Human Reading of Religion; Assessing the View of Muhammad Mojtahed Shabestari
Ali Ahmadpour
Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
(Received: October 9, 2019; Accepted: April 17, 2020)
Abstract
One of the most important debates in the field of religious studies and understanding of religion teachings today is the ability to understand religion based on human readings and religious experience. When it comes to the human readings of religion, two points are assumed to be concurrent: first, it is possible for human beings to understand religion; It is not unique and can be read as human. This last point, the change in the structures of understanding religion, is due to the changes that human beings are facing today. Mojtahed Shabestari, a contemporary thinker, believes that, given the dramatic changes in human life today, their thinking, religion, spirituality, and faith must also undergo a fundamental change, and one must go beyond their religious tradition, ideas, or beliefs. It gained a new understanding of it until it finally came to religious experience. He believes that there are different readings on religion and that one single reading cannot be accomplished. The main purpose of this research is to explain the aforementioned claim by presenting the arguments presented and responding to them by the content analysis method of explaining the data. The findings of the study show that human readings of religion are in contrast to divine readings, and the Shabestari perspective is sometimes explicitly and sometimes slightly hidden and rooted in relativity, hermeneutics, religious experience, and humanism.
Keywords: Human readings, Mojtahed shabestari, Religion, Religious experience, Humanism.
Corresponding Author: [email protected]
Philosophy of Religion https:// journals.ut.ac.ir/
Vol. 17, No. 3, Autumn 2020 Print ISSN: 2423-6942
Manuscript Type: Research Article Online ISSN: 2423-6934
DOI: 10.22059/jpht.2020.290426.1005699
یرتسبش دهتجم دمحم هاگدید یبایزرا ؛نید زا یناسنا تئارق
روپدمحا یلع
1
*
ناریا ،لیبدرا ،یلیبدرا ققحم هاگشناد ،یملاسا فراعم هورگ رایداتسا ( رات ی خ رد ی تفا : 17 / 07 / 1398 رات ؛ ی خ ذپ ی شر : 29 / 01 / 1399 )
هدیكچ
مهم زا یکی نید ۀزوح رد هزورما هک یثحابم نیرت
یم حرطم نید میلاعت کرد و یسانش سااسا راب ناید مهف ناکما ،دوش
یم نایم هب نخس نید یناسنا تئارق زا یتقو .تسا ینید ۀبرجت و یناسنا تئارق و ضورفم نامأوت لکش هب هتکن ود ،دیا
یم هتفرگ روظنم یارب نید مهف ناکما هکنا لوا :دوش
تحت نونکات هچنا هب رصحنم نید مهف هکنا مود ؛تسا رسیم ناسنا
یم و تسین رصحنم ،هدوب حرطم نید زا یهلا و ییاروام مهف ناونع رایخا ۀاتکن نیا .درک هضرع نا زا یناسنا یتئارق ناوت
هزاس رییغت ینعی .دوب دهاوخ هماوم نا اب یزورما ناسنا هک تسا یتارییغت نوهرم نید مهف یاه
تجم رتسبش ده زا یاکی ی
،ناید ،تاراکفت دایاب ،یزوراما راشب یگدانز رد ریگمشچ تلاوحت و رییغت هب هموت اب ،تسا دقتعم رصاعم نادنمشیدنا دراک روابع دوخ یلبق رواب و هشیدنا و راکفا ،ینید تنس زا دیاب و دوش یساسا ینوگرگد راچد زین نانا نامیا و تیونعم هب نا زا دیدم مهف ای ات دروا تسد
تئارق نید باب رد هک تسا دقتعم یو .دیسر ینید ۀبرجت هب تیاهن رد یافلتخم یاه
دحاو تئارق هب و دراد دومو من
ی دوش شیپ یاعدم نییبت ،شهوژپ نیا یلصا فده .درک افتکا للادتسا ۀئارا اب هتفگ
یااه
هضرع هدش هداد نییبت رد اوتحم لیلحت شور اب هک تسا نا هب خساپ و هتفرگ تروص اه
هاتفای .تسا نااشن قایقحت یااه
یم یامک هااگ و راکاشا لکاش هاب هااگ یرتسبش هاگدید و دراد رارق یهلا تئارق لباقم رد نید زا یناسنا تئارق هک دهد
رد هشیر ناهنپ و روتسم بسن
ی ت دراد مسیناموا و ینید هبرجت ،کیتنومره ، .
یدیلک ناگژاو
،یناسنا تئارق ،نید ،ینید ۀبرجت ،مسیناموا جم
رتسبش دهت ی .
لوئسم ۀدنسیون*
حفص تا 343 - 360 )یشهوژپ هلاقم(
هلئسم نایب یمن دیدرت هزواما و ینید نوتم ،نید ورملق ود نیب هک درک ناوت
و کاردا و ماهف و نا یااه
نیا دیابن ،ینید نوتم و نید زا طابنتسا نیا زا .درک رارقرب فدارت و ینامه
مهف و نید نیب ور
تهم نیمه هب و دراد دومو یلوبقم و لوقعم و رادانعم توافت ینید تااکاردا یریذاپاطخ
.درادن نید هب میمعت و یرست تیلباق ،ینید یم ناشن ،دش هتفگ هچنا ناید ًلاوا هک دهد
دانچره– زا یاششوپ رد و ااهبنارگ یلاااک
و تبیه سدق ی ت تسا - هتاشاگنا رود ینااسنا هشیدنا و لقع سرریت زا نا کاردا و مهف اما
یمن یم و دوش نوتم مهف رد ناسنا ییاناوت هب ناوت
ارچ ؛داد یأر یرگید نتم ره دننام ،ینید
،داباین نا ییااناد و ماهف هاب یاهار یمدا رگا و هدش لزان وا تداعس و ناسنا یارب نید هک ،یانید داحاو نتام ًاایناث ؛داش دهاوخ هداهناو ،تسا یراگتسر و یتخبشوخ هک نید تیاغ مهف هدنباترب نیا زا و دوب دهاوخ نا زا ضراعتم هاگ و توافتم یاه
زا داحاو مهف راظتنا ،ور
.تسا ینتفایان ققحت یساسحا ای اوران یراظتنا ،ینید دحاو نتم کی یم هک تسا نا هتکن ود نیا دمارب ماهف ۀمشچرس هب ناوت
یانید نتام زا تواافتم یااه
نایا و درادان دوامو ناید زا تئارق و شناوخ عون کی هراومه هکنیا نا و تفای یسرتسد یم شناوخ لف ،یملاک دناوت
،همشچرس نیا هب یسرتسد اما .دشاب ... و یقلاخا ،یخیرات ،یفس
:تسا ریز یساسا لماع هس زا یشان فلاتخا ای یضقندوخ )کی نورد یاه
؛نایحیسم سدقم باتک ینتم
هرازگ اب یملع دیدم تایفشک یراگزاسان و ضراعت )ود
؛ینید یاه
عت اب رشب لقع تاکاردا و اهدربهار یراگزاسان و ضراعت )هس .ینید میلا
نیدب ناس هلئسم
« تئارق یریذپ » شناواخ و ناید زا تواافتم یااه
هاب نا ۀنیاشیپ هاک–
لاس یمرب سناسنر نیزاغا یاه ددرگ
- برغم رد ضرااعت نا ااب اات تفرگ لکش نیمز
یااه
هراچ هتفگشیپ .دوش ییوم
،هانپورسخ(
1381 : 10 .)
هدس زا سپ ب یام ،یملاسا نارکفتم نایم رد ۀشیدنا نیا ،اه
،درک زا هب و ی هژ و روهظ هکنا
میرکلادابع ،دایز دماحوبا رصن .دز نماد شیارگ نیا هب کیتونمره یفسلف ۀشیدنا شرتسگ
و شورس رتسبش دهتجم
رد یدراکیور نینچ زا رثأتم هک دنتسه یملاسا نارکفتم ۀلمم زا ی
نید ۀزوح تائارق هاب لئاق ،نید ۀفسلف و یتخانش
و دنداش ناید زا االتخم یااه داهتجم
ش رتسب نید زا ناسنا تئارق رب ،صخشم لکش هب ی و ینااسناارف تئارق لباقم رد ار نا هک–
یم نید زا یهلا دهن
- .درشف یاپ
شیاپ :لاصا رااهچ راب ،نتام زا ناسنا ریسفت و مهف ًلاوا ،یو هاگن زا ماهف
ریاسفت یااه
شیپ ضرف تسا راوتسا یو قیلاع و نتم زا رسفم یاهراظتنا ،رسفم یاه تاسبش دهتجم(
ر ی :
1379 : 247 ) ؛تاسا یالک ۀطبااض و هدعاق نیمه لومشم زین ینید نوتم ریسفت و مهف ًایناث ؛
رتسبش دهتجم(
،ی 1381 : 9 ) نید زا جیار مهف رد ًاثلاث ؛ تاسا ینااسناارف یو راظن هب هک–
-
کی زا ینید فراعم یراشب فرااعم زا ،واسرگید زا و تسا ناسنا یتفرعم ناوت زا رتارف وس
نا لباقم رد رگا یم ییادزرابتعا ،دنریگ رارق
.دنک رتسبش دهتجم(
،ی 1383 : 83 ) یاراب ًاعبار ؛
هیامرس ظفح تافرعم و نااسنا نداش یشلاتم زا یریگولم و یناسنا یاه
وا یااه داهتجم(
رتسبش
،ی 1383 : 85 ) هدیدپ ار نید دیاب . ۀابرجت لاصحام ،ار یاحو و تاشاگنا ینااسنا یا
ات .تسناد یناسنا ای
ن هنوگ دواش ناکمم و راسیم نید زا یناسنا تئارق و مهف مه داهتجم(
رتسبش
،ی 1383 : 166 ) لکاش ،تاسا توافتم شیپ لاس دصناپ اب هک یدیدم تایهلا مه و
( دریگ رتسبش دهتجم ،ی
1376 : 117 .)
نیا ۀعومجم لاد
ی ل شلات و شزادراپ و شایور هب اه
« ناید زا ینااسنا تائارق و ماهف »
هدهع هلاقم نیا و دش یهتنم راظنم زا نید یناسنا تئارق نامتفگ نییبت راد
رتاسبش داهتجم ی
.تسا دنچره :دننام یراثا و تابوتکم
« یکیتونمره شور یواکاو رتسبش دهتجم
ی » ۀتاشون
و نایرکسع بنیز
« ضقانتم و هبرف یاعدا رتسبش دهتجم
ینید ۀبرجت ۀرابرد ی »
مساقلاوبا رثا
یا تیزم ،هدش رشتنم هزوح نیا رد یئولاب یمیحر لکاش هاب ًلاوا هاک تاسا نا شهوژاپ ن
رظنم زا ار نید زا یناسنا تئارق ینابم ،عمام رتسبش دهتجم
هاب ماه و هدروا دراگ ااجکی ی
هشیر نب مه و یخیرات یاه هیام
للادتاسا رب هیکت اب ًایناث ؛تسا هتخادرپ نا یفسلف یاه یااه
هئارا هیرظن ۀیحان زا هدش ،زادرپ
اهنا و هاتفای یضقندوخ دماو ار ناایم
هرااپ ندواب یاهت زا یا
للادتسا .تسا هدرک لامرب یضقن شور هب ار یو یاه
هشیر یبای هلئسم
علاض .دراد هشیر یکیتونمره تارکفت رد ،نید زا یناسنا تئارق ۀشیدنا علض کی هک میتفگ یم ار نا رگید ناسنا و مسیناموا هب ناوت
ماهف ،نااسنا ،نا سااسا راب هاک داد دنویپ یروحم
ن ،یناسنا یم ،ناسنا قیلاع و تابلاطم ،اهزای زا ناسنا شناوخ و تساوخ تلاصا یانبم دناوت
ار نا کنیا هک دراد هشیر ینید ۀبرجت و نید هب هاگن عون رد ثلثم نیا موس علض ؛دشاب نتم یم یواکاو رتهب .مینک
هالیبق زاگره ،مویه تربار ۀتفگ هب و تسا هدروخ دنویپ رشب خیرات اب نید هب شیارگ یا
،یهااشمرخ( داشاب هتاشادن شیاراگ نید هب هک تسا هتشادن دومو یرشب خیرات رد 1372
:
122 نید :هک تسا یعدم ساسا نیمه رب زین رنیام رفوتسیرگ و ) البم
نااسنا یتاشرس و ی
،یکلمارق( تسا 1390
: 108 ؛دواب داهاوخن ادم ناسنا زا زگره یتاذ رما و ) ااب
ا ای ن هامه و
نید رس رب هک یقافتا فلاخرب و
یتسیچ و ایرعت ۀئارا ،دراد دومو رشب یزر ،ناید یاسانش
نید یفلاتخا طاقن زا هراومه هداایلا ااچریم هاک ااجنا ات ،تسا هدوب نید نافوسلیف و ناهوژپ
براغم رد ااهنت مه نا ،نید ایراعت زا صقان تسرهف ۀئارا یتح ،تسا یعدم راما ،نیامز
،یهاشمرخ( تسا ینکممان 1372
: 85 .)
زا ار نید یخرب یم یلاعتم رما زا یهاگا مه نا ،یهاگا و تفرعم سنم
دندقتعم و دنناد
عمام و نیرتهب ،ایرعت نیا ،یتشهب( تسا نید ایرعت نیرت
1386 : 235 ااب راگید یضعب .)
تلاخد مدع
« تیناقح رصنع »
هاعومجم ار نا ناید رد زا یا
اقع ای د نونااق و قلااخا ، و ااه
یم یتاررقم ناسنا شرورپ تهم رد هک دنناد
یام دربرااک یناسنا ۀعمام ۀرادا و نایا و دابای
یم هعومجم ،یلما یداوم( دشاب ود نا زا هتخیما ای لطاب ،قح ًامامت دناوت
1372 : 93 .)
ار نید هاگ ییابطابط هملاع هب
باثم شور ۀ یویند یگدنز یارب یشور–
- یم یقلت هک دنک
یورخا لامک و یویند ،لاصم هب نامأوت هموت اطع نیع رد نوناق ۀدنرادربرد ،ناسنا
یااه
نیا یاهزاین هب رظان ،ییابطابط( .تسا یناهم
1364 ، 2 : 130 نداش میلست اب ار نا هاگ و )
،ییاابطابط( ماکحا و فراعم ۀنیمز رد یبوبر ماقم زا هرداص تانایب ربارب ناسنا 1364
، 3 :
120 یاام فدارااتم و وااسمه ) زا یعواامجم ااایرعت مااه هااک تااساجنا باالام .داابای
نااید
هعومجم(
،یاحیرط( .دراد ۀنیاشیپ تاغل شاناد رد )... و قلااخا ،دیاقع زا یا 1362
، 6 :
251 هتاشاگنا نااسکی ،رظن هب یرادنید و نید ،نا رد هک نید زا هملاع ریخا ایرعت مه و )
،یناهفصا بغار( تسا هدش 1392
: 215 .)
هب یم رظن ایرعت دسر یاه
هئارا هدش ادنمشیدنا نایم رد نید زا ۀغباص ،یملااسا نارکفتم و ن
برغم رد اما ،دراد یفسلف و یملاک ،نیمز
دنچره یم رد اما .تسمارف ار هغبص نیا یاپدر ،ناوت
میسقت کی اایرعت ،یالک یدنب
ناور :دراکیور هاس رد ناید یااه هاعمام ،هنااسانش
و هنااسانش
یپ و اصحا لباق هناسانشرادیدپ ،یکلمارق( تسا ییوم
1390 : 102 - 104 .)
ید ناور درکیور رد ن برغم هناسانش
هعومجم ای یهاگا زا ترابع هن نیمز هزوما زا یا
ااه
ای هب هباثم ،رخامریلاش .تسا ناور تحاس هب فوطعم هرسکی هکلب یرادنید و دایقنا ای شور
ار نید هب دوخ ی دوخ درکراک هکلب ،لقع و هدارا راک هن ار یرادنید و هفطاع ، ساسحا
یم دناد
،توف دوارپ(
1377 : 28 زا ترابع ،نید تسا دقتعم و ) ساسحا
یداینب اکتا تسا نارکیب هب
،نوتسلپاک(
1388 ، 7 : 159 تحاس هب هک لقعت و درِخ تخاس هب هن بهذم و ) تاساسحا
یهاانتمان ندراک هابرجت یاراب هک تسا یقوش و سح نامه ،یقیقح بهذم و تسا قلعتم ،نیل( دراد دومو 1380
: 386 .)
زا ترابع ،زین یرادنید رهوم ،دش هفطاع و ساسحا زا ترابع نید یزکرم ۀتسه یتقو هبرجت ؛دش یقلت ینید ۀبرجت یم دیص دوهش و ساسحا اب هک لقعت اب هن هک یا
ۀامه و دواش
یم تئارق و شناوخ نا رب عرفتم ،ینید تاداقتعا و اهرواب .دتوش
ای ن هنوگ ماقم ،ینید رواب هک دش م
ا رخأت فریذپ راومه ینید رواب رب ینید ۀبرجت مدقت هار و ت
هزوما و تایهلا و دش ینید رواب تلع ،ینید ۀبرجت و ینید یاه
هب دواخ ی دواخ عوان راه داقاف
،یسابع( دندش یتیعمرم و تلاصا 1391
: 36 تفگ و ) یب و هتفشا یاهوگو نایا ناورایپ نامااس
تفرگ لکش ،دراد هشیر یلقع رکفت نادقف رد هک هیرظن ،یلما یداوم(
1375 : 259 .)
رتسبش دهتجم نید زا یناسنا تئارق و ی
نید باب رد یرتسبش دهتجم هاگن زا تئارق
اه و دراد دوامو یافلتخم ی داحاو تائارق هاب
من ی حرطم ار نید زا تئارق عون ود یو .درک افتکا ناوت م
ی دنک
« : ینااسنا تئارق »
و
« تائارق
قوف یناسنا .»
قوف تئارق اما تسیچ یناسنا
؟
قوف و یتنس هاگدید رد نید ،یناسنا
هعومجم ا و فراعم زا ی لمعلاروتسد
اه هاک تسا یی
نا هاب لامع و فرااعم نا هاب روااب و دااقتعا اب یمدا و لاسرا ناسنا یارب ،بیغ ناهم زا لمعلاروتسد اه
دنمتداعس ، م
ی دوش زا رایغ یزایچ نید فراعم ،یو داقتعا هب . تافرعم
ااه ی
اوت زا رتلااب و ناسنا یم بوسحم وا یتفرعم ن
و دواش تافرعم ااه لاباقم رد راگا یراشب ی
( دانرادن راابتعا ،دنریگ رارق نید فراعم رتاسبش داهتجم
،ی 1383 : 83 ار یاقلت نایا یو .)
« قوف تئارق نید زا یناسنا
» ،نا رد اریز .تسا هداد بقل اراد
یی اه و ااناوت یی ااه و نااسنا ی
شزرا اه و هدش هتفرگ هدیدان وا یاهرایعم و و ناسنا یگدنز زا ادم یزیچ نید
تحاس اه ی
تافرعم و تسا هدش لزان ادخ یوس زا نید .تساهنا رب مکاح و وا دومو هزاات
ا هاضرع ی
م ی دنک هک تفرعم اه راکذ یدهاوش یو .دنریذپب ار نا دیاب ،یناسنا ی ام
ی دانک تائارق هاک
قوف هدرک یقلت ینلاقعریغ ،ار نید زا یناسنا زا یاکی هک دنا
یلاصا نایا ،یو دهاواش نیرات
:تسا دییأت ار اعدم نیا ینارق ربتعم لیلد چیه من
ی دنک لزاان دانوادخ یوس زا ملاسا نید هک
رد .تسا هدش ه
ی چ ی ک ار نا ،تاسا هاتفگ نخاس نید زا نارق هک یدراوم زا لزاان
هداش زا
ناید و یافن ار اعدم نیا نارق زا یناوارف دهاوش .تسا هدرکن یفرعم دنوادخ یوس رااک ار
ناسنا م ی دناد :دانک صلااخ اداخ یاراب ار ناید تاسا هتساوخ ناسنا زا و
« هـل نیـصلخم
نیدلا
1» ( رتسبش دهتجم ،ی
1393 ۀیا هب یو .)
« ملاـسلاا للهادنع نیدلا نا ناید ،تاقیقح رد
تسا ملاسا نامه ادخ دزن ( »
لا نارمع ، 19 یم داهشتسا زین ) نااشن ااهنیا دراد دااقتعا و دنک
م ی هد ن د ید هک رااک ،میلست و هدوب ندش میلست یانعم هب ملاسا هک ارچ ؛تسا یرشب یرما ن
تسا ناسنا (
،یرتسبش 1383
: 81 .)
قوف تئارق یتقو تائارق ،دش ناسنا یتفرعم ناوت زا راخ و ینلاقعریغ ،نید زا یناسنا
هولم و رادولم نید زا یناسنا یم رگ
.دوش
1 :هنیب . 5 :نامقل ؛ 32 :سنوی ؛ 22 :رفاغ ؛ 14 و 65 :توبکنع ؛ 65
:فارعا ؛ 29 .
هک نید زا یناسنا تئارق ،یرتسبش هاگدید زا ناید زا یناسنا قوف تئارق لباقم ۀطقن رد
ساسا رب ،دراد رارق تحاس
اه اایرعت رد یو .تاسا ناسنا دومو یرنه ،یملع ،یفسلف ی
یناسنا تئارق م
ی ون ی دس
« : ،شدواخ یرادنید و نید زا ناسنا مهف نا
هانوگ وا تینااسنا هاک
باجیا م ی دنک » ،یرتسبش(
1383 : 82 .)
و یفسلف یاهدرواتسد کمک هب نید ؛ًلاوا تئارق نیا رد ،یو رواب هب شزرا
اه یقلاخا ی
مهف ناسنا یقوقح و م
ی دوش و دراد هاشیر ناسنا یاهزاین رد نید دومو ،یقلت نیا قبط رب .
نید و ناسنا یارب نید نیا زا و تسا ناسنا راک یزرو
اب ،ور تفرعم اه و شزرا اه یاهزاین و
ق داضت رد وا رار
من ی گ ی در
؛دنتسه روحم و لصا ،وا یاهزاین و ناسنا ،هاگن نیا رد سپ .
ۀمه هب ،نید زا یناسنا تئارق ؛ًایناث تحاس
اه و دراد هموت یمدا یدومو ی تفرعم
اه ی
ربتعم ار یرشب م
ی دناد و ه ی چ هاگ و قوقح و هفسلف یارب شزرا
اه دااجیا تمحازم ناسنا ی
من ی دنک ید ،نا رد سکع رب هکلب ؛ ن
هب هنوگ ا مهف ی م ی دوش ااضتقا نااسنا دوامو دااعبا هاک
ار نید ،ضحم یلقع للادتسا شور اب و تشاد ینیشیپ هاگن نید هب دیابن هکنا هجیتن .دنراد هب ناونع لزان فراعم ۀعومجم ،ار ربماایپ و اداخ یواس زا هدش
هاب ناوانع نا آلاابا ۀطاساو
( کیژولوپورتنا درکیور دیاب نیاربانب .تشادنپ نا
نااس تخاناش ار نا یانعی ؛تاشاد نا هاب )ی
دپ ی هد ا .تسا هداد یور یصاخ ناکم و نامز رد هک تسناد یناسنا ی
نید زا یناسنا تئارق یاهدرواتسد ای جیاتن یم یقلت یناسنا ملاک یحو ،درکیور نیا اب )مکی اعدا هک دوش
م ی دنک رد دنوادخ هابرجت
ا ی
،هجیتن رد و تسا هتفگ نخس وا اب ،ینید و
ی ژ گ ی اه ی دپ ی هد اه ااب ااهنت هاک دراد ار یناسنا ی
مهف ،ناسنا ملاک مهف یاهرایعم ( تسا یندش
رتسبش دهتجم ،ی
1383 : 166 راما ناید ارایز ؛)
تاسوا یاهزاین هب رظان و یناسنا هاکنانچنا–
درایگ راراق لاصا و رواحم -
هاک تاسوا و
م ی وگ ی د ؛دنکن اطعا ار یزیچ هچ و دنکب اطعا ناسنا هب یزیچ هچ ادخ و نید
و تابلاطم ،اهزاین ،ناسنا رگا)مود هتساوخ
ااه یراما ااجنیا رد ناید ،داش رواحم وا ی
هتخاس تخادرپو عاضو و لعم ار نید هک تسوا و تسا ناسنا دوخ ۀ ام
ی دانک تائارق نایا .
،نید یفرعم و لیلحت رایعم هک ار نید زا یناسنا زا ناید یفرعم یارب رگا ،تسا ناسنا دوخ
،نااسنا زا راگا ااما ،دوب دهاوخ ،یحص و فراعتم تئارق ،میدرک هدافتسا یهلا یحو و ادخ .دوب دهاوخ یناسنا نید زا تئارق ،میدرک زاغا ینید ۀبرجت و اهزاین
نید یتنس رکفت فلاخرب میدش لئاق یتقو)موس هعومجم
ا یابیغ مااکحا و موالع زا ی
قوف دنوادخ یوس زا هک تسین یناسنا لقع هب
وس ی ناسنا اه ات تسا هدما ناسنا
اه موالع نا
داننک لامع نا هب و دننادب ار (
رتاسبش داهتجم ،ی
1383 : 166 اداخ و نااسنا ناایم راگید )
تسسگ هب دومو ن م ی ا ی د دراو بایغ ملااع زا یاسدق و یبیغ دوموم کی دننام یحو نوچ ،
ن ناسنا ملاع م
ی دوش وا ملاع هک یشلاتم و نوگرگد ار
دانک راابتعا زا ار یراگید تافرعم و
یب دزادن
؛ )مراهچ هدیدپ ،یحو یتقو لیاصا راابتعا زا یاتفرعم راه نا دورو ااب هک دش یناسنا یا
یم یشلاتم ناسنا هن ،داتفین هن و دوش
امرس ی ه ااه دااب راب هامه ینااسنا ی ام
ی دور . ( داهتجم
رتسبش ،ی 1383 : 85 لزان یحو هجیتن رد ) ا هدش
ای دنوادخ یوس ز هزوما
اه دایاب ار یانید ی
ینعی ؛درک مهف و کرد ،یناسنا ۀبرجت و مهف اب بسانتم
« ناملسم ناسنا هاب
هانوگ ا و دواخ ی
انعم و هبرجت ار ناهم م
ی دنک نواتم اای یاحو ۀدیدپ هب ،یهدانعم و هبرجت نیا اب بسانتم و
هعمارم ینید م
ی دنک انعم و هبرجت ار یحو ۀدیدپ و ام
ی دانک ،هدایدپ هاس نایا بایکرت زا .
دنا ی هش ا دلوتم ی م
ی دوش ریبعت ینید رکفت هب نا زا هک ام
ی دواش ( » رتاسبش داهتجم ،ی
1381 :
161 .)
لاد ی ل رتسبش دهتجم قوف تئارق در رب ی
نید یناسنا
1 ناسنا زاین اب نید ییوسمه . م ینااسنا یااهزاین هاب ار نا ،ناید زا یناسنا تئارق رد یرتسبش ،دش حرط هکنانچ فواطع
یم هدنوشون اهزاین هک تهم نا زا ،دشاب یمدا یاهزاین عفر یپ رد نید یتقو .دناد زاین و دنا
هرازگ ،نا رد هک نید زا یشناوخ ،تسا توافتم یتنس ناسنا اب نردم ناسنا و داشاب تباث اه
گنهرف و راصعا رد ،گنهرف و رصع کی رب رظان یاوتحم یاقلت دنتسم و یرام ،رگید یاه
رب ،دوش نایا زا و تاسین ناسنا ۀدنوشون زاین ۀدنروا .دواب داهاوخن دنمدواس و لدتاسم ،ور
:هک تسا دقتعم لیلد نیمه هب یرتسبش هاب خاساپ دداص رد ،تااسایس یاتح و یاهقف مااکحا رد دانتاسا دروام صوصن )مکی
شسرپ اه هدروارب ار ام ینلاقع فادها و دنتسین ام رصع ی من
ی دننک و لوزن رصع هب طقف و
گنهرف و عقاو ی ت اه ( دانراد صااصتخا هرود نا یاقلاخا و یعامتما ی رتاسبش داهتجم
،ی
1379 : 170
؛) )مود ریااس هاب ار نا دایابن و تسا شدوخ رصع ۀعمام و گنهرف ،طیارش صوصخم نید
لوزان ناامز و صااخ ناامز ۀژیو مه ار نا تاروتسد و نارق یو .داد یرست راصعا و عماوم رصع نا دارفا یارب یحو م
ی دناد تاروتسد نا لماش ینونک رصع دارفا و عماوم هک من
ی دنواش .
نیمه زا ناربمایپ ور و
نوتم
،ینید نادنزرف رصع دنشیوخ رتسبش دهتجم(
،ی 2014
؛)
یم داهشتسا یرتسبش تاراهظا زا یدراوم هب اجنیا رد :مینک
«)موس ماود رابتعا و رماوا یهلا یهاون هچ
اهنا ار رارمتسا فراع میماانب و هاچ ،نونااق
اد ی ر رادم ماود و رارمتسا نا عمتجم تسا . یتقو نا عمتجم ینااسنا ااب نا یاگژیو شیااه زا
نایم هتفر
،دشاب نا هنورما ی اه ای نوناق اه مه رد ملاع رابتعا دومو دنرادن . یدیدرت یمن ناوت
درک هک نا عمتجم یناسنا هک بطاخم رماوا و یهاون تایا ماکحا یعاامتما یاسایس
ناراق
،هدوب هدس اه شیپ زا نایم هتفر تسا . رد رصع رضاح هاچنا رد یاهرواشک یملااسا
دوامو
،دراد هعمام ییاه دنتسه هب لک ی توافتم زا نا عمتجم بطاخم نارق . زورما ۀعمام راصم اای
ناریا ای هیکرت ای یزنودنا
… و ۀمادا نا عمتجم بطاخم نارق تسین . نخس نتفگ زا هاکنیا
رماوا و یهاون یعامتما -
یسایس باطخ هدش هب کی عمتجم
،مودعم رد رصع رضاح مازلا اه
و ایلکت ییاه ار هموتم ناملسم نیا هعمام اه یم
،دنک ینخس تسا هاک ًاابیرقت هاب تهاداب
لطاب تسا » رتسبش دهتجم(
،ی 2014
؛)
)مراهچ تواافتم ااهزاین راییغت ااب نید تایهلا ،دش فوطعم ناسنا زاین هب نید هک لاح
یم نیا هب .دوش تهم
« تایهلا زورما اب تایهلا دصناپ لاس شیپ قرف یام دانک
» ( ،یرتاسبش
1376 : 117 ).
2 نید یلصا ناینب ،ینید ۀبرجت . هشیر ینید ۀبرجت رد ار نید رخامریلاش هک تشذگ یم راد
تحاس هب نید ،یو هاگن زا اریز ؛دناد
دراد داقتعا مه یرتسبش .تسا فوطعم ناسنا ساسحا ناینب و هیکت هک
،یرادانید و نید یلصا
رب ۀبرجت ینید تسین رودقم هبترم کی رد صاخشا ۀمه یارب هبرجت نیا بسک هک تسا راوتسا
رتسبش دهتجم(
،ی 1376 : 119 یرتسبش .) هبرجت
اه ی و داامتعا ،قاشع ،دایما ۀابرجت لثم ینید
تبیه و هبذم روضح زا یشان ار
زکرم اب وا طابترا و ناسنا ۀنلااعف هولا
ی ت ( )دنوادخ م ی دناد . هب
،روظنم نیمه دا
ی نا گرزب رد ار ،طس هس میسقت
:تسا هدرک یدنب
لامعا ،طس)لوا و
رئاعش لثم : زامن و هزور
؛قافنا ،ینابرق ،
ا ،طس)مود ی هد اه لثم تخانش و دیاقع ، :
،یاسانشادخ یابن
،یاسانش تراخا
اسانش ی و
نید
؛یسانش ،طس)موس ینورد رت د ی ن هبرجت ،طس هک اه
ی د ین ی هدوب و تسه نا ۀ لصا ی د ی ن تسا
.
یرتسبش ا ی ن مه هب طبترم و التخم ،طس هس ار
اد ی هر اه ی حم ی ط رب ماه هدراک ضراف
هک هبرجت اه هب ناونع یلصا و یروحم ۀتسه و
هب ناوانع مواس ی ن اد ای هر رد و نتام نورد ود
اد ی ر ۀ رگید رارق .تسا هتفرگ سپ
و روحم تسه ۀ لصا ی
،نید برجت ۀ د ین ی دوب دهاوخ ،طاس .
هک تخانش ریسفت
ا ی ن هبرجت ،تسا هب ناونع ،طس حرطم مود یم
دوش . ماه لاامعا و رئاعش
بوسحم موس ،طس ،دراد اکتا ینید ۀبرجت هب هک م
ی دوش رتسبش دهتجم(
،ی 1376 : 118 .)
یرتسبش نیاربانب طابترا
هبرجت ،دیاقع اه
و لامعا ینید ار هب ناونع هاس اد ای هر ا راب هاک ی
تسه طیحم رگیدمه یانید ۀبرجت رییغت و لوحت اب هک تسا هدرک ضرف ،دن
هاب ناوانع ۀتاسه
نوگرگد زین ینید کسانم و لامعا و نامیا ،دیاقع ،یلصا م
ی دوش مه ار نا تلع . ا
ای ن رواط
رکذ م ی دنک نوچ هک ناسنا
اه تواافت ماه ااب یاناور و یحور رظن زا ،التخم یاهرصع ی
نانا کسانم و دیاقع ،لامعا ،براجت ،دنراد نایا زا .تاشاد داهاوخ قرف رگیدمه اب زین
ور
تایهلا زورما اب تایهلا دصناپ لاس شیپ قرف م ی دنک (
،یرتسبش 1376
: 136 تواافت ااب و )
قوف و یتنس تئارق لمع رد ،تایهلا تاسد زا ار شیواخ مواهفم و اانعم ،ناید زا ینااسنا
یم یصاخ رظن راهظا رد یو .داد دهاوخ :دیوگ
« برجت ۀ د ین ی ا ره یارب ناسن
نا ارب هک تسا ی
لصاح شدوخ یم
دوش ماه نا تخانش .
بسانتم اب ارب نا ی لصاح شدوخ دهاوخ
دش ( » ،یرتسبش 1376
: 137 .)
ینید ۀبرجت یتقو (
و ااطاوع ،سااسحا وراملق هاب هاکلب ،ناسنا ینلاقع تحاس هب هک
کی زا )دراد قلعت ناسنا ناور ۀزوح اگید یواس زا و دش یرادنید و نید یلصا ناینب وس
،ر
تشاد ققحت تیلباق ناسنا ره یارب مه رتسبش دهتجم(
،ی 1376 : 137 هاب لوقم رما مه و )
( دوابن روداقم ،طاس کی رد ناگمه یارب نا بسک ینعی ؛دوب کیکشت رتاسبش داهتجم
،ی
1376 : 119 :هاگنا .) هلوقم رگید ینید نامیا)مکی لامع ،نا سااسا و هایاپ هاکلب ،دواب داهاوخن یتفرعم یا
و دایما ،قاشع ،داامتعا یانعی ؛نااسنا ساسحا تحاس رصانع نا رد هک یلمع ؛دوب دهاوخ ( دراد رولبت تینما ساسحا رتسبش دهتجم
،ی 1376 : 37 ؛)
هاب فواطعم لامع یتح ای تفرعم و یهاگا هن ،نامیا ۀرهوم نینچمه)مود و ییااناد
قلعت زا ترابع هکلب ،رواب زا یشان باطخ زکرم کی هب ندرک ادیپ رطاخ
دواب داهاوخ هداننک
رتسبش دهتجم(
ی
، 1383 : 103 ) ناور ۀزواح رب رظان یرما ،قلعت ساسحا هک تسا نشور و
؛تسا هفطاع و هرازاگ و تفرعم هن ،نامیا ۀیاپ هک لاح )موس
نا ۀرهوام و لامع هاکلب ،قدااص یااه
زا ترابع قلعت
تأاشن یزایچ هاچ زا ناامیا دواخ هک تسا یندیسرپ لاؤس نیا ،دش رطاخ
یم
؟دریگ :ناایک( .تاسا ینید ۀبرجت شوارت ،نامیا هک تسا دقتعم یرتسبش 12
،ثایح نایا زا )
؛تفای دهاوخ ینید ۀبرجت زا رّخأتام ماقم ،ینید نامیا )مراهچ ناامیا یاواتحم ،دراد یگدنواشرارکت تیاصاخ یانید ۀابرجت نواچ تاابث زا
ناسون یگژیو و دوب دهاوخن رادروخرب تشاد دهاوخ یبای
رتسبش دهتجم(
ی
، 1381 : 187 )
؛
)مجنپ ون نیمه لیلد هب هب
کی زا ینید ۀبرجت ندش ون و نا ندوب کیکشت هب لوقم و وس
هن ،نارادنید ۀمه یارب نا ققحت ناکما لامع هاکلب ،تشاد دهاوخن تابث نامیا یاوتحم اهنت
رادنید درف هزواما :راییغت هاب یانید ۀابرجت رییغت اریز ؛دوب دهاوخن تباث ،یو کسانم و
،ااه
دش دهاوخ یهتنم رئاعش و لامعا ،کسانم رتسبش دهتجم(
ی
، 1376 : 118 ).
نید زا یرتسبش تئارق دقن و یبایزرا هب یم رظن هئارا یرتسبش یوس زا هک نید زا یناسنا تئارق جیاتن و ینابم رد تقد اب رگا دسر
هدش هرهب و یتسرد رد ،دوش لمأت و ثکم ،تسا دااجیا دایدرت مکتسد ،تقیقح زا نا یدنم
هشیدنا رد ،ینید ۀبرجت هب نید ندز هرگ ،دش هتفگ هکنانچ ،دش دهاوخ رخاام ریلااش یااه
1
رد و کنیا .دراد هشیر لوا دقن
هب نا یّرست و هاگدید نیا حرط ایا ،دیسرپ دیاب یرتسبش زا
دواب هدش ایرحت رخامریلاش رصع رد تیحیسم نوچ ؟تسین دولااطخ یملاسا رکفت ۀزوح نیاب نیانچمه و تاشاد دوامو یاهدایدرت و تارییغت سدقم باتک تلاصا و اوتحم رد و و تایوتحم هزوما
اه هدش رادیدپ ضراعت دیدم مولع اب تیحیسم ی
؛دوب
مود دقن یرتسبش هک تسا نا
یعدم هک تسا ۀبرجت
،ینید رایعم نید و یرادنید
،تسا
رایعم ادتبا رد یو دیاب اما ینید
ندوب ۀبرجت ینید ار
؟دنک صخشم هچ ًاساسا و
یتوافت نیب
ۀبرجت یسح و ینید دومو
؟دراد رگا یرایعم یارب ینید ندوب هبرجت دومو هتاشادن ،داشاب
یمن ناوت توافت ی نیب ۀبرجت یسح و ینید تشاذگ .
ماگنه ی هک رایعم ینید ندوب هبرجت صخشم ،دواش
راگید ۀابرجت یانید راایعم و کلاام
یرادنید و یانبریز تاداقتعا و
هزوما یاه ینید
،دوب دهاوخن اریز
لبق زا نا دایاب رد دروام
نیا اهرایعم ثحب و یسررب یرظن ،دراک رد نا ترواص ثاحب
یااه یراظن یاانبم ناید و
یرادنید رارق
یم
،دنریگ هن ۀبرجت ( ینید ییاضردمحم ،
1395
؛)
موس دقن ۀمه ۀبرجت ایا هک تسا نیا ،نید زا یناسنا تئارق یانبم و ینید ۀبرجت ۀرابرد
راابتعا هاب لائاق راگا .اهنا زا یخرب ای تسا رادروخرب مزلا رابتعا زا و ،یحص ،نایدا ناوریپ
؛میشاب نایدا ناوریپ یخرب ینید هبرجت نیا رد
ار شدواخ ینید ۀبرجت ینید ره وریپ تروص
،یحصان ار هیقب و ،یحص م
ی دراگنا ،میاشاب داقتعم ناورایپ ۀمه ینید ۀبرجت تحص هب رگا .
1. Schleirmacher
شیپ ضقانت م
ی ا ی د .دنتسین راگزاس مه اب ... و تیحیسم رد ثیلثت اب ملاسا رد دیحوت نوچ ،
ص ینید ۀبرجت مقُس و تحص یارب یرایعم دیاب نیاربانب نا قابط راب اات دواش باختنا ،یح
یور رب تواضق ناکما هبرجت
اه زا ار دواخ رابتعا هبرجت ،رایعم باختنا تروص رد هک دوش
تسد م ی دهد ار هبرجت یام هک تسا رظن و تخانش و م
ی گ ی در ،انعم رگید هب . دنچره
هتفگ
نیع رد ،نا زا رثأتم هن و تسا تایهلا ۀدنیاز ینید ۀبرجت هک دوش رایپ ،لاح
زا کای راه ناو
یم ینید ۀبرجت بحاص ،دوخ نییا و نید ینهذ و یرکف یاضف اب بسانتم ،نایدا رد .دنواش
نیا یتسار رد تروص هرازگ ییامزا
هاک تسین تفرعم و للادتسا ،لقع رگید نیا ،نایدا یاه
یم یرادنادیم یتسرد و یرواد رایعم ،نایدا نیب شلاچ رد ،ناوریپ یونعم براجت هکلب ،دنک
ازگ هر یم یرایعم نینچ اب ایا هک تسا نا لاؤس .دوب دهاوخ ینید یاه یاتح ناوت
هاب ناوانع
هرازاگ تحاص یاراب یانلاقع رایعم و انبم ،ینوریب رظان کی نا تاایهلا و ناید کای یااه
نیا رد ای ؟تسُمارف هرازگ ،تروص
،ناایدا ۀامه یاتفرعم یاه -
دانچره یاقلت یبرجتااسپ
دنوش - دهاوخ یقلت قداص و ،یحص
؟دش
)مراهچ دقن یرتسبش هکنیا هب هموت اب
هبرجت اه ار دایدم و میداق راصع ناسنا ینید ی
یم توافتم هب ار نید کی ناوریپ ینید ۀبرجت یتح هکلب ،دراگنا
ندواب کیکشت هب لوقم لیلد
یم توافتم ،رصع کی رد ،ینید ۀبرجت دراف کای یانید ۀابرجت ،نا راب نوزافا یتح و دناد
م ۀهرب ود رد ار صخشم یم توافتم ،توافت
تیبسن راچد ،دناوخ تسا هدش ییارگ
ی هک اک ی
اتن و مزاول زا ی
ج تئارق ذپ ی ر ی د ی ن هدوب و د زا ی هاگد تفرعم هناسانش
، .تاسا دودرام و لطاب
ساسا دقن ی بسن هب هک ی
ت ارگ یی دراو دواب دهاوخ فاانتم ،
ی ازاملاا اسکوداراپ و ی
لاک و ندواب
ودوخ ی نار زاس ی ؛تسا نا ی
نع ی مزلا نا مداع ،شدواخ هاب تباسن نا لوماش زا ام
ی ا ای د
( ،یسابع 1381 : 105 .)
ای ن د ی هاگد ا رب هولاع ، ی
هکن فسلف رظنم زا ی
تفرعم و تخانش
ی تاسا لطاب
؛ د راظن زا ای
ن
لطاب مه یم بوسحم
دوش ارچ ؛ بسن رگا هک ی
ارگ یی د رظن زا ی ن دناسپ و لوابقم ، ی
هد ،داشاب
مزلا ۀ اده و تسا بتک لازنا و لسر لاسرا ندوب وغل نا ی
ت هلا ی رد لمع عانتمم ام ی دواش
( ،یسابع 1381 : 105 ) تیبسن اریز یلصا نا رب ینتبم هک( ینید نامیا اب هن ییارگ
ۀرازاگ نیرت
هن و دوب دهاوخ راگزاس )تسا نا لوبق و دنوادخ ییاتکی تباث ۀرازگ هب توعد ،نایدا ۀمه یم نا اب چیه ناوت
؛درک نییبت ار یرورض و تباث داقتعا
)مجنپ دقن تاابث ناامیا یاواتحم ،یانید ۀابرجت یگدنوشرارکت تیصاخ لیلد هب یتقو
تشادن ( :تروص نا رد )تسا هدرک ناعذا نا هب یرتسبش هک ۀابرجت ااب دیااش ،نا راه ارایز ؛یدنمشزرا هن و دراد تسادق هن ،درف ینونک نامیا ًلاوا
رما و دشاپبورف یرگید یم هن و تسا سدقم هن ،یشاپورف ۀناتسا رد
دناوت هب اباثم راما کای ۀ
اکتا
؛دشاب رثؤم و دیفم ،یندش هب ًایناث لومش لیلد ۀزادانا هاب ،یانید ۀابرجت زا یشان تایهلا ،ینید ۀبرجت یناسنا یریذپ
یناسنا سوفن (
هاب .تاشاد داهاوخ رثکت و ریثکت تیلباق )ینید ۀبرجت بحاص رادنید ناسنا
عم نیا انعمرگید هب .دوب دنهاوخ رادروخرب هناگود تایهلا زا ،یحیسم درف ود هک ان
« دادعت هب
لباق نید و تایهلا ،نانیدتم تشاد دهاوخ دومو هضرع
» ،هانپورسخ(
1390 : 327
؛)
درف ره ًاثلاث هب
اهنت صخش ره ینید ۀبرجت و یی هاب
ترواص و یتاسرد یاانبم ،هاناگادم
تم تایهلا و عونتم نایدا یتسار تاقیقح و تفرعم ،تینلاقع ،قطنم ۀزوح و دوب دهاوخ رثک
؛دش دهاوخ یقلت لیطعت هراومه ۀزوح ،نایدا رد )مشش دقن یم هرگ ینید ۀبرجت هب ار نامیا یرتسبش
لاکشا هاگدید نیا هک دنز رایز یاه
:دراد ار یمن هچرگ)مکی
رااصحنا ،درادن ینورد و ینطاب ۀبرجت اب یدنویپ چیه نامیا تفگ ناوت
هبرجت رد نامیا تلاااح و یاحور برااجت رد ناامیا راصحنا .تسین ینتفریذپ یرشب یاه
بواسحم نا یلاصا ملواقم هاک تاسا ناامیا یاتفرعم رصنع نتفرگ هدیدان یانعم هب یناور یم دوش ( ،یلاعف 1381 : 35 )
؛
هبرجت یرادنید ساسا و لصا هک اعدم نیا)مود دوب دهاوخ نا مزلتسم ،تسا ینید یاه
تعا هک هزوما و تاداق لد زا هاک تاسا هانوگچ لااح .داشاب هابرجت نا جیااتن زا ینید یاه
هبرجت بذک و قدص تایعدم ،یتفرعمریغ یاه یام هتفرگ هجیتن ینید قیاقح و رادرب
؟دنواش
،نارگید و نوسرتپ(
1376 : 43
؛)
هبرجت)موس ینورد تاساسحا و اطاوع ،اه هب
ه ی چ هامو یانید فرااعم و تادااقتعا زا
یداینب موهفم هب مئاق اهنا اریز ،دنتسین رت دنتسه
هزواما هب عامرا نودب اذل و1
،یاتفرعم یااه
درادن نییبت و ایصوت ناکما اهنا یانعم و عوضوم ،تیفیک (
،نارگید و نوسرتپ 1376
: 43
؛)
)متفه دقن یااهزاین هاب هاموت ،یرتسبش دزن نید زا یناسنا تئارق یلصا ینابم زا یکی
یام رییغت یمدا یاهزاین ،نامز رییغت اب ،یو هاگن زا هک تسا هدوب ناسنا مااکحا اذال و دابای
یامن رصاعم ناسنا راک هب اهنا کنیا و دوب لوزن ۀنامز یاهزاین هب رظان ،ملاسا ردص رد .دایا
فگ دیاب انبم نیا دقن :ت
رد ا ی هکن ناسنا اه و ی گژ ی ،ااه ن ی ،ااهزا لباق ای ت ااه و دانمناوت ی ااه ی
کرتشم ی راد ن
،د من ی ناوت درت ی د درک . نینچمه تلاوحت
ی هک رد گدنز ی نااسنا خر ام ی ،داهد
رادم ناسنا ی ت ار نوگرگد من
ی نک د . رب ا ی ن
،ساسا عضو ناق و ن ییاه هک دناوتب رد راه اراش ی ط
نامز ی و ناکم ی وگخساپ ی ن ی اهزا ی صا ی ل و ناکمارف ی - نامز ی ناسنا ،داشاب هاب رواط لاماک
ناکما ذپ ی ر تسا .
زا وس ی د ی
،رگ ناق و ن یاه هلا ی زا ملع ب ی نارک دنوادخ همشچرس م
ی گ ی
؛در دنوادخ ی هک
رفا ی راگد ناسنا و هب مه ۀ داعبا و رارسا دومو راشب هااگا ؛تاسا ماه ن ی ااهزا ی تاباث وا ار
م ی دناد و مه ن ی اهزا ی غتم ی ر وا ار . رد تن ی هج م ی دناوت ناق و ن اه ار هب هنوگ ا ی عضو دنک هک ماه
وگخساپ ی ن ی اهزا ی تباث ناسنا دشاب و مه وگخساپ ی ن ی اهزا ی غتم ی ر وا ،ینااگیاپلگ یناابر(
1392 : 130 - 129 .)
هجیتن یریگ نید زا یناسنا تئارق قواف اای یتناس تئارق ربارب رد
ناید زا ینااسنا یرتاسبش هاکنانچ–
یم دیوگ - یگژیو دقاف و تسا ینید ۀبرجت و زاین رصنع ود رب ینتبم و دراد رارق ناید یااه
شناوخ نیا رد نید ینعی ،یتنس شناوخ رد هاب هتسباو و رادیاپان ،یرصع
هانامز بواسحم
1 . هب ناونع دنلئاق زین ینافرع دوهش و اشک رد هنومن ماداام
ی هاک و یناطیاش سوااسو عاوانا زا یتخاناش کلااس
سیبلت و اهریوزت ش سواسو دیاش ،دشاب هتشادن سیلبا یاه
زا .درایگب هابتاشا ناافرع دوهاش و ااشک اب ار ناطی
نیا .دنتسه ینیشیپ میهافم هب مئاق ،ینافرع دوهش و اشک ای یبرجت یاهدادیور زین یلمع نافرع رد ور
یم دوش زا . ا ی ن ور دراک نییعت نید یارب ریسفت نودب و نودم و تباث لوصا دیابن یرتاسبش .
قتعم و دریذپ تروص نید رد یزاسزاب و یرگنزاب دیاب هک تسا د هلا
ی تا یگدنز زا هراومه
ناسنا ینید براجت و نانا زاین ،اه یم ریثأت ناش
تیدوداحم هاب هموت اب نینچمه .دریذپ یااه
ناکما یناکمارف و ینامزارف یعامتما ماکحا عضو ،عماوم یناکم و ینامز ساپ .تاسین ریذپ
اب ،لاح همه رد دیاب شزرا ،اهرو
فرااعم و موالع اب ًلاوا ات درک یبایزرا ار ینید لامعا و اه
نایب ًایناث و دنشاب هتشادن تافانم یرشب هابرجت ۀداننک
.داشاب یوانعم کولاس و یانید یااه
مهم هب .تسا ینید ۀبرجت رب دیکأت ،نید زا یناسنا تئارق ۀفلؤم نیرت یم رظن
نیاب طالخ دسر
زا ،زین نید و نامیا مه
ی اجن یم یشان یم نامیا .دوش یصخش و یساسحا ،یبلق رما کی دناوت
هئارا نید یلو ،دوش دادملق هرازگ ۀدنهد
یم کمک ناسنا هب هک تسا ییاه یاهلا ریسم رد دنک
ییاناوت یلصا .دنک افوکش همو نسحا هب ار دوخ یاه ،ناید زا ینااسنا تائارق دامایپ نیرات
مدع هرازگ تابث مدع ،ینید یاه
اوتحم تابث یراصع ،یاحو ۀدایدپ نداناوخ یناسنا ،نید ی
هزوما ندوب هاب ناید یریذاپرثکت و یانید براجت زا تایهلا ندوب رخأتم ،ینید تایهلا و اه
یقااب ناید مان هب یزیچ ،اهدمایپ نیا شریذپ اب هک تسا ینید ۀبرجت نابحاص سوفن دادعت یمن .دوش تئارق ات دنام
همانباتک 1 . ( دمحا ،یتشهب 1386
فسلف .) ۀ د ی .باتک ناتسوب :مق ،ن
2 . نارگید و لکیام ،نوسرتپ (
1376 .) د داقتعا و لقع ین
ی ممرت ، ۀ میهارابا و یاقارن دمحا
نارهت ،لوا چ ،یناطلس :
.ون حرط
3 . داوم ی لما ( للهادبع ،ی 1372
رش .) ی تع رد آ یی ن ۀ تفرعم .ءامر یگنهرف زکرم :نارهت ،
4 . ( اااااااااااااااااااا 1375
بت .) یی ن هارب ی ن تابثا .ءارسا :مق ،ادخ
5 . ( اضردمحم ،یکلمارق یکاخ 1390
.) اهدرکراک ی د ی ن زا رظنم لدم لحت ی ل ا ی ا م د ی ن ی ،
پاچ سایقم یرظن ینابم :باتک رد هدش یرلاااس اضردمحم ششوک هب ینید یاه
و راف
.هاگشناد و هزوح هاگشهوژپ :مق ،ناراکمه 6 . ( نیدالاءاهب ،یهاشمرخ 1372
.) د ی ن هوژپ ی : ر تفد لوا ۀاسسؤم :ناراهت ، و تااعلاطم
.یگنهرف تاقیقحت 7 . نیسحلادبع ،هانپورسخ (
1381 ز.) ی تخاسر اه ی تئارق ذپ ی راگنار ی د ی لااس ،تااسبق ،ن
رامش ،متفه ۀ
23 : 23 - 10 .
8 . ( اااااااااااااااااااا 1390
ملاک .) دج ی د ا ب ور ی در ک ملا سا فرااعم :ماق ،مود چ ،ی
.یملاسا 9 . ( یلع ،یناگیاپلگ ینابر 1392
.) دقن ارآ ی تونمره ی ک ی رت سبش د هتجم ی
:ناراهت ،لوا چ ،
.ناوم ۀشیدنا نوناک 10 . س ،ییابطابط ی
د سحدمحم ی
ن ( 1372 ملا.) ی از ف ی سفت ی آرقلار مق ، : .هیملاسلاا بتکلارد
11 . ( کباب ،یسابع 1391
.) برجت ۀ د ین ی تونمره شخرچ و ی
ک ی .سمره :نارهت ،
12 . یلو ،یسابع للها
( 1381 .) دنا ی ش ۀ د ین ی تئارق و ذپ ی ر ی مشش لاس ،دقن باتک ، راماش ،
ۀ 3 :
106 - 89 .
13 . دمحم ،یلاعف یقت
( 1381 .) ای ام و شلاچ اه ی رصاعم ، ،لوا چ ماق : و تااعلاطم زاکرم
شهوژپ اه ی .هزوح یگنهرف
14 . ( زلاچ کیردرف ،نوتسلپاک 1388
را ت .) ی خ ف سلف :ناراهت ،یرواشا شوایراد ۀاممرت ،
.شورس 15 . ( ینوت ،نیل 1380
رات ).
ی خ رکفت سم ی ح :نارهت ،نایرسا تربور ۀممرت ،ی .نازورف
16 . ( دمحم ،یرتسبش دهتجم 1379
دقن ).
ی رب تئارق مسر ی زا د ی .ون حرط :نارهت ،لوا چ ،ن
17 . ( ااااااااااااااااااااااااا 1376
.) ای ام و دازآ ی .ون حرط :نارهت ،لوا چ ،
18 . ( ااااااااااااااااااااااااا 1381
.) تونمره ی
،ک باتک و تنس .ون حرط :نارهت ،
19 . ( ااااااااااااااااااااااااا 1393
آی .) ا دنوادخ د ی ن لزان هدرک یاصخش یامنرات؟تسا
.یرتسبش دهتجم دمحم 20 . ( ااااااااااااااااااااااااا 1379
.) اهربا رد زاورپ ی
نتسنادن رامش ،نایک ، ۀ
52 دادراخ ،
.ریت و 21 . ( ااااااااااااااااااااااااا 1383
تلامأت ).
ی نا سنا تئارق رد ی
د زا ی ،ن
،لوا چ ناراهت :
.ون حرط 22 . ــــــــــــــــــــــــــــــــ 2014
.)
http://www.pezhvakeiran.com/maghaleh-
59072.html .
23 . ( دمحم ،ییاضردمحم 1395
.) اضردمحم دمحم مود دقن یی
هرااپ رب ا ی ارا زا ی داهتجم
رتسبش .ی
24 . و ی ن توف دوارپ (
1377 .) برجت ۀ د ین ی
، ممرت ۀ سابع ی نادز ی م :مق ، ؤ سس ۀ گنهرف ی .هط
25 . نیسح ،یناهفصا بغار ( دمحم نب
1392 مجعم .)ق
تادرفم ظافلا .نایلعامسا :مق ، آرق
26 . ( نیدلارخف ،یحیرط 1362
.) عمجم رحبلا ی ن .یوضترم :نارهت ،