ةرود 48 ةرامش ، 2 ، ناتسمز و زییاپ 1396
ص(
251 - 243 DOI: 10.22059/ijpps.2017.226862.1006761 )
* Corresponding author E-mail:[email protected]
ریثأت فیط یرون یاه فلتخم
رب راکش هجوگ دیب یگنرف
Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae)
یدمحم یلع
1روپ ناجرگ یخیش زیزع ،
2
و*
هدرا داوجدمحم
3
1 ، 2 و 3 . ققحم
،رایداتسا و رایشناد ، م
ؤ هسس تاقیقحت هایگ یکشزپ
،روشک نامزاس
،تاقیقحت شزومآ و جیورت
،یزرواشک
،نارهت ناریا
ات(
:تفایرد خیر 16
/ 11 / 1395 - :شریذپ خیرات 27
/ 9 / 1396 )
هدیکچ
بی د هجوگ گنرف Tuta absoluta (Meyrick) ی ی
ک ی تافآ زا و مهم رایسب لک
ی د ی هجوگ هب هک هدوب ناهج رد یگنرف گزات
ی ا هب دورو اب ی
نار لوت ی د
ار لوصحم نیا هب
تدش دهت ی د م ی .دنک نیدنچ ،یطیحم دعاسم طیارش رد تفآ نیا لسن
یم هک دراد لاس رد دناوت
مواقم ت هب هرشح عاونا شک
ی .دشاب هتشاد یپ رد ار ک
ی شور زا اه ی مک تبسن هب زه
ی هن مک و رطخ ،تفآ نیا لرتنک تیریدم و راهم هلت زا هدافتسا
اه ی رون ی ارب ی راکش
تارشح لماک زا فده .تسا شهوژپ نیا
ریثأت ۀسیاقم پملا
یاه و دوجوم بسانم باختنا یرت
ن نآ اه ۀلت یارب رد یرون طیارش و هاگشیامزآ
هناخلگ هتوب ،لماک تارشح ۀیهت یارب .تسا هدوب دیب هب هدولآ یاه
هجوگ گنرف هناخلگ زا ی درگ نیمارو ۀقطنم یاه
لقتنم شرورپ قاتا هب و یروآ
.دندش رد شیامزآ ،شرورپ قاتا هب
تروص فداصت لماک حرط اب ی
لت ۀ رون ی هناوتسا ا واح( لکش ی یاهرون ی
بآ ،زبس ی ، درز و زمرق راهچ رد )
تفه و رامیت رارکت
یبایزرا یارب .دش ماجنا هناخلگ
زا ،یا هلت انبسچ یرون یاه یگنر پملا عون راهچ اب( ك
بآ: SMDی یبآ ، ،LED زبس و
یشیامزآ حرط بلاق رد ،)شفنبارف لماک
رارکت راهچ اب یفداصت ا
،شرورپ قاتا رد .دش هدافتس یبآ رون
و ن م اب زمرق رو ی
گنا ی ن لک راکش
2 /
±0 2 / 69 و 2 /
±0 28 / 0 بیترت هب ددع نیرتشیب
نیرتمک و راکش ار دنتشاد . رد طیارش هناخلگ اب یرون ۀلت هب طوبرم راکش نیگنایم نیرتشیب
( شفنبارف پملا 2
/
±0 8 / 14 ،دوب ) لاحرد ی هک هلت راکش نیگنایم پملا یواح یاه
یبآ یاه یبآ ،SMD
زبس وLED ، هب ترت ی ب 16 /
±0 4 / 4 ،
14 /
±1 5 / 5 و 2 /
±1 16 / 7 .دوب ددع رد یسنج تبسن بش
هرپ اه ( ربارب شرورپ قاتا طیارش رد هدشراکش ی 1:1
تبسن ،هناخلگ طیارش رد اما ،)
هدام .دوب رتشیب اه عومجمرد
هلت راکش نیرتشیب شفنبارف پملا هب زهجم یرون یاه بش
هرپ یم و هتشاد ار تیعمج لرتنک رد دنناوت
بیسآ شهاک و
تفآ نیا نایز و هناخلگ رد
اه .دنوش عقاو دنمدوس
ژاو ه یاه :یدیلک لت ۀ ،یرون فیط ،یرون ،یکیزیف لرتنک
هجوگ زونیم یگنرف
.
Effect of different light spectrums on the capture of tomato leaf miner, Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae)
Ali Mohammadipour1, Aziz-ollah SheikhiGarjan2* and Mohammad Java Ardeh3
1, 2, 3. Researcher, Associate Professor and Assistant Professor, Iranian Research Institute of Plant Protection, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
(Received: Feb. 4, 2017 - Accepted: Dec. 18, 2017)
ABSTRACT
Tomato leaf miner moth, Tuta absoluta (Meyrick) is a key pest of tomato in the world, which has recently entered Iran and become a serious threat to tomato production. It has several generations per year which increases the risk of insecticidal resistance. A relatively low-cost and low-risk method to control this pest is a light trap for capturing adults. The goal of this research was to find a proper light source for light traps in the laboratory and greenhouse. To collect the adult, infested tomato plants were collected from the greenhouses of the Varamin region and were brought to the growth chamber. In the growth chamber, a completely randomized design with four light traps (green, blue, red, and yellow) was set up, in four treatments and seven replications. For greenhouse comparisons, the sticky light traps (with four lights of blue SMD, blue LED, green, and UV) were evaluated in a completely randomized design with four replications. The highest and lowest mean captures were recorded for the blue light (69.2±0.2) and red light (0.28±0.2) in growth chamber. In the greenhouse, the highest capture was recorded for UV light trap (14.8±0.2), while the mean captures of the moths in the other light traps with SMD, LED, and green light were 4.4±0.16, 5.5±1.14, and 7.16±1.2, respectively. The sex ratio of the captured moths in the growth chamber was equal (1:1), whereas the rate of the females was higher in the greenhouses. In conclusion,the traps with UV light can capture a high number of moths; and could be used to reduce the pest population and the pest damages in the greenhouse.
Keywords: Light trap, light spectrum, physical control, tomato leaf miner.
244 یدمحم
روپ ناراکمه و : ریثأت فیط یاه یرون فلتخم رب راکش دیب هجوگ یگنرف ...
همدقم
بی د هجوگ گنرف ی
Tuta absoluta (Meyrick)
زا داوناخ ة
Gelechiidae
ی ک ی کانرطخ زا تافآ نیرت
هجوگ گنرف ی
،تسا هب روط ی هک نایز و بیسآ زا نآ
50 ات 100
دروآرب دصرد تسا هدش
(
Pereyra & Sa´nchez,
)2006
تفآ نیا . نیریش لفلف ،ناجمداب هب
و
س ی ب مز ی ن ی زین بیسآ فلع زا و هدز زره یاه
تی ر ة
دننام هسانلاوس
Solanum nigerum
،
Datura spp.
مه
هیذغت م ی دنک . یبونج یاکیرمآ یموب ،تفآ نیا هدوب
و
لاس رد 2007 ایناپسا هب هار
ی هتفا و زا نونکات ،هسنارف
،ناتسلگنا ،ایلاتیا ئوس
ی س ترپ ،ینابلآ ،نانوی ، غ
،لا
سنوت ،شکارم ،هیروس ،نیطسلف ،رصم ،یبیل ،هیکرت ،
ناتسبرع ،نامع قارع و یدوعس
شرازگ هدش .تسا نیا
تفآ نیتسخن لاس هام نابآ رد ناریا رد راب
1389 زا
شرازگ یبرغ ناجیابرذآ ناتسا رد هیمورا ناتسرهش دش و سپس نماد ۀ شنکارپ نآ هب لک شرتسگ روشک
تفای (
Baniameri & Cheraghian, 2012
.)
رشح تا لماک هوهق گنر هب هب لیامتم یا
( یرتسکاخ هب
لومعمروط هریت اهرن
هدام زا رت لوط اب )اه
6 م ی ل ی رتم ناوج یاهورلا .تسا ود نیب زا
ور ۀیلا
تسوپ ( مردیپا ) گرب ( تلاح هب زونیم
) زا نینچمه و
تفاب هویم اه هقاس و اه یم هیذغت دننک
رود و ة یورلا
13 ات 14 یم لوط زور رد .دشک
نیح تسوپ زادنا ی ،
هب تسا نکمم اهورلا یورلا نلااد زا نوریب تقوم روط
گرب یور هویم ای اه
دنوش هدید مه اه (
Ecole et al.,
.)1999
هنیمک تفآ نیا تیلاعف یارب طیحم یامد 9
جرد ۀ یم بسانم طیارش رد و هدوب سویسلس دناوت
10
ات 12 رد لسن دشاب هتشاد لاس (
Coelho & Franca,
1987; Vercher et al., 2010
.) هریفش هوهق اه یا
،گرب حطس ،کاخ رد تسا نکمم هک هدوب نشور گرب یاه پ ی چ هدروخ نلااد رد ای
دنوش داجیا اه
.
ناتسمز تفآ ینارذگ هب
تروص تارشح ای هریفش ،مخت
لماک شرازگ هدش تسا
Uchoˆa-Fernandes et al., (
.)1995
تارشح لماک رد و هدوب لاعف بش نیب زور
گرب یم ناهنپ اه .دنوش
نایز و بیسآ تفآ نیا
هب تروص ،دشر شهاک یفیک و یمک شهاک
،هویم
شهاک دنسپرازاب ی ( نیب 50 ات 100 دصرد و ) اهنرد ی ت
ا هایگ نتفر نیب ز ( تسا
Desneux et al., 2010
.) شور زا یکی
یاه لرتنک تیریدم و راهم نیا عیرس
هرشح زا هدافتسا تفآ .تسا شک
ااب ی ن لاح ، رامش لسن
مواقم ببس لاس لوط رد یهایگ نابزیم دوجو و دایز مومس هب تفآ نیا عیرس ندش هلمجزا
هرشح شک یاه
نینچمه .تسا هدش اهدییورتریاپ و یلآ هرفسف هورگ یم ببس اهورلا یتفاب نورد یگدنز تحت رتمک ات دوش
ثأت ی ر هرشح شک ( دنریگ رارق یسامت یاه
Lietti et al.,
2005; Silva et al., 2011
.) تفآ نیا تیریدم نیاربانب
لرتنک تیریدم و راهم یارب و هدوب راوشد رترثؤم
و
عرد ی ن لاح مک رترطخ رگید نآ شور
یاه و تیریدم
راهم دیاب رظندم نیا رد .دریگ رارق هنیمز
زا یکی
شور یاه تبسن هب مک
زه ی هن و مک رطخ زا هدافتسا ،
هلت ن یاه یرو رشح راکش یارب تا
لماک هجوگ دیب -
یگنرف تسا .
رون هلمجزا لماع اه ی شقن هک تسا یطیحم
هب تارشح راتفر رد یساسا بش هژیو
هرپ .دراد اه
لباقم رد لماک تارشح لوط
جوم اه ی رون فلتخم
ییاسانش یارب نآ زا و هداد ناشن یتوافتم یاهراتفر تیلاعف و فارطا طیحم ،نابزیم تفج یاه
هدافتسا یبای
یم ننک د (
Johnson & Midgley, 2001; Weiss &
Papa, 2003
).
هب لومعمروط هب تارشح
رون یاه
،شفنبارف هک یبآ و زبس
لوط جوم و هاتوک دماسب
( سناکرف ) دنراد دنلب یم بلج رتشیب
دنوش (
Charlotte
Bruce-White & Matt Shardlow, 2011
ازا .) ی ن ور
رون عبنم رتشیب ی هلت
اه زا یرون ی سنج
پملا یاه
پملا ای تناسرولف شفنبارف یاه
تسا . هب ناونع لاثم ،
سیاقم ۀ هلت یرون یاه رد
روشک لیزرب داد ناشن
، راکش
هلت اب اه پملا هلت اب هسیاقم رد BLB
یاراد یاه
پملا یاه
Grolux
ای تنسرولف اذل .تسا رتشیب ، نیا
یارب پملا ود راهم
دیب هجوگ گنرف ی مانرب رد ۀ تیریدم
تافآ یقیفلت (
)IPM
فرعم 1
ی هدش تسا (
Oliveira et
al., 2008
.) هک تشاد هجوت دیاب نوزفا
،رون گنر رب
لماع اه ی نچ رب ید بلج راکش و هلت اه یرون ی ثأت
ی ر
یم هلمج نآ زا هک دراد هب ناوت
رون فیط ،هلت عون ی
هب هدربراک و لصف ،هدش تدم
نامز هنومن و یرادرب
لماع اه ی یطیحم دننام راب ،امد گدن ی و یتح باتهم ی
1. Integrated Past Management=IPM
ندوب بش درک هراشا اه (
Christine & Konrad,
.)2012
ناریا یارب تفآ نیا غ
ی موبر هب نآ تیریدم و هدوب ی
.تسا رتراوشد یفاک تاعلاطا و هبرجت نتشادن رطاخ اجنآزا یی هک لماک تارشح بی
د هجوگ گنرف ی بش زاورپ هدوب
یم بلج رون تمس هب و ،یرون ۀلت دربراک .دنوش
هب ع ناون
تیعمج راهم و راکش یارب ،ییایمیش ریغ شور كی یم ،لماک تارشح .دشاب یبسانم شور و هاگدید دناوت
هکاجنآزا اذل ،تشاد دوجو هنیمز نیا رد یمک تاعلاطا
شهوژپ نیا هب
روظنم بسانم نییعت نیرتدمآراک و نیرت
پملا یگنر یاه مک
فرصم ظاحل هب روشک رازاب رد دوجوم
راکش نازیم بش
هرپ اه دیب ی هجوگ یگنرف ارجا هب دمآرد .
رون فیط راهچ ،شرورپ قاتا طیارش رد هطبار نیا رد هناخلگ طیارش رد و ییرم هجوگ یراجت یاه
راهچ یگنرف
ات شفنبارف ةدودحم رد( روشک رد دوجوم یگنر پملا عون .دندش یبایزرا و هسیاقم )زبس شور و داوم
اه
درگ يروآ تارشح لماک دیب گ هجو یگنرف
هتوب هجوگ دیب هب هدولآ یاه هناخلگ زا یگنرف
ۀقطنم یاه
درگ نیمارو طیارش اب شرورپ قاتا هب و یروآ
±2 27 ۀجرد
یبسن تبوطر ،سویسلس
±5 65 یرون ةرود و دصرد
8 : 16 هتوب نیا .دندش لقتنم تعاس )ییانشور :یکیرات(
اه
هریفش و ورلا یواح و هدوب تفآ فلتخم نینس یاه
شح لماک تار هب
ردت ی ج .دندش رهاظ
هلت هناوتسا يرون ياه لخلختم يا
رد شیامزآ نیا شرورپ قاتا
( 5 / 2 رد 3 عافترا و 45 / 2
حرط بلاق رد )رتم لماک
لماش رامیت راهچ اب یفداصت
پملا ( زبس یاه 543
( یبآ ،)رتمونان 436
،)رتمونان
( زمرق 730 ( درز و )رتمونان 570
رد )رتمونان تفه
رارکت لماش رامیت ره .دش ماجنا )زور كی رارکت ره(
هناوتسا یرون ۀلت كی كیتسلاپ سنج زا لخلختم یا
فافش رطق هب 5 / 8 عافترا و 15 یتناس رتم رد هک دوب
ندب ۀ نآ 160 رطق هب خاروس ددع 5
/ 0 تناس ی رتم یارب
بش دورو هرپ
اه بعت ی ه هدش زا یریگولج یارب .دوب
جورخ بش هرپ هلت زا اه ک رد
هلت ف اه نازیم و بآ ی
یم هتخیر نغور لت ره .دش
ۀ پملا كی لماش یرون مک
فرصم گنراب ( صاخ 15 و تاو 230 .دوب )یتلو
هلت اه رد شوگراهچ ۀ لصاف هب یضرف عبرم ۀ
1 زا رتم
عافترا رد رگیدکی 2
م رت ی .دندش بصن نیمز حطس زا
شهاک یارب ریثأت
هلت بصن ناکم یور اه
رامش ،راکش
لحم هلت ه ا سپ هنومن تبون ره زا یرادرب
رگیدکی اب
یم ضیوعت .دش
اب نامزمه زاغآ
پملا ،یکیرات تعاس
هلت تعاس راهچ و نشور تعاس راهچ تدم هب اه
شوماخ دعب زور رد و هدش رامش
بش هرپ دام و رن یاه ة
هلت رد هدشراکش یم تبث و شرامش اه
.دش
هلت اه ي کانبسچ يرون چ رد شیامزآ زا شخب نیا تحاسم هب كی ره( هناخلگ راه
یبیرقت 1000 عبرمرتم هب برغ ییایفارغج تهج رد و
هجوگ دیب هب هدولآ )قرش نیمارو ۀقطنم رد یگنرف
ارجا
هلت .دش رد یگنر پملا عون راهچ اب کانبسچ یرون یاه
( لماش رامیت راهچ بلاق 1
عون زا ینیرتیو یبآ پملا )
(SMD
460 ( ،)رتمونان 2
تیو یبآ پملا ) عون زا ینیر
(LED
460 ( ،)رتمونان 3
یبآ پملا ) مک
فرصم 15 تاو
( 440 رتمونان و ) ( 4 یباتهم ) عشا
ۀ شفنبارف 30
تاو
( 398 لوط هب )رتمونان 90
یتناس رتم ظاحلزا راکش نازیم
بش دیب ةرپ هجوگ یگنرف هدشراکش دارفا یسنج تبسن و
پملا ره هک تسا یروآدای هب مزلا .دندش هسیاقم رتیو عون زا ینی (LED
light-Emitting Diode
و )
SMD
(
Stone Mather Designs
لماش ) 20 دوید و LED
ینیرتیو پملا هس لماش کانبسچ ۀلت ره و دوبSMD
یاهرامیت زا یشان رون .دنتشاد رارق مه رانک رد هک دوب کانبسچ دیفس ۀحفص كی هب فلتخم 100
× 70
یتناس یم هدیبات رتم نبسچ یرون ۀلت .دش
ره هب طوبرم کا
رامیت هب تروص ۀناخلگ یبرغ بونج تمسق رد یدومع
،دش بصن هدولآ هب
روط ی هک یرون ۀلت كی هناخلگ ره رد
هلت پملا و تشاد دوجو کانبسچ ات بورغ نامز زا اه
نشور )تعاس تشه تدم هب( دیشروخ عولط هگن
هتشاد
بش رامش دعب زور حبص و هدش هرپ
تبث هدشراکش یاه
یم ب .دش بش رامش شرامش یار هرپ
ۀحفص رد اه
رداک زا کانبسچ یاه
5
× 2 یتناس یارب .دش هدافتسا رتم
ره رد رامیت ره ،شیامزآ طیارش ندرک تخاونکی راهچ
هناخلگ بصن حرط بلاق رد )رارکت( زور راهچ تدم هب و
لماک .دش ماجنا یفداصت
246 یدمحم
روپ ناراکمه و : ریثأت فیط یاه یرون فلتخم رب راکش دیب هجوگ یگنرف ...
یزجت ۀ هداد اه
سپ هداد ندوب لامرن نومزآ ماجنا زا و اه
زا هدافتسا
طبار ۀ
log10 (x+0.5)
هداد ندرک لامرن یارب یاه
غ ی ر
لامرن یزجت ، ۀ مرن رد سنایراو رازفا
9.1
.دش ماجناSAS
نیگنایم رامش هلت زا كی ره رد هدشراکش دارفا اب اه
هسیاقم یکوت نومزآ زا هدافتسا دش
ره رد نینچمه .دن
سیاقم یارب اهرامیت زا كی ۀ
رامش بش هرپ و رن یاه
دام ة نومزآ زا هدشراکش .دش هدافتساt
جیاتن
هلت هناوتسا يرون ياه )شرورپ قاتا( لخلختم يا
رد زمرق و درز ،زبس ،یبآ یگنر پملا عون راهچ یسررب هلت ناشن لخلختم ۀناوتسا یاه داد
بسانم یبآ رون ، نیرت
پملا عون راهچ نایم رد یرون فیط دروم
یسررب رظنزا
راکش بش رپ هجوگ دیب ة ( یگنرف
لک رامش هب هدام و رن ،
،تسا )كیکفت هب
روط ی هک بآ رون راکش رامش نیگنایم اب ی
بش هرپ 28 / 69 رامش نیگنایم اب زمرق رون و نیرتشیب ددع
بش راکش هرپ
28 / 0 لک رامش نیگنایم نیرتمک ددع
و دنتشاد ار تعاس راهچ تدم رد هلت ره رد راکش پملا رد راکش رامش نیگنایم زبس یاه
درز و ترت هب ی ب
8 / 17 و 71 / 7 هک دوب ددع ظاحلزا
فلاتخا یرامآ
ینعم یراد لامتحا حطس رد 1
دصرد ( دنتشاد
df= 24,3;
F= 79.23; P<0.0001
) . هب روط ی هک یرون فیط راهچ
رظنزا لک رامش :دنتفرگ رارق هناگادج هورگ راهچ رد راکش
>یبآ
>زبس
>درز لودج( زمرق 1
تسا حیضوت هب مزلا .)
ون هک رگید رد رارکت كی رد راکش كی ءزج هب زمرق ر
.تشادن یراکش اهرارکت سیاقم ۀ رامش فیط راهچ رد )هدام و رن( راکش لک
ناشن یرون داد
، یبآ رون 4 و زبس رون ربارب 9
رون ربارب
بش درز یبآ رون نینچمه .دوب هدرک راکش هرپ
اب راکش نیگنایم
85 / 38 ددع رون ربارب راهچ زا شیب زبس
یم(
نیگنا 71 / 8 )ددع و 12 درز رون ربارب نیگنایم(
4 / 3
)ددع بش راکش رپ
ة ،تشاد هدام لاحرد
ی هک نیگنایم
بش راکش رپ
ة یبآ رون رد رن نیگنایم اب
42 / 30 ددع 3
زبس رون ربارب نیگنایم(
14 / 9 )ددع و 7 درز رون ربارب
نیگنایم(
28 / 4 )ددع سیاقم .دوب ۀ
هدام یسنج تبسن
هب لک زآ رد راکش داد ناشن هاگشیام
، هب زج رد زمرق رون
رگید فیط ینعم فلاتخا یرون یاه و درادن دوجو یراد
یم رارق هورگ كی رد یگمه رد یسنج تبسن .دنریگ
،یبآ رون هب درز و زبس بیترت
1 / 52،4 / 49 و 5 / 41 دصرد
.دوب ادوجواب ی ن سیاقم ، ۀ یتفج
t-test
نیگنایم رامش
بش هرپ دام و رن یاه ة
هدشراکش رد
فیط یبآ یرون
t value=0.88, P= 0.4(
) زبس یرون فیط ، (
t value = 0.2,
P= 0.85
) درز یرون فیط ، (
t value = 0.98, P= 0.37
و )
زمرق یرون فیط (
t value = 0, P= 0
اشن )
ن نیب هک داد
رامش بش هرپ دام و رن یاه ة
رد هدشراکش ۀمه
اهرون
ینعم فلاتخا حطس رد یراد
5 دصرد رادن دوجو د
.
هلت اه ي )هناخلگ طیارش( کانبسچ يرون
نامه روط لودج رد هک 2
ناشن هداد هدش نیرتشیب ،
بش راکش هرپ
یرون ۀلت یارب اه یباتهم اب کانبسچ
عشا ۀ
شفنبارف ( 83 / 14 ددع رد 10 یتناس تبث هب )عبرم رتم
ینعم توافت اهرامیت رگید اب هک دیسر حطس رد یراد
لامتحا 1 ( تشاد دصرد
df= 14,3; F= 10.84;
P=0.0003
،) لاحرد ی هک رد یرامآ ظاحل هب رگید ۀلت هس
هورگ نیا .دنتفرگ رارق هورگ كی راکش رد یدنب
بش هرپ یاه كیکفت هب( هدام و رن قداص زین )تیسنج
یرون ۀلت ،جیاتن نیا هب هجوت اب .دوب عشا
ۀ شفنبارف
رثا نیرتشیب بلج
گدننک هناخلگ رد تفآ نیا یارب ار ی
راد لودج( د 2 .)
لودج 1 نیگنایم . دادعت بش راکش لک هرپ
ب ةدام و رن یاه هجوگ دی
هدام( یسنج تبسن و یگنرف قاتا رد یرون فیط راهچ رد )لک /
شرورپ
Table 1. Mean number of male, female and total captures of tomato leaf miner moth and sex ratio (female/total) in four light spectrums in the rearing room
Sex ratio (female/ Total) % Mean captures per trapin 4 hours
Wavelength Spectrum
Male Female
Total
52.12 ± 5.88a 30.42 ± 4.15 a
38.85 ± 9.15 a 69.28 ± 10.48 a
436 nm Blue
49.47 ± 6.7a 9.14 ± 1.9b
8.71 ± 2.03b 17. 85 ±3. 36 b
543 nm Green
41.53 ± 4.95a 4.28 ±1.06b
3.4 ± 1.4 c 7.71 ± 2.3 c
570 nm Yellow
8.33 ± 8.33b 0.14 ± 0.4c
0.14 ±0.4d 0.284 ±0.28 d
730 nm Red
فرح ینعم فلاتخا رگنایب توافتم یاه
نوتس ره رد راد تسا
)یکوت نومزآ(
.
Means with different letters in each column are significantly different (Tukey test, P<0.01)
هدام یسنج تبسن هب
لک ناشن رامیت ره رد راکش
( یسنج تبسن نیرتشیب زبس یرون ۀلت ،داد 09
/ 83 و )%
یبآ یرون ۀلت ( یسنج تبسن نیرتمکLED
54 / 62 ار )%
حطس رد هک ،تشاد 5
ینعم فلاتخا دصرد رد .دوب راد
هلت یبآ یاه هب یسنج تبسن زین شفنبارف ۀعشا وSMD
بیترت 7 / 81 و 63 / 67 دوب دصرد (
df= 14,3; F= 4.54;
P=0.02
) لودج(
2 رن و هدام تارشح رامش ۀسیاقم .)
ی ره رد هدشراکش رامیت زا ك
یتفج نومزآ اب اه t- test
یبآ یرون ۀلت رد ،داد ناشن (SMD
t value = 5.35, P=
0.005
) ، یبآ یرون ۀلت (LED
t value = 4.47, P= 0.01
) ،
یرون ۀلت زبس
(
t value = 5.35, P= 0.003
) یرون ۀلت و
شفنبارف (
t value= 2.29, P= 0.03
) رامش اهرامیت ۀمهرد
هدام تارشح هب
روط ینعم رن تارشح زا رتشیب یراد تسا
لودج(
3 .)
ثحب
یریذپرییغت ثعاب تارشح رد رون هب شیارگ یاه
نآ راتفر رد یدنچ اه
م ی دوش عادبا ثعاب شنکاو نیا .
هلت هناورپ هلمج زا تافآ یخرب راهم یارب یرون یاه اه
.تسا هدش هب
لکروط ی هلت یرون یاه هب
ناونع لماع
رثؤم بش بذج رد رپ
ه فلتخم یاه شرازگ
هدش دنا
(
Agee, 1973; McLaughlin et al., 1975; Kinght
& Fisher, 2006
) هناورپ . اه رون هب ار بلج نیرتمک
ناشن ار بلج نیرتشیب زبس و یبآ رون هب و زمرق یم دنهد . بش بکرم مشچ راتخاس هرپ
اه هب هنوگ ا ی
( زبس و شفنبارف رون هب هک تسا 570nm
500-
)
سه ساسح دنت
(
McLaughlin et al., 1975
.) رد
بش ،لباقم رپ
ة هب ،یرون فیط راهچ نایم رد یدنه
( یبآ رون 475
- 400 بلج رتشیب )رتمونان یم
دوش
(
Cowan & Gries, 2009
.) یاتن ج قاتا رد یسررب نیا
ۀعشا و یبآ رون ،داد ناشن هناخلگ حطس و شرورپ شفنبارف هناخلگ و هاگشیامزآ رد بیترت هب
تشیب نیر
ناوت بلج گدننک ی بش راکش یارب ار رپ
ة دیب
هجوگ ،دنراد یگنرف هب
روط ی هک یبآ رون راکش نیگنایم
28 / 69 ددع رون و شفنبارف 83
/ 14 بش رد هرپ 10
یتناس ،دوب عبرم رتم لاحرد
ی هک نیگنایم زمرق رون رد
زا رتمک راکش ی
ك بش تاقیقحت جیاتن .دوب هرپ
ماجنا هدش ناققحم رگید طسوت نمض
ئات ی د ،لااب بلاطم
بش هک تسا نیا یایوگ هرپ
تفج یارب رن یاه و یریگ
بش هرپ اه ناکم ندرک ادیپ یارب هدام ی مخت یاه
هب یزیر
عشا رون ۀ شفنبارف دنراد شیارگ (
Castrejon & Rojas
2010, Delisle et al., 1998
).
کرحم تاقوا رتشیب رد
( ییایوب کرحم هب تبسن ییانیب لومرف
سنج بلاغ )ی
تسا (
Agee, 1973; Mitchell et al., 1989
).
لودج 2 نیگنایم . دادعت بش راکش و لک راکش هرپ
هجوگ دیب ةدام و رن یاه هدام( یسنج تبسن و یگنرف
هب لک یرون ۀلت راهچ رد )
هناخلگ رد کانبسچ
Table 2. Average number of male and female captures of tomato leaf miner and sex ratio (female/total) in four sticky light traps in the green house
Sex ratio (female/ Total) % Capturing average 10 cm2 in 8 hours
wavelength Sticky light traps
Male Female
Total
81.7 ± 5.63ab 0.8 ± 0.24b
3.6 ± 0.3ab 4.4 ± 1.16b
465 nm Blue (SMD(
62.54 ±1.85b 2.12 ± 0.47ab
3.43 ± 0.68b 5.56 ±1.14 b
465 nm Blue (LED(
83.09 ±0.24a 1.62 ± 0.33b
5.54 ± 0.95ab 7.16 ±1.23b
543 nm Green
67.63 ±4.67ab 4.33 ± 0.34a
10.5 ± 2.46a 14.83 ±2.25a
340 nm UV
فرح ینعم فلاتخا رگنایب توافتم یاه
نوتس ره رد راد تسا
.)یکوت نومزآ(
Means with different letter in each column are significantly different (Tukey test; P<0.01)
لودج 3 بش راکش نیگنایم . هرپ
هجوگ دیب ةدام و رن یاه هلت زا كیره رد یگنرف
یرون یاه هناخلگ رد کانبسچ
Table 3. Comparison between the average number of male and female captures of tomato leaf miner moth in each sticky light traps in the green house
Tomato leaf miner moth
Light traps (mean number of captures per 100 cm2)
Blue (SMD) Blue (LED) Green UV
Female 36a 34.3 a 55.4 a 105 a
Male 8 b 21.2 b 16.2 b 43.3 b
Tvalue 5.38* 4.47 5.35 2.29
فرح ینعم فلاتخا رگنایب توافتم یاه
نوتس ره رد راد تسا
.)یکوت نومزآ(
Means with different letter in each column are significantly different (Tukey test; P<0.01)
248 یدمحم
روپ ناراکمه و : ریثأت فیط یاه یرون فلتخم رب راکش دیب هجوگ یگنرف ...
جیاتن یسررب یاه ناشن كیژولویزیفورتکلا یم
دهد
،
عشا هب تارشح رتشیب ۀ
یم بذج شفنبارف یرون ،دنوش
هب روط ی هک هدنریگ تارشح یضعب رون بذج صاخ یاه
شفنبارف راد
تلع نیمه هب و دن هب
یناسآ یم رون دنناوت
دودحم ة هب و هدرک ییاسانش ار شفنب س
بلج نآ تم
دنوش (
Arikawa et al., 1987
) و ،تارشح نایم رد
بش هرپ رون هب اه عشا
ۀ شفنبارف ناشن یرتشیب شنکاو
یم دنهد (
Briscoe & Chittka, 2001
.) ۀسیاقم تبسن
هک داد ناشن هاگشیامزآ رد یسنج رد
ا ی ن طابترا
درز و یبآ رون نیب فلاتخا نعم
ی راد یسررب اما ،تسین
رد صخاش نیا ینعم توافت دوجو هناخلگ حطس
راد
یبآ پملا و زبس پملا نیب یم ناشن ارLED
رد .دهد
سیاقم یسنج تبسن ۀ
نیگنایم رامش بش راکش هرپ
یاه
هناخلگ یاهرامیت رد هدام رون هک داد ناشن زین یا
یبآ و زبس یاهرون و دراد ار راکش نیرتشیب شفنبارف ظاحلزا ینعم توافت هدام راکش نیگنایم اب یراد
و رن تارشح راکش نازیم هناخلگ رد .دنرادن رگیدمه رد هدام هلت اه ی عشا ۀ شفنبارف ربارب هس ات ود
رگید
لت نیاربانب ،دوب اهرامیت ۀ
یرون عشا ۀ شفنبارف نیرتشیب
ریثأت بلج گدننک ی دراد تفآ نیا یارب (
df= 14.3; F=
4.54; P=0. 02
) لودج(
2 رد زبس و یبآ یاهرون و )
هاگیاج رارق یدعب رثا نیرتمک زمرق رون و دنتفرگ
بلج گدننک ی هب تشاد ار یروط
راکش نیگنایم هک
14 / 0 بش هرپ یم ناشن هجیتن نیا .دوب هلت ره رد دهد
،
هجوگ دیب یراتفر شنکاو لمع رد زمرق رون هب یگنرف
،تسا یثنخ لاحرد
ی هک
Taha et al.
(2012)
جیاتن رد
یسررب دوخ یاه دنتشاد راهظا
، بش رپ ة دیب
هجوگ یگنرف زمرق و درز ،زبس ،یبآ یاهرون نیب زا
نیگنایم اب زمرق رون هب ار بلج نیرتشیب 89
/ 46 دصرد
جیاتن اب هک دنراد هب
تسد هدمآ .دراد تریاغم نیا لیلد
فلاتخا هب
لامتحا ز ی دا هب طوبرم لوط
جوم اه ی
هدافتسا هدش رد امزآ ی ش اه تسا . هب روط ی هک رد
شیامزآ
Taha et al.
(2012)
لوط جوم اب ربارب زمرق
1 / 612 رتمونان لاحرد ی هک لوط جوم نیا شیامزآ رد
قیقحت 730 .دوب رتمونان م
ی ناوت شیامزآ رد تفگ
Taha et al.
(2012)
لیامت درز تمس هب رتشیب رون
درز رون اب زمرق رون رد راکش لیلد نیمه هب و دراد یم یربارب .دنک
جیاتن رگید قیقحت یم ناشن زین تا دهد
، تارشح رتشیب
هب و ی هژ بش هرپ فیط هب اه یاه
یرون
عشا ۀ شفنبارف یم بلج زبس و یبآ ، دنوش
(
Briscoe &
Chittka, 2001
) دراد یناوخمه جیاتن نیا اب هک .
سیاقم ۀ هلت نیب یرون یاه گنراب
اه ی ،دیفس
داد ناشن زبس و تنسرولف ،زمرق
، زبس رون اب هلت
( لوط جوم تمک زا ر 560nm تارشح راکش نیرتشیب )
ار بیس مرک لماک ( دراد
Knight & Milicy, 2003
.)
بش هرپ سنج یاه
Heliothis
هب هنوگ هژیو یاه
H. zea
و
H. virescens هب
لوط جوم زا رتشیب 360 زا رتمک و
580 یم بلج بوخ رتمونان فیط یارب یلو دنوش
زا رتشیب( شفنب یرون 600
ج نازیم )رتمونان بل
هب تدش شهاک یم ادیپ دنک (
Agee, 1972; Mitchell
et al., 1989
.) نیا جیاتن داد ناشن زین قیقحت
، بش رپ ة
دیب هجوگ یگنرف هب لوط جوم زا رتشیب 340 زا رتمک و
436 یم بلج بوخ رتمونان .دنوش
هب لومعمروط ،
تارشح بش
زاورپ تهج یارب یرون عبنم زا یبای
یم هدافتسا هب .دننک
هچروم لاثم روط
Camponotus
pennsylvanicus (DeGeer)
هام رون زا یارب
تشگزاب
یم هدافتسا دوخ ریسم ندرک هاتوک یارب هنلا هب دنک
(
Klotz & Reid, 1993
رون هک تسا حیضوت هب مزلا .)
باتفآ بورغ ماگنه رد یبآ ندش كیدزن نامز(
یم بلاغ )قفا هب دیشروخ هب هک دوش
تحت تدش ثأت
ی ر
ن هام رو تسا ، لاحرد ی هک پ ی ش ازا ی ن هلحرم شباترون ی هب
زمرق گنر ( تسا
Johnson et al., 2006
نیا رد .)
كی تدم یارب طیارش بورغ نیب تعاس ود یلا
و دیشروخ زاغآ
قفش تلاح ناگراتس یاهرون شبات
هنوگ یم دیدپ یا هب( هک دیآ
رد )ربا دوبن رد هژیو
تهج رایسب تارشح یبای رثؤم
ا .تسا نی هنوگ
تهج یبای رتشیپ هب هدرتسگ روط یسررب
دش ه تسا
(
Wehner, 1984
رد ریسم نییعت یارب رون زا هدافتسا .)
زین زاورپ زور تارشح هب
وخ ب ی یسررب دش ه تسا
(
Wehnere, 1984; Wehner & Labhart, 2006
اما .)
تارشح دروم رد قیقحت بش
زاورپ ای
Crepuscular
هب
دودحم دروم دنچ ( تسه
Warrant et al., 2004,
Theobald et al., 2007
.)
جیاتن هب تسد هدمآ داد ناشن شرورپ قاتا رد
،
هدام( یسنج تبسن هب
لک هلت زا كی ره رد )راکش یاه
شیامزآ دروم یرون ظاحلزا
ینعم توافت یرامآ یراد
،درادن هب ترابع د ی رگ رامش بش راکش هرپ
هدام و رن یاه
هلت زا كی ره رد یبآ یاه
ت زمرق و درز و زبس ، ا
یدودح .دنتسه ربارب لاحرد
ی هک هدام( یسنج تبسن
هب لک زا رتشیب هناخلگ رد ) 60
دصرد .دوب نچمه ی ن
سیاقم ۀ بش یناوارف یتفج هرپ
ره رد رن و هدام یاه
ینعم فلاتخا زین رامیت لودج( تشاد راد
3 نیا )
یم فلاتخا رود رخاوا( هناخلگ طیارش زا یشان دناوت
ة
ادرب یشاپمس و تش ندرکن
طیارش نیا رد .دشاب )
هتوب لسن موادت ناکما و هدوب ندش كشخ لاح رد اه رمع ندوب ینلاوط هب هجوت اب اذل .دوبن مهارف تفآ یارب
بش هرپ اه ی هدام تیعمج دصرد اهرن هب تبسن هدام اه
مه رد ۀ یمن و هدوب لااب اهرامیت عون رثا زا یشان دناوت
اما .دشاب یرون فیط بش شرورپ قاتا رد
هرپ یاه
هریفش زا هدشراکش یم جراخ نس مه یاه
،دندش
نآ یسنج بسن نیاربانب ( اه
1:1 ) لباق رتدامتعا تسا
(
Reda & Hatem, 2012
).
تفگ ناوتب دیاش نیاربانب
بش هرپ دیب ةدام و رن یاه
هجوگ یگنرف تبسن هب
ناسکی فیط زا كی ره بلج زبس ،یبآ یئرم یرون یاه
رز و یم د هکنیا هب هجوت اب دنوش
Mantagne (1999)
رد
یسررب جیاتن دوخ یاه
هراشا رک
،دند دیب تیلاعف
هجوگ یگنرف رد باتفآ عولط و بورغ ماگنه تسا
رد و
تحارتسا هتوب نورد رتشیب زور لوط م
ی دننک (
Taha
et al., 2012
) هلت زا هدافتسا ، هب زهجم یرون یاه
پملا
یم شفنبارف ج دناوت
تیعم بش نیا هرپ .دهد شهاک ار هلت رد
شیامزآ دروم یرون یاه تسد
مک 50 دصرد زا
بش هب طوبرم راکش هرپ
فذح .تسا هدام یاه
بش هرپ یاه هناخلگ رد هدام یم
یگدولآ تدش دناوت
هتوب یاه هجوگ یگنرف دیب هب ار هجوگ
یگنرف شهاک
نیا رد .دهد هنیمز
هلت تسا یرورض رون اب ییاه
ف هب شفنبار هنوگ
هک یا ییاراک نازیم هک دنوش زیهجت
نآ طسوت راکش بلج ،دبای شیازفا اه
هب روط ی هک مه ۀ
بش هرپ هلت هب ندش كیدزن اب اه .دنوش راکش یرون یاه
پملا دربراک نینچمه یاه
هب BLB
اج ی پملا یاه
هلت رد شفنبارف یم یرون یاه
دناوت ریثأت یرتمک ءوس
گ ششوپ و ناسنا یور ییاراک و دشاب هتشاد هناخل
نآ اه هلت ییاراک شیازفا یارب .دهد شیازفا ار یاه
تسا یرورض هدنیآ رد هعرزم و هناخلگ حطس رد یرون دروم رد رامش
هلت یریگرارق لحم و یرون یاه
یسررب یاه .دریگ تروص یرتشیب
ساپس یرازگ
شویراد سدنهم یاقآ مرتحم راکمه و تسود زا رطاخ هب یرایرهش كمک
ییامنهار و اه رد هدنزرا یاه
تیاهن قیقحت نیا یارجا ینادردق
ار راد ی م زا نینچمه .
نارهم سدنهم یاقآ بانج هدازداوج
كمک رطاخ هب
شیاریو رد نیا
رد قیقحت نیا .میرازگساپس هلاقم
هرشح تاقیقحت شخب م یزرواشک یسانش
ؤ سس ۀ
هایگ تاقیقحت .دش ماجنا روشک یکشزپ
REFERENCES
1. Agee, H. R. (1972). Sensory Response of the Compound Eye of Adult Heliothis zea and H. virescens to Ultraviolet Stimuli. Annals of the Entomological Society of America, 65, 701-705.
2. Agee, H. R. (1973). Spectral sensitivity of the compound eyes of field. Collected adult ballworm and tobacco budworms. Annals of the Entomological Society of America, 66, 613-615.
3. Arikawa, K., Inokuma, K. & Eguchi, E. (1987). Pentachromatic visual system in a butterfly.
Naturwissenschaften, 74, 297-298.
4. Baniameri, V. & Cheraghian, A. (2012). The first report and control strategies of Tuta absoluta (Meyrick) in Iran. EPPO Bulletin, 42, 322-324.
5. Briscoe, A. D. & Chittka, L. (2001). The evolution of color vision in insects. Annual Review of Entomology, 46, 471-510.
6. Bruce-White, C. & Shardlow, M. (2011). A Review of the impact of artificial light on invertebrates, Buglife the Invertebrate Conservation Trust. 32 pp.
7. Castrejon, A. F. & Rojas, J. C. (2010). Behavioral responses of larvae and adults of Estigmene acrea (Lepidoptera: Arctiidae) to light of different wavelengths. Florida Entomologist, 93(4), 505-509.
8. Coelho, M. C. F. & Franc, A. F. H. (1987). Biologia e quemotaxia da larva e descric¸a˜o da pupa e adulto datrac¸a-do-tomateiro. PesquiAgropecu Bras, 22, 129-135.
9. Cowan, T. & Gries, G. (2009). Ultraviolet and violet light: attractive orientation cues for the Indian meal moth, Plodia interpunctella. Entomologia Experimentaliset Applicata, 138, 148-158.
10. Cronin T. W., Warrant, E. J. & Greiner, B. (2006). Celestial polarization patterns during twilight.
Applied Optics, 45, 5582-5589.
250 یدمحم
روپ ناراکمه و : ریثأت فیط یاه یرون فلتخم رب راکش دیب هجوگ یگنرف ...
11. Delisle, J., West, R. J. & Bowers, W. W. (1998). The relative performance of pheromone and light traps in monitoring the seasonal activity of both sexes of the eastern hemlock looper, Lambdina fiscellaria. Entomologia Experimentalis et Applicata, 89, 87-98.
12. Desneux, N., Wajnberg, E., Wyckhuys, K., Burgio, G., Arpaia, S., Narváez-Vasquez, C.,González- Cabrera, J., Catalán Ruescas, D., Tabone, E., Frandon, J., Pizzol, J., Poncet, C., Cabello, T. &
Urbaneja, A. (2010). Biological invasion of European tomato crops by Tuta absoluta: ecology, geographic expansion and prospects for biological control. Journal of Pest Science,83: 197- 215.
13. Ecole, C., Picanco, M., Jham, G. & Guedes, R. (1999). Variability of Lycopersico nhirsutum f.
typicum and possible compounds involved in its resistance to Tuta absoluta. Agricultural and Forest Entomology, 1, 249-254.
14. Eguchi, E., Watanabe, K., Hariyama, T. & Yamamoto, K. (1982). A comparison of electrophysiologically determined spectral responses in 35 species of Lepidoptera. Journal of Insect Physiology, 28, 675-682.
15. Johnsen, S., Kelber, A., Warrant, E., Sweeney, A. M., Widder, E. A., Lee, R. L. J. & Hernández- Andrés, J. (2006). Crepuscular and nocturnal illumination and its effects on color perception by the nocturnal hawkmothDeilephilaelpenor. Journal of Experimental Biology,209, 789-800.
16. Johnson, S. D. & Midgley, J. J. (2001). Pollination by monkey beetles (Scarabaeidae: Hopliini): do colour and dark centers of flowers influence alighting behavior, Environmental Entomology, 30, 861-868.
17. Klotz, J. H. & Reid, B. L. (1993). Nocturnal orientation in the black carpenter ant Camponotus pennsylvanicus (DeGeer) (Hymenoptera: Formicidae). Insectes Sociaux, 40, 95–106.
18. Knight, A. & Fisher, J. (2006). Increased catch of codling moth (Lepidoptera: Tortricidae) in semiochemical- Baited Orange plastic Delta-Shaped Traps. Environmental Entomology, 35, 1597-1602.
19. Knight, A. L. & Milicy, E. (2003). Influence of trap color on the capture of codling Moth (Lepidoptera: Tortricidae), Honeybees and Non target flies. Journal of the Entomological Society of British Columbia, 100, 65-70.
20. Lietti, M. M., Botto, E. & Alzogaray, R. A. (2005). Insecticide resistance in Argentine populations of Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae). Neotropical Entomology, 34, 113-119.
21. McLaughlin, J. R., Brogdon, J. E., Agee, H. R. & Mitchell, E. R. (1975). Effect of trap colour on captures of male cabbage loopers and soybean loopers in double-cone pheromone traps. Journal of the Georgia Entomological Society, 10, 174-179.
22. Mitchell, E. R., Agee, H. R. & Heath, R. R. (1989). Influence of pheromone trap color design on capture of male velvet bean caterpillar and fall armyworm moths (Lepidoptera: Noctuidae). Journal of Chemical Ecology, 15, 1775-1784.
23. Oliveira, A. C. R., Veloso, V. R. S., Barros, R. G., Fernandes, P. M. & Souza E. R. B. (2008).
Captura de Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) com armadilha luminosa na cultura do tomateiro tutorado. Pesquisa Agropecuária Tropical, 38, 153-157.
24. Pereyra, P. C. & Sa´nchez, N. E. (2006). Effect of two solanaceous plants on developmental and population parameters of the tomato leaf miner, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae).
Neotrop Entomolgy, 35, 671-676.
25. Reda, A. M. A. & Hatem, A. E. (2012). Biological and eradication parameters of the tomato leaf miner, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) affected by two biopesticides. Boletín de Sanidad Vegetal Plagas, 38, 321-333.
26. SAS institute. (2002). SAS/STAT User’s Guide, Version 9.1. SAS Institute, Cary, North Carolina, USA.
27. Silva, G. A., Picanço, M. C., Bacci, L., Crespo, A. L. B., Rosado, J. F. & Guedes, R. N. C. (2011).
Control failure likelihood and spatial dependence of insecticide resistance in the tomato pinworm, Tuta absoluta. Pest Management Science, 67, 913-920.
28. Taha, A. M., Homam, B. H., Afsah, A. F. E. & Fatma, M. EL-Sharkawy. (2012). Effect of trap color on captures of Tuta absoluta moths (Lepidoptera: Gelechiidae). Journal of Environmemtal Scince and Engineering (IJESE), 3, 43-48.
29. Theobald, J. C., Coates, M. M., Wcislo, W. T. & Warrant, E. J. (2007). Flight performance in night- flying sweat bees suffers at low light levels. Journal of Experimental Biology, 210, 4034-4042.
30. Truxa, C. & Fiedler, K. (2012). Attraction to light from how far do moths (Lepidoptera) return to weak artificial sources of light? Department of Animal Biodiversity. European Journal of Entomology, 109, 77-8.
31. Uchoˆa-Fernandes, M. A., Della Lucia, T. M. C. & Vilela, E. F. (1995). Mating, oviposition and pupation of Scrobipalpula absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae). Anais da Sociedade Entomologica do Brasil, 24, 159-164.
32. Vercher, R., Calabuig, A. & Felipe, C. (2010). Ecologı´a, muestreos y umbrales de Tuta absoluta (Meyrick). Phytoma España, 217, 23-26.
33. Warrant, E. J., Kelber, A., Gislén, A., Greiner, B., Ribi, W. & Wcislo, W. (2004). Nocturnal vision and landmark orientation in a tropical halictid bee. Current Biology, 14, 1309-1318.
34. Wehner R. (1984). Astronavigation in insects. Annual Review of Entomology, 29, 277-298.
35. Wehner, R. & Labhart, T. (2006). Polarization vision. In: E.J. Warrant & Nilsson. D.E. (Ed), Invertebrate vision. (pp. 291–348.) Cambridge University Press.
36. Weiss, M. R. & Papa, D. R. (2003). Color learning in two behavioral contexts: a butter fly keep in mind. Annual Behavior, 65, 425-434.