هدکشناد یسدنهم و ینف
یشزومآ هورگ کیناک م یسدنهم
نایاپ نایاپ هجرد تفایرد یارب همان دشرا یسانشراک همان
هتشر یژرنا لیدبت شیارگ کیناکم یسدنهم ی
و ترارح لاقتنا یبرجت یسررب یروتاینیم لاناک کی رد راشف تفا
یدیربیه لایسونان نایرج یواح
رگشهوژپ :
یئاطع دمحم
امنهار داتسا :
ولناغم قداص داهرف رتکد
رواشم داتسا :
دابآ مکح یدجو دمحم رتکد
نمهب 1398
ناونع و :روآدیدپ مان یدیربیه لایسونان نایرج یواح یروتاینیم لاناک کی رد راشف تفا و ترارح لاقتنا یبرجت یسررب
داتسا نا امنهار : ولناغم قداص داهرف رتکد
داتسا :رواشم نا دابآ مکح یدجو دمحم رتکد
خیرات :عافد 07
/ 11 / 1398
دادعت حفص :تا 74
.ص
نایاپ هرامش :همان
کیناکم یسدنهم هورگ
:هدیکچ رد:فده شهوژپ عطقم اب یروتاینیم یترارح لدبم کی رد ترارح لاقتنا دوبهب دنیآرف یهاگشیامزآ و یبرجت یسررب ،رضاح
داعبا اب و یلیطتسم 2
× 1 یلیم رتم دراد رارق راک روتسد رد ناونع تحت تلاایس زا یصاخ عون ،شیامزآ ماجنا تهج .
"
لایسونان
یدیربیه
"
یم هتفرگ رظن رد هک تسا نآ فده .دوش
تارثا بآ هب تارذونان ندوزفا .ددرگ یسررب ترارح لاقتنا و راشف تفا یور
شور :شهوژپ یسانش رد
شهوژپ
،رضاح هار شیامزآ یوکس کی شیامزآ ماجنا تهج لایسونان یارب راشف و امد .تسا هدش یزادنا
هب طوبرم جیاتن اب و هدمآ تسد هب رظن دروم یوکس زا هدافتسا اب یدیربیه لایسونان
یاه و هداس یم هسیاقم صلاخ بآ زا .ددرگ
تارذونان O3
Al2
و TiO2
لایسونان زتنس تهج هلحرم ود تروص هب ،یدیربیه
هیاپ لایس رد شخپ اب و یا یم هدافتسا
.دوش
هتفای اه شیامزآ جیاتن: لایسونان یتح و صلاخ بآ یاج هب یدیربیه لایسونان زا هدافتسا هک داد ناشن یبرجت یاه
،هداس یاه
یم یروتاینیم یترارح لدبم یترارح درکلمع دوبهب هب رجنم .دوش
هجیتن :یریگ یم لااب ار یترارح هدزاب یدیربیه تلاایسونان زا هدافتسا مک فرصم بجوم و درب
یم یژرنا رت هدنیآ رد .ددرگ
ی
یم کیدزن یدربراک اب ناوت
نآ زا هدافتسا و تلاایسونان زا هدافتسا ندرک رت رد اه
هدزاب هب ندیسر ،عیانص .دومن یلمع ار رتلااب یاه
هژاو :یدیلک یاه ن
راشف تفا ،یترارح لدبم ،یروتاینیم لاناک ،ترارح لاقتنا ،یدیربیه لایسونا
1 فده و همدقم -
1-1 - راتفگشیپ
لاس رد ریخا یاه
، قیقحت رب یور شور یاه توافتم رد صوصخ شیازفا
دوبهب و لاقتنا ترارح تعرس یرتشیب هب
دوخ هتفرگ تسا هلئسم هب هجوت و ی
قوف هژیو هب ،رکذلا زف دشر ،یسدنهم مولع و تعنص رد
ا هدنی تسا هتشاد یا ؛
هب یروط
تاقیقحت زا یمهم رایسب شخب هب هک لدب زورما
.تسا هدش
متسیس یاه کنخ هدننک و یشیامرگ رب
هیاپ ی شور یاه فلتخم لاقتنا ترارح یحارط یم اب .دنوش نتفرگ رظن رد نیا
و عوضوم اب
هجوت هب تیدودحم رد دوجوم
عبانم یعیبط و لیامت هب شهاک هنیزه اه
، هعسوت کینکت یاه رثؤم لاقتنا ترارح
یرورض رایسب یم رظن هب
دسر . هفرص ثعاب ترارح لاقتنا دوبهب هنیزه رد یهجوت لباق ییوج
یم یژرنا عبانم و اه .دوش
هزورما اب دشر و هعسوت ی یرواّنف یاه
،نیون شهاک نامز لاقتنا
،ترارح کچوک یزاس لدبم هزادنا یاه
یترارح و تیاهن رد
شیازفا نامدنار تازیهجت یترارح
هجوت دروم هدوب
رب یعس و تسا کچوک یاضف کی رد هک تسا نیا
،رت شیب نیرت رادقم
.دوش لقتنم ترارح هیلا ندز مه رب داجیا ،یزرم ی
کی داجیا ،حطس اب یزرم هیلا نوریب لایس بوانتم ندادرارق سامت رد ،هیوناث نایرج
تأ هعسوت رد ریخ نیب امد فلاتخا شیازفا ،لایس رثوم یترارح تیاده بیرض تیوقت ،یزرم هیلا ی
شیازفا و لایس و حطس
س نایرج خرن ـ
هار هلمج زا لای فا هب هک دنتسه ییاهراک
ـ ح لاقتنا شیاز ـ
ج قیرط زا ترار ـ
نم لایس نایر ـ
یم رج .دنوش
دوبهب دنیآرف کنخ طسوت یراک تلاایس
ناونع هب یکی
زا مهم نیرت شلاچ یاه دوجوم رد شهاک فرصم یژرنا
، رد یرایسب
زا عیانص
،کینورتکلا دننام و لمح
،لقن دیلوت ناوت و نیشام یراک یم حرطم ددرگ
.
هزوح رد ترارح لاقتنا هب طوبرم لئاسم رد هزورما عیانص ی
، تلاایس زا لومعم
لاگ نلیتا و نغور ،بآ دننام لوکی
یم هدافتسا تیدودحم فیعض یترارح صاوخ نتشاد لیلد هب تلاایس نیا اما .ددرگ
هنیمز رد ار ییاه هفرص ی
رد ییوج
هدومن داجیا هدزاب ندرب لااب و یژرنا عبانم تیدودحم نیا .دنا
اه و تاکرحت ببسم ایسب تاعلاطم
یر شور نتفای یارب یاه
هدزابرپ و رترثؤم هنیمز رد رت
هدش ترارح لاقتنا ی ا
دن . نآ زا هک ییاج بیرض
تیاده یترارح
ًاتدمع دماج داوم زا
تلاایس
رتشیب راکهار ،تسا بیکرت
نیا ود هدام و داجیا کی طیحم لاقتنا ترارح هک هباشم لایس لمع دنک و تیاده یترارح
هتشاد یرتشیب دشاب
یم دناوت دشاب راذگریثات رایسب .
هب یدایز رایسب تیمها ،ترارح لاقتنا بیرض شیازفا ،نیاربانب صوصخ
.دراد یترارح عیانص رد موسرم تلاایس
رما رد هدافتسا دروم ب تبسن ترارح لاقتنا
تازلف ه دماج تارذ و
یتیاده بیرض
نییاپ .دنراد یرت
،ور نیا زا شور زا یکی ونان داعبا اب دماج تارذ ندوزفا
یم هیاپ تلاایس صاوخ دوبهب نیون یاه .دشاب
تفرشیپ هنیمز رد هدش لصاح یاه هب ،ونان یروانف ی
ههد ود رد صوصخ زا یصاخ عون ندمآ دوجو هب ثعاب ریخا ی
مان هب تلاایس
"
تلاایسونان
"
قفا ترارح لاقتنا یارب بسانم لایس ناونع هب تلاایسونان زا هدافتسا هزورما .تسا هدش
.تسا هدوشگ ناققحم یور هب ار یدیدج
2 یدیربیه لایسونان زا هدافتسا اب یروتاینیم لاناک کی رد ترارح لاقتنا
1 - 2 - همدقم یروانفونان رب یا
1
ساسا رب ای
هتف نارگشهوژپ یاه
، هزادنا هک یتارذ نآ ی
هدش کچوک رتمونان داعبا ات اه دشاب
گژیو و صاوخ ، ی
یاه
هبرصحنم یدرف
اب هسیاقم رد گرزب تارذ
رت یم ناشن دوخ زا دنهد
قم ات تارذ ندرک کچوک . ـ
ک داوم ،ونان سای ـ
هب ار رد
یم لیدبت فافش داوم ،دنک
ییاناوت یاه یتسیلاتاک ریذپان شنکاو داوم رد
هب یم دوجو دروآ
یداوم هب ار زادگرید تازلف ،
یم لیدبت قاتا یامد رد هک دنک
نآ گنر ،دنتسه عیام یم رییغت ار اه
هنومن رادیاپ داوم زا ،دهد یم ییاه
اوه رد هک دزاس
یم شتآ هد و دنریگ ار رگید هرظتنمریغ راتفر اهدص و اه
یم دوجو هب دروآ
[ 1 .]
اما ،دسرب رظن هب بیجع دیاش ندرک کچوک اب
هزادنا نآ حطس ،تارذ یم شیازفا اه
د شیازفا نیا نازیم .دبای سایقم ر
ربارب نویلیم دنچ ناشحطس ،مینک میسقت رتمونان دنچ داعبا اب یتارذ هب ار گرزب تارذ رگا ینعی .تسا دایز رایسب ونان یم .دوش عیرس ،دشاب رتشیب هدام کی حطس هچ ره شنکاو رگید داوم اب رت
یم یم بوذ رتدوز ،دهد لوکلوم ،دوش
یرتشیب یاه
یم بذج ار عتشم یتحار هب و دنک
یم ل مهم زا یکی .دوش نیرت
حطس شیازفا ،ونان سایقم رد داوم صاوخ رییغت لیلاد
نآ تسا اه 2]
.[
هدام مک رادقم صخشم راک کی ماجنا یارب سپ ،دراد یرتشیب تیلاعف ،تسا رتشیب نآ حطس هک یا نآ زا یرت
فرصم
یم .دوش کچوک اب تقیقح رد ندرک رت
متا ،تارذ لوکلوم و اه
رد هک ییاه دنتسه سبح داوم هدوت
، هدش رهاظ کت زا و
کت
نآ هدافتسا اه یم
دوش هدیدپ زورب . یرگید مهم لیلاد زا یکی رتمونان سایقم رد یکیزیف نیناوق رییغت و یموتناوک یاه
یم سایقم نیا رد داوم صاوخ رییغت ببس هک تسا .دوش
نمنیاف دراچیر هدیا2
تفرگ ماهلا تعیبط زا ار ونان یروانف ی .
وا هرابرد هک دوب یسک نیلوا تسد تیمها ی
متا یراک اه
لوکلوم و لاس رد .درک تبحص اه
19۵9 اینرفیلاک یروانف هسسؤم هنایلاس تسشن رد نمنیاف ، هک درک حرطم ار هتکن نیا
"
یمن ام ارچ هکنآ زا مبجعتم نم اد تایوتحم میناوت
ی هر فراعملا 2۴ ونب قاجنس کی رس رب ار اکیناتیرب یدلج یارب .میسی
اد نیا تاحفص هک تسا یفاک راک نیا ی
هر ار فراعملا 2۵000
مینک هلاچم هبترم
"
نیناوق ظاحل هب هک دوب دقتعم نمنیاف .
:درک ناونع و تسا ماجنا لباق راک نیا یکیزیف
"
متا تخاس فلاخرب مراد ار شمهف ییاناوت نم هک اجنآ ات یکیزیف نیناوق
یمن یفرح داوم متا هب ام ،دننز
متا نابز دیاب طقف یم تروص نیا رد .میریگب دای ار اه
ب میناوت ه لوکلوم یقیقد روط ار اه
رارق اب و مینک یحارط نداد
متا میزاسب یکچوک رایسب یعونصم تلاوصحم ،رگیدکی رانک رد اه
"
نمنیاف هک ینارنخس نیا .
ار نآ ناونع
"
رد یرایسب یاهاضف کچوک داعبا
دراد دوجو
"
دوب هتشاذگ هب وا هک دیدرگ ببس ،
هیاپ ناونع یروانف راذگ
هژاو زا زگره یو هک دنچره .دوش یفرعم ونان ی
« ونان یروانف »
.دوب هدرکن هدافتسا نامز نآ ات
نیب تیبوبحم و هدش هداد مولع یمامت هب یروانف نیا دربراک هزورما هتشر
یا هدرک ادیپ دربراک .تسا
هدرتسگ رایسب ی
شزپ مولع رد یروانف نیا ـ
،یک یناکم ،کیزیف ـ
،ک ،یتسیز یروانف ،قرب
یش و کینورتکلا ،داوم ـ
هک تسا یدح هب یم
یم ناوت ار نآ هب ناونع زا یکی گرزب نیرت بلاقنا مان ایند یملع یاه دومن یراذگ
تلاکشم لح یارب ون یشور یروانف نیا .
مولع رد حرطم تلااؤس زا یرایسب هب ییوگخساپ و یم هئارا فلتخم
هب نداد خساپ ای و عفر هب قفوم رشب نونکات هک دنک
نآ هب یروانف نیا زا ،لیلد نیمه هب .تسا هدشن اه تسیب نرق یملع و یتعنص بلاقنا ناونع
یم دای مکیو هک دننک
هب نیا
روکذم یروانف هک تسا نآ یانعم فرگش رثا رشب یگدنز رب
دراد .
1Nanotechnology
2Richard Feynmann
فده و همدقم 3
هک اجنآ زا رد
هزادنا یاه رتمونان
، هب داوم صاوخ روط
یبولطم تسد شوخ یم رییغت دنوش
هرجنپ یروانفونان ، دیدج یا
هک تسا هدومن زاب داوم یایند هب لصحام
.تسا رتشیب ییاراک اب یتازیهجت و داوم تخاس ناکما نآ رد
نایم تاعوضوم
فلتخم یتاعلاطم ناگدننکدیلوت و نیققحم زا یرایسب هجوت زکرم رد تارذونان ،
دراد رارق هک ارچ ؛
و تارذ نیا صاوخ
ناسآ
ِی نآ یروآرف هب ناوتب هک تسا هدش بجوم رشب ینونک شناد اب اه
ار داوم نیا یتعنص روط دناسر دیلوت هلحرم هب
.
( مدرایلیم کی یانعم هب ونان دنوشیپ
9
10-
هزوح رد یروانفونان ،نیاربانب .تسا ) یم راک ییاه
نآ رد هک دنک رد داعبا اه
هدودحم با هک دراد راکورس داوم زا یعونتم یاهراتخاس اب یروانف نیا ،رگید ترابع هب .تسا رتمونان ی ـ
هدودحم رد یداع ی
.دنراد رتم مدرایلیم کی لکش رد هرقن تارذونان زا هنومن کی
1 - 1 .تسا هدش هداد ناشن
لکش 1 - 1 - ریز هرقن تارذونان پوکسورکیم
1
3-1 - همدقم رب یا ترارح لاقتنا و تلاایسونان
رد ههد یاه ب ریخا یار هفرص داوم و یژرنا فرصم رد ییوج ماخ
م نتفرگ رظن رد اب و هیلوا تلاکش
و یداصتقا
تسیز ت یطیحم ـ
شلا یاه یرایسب یاتسار رد
تسد تخاس ـ
هاگ یاه لاقتنا ترارح لااب نامدنار اب تروص
هتفرگ .تسا
دوصقم یلصا شلات نیا اه
، نا شهاک لدبم هزاد یاه
لدبم تیفرظ شیازفا و یترارح یم دوجوم یترارح یاه
یاضاقت .دشاب
نوزفازور هاگتسد یارب یناهج
یاه یترارح دمآراک رت هتیسیرتکلا دیلوت ،یدنیآرف عیانص رد
، متسیس هیوهت و شیامرس یاه
لدبم ،عوبطم تعرس هب ...و هیلقن لیاسو یترارح یاه
لاح رد رگا .تسا شیازفا شور هب طوبرم لوصا
لاقتنا شیازفا یاه
هاگتسد یحارط و ترارح هفرص شیازفا ناکما ،دنوش هتخانش یبوخ هب دایز حطس اب ترارح لاقتنا یاه
فرصم رد ییوج
طیحم یگدولآ شهاک و یژرنا شور .دوب دهاوخ رسیم تسیز
هب هک دنراد دوجو ترارح لاقتنا شیازفا یارب یددعتم یاه
یلک هتسد ود یم میسقت
دنوش [ 3 .]
شور لاعفریغ یاه هب یزاین هک2
تأ ریث .دنرادن یجراخ یورین
شور لاعف یاه ورین دنمزاین هک3
ای یم یجراخ ناوت دنشاب
.
شور شور هب لاعف یاه یم هتفگ ییاه
تیوقت نآ رد هک دوش دنور
کی دوجو هب هتسباو ترارح لاقتنا ای لماع
یژرنا
شور هک یلاح رد .تسا یجراخ نینچ دوجو هب یزاین لاعفریغ یاه
یلماع ن دنراد شور رد . یجراخ یاهورین زا ،لاعف یاه
نزمه دننام
،یکیناکم حوطس
،راود ناسون حطس و هدافتسا زا نادیم یسیطانغم و
شعترم حوطس ای و یتوص ای یکیرتکلا
1https://eherfe.net/هرقن-تارذونان/
2 Passive techniques
3 Active techniques
۴ یدیربیه لایسونان زا هدافتسا اب یروتاینیم لاناک کی رد ترارح لاقتنا
هیلا ندز مه رب یارب شیازفا و یزرم ی
یم هدافتسا رتشیب ترارح لاقتنا هب ندیسر یارب مطلات شور .دوش
لاعفریغ یاه
هنیزه لیلد هب هک یم رارق هجوت دروم رتشیب ،رتمک ی
یم ریز دراوم لماش دنریگ :دنوش
هدافتسا زا حوطس هتفای شرتسگ ،
هب ندربراک یراجم
ای عطاقم ریغ دیلوت ،رودم هبادرگ
،اه رییغت صاوخ یکیژولوئر
یس
،لا زا هدافتسا ،یکیلوردیه رطق شهاک هلول نورد تازیهجت
چیپ میس و سرب ای میس هکبش دننام یا ،چیپرام یاه
لایسونان زا هدافتسا هریغ و اه
[ ۴ .]
اب بیکرت دنچ شور زا شور یاه لاعف و لاعفریغ یم
ناوت هب دوبهب یرتشیب رد لاقتنا ترارح تفای تسد هب هک
نیا
شور
،اه شور یاه یبیکرت .دنیوگ
نامه ،دش هتفگ هک روط هب یدایز رایسب تیمها ،ترارح لاقتنا بیرض شیازفا
هژیو .دراد یترارح عیانص رد زا یکی
هار یندوزفا زا هدافتسا ،ترارح لاقتنا شیازفا یاه یم لایس هب اه
دشاب نآ هب هک ، تارذونان اه
یم هتفگ1
.دوش زا نآ ییاج
هک ًاتدمع دماج داوم یرض
ب تیاده یترارح هب تبسن یرتلااب تلاایس
دنراد بیکرت ، نیا
ود هدام و داجیا کی طیحم لاقتنا
ترارح هک هیبش هب لایس لمع دنک و یاراد تیاده یترارح یرتشیب
،دشاب یم دناوت رثؤم عقاو ددرگ . رداق نردم یروانفونان
یم رتمونان داعبا رد یزلفریغ و یزلف تارذ دیلوت هب .دشاب
کی هدام ی متسیس رد هک دماج یاه
ییاضف لقادح لماش کی
ُب ا رد دع هزادن یاه دشاب ونان یم هدیمان راتخاسونان ،
دوش . یم تارذونان یزلف داوم زا دنناوت
یلپ ، و ینلیتا یکیمارس
هب هک
یم قلعم و هدنکارپ تاعیام رد یگداس هب و دنتسه یزلف دیسکا تروص دنوش
دنوش لیکشت رگید یخرب .
،ساملا دننام
هلولونان مشچ شیازفا بجوم ...و ینبرک یاه .دش دهاوخ یدیسکا تارذونان هب تبسن ترارح لاقتنا رد یریگ
،یترابع هب هب رگید تارذ و سم دیسکا ،موینیمولآ دیسکا دننام لااب یترارح صاوخ اب یزلفریغ ای یزلف تارذ ندوزفا
هنومن یلومعم هیاپ لایس کی شور زا یا
یغ یاه هک تسامرگ لاقتنا دوبهب لاعفر شیپ
هنیمز ی لایسونان ثحب یم2
.دشاب
لایسونان هتسد هب اه تلاایس زا یا
هتفگ یم زا رتمک طسوتم داعبا اب تارذونان ندرک قلعم زا هک دنوش 100
رتمونان
هیاپ تلاایس نورد جیار
لاگ نلیتا و نغور ،بآ ریظن یم هیهت لوکی
دنوش ۵]
لایسونان .[
اپسوس(
نویسن )تارذونان و لایس یاه
هملک سوت هک تسا یا یوچ ط
با3
.تسا هدش عاد ههد ود رد ونان یروانف رد تفرشیپ
ناونع هب لایسونان زا هدافتسا و ریخا ی
،ترارح لاقتنا یارب بسانم و دیدج طیحم رتسب
ار یدیدج تاقیقحت یارب
نارگشهوژپ هدومن مهارف
.تسا نینچمه
عون دنچ زا هدافتسا ونان
هرذ مه تروص هب یم نامز
هب هک دنک داجیا رتهب یترارح هژیو صاوخ اب رترادیاپ یبیکرت دناوت
یبیکرت تلاایسونان یم فورعم یدیربیه ای 4
.دنشاب زا هنیمز رد تلاایسونان یاهدربراک تازیهجت
یم کینورتکلا هب ناوت
کنخ هدنزادرپ یزاس هشارت ،اه
همین و اه اناسر
اه
، وخ تعنص رد هنیمز رد ورد
ی کنخ روتوم یراک ،
هاگورین رد یاه
هتسه یا
لایسونان رد اه متسیس و راشف تحت بآ یاهروتکار هیلوا دربم عیرس ینمیا یاه
نینچمه ، لایسونان رگید یاهدربراک زا
اه
یم زا هدافتسا هب ناوت عمج
هدننک متسیس ،یدیشروخ یاه عوبطم هیوهت یاه
)5
HVAC
نار شیازفا یارب(
یشیامرگ نامد
یشیامرس و درک هراشا
ه دنا [ 6 .]
رضاح شهوژپ رد ،
هار زا هنومن کی تلاایسونان زا هدافتسا اب هک ترارح لاقتنا دوبهب یاه
یدیربیه و هداس لاناک رد
یاه
یم ماجنا یروتاینیم .تفرگ دهاوخ رارق یسررب دروم ،دوش
لاناک رد تلاایس نیا یسررب و هعلاطم هزورما یروتاینیم یاه
ینیم لیبق زا لاناک
لاناکورکیم و اه هنیمز کی ناونع هب اه
وهظ ازجم ی کیدیئولفورکیم نآ هب هک تسا هدرک ر
یم6
.دنیوگ
1Nanoparticles
2 Nanofluid
3Choi
4 Hybrid nanofluids
5 Heating ventilating and air conditioning
6 Microfluidics
2 نابم - ی پ و ی ش ی هن قحت ی ق
1-2 - راتخاسونان داوم
ههد زا ی 1920 داوم صاوخ هک دنتفایرد نادنمشناد
، یکیرتکلا تیاده تیلباق و ماکحتسا ریظن و
یترارح
، طسوت
نآ یلوکلوم و یمتا راتخاس یم نییعت اه
لاس رد .دوش اب و ریخا یاه
رازبا عادبا یاه
یروانف هطقن هب داوم ملع ،ونان هدیسر یا
یم نآ طسوت هک تسا نآ صاوخ و داوم راتخاس نیب طابترا ناوت
.درک فیصوت ار اه
هدام کی زا روظنم ونان ی
لاتسیرک هک تسا یدماج ،راتخاس هدنهد لیکشت یاه
هتشاد رارق رتمونان سایقم رد نآ ی
هب .دشاب نیا ،رگید ترابع لاتسیرک زا داوم
هناد ای اه هدش لیکشت یرتمونان یاه
تاهج ،یمتا راتخاس ظاحل زا هک دنا
یتادماج زا توافتم داوم نیا صاوخ ًلاومعم .دنشاب توافتم رگیدکی اب تسا نکمم ییایمیش بیکرت ای و یفارگولاتسیرک .تسا یرتمورکیم راتخاس اب
ونان داوم فیرعت یارب یم راتخاس
ا زا ناوت دعب هس رد رظن دروم هدام هک یتروص رد .تفرگ کمک زین مسج یسدنه داعب
ظفل زا ًلاومعم دشاب هتشاد رارق ونان سایقم رد
« ونان هرذ » یم هدافتسا .دوش
دنراد یدایز یحطس تیلاعف ،لااب مجح هب حطس تبسن لیلد هب تارذ نیا .
ونان هلیم ونان و اه هلول دنتسه یدماج داوم اه
ُب ود رد هک یم یرتمونان سایقم رد دع
هلول اب هسیاقم رد و دنشاب یکیناکم صاوخ ،یرتمورکیم رطق اب ییاه
- یکیزیف
یم ناشن دوخ زا یرتهب .دنهد
نامه تدم زا تارذونان ،دش هراشا هک روط یم رارق هدافتسا دروم لبق اه
زا رتمک یداعبا یاراد تارذ نیا .دنتفرگ
100nm
نآ ًلاومعم و دنتسه هتسد یرمیلپ و یزلف نیب ،یکیمارس ،یزلف هورگ راهچ رد ار اه
یم یدنب .دننک
عونت هرذونان داوم عونت رطاخ هب یا
رد دربراک یاه نآ رد تارذونان .تساه گنر
،اه هدنهد لقیص ،اه
یدیشروخ تاحفص ،
یشاک اه هریغ و یم هدافتسا دنوش
. زا هدافتسا اب یم تارذ نیا
ناوت اهراوید یارب ششوپ
گنر لباقریغ یاه .تخاس زین یزیمآ
کینورتکلا لیاسو ششوپ ی
هنایار دننام هک تسا یتارذ یواح ،اه
رد لباقم یسیطانغمورتکلا جاوما لخادت
، هتفرشیپ ظافح یا
یم دوجو هب ار تیزوپماکونان .دنروآ
رمیلپ یاه -
،دنتسه یتاکیلیس تارذونان یواح هک تاکیلیس هب ماکحتسا تبسن یاراد
یم یرتمک یریذپذوفن و رتهب تفایزاب ناکما ،رتشیب یترارح تمواقم ،رتلااب نزو هب مینیمولآ تارذونان .دنشاب
یندوزفا ناونع
تکار تخوس هب یم فرصم قارتحا یژرنا شیازفا یارب اه
زا .دنوش مهم
یاهدربراک نیرت ونان
راتخاس تلاایسونان تخاس ،اه
یم .دشاب لاثم نیا هب اه
یبوخ ناشن هدنهد ی عونت تسا تارذونان دربراک [
7 .]
2-2 - شور زیلانآ و ییاسانش یاه
جنآ زا ـ ونان تاصخشم هک ا خ رب تارذ
ـ نآ صاو خب نیا رد ،دراد یدایز رثا اه
ـ خ ش ـ هصلا شور زا یا صا یاه
ـ یل
هزادنا یم هئارا تارذونان تاصخشم نییعت و یریگ دیاب .دوش
شور مامت هک تشاد هجوت لباق ،دوجوم یاه
مولع رد هدافتسا
دروم هصخشم و راتخاس ،هدام عون هب زین مادک ره ییاراک .دنتسین ونان یروانف و زاین
تسا هتسباو .
کینکت عونتم رایسب داوم زیلانآ یاه .دنا
رضاح لاح رد زا شیب
۵0 رصانع نییعت یارب هک دنراد دوجو فلتخم شور
لیکشت هدنهد رارق هدافتسا دروم داوم راتخاسزیر و اهزاف عون و سنج ،هزادنا ،ییایمیش بیکرت ،یلاتسیرک راتخاس ،داوم ی
یم شور هچرگا .دنریگ هقبط یارب یفلتخم یاه
کینکت نیا یدنب هتسد یلو ،تسا هدش هئارا اه
نآ یدنب تیهام ساسا رب اه
هداس ،زیلانآ و ییاسانش رت
یدربراک و رد .تسا رت
بلغا شور زکرمتم یوترپ ،اه ی
زا نورتکلا
، نوتوف هب نوی ای و مسج کی
یم هدیبات وش
د وترپ نیا . هنومن اب یتقو
دروخرب یم
،دنک یم رارق ریثأت تحت و دریگ
یم رثا زین هنومن یور دراذگ
و نازیم .
هب تارییغت یگنوگچ وترپ عیزوت ای و تدش ،یژرنا رییغت دننام هدمآ دوجو
هژیو تازیهجت طسوت لیلحت و هیزجت و تبث یا
یم دندرگ ًلاومعم . عونت
شور نیا زا هک یتاعلاطا اه
یم تسد هب دایز رایسب ،دنیآ
هب تاعلاطا قیقد لیلحت اب .تسا تسد
،هدمآ یم ناوت لیکشت رصانع نازیم و عون هدنهد
،مسج ی اهزاف عون
، هدام رد دوجوم ییایمیش تابیکرت و
یتح راتخاس
یلاتسیرک ار
تسد هب آ
درو ب . دوجو نیا ا نامه ،
لااب رد هک روط رکذ
شور عونت ،دش رد .تسا دایز رایسب اه
همادا هب روط
هصلاخ شور نیا زا یضعب هداد حیضوت اه
یم دنوش [ 8 .]
1-2-2 - شور یپوکسورکیم یرادربریوصت یاه
رد دتم یرادربریوصت یاه یپوکسورکیم
، کی ریوصت گرزب ییامن هدش زا هنومن لیکشت یم هک یتایئزج ات دوش لباق
طسوت هدهاشم ( ناسنا مشچ
مک ا رت ز 100µm
،تسین ) ددرگ تیؤر لباق
. ناسآ نیرت ر ها پوکسورکیم زا هدافتسا ، یاه
یرون یم دشاب یتشگرب رون نآ رد هک و
زا یروبع ای هب ،هنومن
هلیسو یرس کی ی یسدع
یم گرزب ددرگ
. اب نیا زا هدافتسا
هک شور هچخیرات
یا ۴00 دراد هلاس زا یریوصت ،
هنومن اب تقد 2µm
/ 0 یم لیکشت دوش
هتبلا . نیا ناکما هک دراد دوجو
ات ریوصت 1۴00
ربارب گرزب دوش ییامن .
هک تسا رکذ هب مزلا گرزب نینچ
ییامن بسانم یاهراتخاس داعبا رد
رتمونان تسین .
نیا رد دروم تسا رتهب هک
پوکسورکیم ینورتکلا یاه
دروم هدافتسا دنریگ رارق نورتکلا هک اجنآ زا .
اه یژرنا رتشیب رایسب ی
هب تبـسن ف
ـ نوتو یئرم رون یاه دنراد
و یاراد ،رگید یوـس زا لوط
یرتکچوک رایسب جوم یم
دنـشاب یم ، گرزب هب ناوت -
ییامن یاه ی رایسب قیقد رت تفای تسد 9]
. [
ود نیا زا لدم پوکسورکیم
جیار لاومعم اه هب هک دنتسه رت
پوکسورکیم یاه
( یشبور ینورتکلا ( یروبع و )SEM
)TEM
دنروهشم رد .
پوکسورکیم یاه
کی ًلاومعمSEM
عون یارب ینورتکلا گنفت
دیلوت هعشا یاه اب ینورتکلا حطس
یژرنا ۵0-1keV
دروم هدافتسا یم رارق
دریگ . هب مزلا کیکفت تردق هک تسا رکذ
ریواصت رد زا رتهبSEM
گنفت زا رتهب کیکفت تردق و ییامنگرزب هب یبایتسد یارب هزورما .تساTEM
ینادیم راشتنا یاه
( )FEG
یم هدافتسا12
یم هتشاد هگن یفنم لیسناتپ رد غاد ناملایف کی ،کینویومرت کیرحت یارب .دوش نورتکلا ات دوش
یاه
هدیدپ رثا رد یدیلوت رد کینویومرت ی
اب ینادیم لیسگ شور رد .دننک بسک یدایز یژرنا و دنریگب باتش لااب لیسناتپ
نورتکلا ،زلف کی زیت رایسب کون هب لااب رایسب نادیم لامعا یم لنوت اه
یم ادج حطس زا دایز راش اب و دننز سپس .دنوش
هکیراب یسدع طسوت یدیلوت نورتکلا ی ( رتمونان دنچ رطق ات یسیطانغم یاه
10nm
- 1 یم زکرمتم ) دروخرب .دنوش
نورتکلا لانگیس هعطق حطس هب یژرنا رپ یاه نورتکلا دننام ییاه
نورتکلا ،هیوناث یاه نایرج و یتشگرب یاه
یلخاد یاه
یم دیلوت هب ار یفلتخم تاعلاطا هک دنک
یم تسد .دنهد
تسا دیکات هب مزلا هکیراب هک
زکرمتم نورتکلا ی یم
دشاب ، سپ
اعلاطا تفایرد ت هدش
هقطنم هب زین دروخرب ی
تسه طبترم .
یم یتروص رد ار هدش تفایرد تاعلاطا لیدبت ریوصت هب ناوت
هک دومن هکیراب
نورتکلا ی ی
بوراج حطس رب درگ
.د ناکما گرزب ریوصت ییامن ات
ربارب رازه دص دنچ دراد دوجو زین
رد .
گنفت هک یتروص هدرب راک هب FEG
،دوش ییامنگرزب رد رتلااب یاه
، ب کیکفت تردق یرتلاا
یم تسد هب هک دیآ
ثعاب
لیهست هعلاطم یرتمونان یاهراتخاس ی یم
دوش هاگتسد عون نیا . پوکسورکیم هب اه
کیکفت تردق اب یشبور ینورتکلا یاه
( دایز
HRSEM
م ) یم روهش دنشاب
. رد پوکسورکیم یاه
یوصت داجیا رب هولاعSEM
،ر یم ناوت هنومن یسررب یارب زا
وترپ ی
زا یتشگرب سکیا هدام
.دومن هدافتسا شیامزآ تحت ی نیا
راک یم دناوت هلیسو هب لیلحت
( وترپ یژرنا لوط ای و )EDX
جوم
12 Field Emission Gun
8 یدیربیه لایسونان زا هدافتسا اب یروتاینیم لاناک کی رد ترارح لاقتنا
( نآ )WDX
ماجنا 13
دریگ طسوت . شور هدش هتفگ یاه یم
لیکشت ءازجا ناوت هدنهد
ی هدام کی ار
یناسآ هب صخشم
دومن . تسا رکذ نایاش هک
رد پوکسورکیم هنومن ،SEM
شیامزآ دیاب امتح تروص نیا ریغ رد ؛دشاب هتیسیرتکلا یداه
هنومن یسررب تهج دیاب
ششوپ زا یاه
ی ریظن حطس ندومن یداه یارب لاط هدام
هدافتسا ددرگ .
رد راتفر یسررب صوصخ و تارذونان
مه نینچ راتخاسونان اه
( یروبع ینورتکلا پوکسورکیم ، )TEM
مهم و نیرت
اگتسد نیرتدربراکرپ هدافتسا دروم ه
تسا . ،شور نیا رد کی
هیلا هنومن زا کزان رایسب ی شیامزآ ی
هک یاراد ًامومع
تماخض ی زا رتمک 200nm
تسا ، لأخ رد ، نورتکلا نارابمب تحت یاه
اب ی یژرنا لااب یم رارق هک اجنآ زا .دریگ رظن دروم هدام
نورتکلا یژرنا و کزان اه
خرب ی هدننکدرو ( تسا دایز رایسب
لاثم یارب 200KeV
نورتکلا ،) زا اه
هنومن روبع هدرک و هب
هلیسو ی یسدع یسیطانغمورتکلا یاه
، ریوصت گرزب هدش ییامن یا
ار زا یم دیدپ هنومن دنروآ
پوکسورکیم نیا . ود زا اه
لیکشت یریوصت یسدع جنپ ات راهچ و هدننک زکرمتم یسدع هدش
دنا هظفحم . ی زکرمتم متسیس ریز رد هنومن هدننک
یم مهارف ار نآ شخرچ و هنومن تکرح ناکما هک دراد رارق ینورتکلا یوترپ یسدع ریز رد .دنک
هحفص ،زاسریوصت یاه یا
یم نآ طسوت هک دراد رارق یسناسروئولف پوکسورکیم رد هزورما .درک هدهاشم ار مسج زا هدش گرزب ریوصت ناوت
یاه
هتفرشیپ ییامنگرزب هب یبایتسد ناکماTEM
کی ات یاه دودح کیکفت تردق اب ربارب نویلیم
1nm
.دراد دوجو
یارب ندروآ تسد هب پوکسورکیم رد ریوصت
یاه شور ود TEM
نشور نادیم کیرات نادیم و 14
هدرب راک هب 15
یم دوش رد . شور لوا طقف هدشن قرفتم یاهوترپ زا یارب ینورتکلا ی
داجیا یم هدافتسا ریوصت دوش
؛
،لباقم رد شور رد
مود هلیسو هب ریوصت ی
نورتکلا یتشگرب یاه یم هتخاس
دوش . نیا رد هب مزلا اج هک تسا رکذ
تیفیک کیرات نادیم ریوصت
رادقم هب لباق
هظحلام هحفص هب یا هک یلاتسیرک ی
بجوم نورتکلا قرفت راکشآ .دراد یگتسب ،تسا هدش اه
هدننک ییاه زین
هاگتسد رد یاه
دنتسه دوجوم TEM
رایتخا رد ار داوم زیلانآ ناکما هک ناققحم
یم رارق هد ن دروخرب زا ،هنومن یارب .د
نورتکلا هب اه
،رظن دروم هنومن هباشم
یم SEM
ناوت لیکشت ءازجا هدنهد
داوم ی ار نییعت ناکما ،رگید یوس زا اما .درک
ماگنه تارذ یعقاو تیعضو یبایزرا هنومن هک ی
ناکما شور نیا قیرط زا ،تسا زاین دروم کشخ ی تسین ریذپ
10]
. [
کی
پوکسورکیم هاگتسد زا هنومن لکش رد نآ یلصا یازجا زا یکیتامش هارمه هب ،TEM
2 - 1 زا هدش هتفرگ ریوصت کی و
لکش رد لاط تارذونان 2
- 2 .تسا هدش هداد ناشن
13 Wavelength Dispersive X-ray
14 Bright Field
15 Dark Field
لکش 2 - 1 - پوکسورکیم هنومن کی و ازجا [TEM
11 .]
لکش 2 - 2 - ریوصت لاط تارذونان زا هدش تبثTEM
[ 12 .]
( یمتا یورین پوکسورکیم هب هک تسا یرگید هاگتسد ،)AFM
روط جیار رد زیلانآ داعبا رد داوم حطس راتخاس و صاوخ
یم رارق هدافتسا یرتمونان وش
شور نیا .د یایازم
نآ نایم زا هک دراد ی اه
یم ناکما ناوت راک
رد ،عیام و اوه ،لأخ
فاطعنا ،دنیارف یریذپ دایز دادعت
لانگیس ُم رد درکلمع و اه فلتخم یاهد
درب مان ار فلاخرب .
شور ریاس یاه
زیلانآ صاوخ
طیحم و حطس عون یور رب شور نیا ،حوطس تیدودحم
ی مجسنم ،تخس ای مرن ،قیاع ای اناسر حوطس یسررب ناکما و درادن
یلآ و کیژولویب ،یردوپ ای .دراد دوجو یلآریغ ای
نایم زا لباق صاوخ هزادنا
هاگتسد نیا اب یریگ یم
هب ناوت هسدنه ی
،یحطس ییاضف ،یحطس یصلاخان ،کاکطصا
،حطس فلتخم طاقن سنج ،یگدنبسچ عیزوت یسیطانغم یزاس یبطق
،
فلتخم طاقن یکیرتکلا شبطق و یحطس یکیرتکلا یاهراب عیزوت ،ییایمیش یاهدنویپ یگرزب ،یناسشک درک هراشا
. رد
نزوس کی پوکسورکیم نیا کریت مان هب عاجترا تیلباق اب ءیش کی کون هب فیرظ و زیت رایسب 16
لصتم17
رس و هدش
رگید نزوس کنازرل نیا تشپ .تسا لصتم کیرتکلاوزیپ یوزاب کی هب شوپ زلف زا هیلا کی اب
هدش هدنا ساکعنا ات تسا
هعشا ی تهج زا یهاگآ روظنم هب یشبات رزیل یاهژاتلو فلاتخا لامعا اب .دریگ تروص وحن نیرتهب هب اضف رد کریت یریگ
یم ار لاتسیرک نیا هب کریت لاصتا لحم ،دومع روحم یاتسار رد کیرتکلاوزیپ هب بسانم هطقن ره هب ناوت
هاوخلد ی زا
16 Tip
17 Cantilever
10 یدیربیه لایسونان زا هدافتسا اب یروتاینیم لاناک کی رد ترارح لاقتنا
هس یاضف مورتسگنآ تقد اب ،یدعب
داد لاقتنا زا .
یوس هب هنومن حطس هک یماگنه ،رگید هلیسو
یم شبور نزوس ی ،دوش
یم دراو نآ هب ییورین هلصاف هب نآ تهج و یگرزب هک دوش
مسج یحطس صاوخ نینچمه و حطس زا نزوس کون ی هتسباو
تسا ورین نیا . ار کریت
مخ یم دنک و هعشا ی رد رزیل هباج قفا رب دومع هحفص یم اج
اب بیترت نیا هب .دوش نتسناد
نازیم
یم نییعت نزوس ییاضف تیعقوم ،کریت ییاهتنا ناکم ندوب مولعم اب و یرون یاهدوید طسوت کریت یگدیمخ زا .دوش
نیاربانب ،تسا حطس زا نزوس هلصاف رگنایب کریت یگدیمخ نازیم هک اجنآ یم
ناوت حطس ییاضف تیعقوم ر
ا زین نییعت
دومن هتسویپ رییغت اب . لامعا یاهژاتلو ی
هدش یم بوراج ار هنومن حطس مامت نزوس ،کیرتکلاوزیپ هب نیا اب و دنک
و زاس
راک کت تیعقوم ، یم تسد هب حطس طاقن کت
یم طیارش نیا تحت .دیآ ناوت
کی هس ریوصت .تخاس مسج حطس زا یدعب
باختنا شور عون هب هتسب هدش
هزادنا دروم تیصاخ و یریگ
، پوکسورکیم رد نزوس زا یمتا یورین یاه
یفلتخم یاه
یم هدافتسا نزوس .دوش
نزوس ای و یساملا یاه دراو دایز یاهورین هک یطیارش تحت ساملا اب هدش هداد ششوپ یاه
یم ،دنوش یم هدافتسا دندرگ
هزادنا یارب . یسیطانغم صاوخ یریگ
، نزوس اب هک ییاه تلابک ،نهآ دننام سیطانغمورف داوم
هدش هداد ششوپ لکین و دنا
یم هتفرگ راک هب دنوش
.
ارAFM
یم تلاح رد ناوت رب فلتخم یاه
یراک فلتخم تلااح .تفرگ راک هب هنومن حطس و کون نیب یورین بسح
هتسد هس رد AFM
کیدزن ًابیرقت( یسامت یلک ی زا رت
Å۵
( یسامت هبش ،)
Å30-۴
و ،) ( یسامت ریغ Å1۵0-30
)
میسقت یم یدنب رارق هدافتسا دروم لااب کیکفت تردق و تقد اب تخس حوطس هعلاطم یارب ًلاومعم یسامت شور .دوش
یم .دریگ طیحم و مرن حوطس زا یدیفم تاعلاطا یسامت هبش شور یم تسد هب عیام یاه
نیرتمک یسامت ریغ شور رد .دهد
یم دراو حطس هب ورین و دوش
یمن بیسآ پوکسورکیم نزوس یم شهاک کیکفت تردق هک دنچره دنیب
.دبای
پوکسورکیم رد یم هدافتسا زیر رایسب کون اب میس کی زا STM
یم ژراش تبثم یاهراب اب نزوس نیا .دوش ات دوش
هلصاف رد زاسراکشآ نیا .دنک افیا ار زاسراکشآ کی شقن 1nm
یم هداد رارق هنومن حطس زا تکلا .دوش
نور متا یاه یاه
یم زاسراکشآ تبثم یاهراب بذج یحطس نآ تمس هب شرپ اب و دنوش
یم دیلوت ار فیعض یکیرتکلا نایرج کی اه .دننک
یم تباث عافترا و تباث نایرج تلاح ود رد مسج حطس رب زاسراکشآ تکرح اب نیاربانب هشقن ناوت
متا عیزوت زا یا یاه
.دروآ تسد هب یحطس
4-2 - وت تلاایسونان یرادیاپ و دیل
1-4-2 - تلاایسونان
لاایسونان ت زا قیلعت تارذ ی داعبا اب ( ونان زا رتمک 100 )رتمونان داوم لثم دیسکا ،یزلف
یاه هلولونان و یزلف هریغ و اه
هیاپ تلاایس رد جیار و
ترارح لاقتنا دننام
هریغ و لوکیلاگ نلیتا ،بآ یم لصاح
دوش . یگژیو زراب دوبهب ،تلاایسونان
و یترارح تیاده ندرک رتهب
هباج ترارح لاقتنا درکلمع لاایس هب تبسن ییاج
ت هیاپ موسرم ی یم
.دشاب تاعلاطم نونک ات
هنیمز رد یرایسب لایسونان ی
ای عیانص رد نآ یاهدربراک دننام ی
افد ،کینورتکلاورکیم یع
، ،وراد اضف و اوه کاشوپ ،
و هریغ
ماجنا هتفرگ تسا یفرط زا .دنتسه تلاایس هب تبسن ییلااب رایسب یترارح تیاده یاراد دوخ دماج لکش رد تازلف .
تیاده زا رتشیب رایسب زین یزلف داوم یترارح تیاده یترارح
.تسا یزلف ریغ داوم ور نیا زا
یم راظتنا تلاایس هک دور
صلاخ تلاایس هب تبسن یرتشیب یترارح تیاده یاراد دماج تارذ یواح .دنشاب
لکش 2 - 3 هنماد تیاده بیرض ی
یم ناشن ار فلتخم داوم یترارح دهد
[ 13 .]
لکش 2 - 3 - هرتسگ ی داقم ی ر رض ی ب اده ی ت ترارح ی فلتخم داوم 13]
[
عقاو رد
، اب هطبار رد قلعم
،هیاپ تلاایس رد دماج تارذ یزاس یسررب ،تاعلاطم
لدم و اه یزاس
اه لاس هب لبق اه
یمرب ددرگ یم هلمج نآ زا هک تاقیقحت هب ناوت
لوسکام رد
دودح 100 شیپ لاس درک هراشا
. تارذ زا هدافتسا لاح نیا اب
یلیم نآ زا هدافتسا یرتمورکیم ای یرتم یم ورکیم تارذ هب هجوت مدع لیلاد هلمج زا .درک خوسنم تلاایس رد ار اه
ناوت
:درک هراشا ریز دراوم هب هت * یپ رد ار ترارح لاقتنا تیفرظ شهاک ،تارذ عیرس ینیشن .تشاد
هت ،لایس شدرگ خرن شیازفا اب * شهاک ینیشن
یم تفای هاگتسد شیاس اما و هلول طوطخ ،ترارح لاقتنا یاه
پمپ
شیازفا ًاعیرس یم
.تفای
* گرزب تارذ هزادنا بجوم
یگتفرگ لاناک یاه یواح نایرج
،یروبع هژیو هب رد لاناک اه یی رطق اب کچوک یم دش .
دایز رایسب لایس رد راشف تفا * .دوب
یوچ راب نیلوا [
1۴ ] ترابع لایسونان .دومن یسدنهم ناگژاو دراو ار
زیامت هجو تارذونان
هب تبسن هژیو حطس ،تارذورکیم
نآ دایز اه ، هناکت ی تارذ نییاپ و شوج و بنج هب تبسن رتلااب
ورکیم نیاربانب .تسا تارذ لیلد هب تلاایسونان هک تشاد راظتنا دیاب
رادیاپ
،رتهب ی .دنشاب هتشادن ار تارذورکیم بیاعم
هعسوت اب هنیمز رد تاقیقحت ی ی
زا هکلب ،یزلف تارذ ونان ندوزفا قیرط زا طقف هن ار لایسونان هزورما ،تلاایسونان
لونان و یزلف یاهدیسکا تارذونان ندوزفا قیرط هلو
یم زین ینبرک یاه ،یزلف زا معا تارذونان ندوزفا .درک هیهت ناوت
هلولونان ای یزلف یاهدیسکا ریاس هکلب هدادن رارق ریثأت تحت ار نآ یترارح تیاده طقف بآ ریظن لایس کی هب ینبرک یاه
زین لایس یترارح تیفرظ ریظن یکیزیف صاوخ یم رییغت
دهد رد هدش داجیا تارییغت هعومجم . لایس یکیزیفومرت صاوخ
یم ببس ترارح لاقتنا بیرض ریگمشچ شیازفا زین ییاجباج ترارح لاقتنا رد یترارح تیاده شیازفا رب هولاع ات دوش
دوش هدهاشم .
هزورما تاعلاطم تلاایسونان هنیمز رد
یاراد هدرتسگ رایسب داعبا یا
کی زا .تسا
،فرط ققحم ا رد ن صوصخ شیازفا
لاایس یترارح تیاده و ت
یترارح درکلمع دوبهب ،
لابند هب هلولونان و تارذونان عاونا اب تلاایسونان هیهت و تخاس
اه و اب
هزادنا فلتخم یاه یم
دنشاب ققحم زا رگید یخرب هک یلاح رد ، ا
ن هت مدع و یرادیاپ هلئسم دنیآرف یط رد تارذونان ینیشن
یترارح تیاده(W/m.K)
داوم
12 یدیربیه لایسونان زا هدافتسا اب یروتاینیم لاناک کی رد ترارح لاقتنا
مدع و ترارح لاقتنا عمجت
ای لاقتنا نآ اه ار یم یسررب دنیامن
[ 1۵ .]
شلات زا یشخب ،تارذونان ندوزفا اب هیاپ لایس یکیژولوئر صاوخ رد تارییغت داجیا نیا یسررب هب ار نیققحم یاه
،هتفرشیپ یدیربیه تلاایس ونان تخاس و هیهت لاح رد رگید نیققحم هک تسا یلاح رد نیا و تسا هتشاد فوطعم عوضوم تلاایسونان یلپ زا معا ن و18
کاکطصا هدنهد شهاک تلاایس ونا یم19
دنشاب [ 16 .]
لایس هب هرذونان ندوزفا و هیاپ لایس رد دماج تارذ یزاس قلعم هوحن رگید ترابع هب ای لایسونان یروآرف و هیهت هویش هزوح زا یکی زین هیاپ یم تلاایسونان هنیمز رد مهم یتاقیقحت یاه
.دشاب
1-1-4-2 اده ی ت ترارح ی رتلااب
همه ی تلاایس ییاهدربم و هب هک
ناونع تلاایس موسرم ترارح لاقتنا یم رارق هدافتسا دروم
،دنریگ یترارح تیاده
دنراد ینییاپ هک عیام تازلف ءانثتسا هب(
ناشصاخ طیارش لیلد هب یمن
هدودحم رد دنناوت ییامد یاه
شقن یراک دیفم
ی
)دننک افیا .
ناونع هب لاثم
، ترارح تیاده ی
بآ صلاخ ( 613W/mK
/ 0 ) ابیرقت ۴۵00 ب را کچوک رت هلولونان زا ینبرک یاه
دنچ هراوید یم دشاب . نیاربانب ، مجح هب حطس تبسن تارذونان یلااب
ناکما ترارح لاقتنا هدزابرپ و رتهب
ار رت یم مهارف دیامن
.
زا یوس ،رگید شوج و بنج ،تارذ
اب یمیقتسم تبسن تارذ کچوک هزادنا
دراد هک دوجو هب اب هباج ندروآ
ییاج ییاه
،ورکیم سایقم رد تسا نکمم
ثعاب ترارح لاقتنا شیازفا ددرگ
. نیا هباج ییاج اه و زین شیازفا خرن زین ترارح لاقتنا
یگدنکارپ تسا نکمم ییامرگ
اب تدش یاه .دنهد شیازفا ار لایس رد رتلااب تاعلاطم
ن ـ ناش تسا هداد یترارح تیاده هک
لاایسونان ت د شیازفا اب دشاب قوف لیلاد هب تسا نکمم هک ام
هب تدش دوبهب یم دبای .
لودج رد فلتخم داوم یارب یترارح تیاده 2
- 1 تسا هدش هداد ناشن [
13 .]
لودج 2 - 1 - یامد رد فلتخم داوم یترارح تیاده 300K
هدام یترارح تیاده
(W/m.K)
هرقن سم موینیمولآ ۴29
۴01 237
ساملا مویسیلیس
انیمولآ 3300
1۴8 ۴0
رد میدس 6۴۴K
3 / 72
بآ لوکیلگ نلیتا
روتوم نغور 613
/ 0
2۵3 / 0
1۴۵ / 0
2-1-4-2 - یرادیاپ
نآ دادعت شیازفا اب مأوت هک دماج کی تارذ هزادنا شهاک یم مرج دحاو رد اه
صوصخم حطس شیازفا هب رجنم ،دشاب
یم ددرگ ، ب ه یروط دودح رد یرتمونان هزادنا اب یتارذ صوصخم حطس هک 1000
یم رتمورکیم داعبا اب یتارذ ربارب اب .دشاب
متا زا یرتشیب دصرد رتمونان دودح هب تارذ شهاک یم رارق حطس یکیدزن رد نآ یاه
ترارح لاقتنا رد تارذ حطس .دنریگ
18 Poly-nanofluids (Polymer-nanofluids)
19 DR-nanofluids (Drag-Reduction-nanofluids)
یم رجنم ترارح لاقتنا حطس شیازفا هب لایسونان زا هدافتسا و هدوب رثؤم ی هدش هتفرگ راک هب تارذونان .ددرگ
حطس ک
یم داجیا ترارح لاقتنا یارب دایز رایسب یم لایسونان یارب هوقلاب تیزم کی لماع نیمه و دنک
داجیا حطس هسیاقم .دشاب
رد تارذونان دایز تیلباق و ییاناوت رگنایب یرتمورکیم لوادتم یاهردوپ حطس اب تارذونان رد ترارح لاقتنا یارب هدش پسوس داجیا و ترارح لاقتنا شیازفا یم رادیاپ نویسنا
ب تارذ ندوزفا تلاکشم زا یکی هک تسا رکذ هب مزلا .دشاب ا
هزادنا
نآ عیرس ینیشن هت هیاپ لایس هب ورکیم یم اه
یم عفترم یدایز دودح ات ونان سایقم هب هزادنا شهاک اب هک دشاب ددرگ
اریز
زا نآ هک اج ونان تارذ و کچوک رایسب داعبا نیاربانب دنراد یمک نزو
تعرس بوسر وب دهاوخ رتمک رایسب زین د
[ 17 .]
نیا دوجو اب ،
دوخ تاعلاطم رد نادنمشناد رد
روهظ یاهزور نیلوا لاایسونان
ت ، هبرصحنم یگژیو راهچ درف
هدهاشم ار
:دندرک )فلا نیرتزراب یگژیو
هک دش هدهاشم
، یترارح تیاده یعیبطریغ دوبهب شیپ زا هک دوب
ینیب هیرظن و اه ات دوجوم یاه
هرود نآ رتارف رایسب
.دوب
)ب یرادیاپ تدم ینلاوط تلاایسونان
هب اب هک دراوم یریگ راک رادیاپ
هدننک دش لصاح .
)ج دوبهب نتفای سوملم یترارح تیاده دصرد ندومن هفاضا اب
مک رایسب یمجح زا ی
،تارذ ثعاب ینتوین راتفر
لایسونان
،هجیتن رد و کدنا شیازفا
راشف تفا دش
.
)د فلاخرب نویسناپسوسورکیم
اه ، تلاایسونان رد تیاده شیازفا
یترارح رب هولاع یمجح دصرد
تارذ
، هزادنا هب ی
زین تارذ تسا هتسباو
هب . یروط هک یترارح تیاده ،تارذ هزادنا شهاک اب یم دوبهب
دبای .
نامه هک روط رکذ لابق
زا تلاایسونان ،دش نتخاس قلعم
ونان ترارح لاقتنا هیاپ تلاایس رد تارذ یم لصاح
دنوش .
تارذونان ،نیاربانب
،صوصخ نیا رد هدافتسا دروم لومعم
ًامومع
،هرقن( یزلف عون زا
،سم
،لاط ،نهآ
،هرقن ،لکین ،یور
،سم دیسکا( یزلف یاهدیسکا ،)... و موینیمولآ موینیمولآ دیسکا
،میزینم دیسکا ، و )... و مویناتیت دیسکا ید
)تیفارگ و نرلوف ،نفارگ ،هرادج دنچ و هرادج ود ،هرادج کت ینبرک هلولونان( ینبرک یاهراتخاسونان دنتسه
.
تلاایس هیاپ هدافتسا دروم ی ب
یار ترارح لاقتنا نوچمه یتلاایس لاومعم
نغور ،نئولوت ،نوتسا ،لوکیلاگ نلیتا ،بآ
یم ... و نوکیلیس نغور ،لوناتا ،روتوم ایس نیا .دنشاب
ومعم تلاح رد تلا ل
نییاپ رایسب یترارح تیاده ی
تارذونان هب تبسن
دنراد نیاربانب . اب
ندوزفا فلتخم عاونا تارذونان
دننام هلولونان و یزلف دیسکا ،یزلف یم اه
یترارح تیاده ناوت ار یرتلااب
رد تلاایس دومن هدهاشم روکذم .
2-4-2 - تلاایسونان زتنس
هب کی ندروآ تسد کی ماود اب و رادیاپ لایسونان
مهم رایسب عوضوم رما رد
هنیهب یترارح صاوخ یزاس یم
دشاب .
،نیاربانب هب یاهدربراک یضعب یارب
یضعب تسا نکمم ،صوصخ تابیکرت
زا هژیو داوم دنریگ رارق هدافتسا دروم هک
نیا
ًلاومعم داوم ترابع
یزلف یاهدیبراک ،اهدیسکا ،یزلف تارذونان :زا دنا و
هک هریغ زاین تروص رد
اب کمک هدننک لاعف یاه
تلاایس رد یحطس هیاپ
بآ :دننام صلاخ
هدنکارپ ... و لوکیلاگ نلیتا ، یم
دندرگ بوسر تعرس ،رادیاپ تلاح رد . یراذگ
یورک تارذ زیر
کی رد
،هیاپ لایس زا یعبات
سکوتسا نوناق یم
دشاب [ 18 .]
( 1-2
𝑉𝑎=2𝑅2 )
𝜇 (𝜌𝑛𝑝− 𝜌𝑙)𝑔
هک نآ رد
𝑉𝑎
هت تعرس تارذ ینیشن
μ ، عیام طسوتم هتیزوکسیو ،
تارذ عاعشR
، شنارگ باتش g
ρnp و ρlو هب
بیترت یلاگچ عیام و تارذ دنتسه
نیا .
،ترابع هطبار نیب یا هتیزوکسیو و یروانش یورین ،شنارگ یکیمانید
رارقرب