Evaluation of Quality of Life and Variables Affecting its Prediction in Patients undergoing Hemodialysis in Hojjat Koohkamari Hospital in 2021:

(1)

J Crit Care Nurs. 2022 June;15(2)

Research Article Published online 2022

Evaluation of Quality of Life and Variables Affecting its Prediction in Patients undergoing Hemodialysis in Hojjat Koohkamari Hospital in 2021:

A Cross-sectional Study

Soraya Soheili^1*, Razieh Peyghambardoost²

*1. Department of Nursing, Marand Branch, Islamic Azad University, Marand, Iran 2. Department of Midwifery, Marand Branch, Islamic Azad University, Marand, Iran

[email protected] :

mail - E . Marand Branch, Islamic Azad University, Marand, Iran Department of Nursing,

, Soraya Soheili Corresponding author:

*

Abstract

Background and aim: Chronic renal failure and hemodialysis cause major changes in the quality of life of patients. This study was performed in order to evaluate quality of life and variables affecting its prediction in patients undergoing hemodialysis in Hojjat Koohkamari Hospital in 2021.

Methods: The present study is a cross-sectional study performed on 104 hemodialysis patients over 18 years of age in Marand in 2021. Patients were selected by full census sampling. Data collection tools included a demographic information checklist and a standard quality of life questionnaire for kidney patients.

Results: The results showed that the overall quality of life score of dialysis patients was 52.7±23.1, which indicates the average level of quality of life of these patients. Pearson correlation coefficient showed that with age, the quality of life of the samples decreased (p=0.004, r=-31). Also, one-way analysis of variance showed a significant relationship between quality of life and income (p=0.02) and level of education (p=0.001) and duration of dialysis (p=0.048). Stepwise regression analysis showed that the specific dimension of kidney disease with a coefficient of determination of R²=0.79 is able to significantly predict changes in quality of life as the most important variable.

Conclusion: According to the results of the present study, the quality of life of hemodialysis patients is moderate and the most important factor in changes in the living standards of hemodialysis patients is related to the specific dimension of kidney disease. Also, with increasing income level and education level, the quality of life has increased, but with increasing the duration of dialysis, the quality of life has decreased.

Keywords: Hemodialysis, Quality of Life, Chronic Kidney Disease

Copyright © 2018, Critical Care Nursing. This is an open-access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits copy and redistribute the material just in noncommercial usages, provided the original work is properly cited.

[ DOI: 10.30491/15.2.23 ] [ Downloaded from jccnursing.com on 2023-08-11 ]

(2)

هرود 15

، هرامش

، 2 1401

تاحفص : 31 - 23

سررب ی ک ی ف ی ت گدنز ی غتم و ی اهر ی ریثأت پ رب راذگ ی

ش بی ن ی ب رد نآ ی

نارام دومه تحت ی

لا ی ز رد

بی ناتسرام رمکهوک تجح

ی لاس 1400 : ی ک هعلاطم ی

عطقم ی

یلیهس ایرث

1

،*

تسودربمغیپ هیضار

2

* 1 . راتسرپ هورگ ی

، ملاسا دازآ هاگشناد ،دنرم دحاو ی

ا ،دنرم ی نار

2 . امام هورگ یی

ا ،دنرم ی نار

:لووسم هدنسیون ایرث

یلیهس

، هورگ راتسرپ ی

ا ،دنرم ی نار . [email protected] :

mail - E

چ یک هد :فده و هنیمز اسران

یی لک نمزم ی ه دومه ماجنا و ی

لا ی ز غت ثعاب یی تار ک رد هدمع یف ی ت گدنز ی ب ی نارام م ی ا اذل ،دوش ی ن سررب فده اب هعلاطم ی

ک یف ی ت گدنز ی غتم و ی اهر ی ریثأت پ رب راذگ ی ش بی ن ی ب رد نآ ی نارام دومه تحت ی لا ی ز ب رد ی ناتسرام رمکهوک تجح ی

لاس 1400 .تسا هتفرگ ماجنا

شور اه : رضاح شهوژپ ی

ک عطقم هعلاطم ی

ور رب هک تسا هدوب ی

104 ب ی رام دومه ی لا ی ز ی لااب ی 18 ومه تحت لاس دی

لا ی ز ب رد ی ناتسرام تجح

رمکهوک ی لاس رد دنرم رهش رد 1400

ب .دش ماجنا ی

نارام ش هب ی هو ی هنومن یریگ رس مامت رامش ی دندش باختنا رازبا .

عمج یروآ کچ تاعلاطا

لی تس عمج تاعلاطا ی

ت ش تخان ی ک درادناتسا همانشسرپ و یف

ی ت گدنز ی ب ی نارام لک ی و ی .تسا

هتفای :اه اتن ی ج لک هرمن هک داد ناشن هعلاطم ی

ک یف ی ت گدنز ی ب ی نارام دی لا ی ز ی 1 /

±23 7 / 52 دوب هک ناشن هدنهد حطس طسوتم یک فی ت گدنز ی ا ی ن

بی نارام رض .تسا ی ب گتسبمه ی پ ی نوسر ازفا اب هک داد ناشن ی

ش ک ،نس یف ی ت گدنز ی هنومن اه ی شهاک شهوژپ دروم یا

هتف سا ت ( r=-31

،)

( p=0.004 ).

نچمه ی ن لانآ ی راوز ی سنا ی ک ب هفرط ی ن ک یف ی ت گدنز ی دارفا دمآرد و (

p=0.02 ) صحت حطس و ی

تلا ( p=0.001 ) م لوط و د تد ی لا ی ز ( p=0.048 )

رادانعم طابترا ی

لحت .داد ناشن ار ی

ل سرگر ی نو صاصتخا دعب هک داد ناشن ماگ هب ماگ ی

ب ی رام ی لک ی ه رض اب ی ب ت ع یی ن ( R²=0.79 ) ق ناونع هب تسا ردا

مهم رت ی ن غتم ی

،ر غت یی تار حطس ک یف ی ت گدنز ی نعم روط هب ار ا

راد ی پ ی ش بی ن ی .دنک

هجیتن :یریگ اتن هب هجوت اب ی

ج ک،رضاح هعلاطم یف

ی ت گدنز ی ب ی نارام دومه ی لا ی ز ی و تسا طسوتم حطس رد م

مه رت ی ن غت رد لماع یی تار س گدنز حط ی

بی نارام دومه ی لا ی ز ی صاصتخا دعب هب طوبرم ی

ب ی رام ی لک ی ه نچمه .تسا ی

ن ازفا اب ی ش صحت حطس و دمآرد حطس ی

تلا ک یف ی ت ز گدن ی ازفا ی ش ی هتفا

تسا لو ی ازفا اب ی ش د تدم لوط ی

لا ی ز ک حطس یف ی ت گدتز ی شهاک دارفا ی

هتفا .تسا

هژاودیلک :اه دومه ی لا ی

،ز ک یف ی ت گدنز ی

، بی رام ی لک نمزم ی ه

(3)

سررب ی ک یف ی ت گدنز ی غتم و ی اهر ی ثأت ی راذگر پ رب ی ش بی ن ی ب رد نآ ی نارام دومه تحت ی لا ی ز ب رد ی ناتسرام رمکهوک تجح ی لاس 1400 : ی ک هعلاطم ی عطقم /ی 3

J Crit Care Nurs 2022, Vol. 15, No.2

همدقم

بی رام ی ب ،نمزم ی رام ی نلاوط ی تدم ی غت هک تسا یی

تار نامسج ی

ا ندب رد ی داج اهدرکراک و هدرک ی

ب ی رام م دودحم ار ی

دنک هرود .

نلاوط نآ نامرد ی

خرب رد و تسا راوشد نآ دوبهب لحارم و ی

ا دراوم ی ن ب ی رام ی غ ی ر عطق نامرد و تسا نامرد لباق ی

و

صخشم ی ارب ی درادن دوجو نآ [

1 ].

ی ک ی ب عونا زا ی رام ی اه ی اسران ،نمزم یی

لک نمزم ی ه ب هک تسا ه

پ نمزم للاتخا ناونع ی

هدنورش دپان تشگرب و ی

ر لک درکلمع ی

ه

رعت ی ف م ی دوش [ 2 .]

یماگنه تارک هک ،درک ادیپ شیازفا مرس نینی

هناشن رهاظ یمروا یاه رد رامیب و هدش

اهن ی ت رب تایح همادا یا

نامرد دنمزاین دوخ بق زا هیلک ینیزگیاج یاه

ی ل زیلاید ،زیلایدومه

لک دنویپ و یقافص ی

ه تسا [ 3 .]

رخآ ساسا رب ی

ن ب هدش شرازگ رامآ ی

ش زا 10 ( دصرد 20 م یل ی نو

ا رد غلاب دارفا زا )رفن یا

لا ت رمآ هدحتم ی

اک اسران زا یی نمزم

لک ی و ی م جنر ی دنرب ش و ی عو ا ی ن ب ی رام ی رفآ رد ی اق 66 / 8

،

ناتسودنه 10

/ 13

، نپاژ 13 / 74

، لارتسا یا 71 / 14 اپورا و 38 / 18

تسا هدش شرازگ دصرد [

4 .]

هعلاطم ا ی رد ا ی نار ش ی عو ا ی ن

بی رام ی ات ار 20 تسا هدرک شرازگ دصرد [

5 .]

ا رد ی نار 58 رازه

بی رام لک ی و ی ب و ی ش زا 35000 ب ی رام دومه ی لا ی ز ی و دراد دوجو

ازفا ی ش 15 ات 17 دصرد ی ا هب هنلااس ی

ن م ی ناز وگ تملاع یا

ی ی

ارب ی ب هب لاتبا رامآ ندوب لااب ی

رام ی اه ی لک ی ه موزل و روشک رد

ب هب هجوت ی لک نارام ی و ی تسا [ 6 .]

صاصتخا اب زیلایدومه 48

اسران نامرد دصرد یی

لک نمزم ی ه هب

عیاش ،دوخ گیاج نامرد عون نیرت

ناریا و ناهج رد هیلک ینیز

[تسا 3،7 ] . دومه ی لا ی ز دنور ی ارب ی ام ندرک جراخ ی

ع و

رف آ هدرو اه ی از ی د مروا ی ک ندب زا تسا تاعلاطا ساسا رب هک

لک ی ا رد ی تلاا رد هدحتم 92

د دصر ب ی نارام دی لا ی ز ی ا ی ن دنور

نامرد ی جرت ی ح م هداد ی دوش [ 8 ب .]

ی رام دی لا ی ز ی ره تسا روبجم

دنچ تبون ره و تبون هس ات ود هتفه ی

ن گدنز زا تعاس ی

ار دوخ

ارش هک دنارذگب هاگتسد هب لصو ی

ط گدنز ی ب ی نارام تحت ار ریثأت

رارق یم دهد [ 9 لد هب .]

ی ل دی لا ی ز عقوم رمتسم ی

ت لغش ی

، گداوناخ ی

عامتجا و ی سب ی را ی ا زا ی ن غت شوخ تسد دارفا یی

ر م ی و دوش

هدمع تلاکشم ا

ی لاعف رد ی ت اه ی فم ی د ب قئلاع و ی

نارام هب

م دوجو ی ا هک دروآ ی ن انعم روط هب تلاکشم راد

ی ک اب یف ی ت

گدنز ی ب ی نارام [دنراد هطبار 10

مها .]

ی ت ک یف ی ت گدنز ی و

عضو ی ت دح ات تملاس ی

بحاص هک تسا زکرمت نارظن

قارم تب اه ی تشادهب ی ک دوبهب ار رضاح نرق یف

ی ت گدنز ی و

عضو ی ت ب تملاس ی نا هدرک [دنا 9 .]

وی گژ ی ک مهم یف ی ت گدنز ی دعب دنچ ی نهذ ،ندوب ی وپ و ندوب یا

ا هک تسا نآ ندوب ی

ن ک ساسا دعب هس یف

ی ت گدنز ی اب هطبار رد

مسج تملاس ی

، ناور ی

، عامتجا ی تسا [ 10 دومه .]

ی لا ی ز ب ی ش زا

اپ ثعاب لاس ود یی

ن ک ندمآ یف ی ت گدنز ی تملاس اب طبترم ی

ب ه

وی هژ مسج شخب رد ی

م نآ ی دوش سرتسا و اه ی ف ی ز ی ژولو ی ک و اس

ی ژولوک ی ک ا ی داج سو هب هدش ی

هل ازفا ثعاب نآ ی

ش لاتروم ی هت و

بروم ی د یت ی

، منآ ی رتسب و ی ب رد ی ناتسرام م ی دوش [ 9 ] هلوقم .

ک یف ی ت گدنز ی ا هب ی ن لد ی ل مها ی ت م هک دراد ی تروص رد دناوت

دان ی هد ماان هب رجنم نتفرگ ی

د ی

، نتشادن گنا ی هز ارب ی و شلات

لاعف شهاک ی

ت اه ی صتقا دا ی

، گنهرف ی تشادهب و ی رد و هدش

مع داعبا ی ق عامتجا هعسوت رب رت ی

داصتقا و ی ی ک روشک ریثأت

د ترابع هب هک دراذگب ی

رگ ک ءاقترا اب یف ی ت گدنز ی ءاقترا تهج رد

هتشادرب ماگ تملاس ای

م [ 11 کمک یگدنز تیفیک یبایزرا .]

یم دنک یداینب روط هب نارامیب تلاکشم ات رارق هجوت دروم رت

ریگ د [ 12 .]

علاطم رد ها ی م رد ب درو ی م نارا دومه ی لا ی ز ی ک دش هداد ناشن ه

ک یف ی ت گدنز ی عض ی ف م رد بسانمان و ب درو

ی م نارا دومه ی لا ی ز ی زا

ش ی عو لباق هجوت ی سم و تسا رادروخرب

ًامل همانرب ری ز ی اب بسانم

هم رب زکرمت م

رت ی ن ب طبترم لماوع ک ا

یف ی ت دنز گ ی ا ی ن ب ی م نارا

م ی شاب اشگهار دناوت د

[ 13 .]

Ridzi

م ناراکمه و ی

وگ ی دن موهفم

ک یف ی ت گدنز ی هعماج ره رد ا

ی اب ی د عم ساسا رب ی

اهرا ی عامتجا ی

گنهرف و ی هعماج نآ هزادنا

یریگ دوش [ 14 ] داوج ی ناراکمه و

نی ز هدرک ناعذا هک دنا

زرا تهج ی با ی قد ی ق ک زا یف ی ت گدنز ی

بی صاصتخا همانشسرپ زا تسا مزلا نارام ی

داعبا زا لکشتم و

امن ناوتب ات دوش هدافتسا فلتخم ی

بسانم ی ک زا یف ی ت گدنز ی ا ی ن

بی نارام ارا ی ه درک [ 15 .]

ا هب هجوت اب ی

هکن اب هطبار رد تاعلاطم

بت یی ن لماوع ریثأت ک رب راذگ یف ی ت گدنز ی ب ی نارام دومه ی لا ی ز ی

،

ًاصوصخم ا رد

ی

،نار درادن دوجو و

اج نآ زا یی ب هک د ی ه ی تسا

نز فده گد ی لاتبم ی نا ب ب ه ی رام ی یاه ط رمع طقف نمزم نلاو

ی و

ب هدنز ن ندو ی تس ک و عون هکلب یف

ی ت نز گد ی هم اهنآ م تسا زا ،

ای ن قترا تهج ور ک یا

یف ی ت نز گد ی ب ی نارام دومه ی لا ی یز رد

ن لوا هلحرم ی

زا کدروم رد عماج تاعلاطا هب یف

ی ت ز گدن ی اهنآ

ا هک دراد دوجو ی

نـ رط زا طقف هلوقم ی

ق هزادنا یریگ لک ی ه داعبا

مسج ی ناور و ی صاصتخا و ی

ک یف ی ت گدنز ی زا ،تسا نکمم

فرط ی مک دادعت ی ک حطس تاعلاطم زا یف

ی ت گدنز ی ب ی نارام

دومه ی لا ی ز ی صاصتخا روط هب ار ی

جنس ی هد اربانب .دنا ی ن ا رد ی ن

عس هعلاطم ی

زا مه دش شور

اه ی سرگر ی نو ی پ تهج ی ش بی ن ی

ک یف ی ت گدنز ی ک همانشسرپ زا مه و یف

ی ت گدنز ی صاصتخا ی

ب تهج ی نارام لک ی و ی لک یور ات دوش هدافتسا ی

ه عبا تملاس دا

مسج ی ناور و ی صاصتخا و ی ب ی م یرا لک ی ه ا اذل ،دوش هجوت ی

ن

سررب فده اب هعلاطم ی

ک یف ی ت گدنز ی ب ی نارام دومه تحت ی

لا ی ز

ب رد ی ناتسرام رمکهوک تجح ی

لاس رد 1400 هتفرگ ماجنا

.تسا

شور اه

رضاح هعلاطم ی

ک عطقم هعلاطم ی

تسا د زا هک ی دنفسا ات هام

1400 قلاخا دک اب

IR-IAU.TABRIZ.REC.1400.17.1

رد

بی ناتسرام رمکهوک تجح ی

هعماج .تسا هدش ماجنا دنرم

[ DOI: 10.30491/15.2.23 ] [ Downloaded from jccnursing.com on 2023-08-11 ] ی

(4)

رامآ ی ا رد ی ن مامت هعلاطم ی

ب ی نارام دومه تحت ی

لا ی ز هزاب رد

نامز ی سررب دروم ی ا رد ی ن شور .دوب زکرم هنومن

یریگ تروص هب

رامش مامت ی

تاعلاطم هب هجوت اب هنومن مجح .تسا هدوب

لبق ی [ 16،17،18 ] و عم نتفرگ رظن رد ی

اهرا ی و جورخ و دور رد

اهن ی ت 104 عم .دش هتفرگ رظن رد رفن ی

اهرا ی شاد لماش دورو نت

نس 18 ات 65 هقباس نتشاد ،لاس ی

دی لا ی ز ب ی ش زا شش ،هام

اناوت یی رارقرب ی نرب نتشاد ،طابترا هما

ود ی ا هس د راب ی لا ی ز هتفه رد

امت و ی ل عم و دوب هعلاطم رد تکرش هب ی

را جورخ لماش هعلاطم زا

غت یی ر مومع لاح ررکم ی

ب ی رام دعب هلحرم رد .دوب ی

اب رگشهوژپ

ب هب هعجارم ی

ناتسرام سررب و ی ب هدنورپ ی

،نارام ارش دجاو دارفا ی

ط

اسانش ار یی د همانرب هب هجوت اب سپس .درک ی

لا ی ز ب ی

،نارام زور رد

ب هب ررقم ی ناتسرام ط و هدرک هعجارم ی

روضح تاقلام ی

ح ی ن

دی لا ی ز ب ،دارفا کت کت اب ه

،هرهچ هب هرهچ تروص ضوت

ی تاح

لماک ی ب هب رظن دروم حرط دروم رد ی

نارام نانآ زا سپس .دش هداد

اضر ی ت بتک هناهاگآ ی

ذخا هعلاطم هب دورو تهج ش

د مامت هب و ی

تکرش مطا ناگدننک ی

نان قاب هنامرحم نانآ تاعلاطا هک دش هداد ی

نامز رد .دنام دهاوخ هنومن

یریگ گوس هنوگ ره عفر تهج ی

ر ی

، هب

لد ی ل ب دارفا دوجو ی

ب رد داوس ی ن ب ی

،نارام لک ی ه همانشسرپ طسوت اه

ارب ققحم ی ب همه ی نارام فرص مکت داوس حطس زا رظن ی

ل .دش

گولج تهج ی

ر ی اقلا زا مامت ، ی ودب هملک هب هملک تلااؤس ن

کأت ی د

روآرگ رازبا .دش هدناوخ تاملک رب ی

هداد اه تاعلاطا همانشسرپ

عمج ی ت تخانش ی عضو ،سنج ،نس لماش(

ی ت ت أ حطس ،له

صحت ی

،تلا رد ،لغش آ د هقباس ،دم ی

لا ی ز ب و ی رام ی مز ی هن ا ی و )

ک درادناتسا همانشسرپ یف

ی ت گدنز ی ب ی نارام لک ی یو

KDQOL

(Kidney Quality of Life)

ا .دوب ی ن رپ همانـشس

ُب ود لماش دع

لصا ی مومع ی و ی ک صاصتخا دعب ی

ب ی رام ی لک ی ه

ُب هک تسا دع

مسج ی جنپ لماش

ُب مومع تملاس دع ی

، مسج درکلمع ی

،

دودحم ی ت ا ی اف ی مسج درد ،شقن ی

ژرنا و ی / گتسخ ی

، ناور دعب ی

دودحم دعب هس لماش ی

ت ا ی اف ی فطاع شقن ی

، عامتجا درکلمع ی

و

فطاع ندوب بوخ ی

ُب و تسا صاصتخا دع ی

طوبرم طبترم لماوع هب

ب اب ی رام ی لک ی ه ترابع هب .تسا ی

یاراد همانشسرپ 9

ُب و دع 36

س ؤ هن داعبا .تسا لا کلمع لماش همانشسرپ هناگ

نامسج در ی

،

تیدودحم اه ا ی ی یاف نامسج شقن ی

، تیدودحم اه ا ی ی یاف شـقن

ع فطا ی

، کلمع ا در متج عا ی

، ع ندوب بوخ فطا

ی

،

،درد /یژرنا

گتسخ ی مومع تملاس ، ی

ب اب طبترم لماوع و ی

یرام لک ی یو .تسا

من هوحن هر شسرپ یراذگ ک همان

یف ی ت نز گد ی سا اب زا هدافت

لمعلاروتسد دناتسا

ب طوبرم شخب زج هب ،تسا همانشسرپ درا درد ه

ب رتمک هرمن بسک هـک ی

رگنا عضو ی ت ب رتهب ی رام م رد مه ی ناز درد

ه و رد م ریثأت ور رب درد یراذگ ی

لاعف ی ت ب هرمزور یاه ی

رام ،تسا

قب رد ی ه عض درکلمع هدنهد ناشن رتمک هرمن ندوب اراد دراوم ی

ف و

ناشن رتلااب هرمن درکلمع هدنهد

ا رد .تسا دعب نآ رد بولطم ی

ن

قم ی سا ره هرمن لاؤس هک تسا هدش هتفرگ رظن رد دص ات رفص زا

من شن دص هر رتلااب هدنهد نا ی

ن م ی ناز ناشن رفص و دنهد

ه رتمک ی ن می

ناز تسا ک لک هرمن . یف

ی ت گدنز ی ب ره یارب ی م را مج اب ع یدنب

من تار 36 لاؤس .دمآ تسدب

تما ی زا ک حطس ساسا رب یدنب یف

ی ت گدنز ی تما :لماش ی زا 66 و

لااب ناشن رت ضو هدنهد عی ت خ تما ،بو ی زا ـب ی ن 66 - 34 شن نا هدنهد

عضو ی ت تما و طسوتم ی

زا 33 شن رتمک و نهد نا

د ضو ه عی ت ض عی ف

ک یف ی ت گدنز ی تسا [ 19 .]

شسرپ درادناتسا یاراد هدش هدافتسا همان

ناهج ی ا رد هـک تسا ی

نارـ ن ی ز اپ یا یی اور و یی ت نآ أ یی د ش هد

تسا [ 19،20 .]

حر ی م ی هعلاطم رد ی

اور دوـخ یی اپ و یا یی

تسا هدومن ملاعا بولطم ار همانشسرپ [

21 ] اپ . یا یی شهوژپ رازبا ی

افلآ اب ی رک خابنو 9 / 0 تr=

أ یی د و هیزجت .تسا هدش لیلحت

هداد اه اب

رازفا مرن زا هدافتسا هخسنSPSS

16 نومزآ و بیرض یرامآ یاه

سرگر ،نوسریپ یگتسبمه ی

نو زیلانآ ،ماگ هب ماگ و هناگدنچ

کی سنایراو .دش ماجنا یفیصوت رامآ و لقتسم یت نومزآ ،هفرط

تست مامت رد یرادانعم حطس قوف یاه

05 / 0 رد تفرگ رظن ه .دش

ارب ی صوت ی ف غتم ی اهر ناوارف صخاش زا ی

م و ی گنا ی ن عم فارحنا ی

را

.دش هدافتسا هتفای اه

ا در ی ن هعلاطم 104 ب زا رفن ی نارام دومه تحت ی

لا ی ز سررب دروم ی

.دنتفرگ رارق ی

هتفا مز رد اه ی هن عمج تاصخشم ی

ت تخانش ی ب ی نارام

دومه ی لا ی ز ی هک داد ناشن 7

/ 57 دصرد ( 60 نادرم ار دارفا )رفن و

2 / 43 دصرد ( 44 نانز ار دارفا )رفن کشت

ی ل ا زا هک دندوب هداد ی

ن

می نا ب ه م روط ی گنا ی ن 5 / 86 دصرد ( 90 تم )رفن أ و له 5 / 13 دصرد

( 14 .دندوب درجم )رفن

می گنا ی ن نادرم نس 8

/

±9 7 / 52 و یم گنا ی ن نانز نس 8 /

±8 6 / 54

دوب . زا رظن حطس داوس 4 / 65 دصرد ( 68 رفن ) یب ،داوس 3 / 17

دصرد ( 18 س )رفن ی لک و 3 / 17 دصرد ( 18 د )رفن ی ملپ رتلااب و

ب دروم رد .دندوب ی

رام ی مز ی هن ا ی ناوارف اب دارفا ی

22 ( رفن 2 / 21

دصرد ) ب دقاف ی رام ی مز ی هن ا ی قب و دندوب نمزم و ی

ه دارفا 8 / 78

دصرد ( 22 اراد )رفن ی ب ی رام ی مز ی هن ا ی دارفا هک دندوب نمزم و

اراد ی ب ی رام ی بلق ی - قورع ی ب ی رتش ی ن م اب ار دادعت ی

گنا ی ن 2 / 46

دصرد ( 48 م رظن زا .دندوب هداد صاصتخا دوخ هب )رفن ی

ناز دمآرد

تمک شخب هس هب دارفا راوناخ ر

زا ی ک م یل ی

،نو ی ک م ود ات یل ی نو و

لااب ی م ود یل ی نو سقت ی م دنب ی د دارفا ،دوب هدش ی

لا ی ز ی ناوارف اب ی

82 (رفن 8 / 78 دصرد زا رتمک ) ی

ک می لی

،نو 18 (رفن 3 / 17 دصرد )

بی ن ی ک م ود ات یل ی نو و 4 (رفن 8 / 3 دصرد لااب رفن ) ی م هس یل ی نو

هام دمآرد ی هنا سررب .دنتشاد ی

تاسلج دادعت رظن زا اه دی

لا ی ز د ر

هک داد ناشن هتفه 34

( رفن 7 / 32 دصرد و هتفه رد راب ود ) 70

رفن

( 3 / 67 دصرد د هتفه رد راب هس ) ی

لا ی ز م ی هقباس رظن زا .دنوش ی

دی لا ی ز اتن ساسا رب ی

ج ب هک دش صخشم ه

م روط ی گنا ی ن 4 / 15

دصرد ز ی ر ی ک

،لاس 8 / 55 دصرد ی ک ،لاس جنپ ات 1

/ 23 دصرد

و لاس هد ات جنپ 8

/ 5 دصرد لااب ی نچمه .دندوب لاس هد ی

ن ب ه

روط م ی گنا ی ن ب هقباس رظن زا ی

رام ی دی تبا هقباس و ی فرصم

(5)

ناخد ی تا ترت هب ی ب 25 دصرد د هب لاتبم دارفا ی

تبا و هدوب 2 / 19

دصرد ناخد فرصم هقباس ی

تا سررب .دنتشاد ار ی

ک یف ی ت گدنز ی

هنومن اه ی ک داد ناشن شهوژپ دروم رثکا رد یگدنز تیفیک رد ه

هنومن اه 42 رفن ( 04 / 40 دصرد رگنایب هک دوب ) تیفیک

یگدنز

اهنآ طسوتم تسا

هرامش لودج(

ی ک .) اب

رامآ نومزآ زا هدافتسا ی

ت ی سم ت ب لق ی ن ک یف ی ت گدنز ی سنج و

(

p=0.52

) عضو و ی ت ت أ له (

p=0.33

) ب هقباس و ی رام ی مز ی هن ا ی

(

p=0.64

) رامآ رظن زا ی

رادانعم طابترا ی

رض .تشادن دوجو ی

ب

گتسبمه ی پ ی نوسر ازفا اب هک داد ناشن ی

ش ک نس یف ی ت گدنز ی

هنومن اه ی شهاک شهوژپ دروم ی

هتفا تسا (

p=0.004,r=-31

).

فارحنا( نیگنایم و یگدنز تیفیک حوطس :کی هرامش لودج یزیلایدومه نارامیب رد )رایعم

یگدنز تیفیک حوطس یناوارف

)دصرد(

نیگنایم یگدنز لک تیفیک )رایعم فارحنا(

بولطم 66>

34 ( 7 / 32 ) 1

/ 23±7 /

52 )40/4(42 34-66طسوتم

<فیعض 33 28

( 9 / 26 )

طابترا :ود هرامش لودج تیعمج تاصخشم و یگدنز تیفیک نیب

یتخانش

کیفارگومد تاصخشم یگدنز تیفیک

Pvalue یرامآ نومزآ

رایعم فارحنا نیگنایم±

23 نس / 11±33 / 004 47

/ 0

= بیرض p

سبمه ت یگ

نوسریپ

سنج درم نز 1

/ 24±1 / 51

5 / 22±1 / 55 52

/

=0 p لقتسم یت

تأ له

تم أ له درجم ای هویب 16

/ 32±8 / 41

13 / 11±5 / 45 33

/ 0

= p سنایراو زیلانآ

کی هفرط

تلایصحت یب داوس

لکیس رتلااب و ملپید 41

/ 11±1 / 44

2 / 11±9 / 45

87 / 9±4 / 50 001

/ 0

کی هفرط

لغش راکیب دازآ دنمراک راد هناخ 21

/ 11±7 / 44

99 / 12±3 / 57

44 / 12±99 / 60

80 / 13±4 / 43 64

/ 0

کی هفرط

دمآرد نویلیم کی زا رتمک کی ات ود نویلیم

یلااب هس نویلیم 22

/ 11±4 / 45

4 / 11±5 / 46

67 / 13±2 / 51 02

/ 0

کی هفرط

زیلاید هقباس زا رتمک لاس کی

کی ات جنپ لاس

جنپ ات 10 لاس

یلااب 10 لاس 09

/ 11±4 / 51

05 / 12±9 / 48

6 / 14±8 / 46

5 / 13±3 / 45 048

/ 0

کی هفرط

هنیمز یرامیب یا

دراد درادن 26

/ 13±3 / 52

03 / 11±9 / 49 64

/ 0

= ود یاک p

(6)

نچمه ی ن لانآ ی راوز ی سنا ی ک ب هفرط ی ن ک یف ی ت گدنز ی رد و آ دم

دارفا (

p=0.02

) صحت حطس و ی

تلا (

p=0.001

) تدم لوط و

دی لا ی ز (

p=0.048

) رادانعم طابترا ی

روط هب داد ناشن ار ی

اب هک

ازفا ی ش صحت حطس و دمآرد حطس ی

تلا ک یف ی ت گدنز ی ازفا ی ش

ی هتفا ازفا اب و ی ش د تدم لوط ی

لا ی ز ک یف ی ت گدنز ی شهاک ی هتفا

ب طابترا ود هرامش لودج رد .تسا ی

ن ک یف ی ت گدنز ی تاصخشم و

عمج ی ت تخانش ی .تسا هدش هداد ناشن

رد ا ی ن ب ی نارام م ی گنا ی ن ک لک یف ی ت گدنز ی 23 /

±1 7 / 52 هب تسد

دمآ . زا یم نا ح ی هط اه ی مسج تملاس هب طوبرم ی

، ح ی هط

دودحم ی ت ا ی اف ی م اب شقن ی گنا ی ن 5 /

±10 2 / 19 یرتمک ن م ی گنا ی ن

م زا .دوب هداد صاصتخا دوخ هب ار ی

نا ح ی هط اه ی هب طوبرم

دودحم ،ناور تملاس ی

ت ا ی اف ی فطاع شقن ی

م صاصتخا اب ی

گنا ی ن

9 / 11±31 یرتمک،

ن م ی گنا ی ن م و تشاد ار ی

گنا ی ن اب طبترم لماوع

بی رام ی لک ی ه 3 /

±18 7 / 59 هب تسد دمآ ( . لودج هس .)

گتسبمه ی ب ی ن ک یف ی ت گدنز ی ناور داعبا و ی

عامتجا ، ی دعب و

صاصتخا ی ب ی رام ی لک ی ه رض طسوت ی

ب گتسبمه ی پ ی نوسر رد

( هرامش لودج راهچ

) ا رد .تسا هدش هداد ناشن ی

ن زا شهوژپ

سرگر شور ی

نو ات دش هدافتسا ریثأت

م ؤ هفل اه ی ُب نامسج دع ی

،

ُب دع

ناور ی

ُب و صاصتخا دع ی

ب ی رام ی لک ی ه ک رب یف ی ت گدنز ی صخشم

وش ارب .د ی عت یی ن کرت مهس یب ی غتم ی اهر پ رد ی ش بی ن ی ک یف ی ت

گدنز ی سرگر شور زا ی

نو مه رتام اب قباطم .دش هدافتسا نامز ی

س گتسبمه

ی لک ، ی ه غتم ی اهر ی پ ی ش ب ی ن ک داعبا(

یف ی ت گدنز ی اب )

غتم ی ر ک( کلام یف ی ت گدنز ی هبساحم ) ش

د اتن هک ی ج رد نآ ( لودج

جنپ ) ب ی نا غتم .دندش ی اهر ی پ ی ش ب ی غتم اب ن ی ر گتسبمه کلام ی

دودح

R=0.92

رض و دراد ی

ب عت یی ن ا ی ن غتم ی اهر اب ربارب

R²=0.84

ا هک تسا ی

ن م ی ناز گتسبمه ی رض اب ی ب بت یی ن

f=72.25

حطس رد

P<0.001

نعم ا اتن قبط رب .دوب راد ی

،ج

غتم ی اهر ی پ ی ش بی ن

، 84 / 0 غت زا یی تار غتم ی ر روط هب ار کلام

نعم ا راد ی پ ی ش بی ن ی م ی ه .دننک نچم ی ن عت تهج یی ن کفت مهس ی ک ی

ره ی ک ک داعبا زا یف ی ت گدنز ی غت رد یی تار ک یف ی ت لک ی گدنز ی زا

لحت شور ی ل سرگر ی نو قباطم .دش هدافتسا ماگ هب ماگ ی

هتفا اه ی

لودج شش ب ی رتش ی ن رض ی ب گتسبمه ی ک یف ی ت گدنز ی

ُب اب دع

صاصتخا ی ب ی رام ی لک ی ه 89 / 0 رض اب R=

ی ب عت یی ن

R²=0.79

ماگ رد .تسا اه

ی ود م غتم موس و ی اهر ی ُب نامسج دع ی

ُب و ناور دع ی

ترت هب ی ب دودح 2 و دصرد 3 غت زا دصرد یی

تار ک یف ی ت گدنز ی ار

بت یی ن م ی اتن هک دننک ی

ج لحت ی ل راو ی سنا رد ( لودج 6 ) نی ز ا ی ن

نعم ا راد ی ناشن ار یم دهد اربانب . ی ن غتم ی ر اه ی پ ی ش بی ن ب مه ه

مه تروص ب مه و نامز

ه کفت تروص ی

ک ی عت شقن یی ن رد هدننک

پی ش بی ن ی ک یف ی ت گدنز ی .دنراد

لودج هس زیلایدومه تحت نارامیب یگدنز تیفیک هناگ هن داعبا رایعم فارحنا و نیگنایم :

تیفیک داعبا یگدنز درکلمع

ینامسج تیدودحم

شقن یافیا تیدودحم

شقن یافیا یفطاع درکلمع

یعامتجا ندوب بوخ

یفطاع درد

/یژرنا یگتسخ تملاس

یمومع لماوع

هب طوبرم هیلک یرامیب

نیگنایم 37

2 / 19 31

7 / 47 5

/ 53 6

/ 57 2

/ 46 5

/ 49 7

/ 59

فارحنا م رایع 5 / 22 5

/ 10 9

/ 11 3

/ 21 2

/ 14 4

/ 13 3

/ 19 7

/ 17 3

/ 18

هرامش لودج راهچ

نآ داعبا و یگدنز یلک تیفیک نیب یگتسبمه بیرض :

یگدنز تیفیک داعبا یگدنز یلک تیفیک

P value

نوسریپ یگتسیمه بیرض

یمسج دعب 85

/

=0 001 r

/

>0

یناور دعب 62

/ 0

= 001 r

/

>0

هیلک یرامیب یصاصتخا دعب 89

/ =0 001 r

/

>0

تیفیک ینیب شیپ رد اهریغتم یبیکرت شقن نییعت یارب نامزمه نویسرگر هصلاخ :جنپ هرامش لودج یگدنز

یرامآ صخاش R

R² Df

F Pvalue

هیلک یرامیب هب طبترم لماوع ،یناور دعب ،ینامسج دعب 921

/ 0 848 / 0 3 25 / 70 001 /

>0

یارب ماگ هب ماگ نویسرگر لیلحت :شش هرامش لودج شیپ رد اهریغتم یکیکفت شقن نییعت

یگدنز تیفیک ینیب

یرامآ صخاش R

R² Df

F Pvalue

هیلک یرامیب یصاصتخا دعب 89

/ 0 79 / 0 1 149 001

/

>0

ینامسج دعب و هیلک یرامیب یصاصتخا دعب 901

/ 0 811 / 0 1 23 / 12 001 / 0

یرامیب یصاصتخا دعب یناور دعب و ینامسج دعب و هیلک

921 / 0 848 / 0 1 45 / 9 002 / 0

(7)

ثحب ای ن سررب فده اب هعلاطم ی

ک یف ی ت گدنز ی ب ی نارام تحت

دومه ی لا ی ز هدش ماجنا ز لماوع .تسا

ی دا ی ک رب یف ی ت گدنز ی ب ی نارام

دومه تحت ی

لا ی ز ریثأت م ی دنراذگ ا و ی ن ب ی نارام هجوت لباق حطس ی

زا ک للاتخا یف ی ت گدنز ی م هبرجت ار ی

دننک [ 22 .]

ا رد ی ن م هعلاطم ی گنا ی ن عم فارحنا و ی

را ک یف ی ت گدنز ی لک ی

بی نارام 23 /

±1 7 / 52 دوب هک ناشن هدنهد حطس طسوتم یک فی ت

گدنز ی ا ی ن ب ی نارام مه ،تسا م رضاح هعلاطم اب وس ی

گنا ی ن و

عم فارحنا ی

را ک لک هرمن یف

ی ت گدنز ی حر شهوژپ رد ی

م ی

33 / 13±54 [ 23 ]،

رد ی هتفا اه ی

Abdlghany

ناراکمه و

65 / 25±48 / 54 رد رصم [ 24 ] و رد شهوژپ

Bagasha

ناراکمه و

42 / 4±71 / 41 رد ودناگوا تسا [ 25 ]،

اب یا ن رد دبمار دوجو

هعلاطم ی ک دوخ یف ی ت گدنز ی ب ی نارام دی لا ی ز ی م اب ار ی گنا ی ن

14 / 5±35 / 20 عض ی ف تسا هدرک ملاعا [

26 ] ا ، ی ن توافت ار اه

م ی توافت هب ناوت اه

ی فارغج یا یی

، گدنز کبس ی

، و گنهرف یا

سرتسد ی تشادهب عبانم هب ی

نامرد و ی .داد تبسن

رد سررب ی

ُن داعبا ز هناگ ه ی ر ک هعومجم یف

ی ت گدنز ی ا رد ی ن

ُب ،هعلاطم صاصتخا دع ی

ب ی رام ی لک ی ه ب ی رتش ی ن م ی گنا ی ن دوخ هب ار

رتمک و داد صاصتخا ی

ن م ی گنا ی ن دودحم هب طوبرم ی

ت ا ی اف ی شقن

اتن هک تسا ی

ج مه عم شهوژپ رد رضاح هعلاطم اب وس ین

ی و

م هدهاشم ناراکمه ی

دوش [ 19 ] هعلاطم رد اما

Al Salmi

و

ب ناراکمه ی

رتش ی ن م ی گنا ی ن عامتجا درکلمع دعب رد ی

دی هد

م ی دوش [ 27 ] نچمه ی ن ح هعلاطم رد ی

رد ی رتمک ناراکمه و ی

ن

می گنا ی ن ح هب طوبرم ی

هط تسا درد [ 28 ] ا هک ی ن توافت م اه ی دناوت

شان ی ک رب فلتخم عماوج دارفا شرگن زا یف

ی ت گدنز ی داعبا کرد و

.دشاب نآ فلتخم یدرف لماوع لیلحت و هیزجت زا لصاح جیاتن رضاح هعلاطم رد ازفا اب هک داد ناشن ی

ش م نس ی گنا ی ن ک هرمن یف ی ت گدنز ی شهاک

ی هتفا ضعب .تسا ی

وق طابترا تاعلاطم ی

اب ار نس سوکعم و

می گنا ی ن مسج شخب هرمن ی

دنداد ناشن [

30 - 29 ] دب ی ه ی هک تسا

ازفا اب ی ش نامسج درکلمع نس ی

ت لباق روطب ندب هجو

ی شهاک

م ی ی دبا ک اما یف ی ت گدنز ی نسم دارفا و تاراظتنا هب هجوت اب رت

اقع ی ناشد م هاگ و تسا توافتم ی

تح دناوت ی ناوج دارفا زا رتهب

دشاب [ 31 ] هعلاطم رد اما ی

ناراکمه و برقم عم ،

ین ی و ناراکمه و

نچمه ی ن ه ناراکمه و دبمار ی

چ هطبار ا ی ب ی ن م و نس ی گنا ی ن

هرمن ی ک یف ی ت گدنز ی دشن هدهاشم [

19 ، 25 ، 32 .]

Rimaz

و

ن ناراکمه ی

ز ازفا اب هک دنتشاد راهظا ی

ش ک نس یف ی ت گدنز ی نانز

ازفا ی ش ی هتفا تسا [ 33 ] م اب نس طابترا . ی

گنا ی ن رمن ه ک یف ی ت

گدنز ی پ ًلاماک ی چ ی هد ا و تسا ی ن اش ی د شان ی زا پ ی چ ی گد ی موهفم

ک یف ی ت گدنز ی .دشاب

رد هعلاطم ی ازفا اب رضاح ی

ش رد حطس آ صحت حطس و دم ی

تلا

ک یف ی ت گدنز ی ازفا دارفا ی ش ی هتفا حر هعلاطم رد ،دوب ی

م ی اتن ی ج

س حطس هک داد ناشن اپ داو

یی ن ه یراگزاس اب ی

ناج هطبار روحم و دراد

ا ی ن وگ ی یا ا ی ن قح یق ت ضرعم رد داوس مک دارفا هک تسا

سآ ی ب ذپ ی یر ب ی یرتش [دنتسه 23 مه ] نچ ی ن رهاط ی ب ی نا م ی دنک

ره هک تیفیک هرمن ،دشاب رتشیب هداوناخ رد دمآرد نازیم هچ

یم رتلااب یگدنز یم رتبولطم یگدنز و دور

[دوش 16 یقطنم هتبلا .]

رظن هب مه یم

دسر یم یداصتقا تیعضو ندوب رتلااب هک رد دناوت

یاقترا بجوم و دراذگب یرتهب ریثأت دارفا یهاگآ و تبقارم ،هیذغت حطس اب زیلایدومه تحت نارامیب .دوش یگدنز یفیک حطس ا رد رتمک تلایصحت ی

ن ک حطس زا شهوژپ یف

ی ت گدنز ی اپ یی ن رت ی

ا هک دنتسه رادروخرب ی

ن ی هتفا دنچ هباشم ی

ن طبترم هعلاطم

تسا [ 23،27 ] م ، ی هک یدارفا تفگ ناوت س حطس یاراد

یرتلااب داو

م رتهب دنتسه ی

م تاعلاطا دنناوت ن درو

ی زا ب نامرد تهج ی

یرام و

خب موادت لماوع و ش

یا ست ر ی ع مرد هدننک رد ار نا ی فا ت امن ین د ب و ه

لکروط ی ک اب یف ی ت ب یرتهب ی م یرا امن هرادا ار ین

،د اقم رد اذل ی هس اب

بی نارام ی ا زا هک ی ن ازم یا خرب ن رادرو ی دنتس ک یف ی ت نز گد ی یرتهب

نراد عم هعلاطم رد اما ،د ین

ی ه و ناراکم ب ی ن صحت حطس ی

تلا و

ک یف ی ت گدنز ی هطبار ا ی ا و درادن دوجو ی

ن م ی شان دناوت ی ا زا ی ن

رثکا هک دشاب ی

ت نآ شهوژپ رد هعلاطم دروم دارفا دارفا ار اه

ب ی کشت داوس ی

ل دنداد [ 19 ] رد . داجیا اب تلایصحت حطس عقاو

اسا تارییغت و یهاگآ رد یس

هبنج هراومه ،شرگن فلتخم یاه

ثؤم یگدنز ر

رتلااب تلایصحت اب دارفا هک تسا یهیدب ،تسا هدوب

م رتهب ی رتهب لرتنک و یتیامح عبانم هب رتهب یسرتسد اب دنناوت

ک ،یرامیب ضراوع .دنشاب هتشاد یرتلااب یگدنز تیفی

اتن ی ج دارفا هک دنداد ناشن ی

د هقباس تدم لوط هک ی

لا ی ز نآ اه

بی رتش ک حطس زا دوب یف

ی ت گدنز ی اپ یی ن رت طابترا و دندوب رادروخرب

سوکعم ی ب ی ن ک حطس یف ی ت گدنز ی د تدم لوط و ی

لا ی ز دوجو

ا هک تشاد ی

ن اتن ی ج رهاط هعلاطم اب ی

چپکا و ی

Okpechi

مه

ناوخ ی دراد [ 19،34 ] نچمه ی ن

Anees

ن ناراکمه و ی

ز دنداد ناشن

د تاسلج تدم لوط هک ی

لا ی ز سوکعم طابترا ی

رمن اب ه ک یف ی ت

گدنز ی ا هب ؛دراد ی ن ترت ی ب ازفا اب هک ی ش د تدم لوط ی

لا ی ز ازفا ی ش

رمن ه ک یف ی ت گدنز ی م شهاک ی ی دبا ا هک ی ن مها رما ی ت تلاخادم

ک دوبهب تهج مزلا یف

ی ت گدنز ی ا ی ن ب ی نارام ازفا اب ی ش تدم

دی لا ی ز ار م ناشن ی دهد [ 35 ] ا اب ی ن خرب رد دوجو ی

دی رگ تاعلاطم زا

بی ن م لوط تد دومه ی لا ی ز ک و یف ی ت گدنز ی نعم طابترا ا دوجو راد

درادن [ 36 ] ا و ی ن

ًلاامتحا کرت رد توافت هب ی

ب هعماج اه ی دروم

.دشاب طوبرم شهوژپ اتن ی ج لحت زا لصاح ی

ل سرگر ی نو ی ا رد ی ن هک داد ناشن هعلاطم

ب اب طبترم لماوع ی

رام ی لک ی

،ه مهم رت ی ن غتم ی ر ریثأت رد راذگ

پی ش بی ن ی ک یف ی ت گدنز ی .تسا

Monarrez

و نس ، شناراکمه و

د تاعفد دادعت ی

لا ی ز مهم ار رت ی ن پ رد لماع ی ش بی ن ی ک یف ی ت گدنز ی

بی نا هدرک دنا [ 37 .]

Tommel

ن شناراکمه و ی

ز م ی وگ ی دن لماوع

تخانش ی - راتفر ی عامتجا لماوع و ی

پ مهم لماوع زا ی

ش بی ن ی

ک هدننک یف ی ت گدنز ی تسا [ 38 .]

ا اب ی ن سب تاعلاطم دوجو ی

را کدنا ی