ یاه
فک و لاصم تطشادرب زا یشان نجت هناخدور نایرج فارحنا هیاپ ینک
لاقتنا طخ لپ یاه
هنومن زا یخرب دوردیفس هناخدور زاگ غت یاه
شیپ و بولطمان تاریی هناخدور رد هدشن ینیب
-
یم روشک یاه تسد لیلد هب هک دنشاب
یمامت رد .دندمآ دوجو هب اهنآ رتسب رد رشب یزادنا
هناخدور رتسب رد هدطش داطجیا تارطییغت زا یرایسطب و دراوم نیا سداوح دهاش روشک یاه
نایز لیمحت و بولطمان یسررب اب .میتسه ناوارف یلام یاه
ه تخیر یا شیپ و یسانش
یطنیب -
یم تاراسخ زا یرایسب زا ،تامادقا نیا زا مادکره لباقم رد هناخدور راتفر یلامتحا یاطه -
همانرب اب ای و دومن یریگشیپ ناوت هرهب ، یحص یزیر
هنوگ هب هناخدور زا یرادرب دبای ماجنا یا
علاطم یامنهار( دسرب دوخ لقادح نازیم هب نآ بقاعتم تارییغت هک تخیر تا
یسانش
هناخدور ،اه 1391 یم نییبت قیقحت هنیشیپ و یساسا میهافم ،رضاح لصف رد .) .دوش
2 - 2 - هناخدور یژولوفروم
تخیر ای یژولوفروم هناخدور یسررب ملع ،هناخدور یسانش
رتسب لکش هک تساه
هناخدور یم یرشت نامز لوط رد ار نآ تارییغت و اه ملع ،هناخدور یژولوفروم .دنک
تخانش
هصخشم ،یلک مرف و لکش رظن زا هناخدور متسیس یلوط لیفورپ و اتسار ،یکیلوردیه یاه
یم نآ تارییغت مزیناکم و دنور زین و رتسب ناراکمه و یلروچ( دشاب
،3
1379 تاعلاطم .)
مهم زا یژولوفروموئژ یم هناخدور یسدنهم ملع ثحابم نیرت
مرف ،یسدنه لکش هک دشاب
یلوط لیفورپ ،رتسب لوط رد ار هناخدور ناکم رییغت و لکش رییغت ،یضرع عطاقم ،ههاربآ
یم نایب نامز یظفاح( دنک
،ناراکمه و سدقم 1391
.)
تخیر ،رگید یفیرعت رد و لکش رظن زا هناخدور هناماس تخانش ملع ،هناخدور یسانش
هصطخشم ،هحطسم لکش و دنور زین و رتسب یلوط خرطمین و اتطسار ،یکیلوردطیه یاطه
زاس
یم تاصخشم نیا تارییغت راک و تخیر یسررب اب .دشاب
یم هناخدور یسانش طیارش ناوت
دومن کرد رتهب هدنیآ رد ار نآ یلامتحا تارییغت لیسناتپ و ینوطنک ،نیدار(
1373 .)
تخیر تایصوصخ خرن ،نایرج تعرس و هدب نوچمه یلماوع زا و هدرک رییغت نامز اب یسانش
وسر تایصوصخ و لاقتنا هرانک و رتسب هدنهد لیکشت داوم سنج ،ب
نیمز طیارش و اه -
یم ریثات یسانش ،ناراکمه و یحابصم( دنریذپ
1377 ؛ Petersen, 1986 .)
لاناک یژولوفروم عوضوم هناخدور یاه
ابم زا یا و یسدنهم ملع رد هدمع و یدیلک ثح
هک تسا هناخدور تیریدم یم نآ کمک هب
تاعلاطا هعومجم هب ناوت لکش ةرابرد یدیفم
نامز لوط رد اهنآ ناکم و لکش رییغت و ،یضرع عطاقم ،یلوط لیفورپ ،رتسب مرف ،یسدنه ( تفای تسد Breach, 2008
.) نیمز رد هک تسا یحلاطصا ،هناخدور یژولوفروموئژ یسانش
یم راک هب هناخدور متسیس و لکش یسررب یارب دور
یکچوک شخب ناونع هب هناخدور رتسب.
مهان زا یراو نیمز لماوع زا ،نیمز یاه یکیژولوردیه و یمیلقا ،یکیژولوفروموئژ ،یتخانش
3 -Chorley et al
10 تارییغت نازیم و رتسب یوگلا یبایزرا
...
یم داجیا ار هناخدور لکش هک یم ریثات دننک
( دریذپ Schumm, 1980 .)
ماجنا تاقیقحت رد
هناخدور یژولوفروم هدش یدس رتماراپ ود ساسا رب اه
شچیپ و4
( تسا هدش نییعت5
Rust,
.)1987 ماراپ ود رب هولاع لکش رد زین یبوسر راب عون و رتسب یرادیاپ هجرد قوف رت
یهد
یم ریثات هناخدور لاناک ،یرولت( دنراذگ
1371 .)
2 - 3 - نلاپ ارجم یتاحطسم لکش ای مرف
یگژیو زا یکی هناخدور یارجم یساسا یاه
نلاپ اه
6مرف یم نآ یتاحطسم لکش ای .دشاب
نلاپ ار ههاربآ یعضوم ای یلحم بیش مرف یم لرتنک
هس راتخاس ؛دیامن هرانکرد نایرج یدعب
-
هدرتسگ فیط رب قیرط نیا زا و هداد رارق ریثات تحت ار ارجم یاه و یبوسر ضراوع زا یا
هناخدور یشیاسرف یم ریثات یا
( دراذگ Sear et al, 2003: 60 ریسم یخیرات رظن زا .)
هناخدور یم باسح هب ییایفارغج لاکشا نیلوا ،اه ب هک دنیآ
هدایپ هشقن یور ر هدش یزاس
.دنا
نلاپ یم فیرعت )هشقن( نلاپ رظنم زا هناخدور کی لکش تروص هب لاناک مرف عقاو رد .ددرگ
نلاپ هصلاخ ،مرف اهدور فلتخم عاونا رد ار یکیزیف یاهدنیارف عیزوت و تیهام ،نایرج زا یا
یم نایب یم لرتنک ار یبلایس تشد و لاناک لکش و دنک نلاپ .دنک
ف یامنهار کی ارجم مر
هناخدور رد ارجم لکش تارییغت و یژولوفروم نییعت تهج یبوخ هیلوا باسح هب یتفربآ یاه
یم نلاپ ،هناخدور یگژیو نیرت ضاو ،عقاو رد .دیآ تسا نآ نلاپ یسدنه مرف ای مرف
،ناراکمه و یلیعامسا(
1390 : 88 .هناخدور کی ریغتم ساسا طس زا تسا ترابع نلاپ .)
نلاپ هس لکش هب یم میسرت لباق هشقن یور رب یدعب
شیامن سایقم هب یگتسب و دشاب
،یمیقم( دراد یتفربآ هناخدور یبلایس تشد تاصخشم و ارجم 1388
: 174 - 175 .)
2 - 4 - هقبط نلاپ یدنب هناخدور یوگلا و مرف
اه
هناخدور یراجم یاهوگلا هویش رد یا
ئم و ینایرش ،میقتسم عاونا هب یمیدق یاه یردنا
هقبط یم یدنب یم ار هناخدور یارجم یاهوگلا عاونا .دنوش
و ییارجم کت یوگلا ود هب ناوت
هتشپ .دومن میسقت ییارجم دنچ هسام یاه
یاهوگلا داجیا رد یلصا لماع هناخدور ینایم یا
هتشپ نیا .دنتسه لاناک توافتم هسام یاه
هتشپ تروص هب یردنائم یوگلا رد یا تیب ت یاه
سه هدش یم تکرح یتحار هب بلایس نامز رد ینایرش یوگلا رد و دنت
هناخدور .دننک اه
4 - Braiding
5 - Sinuosity
6 - Channel Planform
هناخدور .دنتسه نایرج زا یتوافتم یاهوگلا یاراد هناخدور یردنائم و میقتسم یاه
یاه
هناخدور و دنتسه ییارجم کت هناخدور و ینایرش یاه
هتسویپ مه هب یراجم اب یاه
ناخدور )گنیسوموتسانآ و گنیچنربانآ(
ه مدقم ییاضر( دنتسه ییارجم دنچ یوگلا اب یاه
،ناراکمه و 1395
: 272 .)
هناخدور یوگلا ای نلاپ یم میسقت ینایرش و یردنائم ،میقتسم یلصا هتسد هس هب اه
دنوش
هجوت نیرتشیب تعیبط رد یناوارف لیلد هب )یردنائم( یدور ناچیپ یوگلا نیب نیا رد هک ( تسا هدرک بلج دوخ هب ار Biedenharen, 1997
.)
نتفرگ رظن رد اب صخاش
هناخدور ،هناخدور یاهوگلا تخانش تهج توافتم یاه هب اه
میسقت یفلتخم عاونا یدنب
هدش میسقت یور رب ام هجوت هدمع هک دنا ساسارب هناخدور یدنب
یم هناخدور نلاپ هقبط نیلوا .دشاب
تیمسر هب یدنب لاس رد سیوید طسوت هدش هتخانش
1899 ماجنا هناخدور ،لیدعت و لماکت هلحرم ساسا رب سیوید .تسا هتفرگ هس هب ار اه
میسقت ریپ و غلاب ،ناوج هتسد هناخدور .درک یدنب
ددعتم یاهروتکاف نتفرگ رظن رد اب اه
یم میسقت ینوگانوگ عاونا هب زین یناسنا و یمیلقا ،یژولوتیل ،یکینوتکت ،یخیرات .دنوش
مز هلمج زا یددعتم یاهروتکاف رارق ریثات تحت ار نآ ساسا طس و یبوسر راب ،یبد ،نا
شنکاو نآ هب ،ارجم لکش رییغت و وگلا رییغت ،یراذگبوسر ،رفح تروص هب هناخدور و هداد یم ناشن ،موش( دهد
2005 لاس رد .) 1957
بیرض روتکاف ود هب هجوت اب نملو و دلوپوئل
( یگدیمخ )Mc
( قمع هب ضرع تبسن روتکاف و )B/D
خدور هنا هس هب یرهاظ ظاحل زا ار اه
میسقت ینایرش و یدورناچیپ ،میقتسم هتسد لکش نیا هک دندرک یدنب
زا هدودحم کی رد اه
یم فیرعت هناخدور تمسق رد هدش دای لکش هس ره تسا نکمم هک ینعم نیا هب ،دنوش
یاه
هناخدور توافتم یاهوگلا .دنوش هدهاشم هناخدور فلتخم م لماوع ریثات تحت اه
یعیبط ددعت
یم ناسنا و میلقا ،یژولوردیه ،یژولوتیل ،کینوتکت نوچمه عون هب هتسب لماوع نیا .دشاب
یم رارق ریثات تحت ار هناخدور یوگلا لکش توافتم تروص هب هناخدور ( دنهد
Gregory,
.)2006 لودج 2 - 1 ناشن هدنهد میسقت ی یدنب
یم هناخدور فلتخم یاه دشاب
.
لودج 2 - 1 - میسقت هناخدور یدنب ،یربکا( فلتخم یاهرایعم ساسارب اه
1396 )
12 تارییغت نازیم و رتسب یوگلا یبایزرا
...
میسقت یاهرایعمهناخدور یدنب
نیمز یسانش ریپ ،غلاب ،ناوج
میظنت یدازآ هناخدور
یم تکرح هنادازآ دوخ رتسب رد هک ییاه .دننک
هناخدور :لا م یتفربآ یاه
هناخدور .دنراد تکرح تیدودحم دوخ رتسب رد هک ییاه
:لا م هناخدور یناتسهوک یاه
نلاپ رد هناخدور لکش ناچیپ ،میقتسم
ینایرش ،یدور
هرانک و فک داوم سنج اه
هسام یگنس هولق و یخلاگنس ،ینش ،یا
یرادیاپ بوسر ،یشیاسرف ،رادیاپ :یبوسر نلایب ساسا رب
راذگ
یلصف ،یمئاد :نایرج ماود ساسا رب
ییایفارغج هگلج ،یناتسهوک
یا
2 - 4 - 1 - میقتسم یوگلا
هناخدور رد وگلا نیا دنتسه میقتسم اتبسن یاتسار یاراد ،رپ عطقم طیارش رد هک ییاه
یم هدهاشم رتشیب طخ میقتسم لاناک مرر یلع ،هکنیا رکذ لباق هتکن .دوش
رد هناخدور رعقلا
مک عقاوم چیپ یاراد یبآ
ناچیپ یوگلا هباشم ،یلاوتم یاه اهوگلا امومع .تسا یدور
ی
مک هناخدور رد میقتسم یم ضرف رادیاپان شیب و
نیا لیلد هب دنوش تعیبط رد ردان دراوم هک
یم هدهاشم ،نملو و دلوپوئل( دوش
1987 .)
هصخشم ندرک ادیپ ابیرقت هناخدور زیامت ثعاب ،راکشآ روط هب دناوتب هک یا
میقتسم یاه
هناخدور زا ناچیپ یاه
یم لکشم یرما ،دوش یدور .دشاب
یمیهافم فده نیا یارب لاومعم
یم راک هب انحنا دصرد و یگدیمخ بیرض و یچیپرام بیرض ای هتیسونیس دننام دلپوئل .دور
( نملو و 1957
هدرک ضرف یدادرارق روط هب ) هناخدور هک دنا
یاه یگدیمخ بیرض یاراد
زا رتگرزب 5
/ 1 کچوک و هدوب یدورناچیپ عون زا ، زا رت
5 / 1 میقتسم یوگلا یاراد یم
.دنشاب
یگدیمخ بیرض ،یدورناچیپ هب میقتسم یوگلا زا لاقتنا عقاو رد 5
/ 1 یم یلیعامسا( دشاب
،ناراکمه و 1390
.)
2 - 4 - 2 - ناچیپ( یردنائم یوگلا )یدور
هناخدور کیمانید هکلب .دنراد میقتسم و مظنم یرتسب دوخ ریسم مامت رد تردن هب اه
ریثات تحت رادیاپان هناخدور نایرج بآ طیارش نینچمه و یراومهان لکش ،نیمز نامتخاس
یم راد مخ و چیپ ار دور ریسم و هدش ههاربآ رد رییغت ببس و هدوب ییاوه و نآ هب هک دنک
یم هتفگ ردنائم ای دور ناچیپ ،لکش هب یردنائم هناخدور کی تیلاعف و یلصا یگژیو .دوش
هقلح یریذپرییغت یناوارف و هزادنا یگتسب ردنائم یاه
هصخشم نیا .دراد رد یرثوم شقن اه
تیلاعف هزاس یرادهگن زین و لحاوس رد هتفای رارقتسا یناسنا یاه لپ دننام کیلوردیه یاه
اه
هناخدور .دنراد هدهع هب اهدس و هدیدپ زا یدور ناچیپ یاه
یور کیمانید کیفروموژ یاه
یم رامش هب نیمز یغت یلحاس هگلج یور رب ابترم هک یروط هب دنور
یم ریسم ری نیا .دنهد
هقلح ترجاهم اب ماوت یرانک شیاسرف موادت و لحاوس بیرخت هب رجنم هدیدپ ناچیپ یاه
-
یم یدور لپ ،یلحاس تاسیسات ،یزرواشک یضارا هب تارییغت نیا .دوش
یمومع نکاما و اه
یم اهنآ بیرخت ثعاب و هدرک دراو بیسآ ،شیاسرف و نایغط و لیس یرایسب عقاوم رد .دنوش
هرانک هدمع شخب بیسآ و هدرک بیرخت ار هناخدور یاه
نیمز هب یناوارف یاه یزرواشک یاه
هیشاح مدرم هناشاک و هناخ و ههاربآ رد نیشن
،ناراکمه و ینامی( تسا هدروآ دراو یعیبط یاه
1394 : 1 .)
ناچیپ مخو چیپ یرس کی لماش نلاپ رد اهدور یم بوانتم یاه
هزاب طسوت هک دنشاب یاه
تسم یم لصتم رگیدکی هب هاتوک میق هناخدور عون نیا .دنوش
و هدوب مک بیش یاراد اه
بلایس رد نینچمه یم هعسوت تشد
ساسا رب .دنبای
هناخدور ،نملو و دلپوئل رایعم زا رتگرزب یشچیپ بیرض اب یاه
05 / 1 ناچیپ باسح هب دور
یم هناخدور عون نیا رد .دنیآ خدور ضرع هب ءانحنا عاعش تبسن اه
رد )یبسن عاعش ( هنا
هدودحم 2
ات 3 هدودحم رد قمع هب عطقم ضرع تبسن و 5
و 15 دراد رارق زا عون نیا رد .
هناخدور راب و هدوب صیخشت لباق ضیرع یبلایس رتسب کی و بوانتم یلصا عطقم کی اه
هطقن راب تروصب یبوسر بوانتم یبوسر یاهراب تروصب زین و چیپ یلخاد هراوید تمسق رد یا
د هراوید نیفرط ر هت نآ میقتسم تمسق رد و عطقم هنایم رد ینایم یبوسر یاهراب و اه
نیشن
یم .دنوش هناخدور عون نیا یرهاظ لکش چیپ یرس کی زا یبیکرت تروص هب اه
یم یلاوتم یاه دشاب
یم رگیدکی هب میقتسم و هاتوک یاهریسم طسوت هک لاومعم وگلا نیا لیکشت لحم .دندنویپ
اپ شخب رد نیی
هناخدور تسد هگلج لحم رد ینعی اه
تشد و اه یم یبلایس یاه
رد .دشاب
یم شهاک بوسر لمح تیلباق و هدش مک هرد و ههاربآ یمومع بیش ،طاقن نیا بلار .دبای
14 تارییغت نازیم و رتسب یوگلا یبایزرا
...
چیپ لحم رد رتسب عطقم لکش ندوب ی ل م و هناخدور یبوسر راب رد هنادزیر داوم ندوب یگدروخ یلصا اه وگلا نیا هصخشم نیرت یم
قیمع یجراخ هرانک رد رتسب هک یلکش هب ،دشاب
چیپ لصاف دح رد و هدوب رت یلیطتسم هناخدور رتسب عطقم ،اه
رد لاناک یوگلا .تسا لکش
لاناک رگید یاهوگلا زا رترادیاپ لکش نیا نیسح و ینامی( تسا اه
،هداز 1381 نازیم .)
هناخدور عون نیا یارجم یانحنا زا رتگرزب لاومعم اه
5 / 1 تسا هدش ییاسانش هجرد
( Summerfield, 1991 .)
لاناک یوگلا و لکش رد هک یتارییغت هب هجوت یم عوقو هب اهنآ ریسم لوط رد و اه
ددنویپ
یژولوفروموئژ شخب رد مهم تاعوضوم زا یکی یم رامش هب
دور کورتم ثعاب تسا نکمم و
لاناک هراوید زا یشخب ندش ک کورتم یاضف یضعب نتسویپ ای اه
لانا .دوش یلصا یاضف هب اه
لاناک یوگلا و لکش رییغت ،تروص ره رد و بیرخت و نتخیر مهرد هب طونم هناخدور یاه
نیسح و ینامی( تسا داوم لاقتنا ،هداز
1383 .)
ناچیپ مخو چیپ یرس کی هدنریگربرد نلاپ رد اهدور یم بوانتم یاه
طسوت هک دنشاب
هزاب یم لصو مه هب هاتوک میقتسم یاه هناخدور عون نیا بیش نازیم .دنوش
و هدوب مک اه
یم شرتسگ تشد بلایس رد نینچمه دنبای
ناچیپ یوگلا . نییاپ شخب رد امومع یدور
-
هگلج لحم رد ینعی هناخدور تسد تشد و اه
یم لیکشت یبلایس یاه و دلوپوئل ( دوش
،نملو 1987 یگژیو زا ) یم هناخدور عون نیا یاه
اشا ریز دراوم هب ناوت هر
درک :
1 نایرج یارب یلصا عطقم کی یاراد . یم ضیرع یبلایس رتسب کی و بوانتم یاه
.دنشاب
2 هناخدور نیا مک بیش لیلد هب . هب اهنآ رد زین بوسر لمح لیسناتپ اه
هدش مک تدش
هدش لیکشت هنادزیر داوم زا اتدمع یبوسر راب و .تسا
3 هناخدور نیا رد . سوق لحم رد یضرع عطقم اه
قت اه سوق هراوید رد ،ی ل م ابیر یاه
قیمع یجراخ چیپ لصاف دح رد و رت
یم یلیطتسم تروص هب اه یلیطتسم عطقم رد .دشاب
یم شیازفا نآ ضرع و هدش رتمک امومع رتسب قمع هناخدور یوگلا تلاح نیا رد هک دبای
.دراد یرترادیاپ تلاح اهوگلا رگید هب تبسن 4 هناخدور عون نیا . وک قطانم رد اه
نیمز راتخاس زا رثاتم یناتسه هّرد یسانش
و هدوب اه
،یرولت( دراد یگتسب هّرد تارییغت هب اهنآ تارییغت 1371
.)
2 - 4 - 2 - 1 - ناچیپ لماوع هناخدور ندش یدور
اه
هدیدپ عورش هناخدور ندش یردنائم ی
و تسا یا هدیچیپ یلیخ مسیناکم یاراد اه
ریسفت و یرشت لماک روط هب نونکات یم یلک روط هب یلو ،تسا هدیدرگن
ار ریز لیلاد ناوت
:دروآ باسح هب ندش یردنائم عورش یلصا لماوع ناونع هب 1 - هراوید یعضوم بیرخت مدع ،نایرج یشرب شنت ،یچیپرام تکرح لیلد هب دوخ هک اه
هراوید یفاک یشرب تمواقم هراوید کاخ ندش عابشا اب نامزمه اه
یعابشا بآ نایرج ،اه
اوید یم داجیا هراوید شزغل و هرفح لیکشت ،هناخدور فرط هب هر دوش
.
2 - یقرش تهج رد یبناج شیاسرف هب لیامت رد نیمز ینارود تکرح رثا -
ای و یبرر
یبرر - یخرب رد یقرش هناخدور زا
اه .
3 . هلئسم هناخدور میژر ی رد یژرنا فلاتا و هناخدور نایرج موادت رب دازام یژرنا و یا
یقح( رتسب و یبآ
،ناراکمه 1383
.)
یروئت یاه فرط زا توافتم تهج فلتخم نارگشهوژپ
نایب لیلد ردنائم شیادیپ رد
هناخدور اه هئارا تسا هدش و
نانچمه نیا
رد تاعلاطم لاح
شرتسگ .تسا
زا نیرتمهم
یروئت یاه هئارا یم هدش ناوت هب یروئت یاه ریز هراشا :درک
1 - یاهیروئت یکیمانیدوردیه
هک هک نیبم یرادیاپ یرادیاپان ای نایرج
.دنتسه
2 - یروئت لقادح ناوت یروئت دور شیاسرف
لحاوس رد رثا مطلات یضرع ای یعضوم
نایرج 3 - یروئت رثا نایرج یضرع ای هیوناث
4 - یروئت ریثأت یورین سیلویروک لصاح
زا شخرچ نیمز .
5 - یروئت رثا تاناسون
،ناراکمه و دنوازریم( یرابجا 1394
: 152 .)
2 - 4 - 2 - 2 - ردنائم یازجا
1 - بوسر و هتفای شهاک تعرس شخب نیا رد :بّدحم شخب یم شیازفا یراذگ
.دبای
2 - یم شرتسگ بیرخت و هتفای شیازفا تعرس تمسق نیا رد :رعقم شخب دبای
.
3 - کیفروم یاهراتفر .تسا رعقم و بدحم تمسق نیب لصافدح شخب نیا :ینایم شخب
ناخدور رد ه .تسا لداعت دح رد تمسق نیا
2 - 4 - 2 - 3 - ردنائم عاونا
هناخدور ناچیپ یاه نیمز تاصخشم ساسا رب یدور
ناچیپ هتسد ود هب هّرد یسانش دور
ناچیپ و دازآ میسقت دودحم دور
یم یدنب هدش لیکشت دوخ یتفربآ رتسب رد لوا هتسد :دنوش
16 تارییغت نازیم و رتسب یوگلا یبایزرا
...
هراوید شیاسرف و اچیپ یوگلا .تساهنآ زراب هصخشم اه
زا رثاتم ًلاماک مود هتسد رد ین
مهم رتسب شیاسرف و هدوب هقطنم یفارگوپوت هرانک شیاسرف زا رت
یم اه یناچیپ ریسم .دشاب
هناخدور ناچیپ یاه یم هدش نییعت لبق زا دودحم دور
یلاح رد دشاب ناچیپ هناخدور رد هک
-
شن هت نایم رد مکاح یطیحم طیارش رثا رد و نامز رورم هب ،دازآ دور تس
یبوسر داوم یاه
هدرک لمح دوخ هک یم لیکشت دنا
هصخشم زا یکی .ددرگ ناچیپ زراب یاه
لکش دازآ دور یریگ
هقلح تلاح ای یهاگولگ هدیدپ یم یا
یم داجیا ینامز هاگولگ .دشاب شیپ شیاسرف هک دوش
-
یم شهاک شیاسرف همادا اب سوق ءانحنا عاعش و هدوب دیدش سوق کی رد هدنور اهن و دبای
اتی
یم رتدایز هناخدور ءانحنا ،یمتسر( دوش
1395 میسقت کی رد .) هناخدور رگید یدنب
یاه
میس ت فلتخم عاونا هب یدورناچیپ یم یدنب
:دنوش
1 - هناخدور یط ار یکیراب ریسم و هدوب مک بیش یاراد ،لکش یلاناک یسونیس یاه
یم رد ًلاومعم و دننک چیپ لخاد
هتشهن ،اه دوجوب یعضوم یاه
یم هناخدور نیا .دیآ یاراد اه
و مک ینایرش ،تخاونکی ضرع یم دایز ات طسوتم زا یگدیمخ بیرض تارییغت
دنشاب .
2 - هناخدور بوسر یسونیس یاه چیپ و هدوب یرتشیب بیش یاراد ،راذگ
نوریب اه یگدز
دنراد دیدش یبناج هزاب نینچمه.
نآ رد ینلاوط نامز تدم یارب یمیقتسم یاه دوجو هب اه
یم هناخدور نینچ .دیآ رد ییاه
چیپ یم یگرزب ضرع یاراد اه بوسر و دنشاب
هطقن یراذگ یا
نآ رد تسا دوهشم و نایامن اه .
3 - هناخدور ناسکی یبد رد ،ینایرش یسونیس یاه هناخدور ریاس هب تبسن و
یاراد اه
یرتشیب ضرع و بیش یم
لکش رییغت رظن زا .دنشاب بناج تاکرح رد یرتشیب تعرس ،
زا ی
یم ناشن دوخ لاقتنا تعرس و دنهد
طخ رد اهنآ .تسا رتدیدش ،رعقلا
4 - هناخدور رد ،ینایرش و یسونیسریر یاه و دایز بیش یاراد یراذگبوسر طاقن
لاصم
و نیگنس رتسب یم مک سر و تلیس دصرد
( دنشاب Chang, 1988 .)
2 - 4 - 3 - هدیرب( یئوسیگ یوگلا -
)هدیرب
رد بآ نایرج تعرس هضوح یلصا باعشنا ای یلصا لاناک
زا جورخ زا دعب ،زیخبآ یاه
یم شهاک یعطقم روط هب هنماد یاپ بیش رییغت طخ زا رذگ و ناتسهوک ،شخب نیا رد .دبای
شخپ هنکفا طورخم طس رد ارگاو تروص هب بآ نایرج ،بیش هناتسآ شهاک هجیتن رد یم شرتسگ و هدش لاناک لاومعم .دبای
شکهز ای اه یاه
رد افرص و هدوبن یمئاد هدش شخپ
نامز نآ رد شراب یاه یم یراج باناور اه
نایرج نیا هب .دوش لاناک زا هک اه
یلصا یاه
یم بعشنم نایرج ،دنوش
یم هتفگ ییوسیگ ای نادرگرس یاه نایرج نیا .دوش
رد لاومعم تا
بوسر هنکفا طورخم طس رد دوخ تیلاعف نامز یم یراذگ
ا لباق هتکن .دننک نیا تیمه
لاناک نیا هک تسا طورخم یور رب ار یدیدج تاباعشنا و هداد ریسم رییغت موادم روط هب اه
هنکفا یم داجیا اه یم ریسم رییغت نیا ثعاب لماع ود تسا یهیدب .دننک
یکی ؛ددرگ
لماع نیمه و هدش هتشابنا بوسر زا رتسب طس ،نآ یط هک لاناک رتسب رب یراذگبوسر ریسم رییغت بجوم یم نایرج
بلایس ،مود لماع و ددرگ یم دایز یبد اب یلصف یاه
.دشاب
بلایس نیا نآ ریسم رییغت و فارحنا بجوم یراجم زا ندش زیررس زا سپ اه
یم اه .دنوش
نایرج یشکهز یوگلا یزاوم تلاح ،هنکفا طورخم یفارگوپوت بیش ریثات تحت ییوسیگ یاه
لاناک قمع .دراد ارگاو و ومع ییوسیگ یاه
شهاک نآ هدعاق تمس هب طورخم سار زا ام
نآ ضرع سکعرب یلو هتفای یم شیازفا اتسار نیمه رد اه
لاناک قمع طسوتم روط هب .دبای اه
زا 30 یتناس نآ ضرع و هدوب ریغتم رتم کی ات رتم ات ر کادح و تبسن نیمه هب زین اه
5 / 3
یم شیازفا رتم لاناک قمع و ضرع هک تسا رکذ هب مزلا .دبای
تعسو هب ییوسیگ یاه
دراد یگتسب لاناک بیش و زیربآ هضوح تعسو ،یبد مجح ،طورخم ،یدوصقم و ینامی(
1382 : 104 .)
2 - 4 - 4 - )گنیسوموتسانآ ،گنیچنربانآ( هتسویپ مه هب یباعشنا یوگلا
مه زا رادیاپ ریازج هلیسوب هک تسا یلاناک دنچ یمتسیس ،گنیچنربانآ یتفربآ هناخدور یم ادج دنوش لاناک نیا قمع . رتشیب هک تسا ینعم نیا هب نیا .تسا یبلابل یبد هزادنا هب اه
لاناک نایرج رد اه نایرج رد تسا نکمم و دنتسه ارجم تروص هب رتمک و یبلابل یاه
یاه
متسیس زا هعومجمریز کی .دنور بآ ریز هب رتگرزب یبلایس هناخدور ،گنیچنربانآ یاه
یاه
مک یلاناک دنچ اب یژرنا
یم هدیمان گنیسوموتسانآ هک تسا یکیناگرا و هنادزیر تابوسر .دوش
Title and Author:
Evaluation of substrate pattern and geometric variations of the Zarrineh Rood during the last 30
years using the Transect method (Study Area:
Shahid Kazemi Boukan Dam to Mahmoudabad City (Shahindej Functions))/Ayub ayami ahmad abad
Supervisor:Dr.Sayyadasgharisaraskanrod Graduationdate:Dr.Mousa abedini Number of pages:108 page Abstract
Research Aim:The main purpose of the present study is to evaluate the planform and lateral changes of the Zarrinehrud River channel over the past 30 years.The 60 km long study reach extends from the Shahid Kazemi Dam to Mahmoudabad city. Lateral dynamics assessment of this area is important in terms of the risks associated with lateral changes, such as soil erosion and the safety of adjacent river installations.
Research method:Four main indices of Kornis angle, sinousity coefficient, channel migration rate and transect were used to evaluate lateral changes and dynamics of the Zarrinehud River.
Research findings: Zarrineh River is a meandering river in studied area.
However, in some parts the river pattern tends to be straight pattern. The formation of these patterns along the Zarrinehroud River is directly related to the geological and geomorphological controls (low valley width and immediate presence of the mountain unit adjacent to the river) and the occurrence of cutoffs. The lateral migration rate of the Zarrineh River channel shows a significant figure of 1.5 to 2 meters per year. This indicates high instability on the banks of the river. Large amounts of lateral migration index of the Zarrinehrud River channel are directly related to the occurrence of cutoff and small-scale avulsion. Evaluation of morphological changes of the river channel using transect method also confirms the lateral dynamics of the Zarrineh River.
Conclusion: According to the indices used over the past 30 years, 360 hectares of land have been eroded as a result of transverse river channel dynamics. In other words, an average of 11.6 hectares of adjacent rivers annually have been removed as a result of processes related to river morphology.
Keywords: Bed pattern, Side changes of the river channel, Transect, Zarrine roud.
University of Mohaghegh Ardabili Faculty of Literature and Humanities
Department of natural Geography
Thesis submitted in partial fulfillment for the degree of M.Sc. In Geomorphology- Environmental Planning
Evaluation of substrate pattern and geometric variations of the Zarrineh Rood during the last 30 years using the Transect method (Study Area: Shahid Kazemi Boukan
Dam to Mahmoudabad City (ShahindejFunctions))
By:
Ayub ayami Ahmad abad
Supervisor:
Dr. Sayyad aghsari saraskanrod (Ph.d)
Advisor: