Investigating of Groundwater Quality Using Multivariate Statistical Methods in Aquifer of Ardabil Plain

(1)

(2)

هدکشناد یعیبط عبانم و یزرواشک

یشزومآ هورگ بآ یسدنهم

تفایرد یارب همان نایاپ هجرد

دشرا یسانشراک

یشکهز و یرایبآ شیارگ بآ یسدنهم هتشر

یسررب تیفیک

بآ ینیمزریز اب

هدافتسا زا

شور یاه

یرامآ دنچ

هریغتم رد

ناوخبآ تشد

لیبدرا

رگشهوژپ :

شخباضف نیهاش

امنهار داتسا :

لوسر یلع هداز

رواشم داتسا :

یناضمر داوج نایلیعامسا یدهم /مدقم

هام نابآ 9911

(3)

رثا تیکلام و تلاصا گرب دام قوقح یمامت یونعم و ی

بترتم ،تاراکتبا ،جیاتن رب

یروآون و تاعارتخا ، هوشه ژیا یا نا نا ییییشان ِیاه

هب قلعتم یییبدرا ققم هااگشناد

یم بلطم لقن .دشاب

یان رکذ اب و هط وبرم تارّرقم تی اع ر اب ،رثا ژیا نا داتس ا یان ،یلیبدرا ققحم هاگش ناد و ش ناد و امنهار

.تسا عناملاب

بنا نیا خباگاض یهاگش

ناد هتخومآ سانیشراک

ی دشرا

هتییشر بآ یگگسدنهم

یارگ یگگشکهز و یرایبآ

هدکییشناد

ی یعی طبانم و یزرواگگشک یییبدرا ققم هااگگشناد

هب

هرامییش ییو ییشناد

4026499269 خیرات رد هک

0 8/ 44/ نا

نایاه همان

"ناونع تحت دوخ یلیییصحت یگگسررب

تیفیک

بآ ینیمزریز اب

هدافتسا زا

شور یاه یرامآ دنچ

هریغتم

رد ناوخبآ تشد

لیبدرا هدومن عافد

یم دهعتم ،یا یوش

"هک 9 ژیا ) نایاه

همان چیه تفایرد يارب ًلابق ار كردم هنوگ

رد ییییشهوشه تی اعف هنوگره ناونع هب ای الییییصحت هاگشناد ریاس یشهوشه و یشنومآ تاسسؤم و اه

و لخاد

هدومنن هئارا روشک نا جراخ .یا

2 نایاه تایردنم یمامت یقییس و تّحییّ تی ولییسم ) همان

یم هدهع رب ار دوخ یلیصحت .یریگ

9 ژیا ) نایاه

همان ییسوت هدییش یا نا هوشه لییّاح ،

یم بنا نیا .دشاب

4 ایییشهوشه و املع ياهدرواتیییسد نا هك يدراوم رد )

هدومن هدااتیسا نارگید قباطم ،یا

تارّرقم و باوض

عبنم یان ،یملع یرادتناما لّ ا تیاعر اب و هطوبرم تسرهف و ژتم رد ار نآ تاصخشم ریاس و هدااتسا دروم هدومن ركذ عبانم .یا

5 ای هدااتسا دصق ،لیصحت نا تغارف نا دعب هچنانچ )

هرهب هنوگ ره عارتخا تبث ،باتك رشن نا یعا يرادرب

ژیا نا ... و نایاه

همان اد ار هنوح نا ،یشاب هتش

،یلیبدرا ققحم هاگییشناد یرواّنف و اییشهوشه تنواعم .ییامن ذخا ار ینلا ياهنو م

6 هئارا ترویّ رد ) ه اقم

ژیا نا جرختسم نایاه

همان

یامه رد سنارانک ،اه

ییامهدرگ ،اهرانیمس ،اه و اه

رانك رد ار یلیبدرا ققحم هاگشناد یان ،تلا م عاونا د( ناگدنسیون یان )رواشم و امنهار دیتاسا و و شنا

.ییامن رکذ 7 تباث قوف دراوم لاخ ،انامن عطقم ره رد هچناینچ )

( نآ نا ایییشان بقاوع ،دویییش نا

كردم لاطبا هلمی

(4)

الیییصحت ار )... و هاگییشناد ییسوت تیاکییش حرط ،

ام یم نا م ار یلیبدرا ققحم هاگشناد و یریذه یناد

م تارّرقم و باویییض قباطم بنا نیا اب راتفر هطوبر

.دیامن

شخباضف نیهاش اضما خیرات

(5)

هدکشناد یعیبط عبانم و یزرواشک

یشزومآ هورگ بآ یسدنهم

نایاپ همان

ارب ی رد ی تضا سانشراک هجرد ی

دشرا

رد یرایبآ یارگ بآ یسدنهم هتشر و

یشکهز

:ناونع

یسررب تیفیک

بآ ینیمزریز اب

هدافتسا زا

شور یاه یرامآ

دنچ هریغتم

رد ناوخبآ تشد

لیبدرا

:رگشهوژپ

شخباضف نیهاش

نارواد هتیمك هدش بیوصت و يبایزرا نایاپ

همان اب

هجرد یلاع

و مان مان یگداوناخ هعترم

يهااشناد تمس

ءااما

هداز لوسر ییع رایشناد

سییر و امنهار داتسا نارواد هتیمک

ناامر داوج ی

مدقم رایداتسا

داتسا رواشم

نایییعامسا یدهم رایداتسا

رواشم داتسا

اسهم نسح یناشاکروپ رایداتسا

رواد

هام نابآ6 9911

(6)

(7)

ناونع و مان :روآدیدپ بآ تیفیک یسررب

شور زا هدافتسا اب ینیمزریز لیبدرا تشد ناوخبآ رد هریغتم دنچ یرامآ یاه

/ شخباضف نیهاش

داتسا امنهار : لوسر یلع هداز

داتسا :رواشم نا یناضمر داوج

نایلیعامسا یدهم /مدقم

خیرات :عافد 6

8/ 99/

دادعت حفص 116 :تا

.ص

نایاپ هرامش :همان

/بآ یسدنهم هورگ همان نایاپ هرامش

:هدیکچ :فده ،شهوژپ نیا زا فده شور زا هدافتسا

یارب ،هریغتم دنچ یرامآ یاه بآ عبانم تیفیک لیلحت و یسررب

لیبدرا تشد ینیمزریز .دوب

شور :شهوژپ یسانش یارب

لیبدرا تشد ینیمزریز بآ تیفیک لیلحت و یسررب ،

دادعت بآ عبانم زا هنومن92

عمج لیبدرا تشد ینیمزریز نوی تظلغ و یروآ

نوی ،یلصا یاه نیگنس تازلف یخرب و یعرف یاه

، هزادنا ریگ ی

شور زا هدافتدسا اب ب دس .ددش هشوخ لیلحت ،یگتتسمه یارر لمادش ،هریغتم دنچ یرامآ یاه

لیلحت و یا

.دش لیلحت هعلاطم دروم هقطنم ینیمزریز بآ تیفیک رب رثوم لماوع ییایمیشوئژوردیه ،یلماع هتفای اه : یترت هب یگتتسمه یاراد رفتف و ویساتپ اب بینسرآ ،رصانع یگتتسمه یاردر بیرتام ادسا رب

/515 و0 /522 داد ناشن 0 اب ویتیل .تشاد ینییاپ یگتتسمه رصانع مامت اب ویراب . لک ،یکیرتکلا تیاده

،ویت

یترت هب یگتدددتسمه یاراد رلک و درگوگ ،ویددددس /766

،0 /725 ،0 /725 ،0 /720 و0 /709 داد نادددشن 0 .

،نینچمه یترت هب یگتدددتسمه ویدددتلک و یکیرتکلا تیاده ،ویزینم ،درگوگ اب نددسیلوم /666

،0 /527 ،0

/509 و0 /500 هددشوخ لیلحت رد مارگوردند رادومن .داد نادشن0 ن ،یا

هنوم ویددتقت ازجم هورگ ود هب ار بآ یاه

درک دادعت . و لوا هشوخ رد هنومن21

هس هشوخ رد یکیرتکلا تیاده نیگنایم .تفرگ یاج مود هشوخ رد هنومن

یترت هب مود و لوا و9967

هدددشوخ نیب توافت نتفای تهج .دوب رتم یتنادددس رب بنمیزورکیم5550 زا اه

.دش هدافتسا ر یاپ و رلوش مارگاید یلو تشاد رارق یسسانم هدودحم رد برش رظن زا لوا هشوخ رد رلوش رادومن

،ینویتاک رظن زا لوا هشوخ رد .دوب سانمان هدودحم رد مود هدشوخ رد هنومن دصرد61

،یمیدس اه دصرد94

و یمیددتلک ،ینوینآ رظن زا و دندوب یسیکرت هراددتخر یاراد دددصرد97

/5 هنومن دددصرد94 یب اه

،هتانبرک 97

و هرورلک دصرد /5

هنومن مامت ،ینوینآ و ینویتاک رظن زا مود هشوخ رد .دندوب یسیکرت هراتخر یاراد دصرد45 ه

ا

،یلماع لیلحت شخب رد .دندوب هرورلک و یمیدس هراتخر یاراد /99

ینیمزریز بآ تیفیک تارییغت زا دصرد77

راو نیرتدشیب لماع نیلوا .دوب لماع راهچ ریثات تحت لیبدرا تدشد ( بنای

/51 بنایراو و تشاد ار ددصرد95

یترت هب مراهچ ات مود لماوع /29

،20 /54 و90 /65 هب ددصرد7 لماش لوا لماع رب رثوم رصانع .دمآ تدسد

تیاده ،ویدس ،ویزینم ،ویدتلک تسثم یلماع یاهراب اب وینلس و ویتیل ،رلک ،درگوگ ،یکیرتکلا

،نینچمه .دندوب

لمادش مود لماع رب رثوم ردصانع موس لماع رب رثوم رصانع ،تسثم یلماع یاهراب اب بینسرآ و رفتف ،ویدساتپ

یب لمادش رصانع ،یفنم یلماع یاهراب اب یور و هتیدیسا و تسثم یلماع یاهراب اب ویدناکسا و ویتلیس ،تانبرک

دوب تسثم یلماع راب اب تارتین و تافلوس و یفنم یلماع راب اب ویداناو لماش مراهچ لماع رب رثوم .دن

هجیتن :یریگ ،ویتلیس ،ویدناکسا ،ویراب ،بینسرآ دننام یتازلف تظلغ ،یگتتسمه یاردر بیرتام ادسا رب

و ویداناو ردصنع نوی اب ینادنچ یگتدتسمه یور تدشادن یلدصا یاه

دن زا ردصانع نیا دورو رب تلالد رما نیا هک

ولآ قیرط ندسیلوم و ویتیل رصانع .تشاد یناتنا تیلاعف زا یشان یگد ی اب ییالاب ًاتستن تسثم یگتتسمه

نو یاه

(8)

تیلاعف زا یدشان رما نیا هک دنداد نادشن یلدصا نیمز یاه

.تسا یسانش هشوخ لیلحت

تشد ینیمزریز بآ ،یا

بآ فرعم لوا هورگ هک درک ویتقت ازجم هورگ ود هب ار لیبدرا فرعم مود هورگ و قیمع و نیریش ینیمزریز یاه

بآ یتخس اب رودش ینیمزریز یاه تحت لیبدرا تشد ینیمزریز بآ تیفیک تارییغت ،یلماع لیلحت رد .دوب الاب

یلصا لماع راهچ ریثات تفرگ رارق

نیمز لوا لماع هک نیمز موس و مود لماع ،داز

ناتنا و داز مراهچ لماع و داز

طقف ناتنا داز دوب .

هژاو :یدیلک یاه بآ

ینیمزریز یاه شور ،نیگندددس تازلف تظلغ ،

یرامآ یاه

،هریغتم دنچ تدددشد

لیبدرا .

(9)

تسرهف لاطم

-1 همدقم و فده ...

...

11

-1 -1 همدقم ...

...

11

-1 -2 ترورر قحت ی ق ...

...

11....

-1 -3 تالاوس قحت ی ق ...

...

11

-1 -4 ررف ی تا قحت ی ق ...

...

02...

-1 -5 فادها قحت ی ق ...

...

02

-1 -6 راتخاس اپ ی نا همان ...

...

02

-0 ناسم ی و پ ی ش ی هن قحت ی ق ...

...

00

-2 -1 همدقم ...

...

00

-2 -2 ناسم ی رظن ی ...

...

00

-2 -2 -1 بآ اه ی ز ی مزر ی ن ی ...

...

00

-0 -0 -0 گدولآ ی بآ اه ی ز ی مزر ی ن ی ...

...

03....

-0 -0 -0 -1 گدولآ ی رد رثا تازلف گنس ی ن ...

...

05

-0 -0 -0 -0 گدولآ ی رد رثا اهدوک و مومس ش ی م ی ا یی ...

...

06.

-0 -3 شور اه ی رامآ ی دنچ غتم ی هر ...

ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

-0 -3 -1 ارر ی گتتسمه ی ...

-0 -3 -0 لحت ی ل هشوخ ا ی ...

ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED..

-0 -3 -3 لحت ی ل لماع ی ...

...

-2 -4 پ ی ش ی هن قحت ی ق ...

...

Error! Bookmark not defined.

-0 -4 -1 پی ش ی هن قحت ی ق لخاد ی ...

...

E^RROR!BOOKMARK NOT DEFINED.

(10)

-0 -4 -0 پی ش ی هن قحت ی ق جراخ ی ...

...

ERROR!BOOKMARK NOT DEFINED.

-3 شور قحت ی ق ...

...

-3 -1 همدقم ...

...

-3 -0 هدودحم دروم هعلاطم ...

ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.....

-3 -0 -1 تاصخشم هروح

ناوخبآ ...

-3 -0 -0 مز ی ن سانش ی تشد ...

-3 -0 -3 تهج رج ی نا بآ اه ی ز ی مزر ی ن ی ...

-3 -3 طاقن هنومن رادرب ی زا بآ ز ی مزر ی ن ی ...

-3 -4 هنومن رادرب ی و زجت ی ه هنومن اه ...

-3 -4 -1 اهرتماراپ ی دروم هزادنا گ ی ر ی ...

-3 -4 -0 شور و هوحن هزادنا گ ی ر ی ...

-3 -5 رصانع دروم لانآ ی ز رد ثحاسم رامآ ی ...

-3 -6 شور اه ی رامآ ی دنچ غتم ی هر ...

-3 -6 -0 لحت ی ل هشوخ ا ی ...

-3 -6 -3 لحت ی ل لماع ی ...

...

-3 -6 -3 -1 هشقن زوت ی ع ناکم ی تما ی زا ی لماوع ...

ERROR! BOOKMARK NOT

DEFINED.

-4 اتن ی ج و ی هتفا اه ی شهوژپ ...

ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED...

-4 -1 همدقم ...

...

-4 -0 اتن ی ج لانآ ی ز ه ی شورد ی م ی ا یی بآ ...

-4 -3 هدافتسا زا شور اه ی رامآ ی دنچ غتم ی هر ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. ..

(11)

-4 -3 -0 لحت ی ل هشوخ ا ی ...

-4 -3 -0 -1 رادومن مارگوردند ...

-4 -3 -0 -0 رادومن اپ ی ر و رلوش ...

...

10

-4 -9 -9 لحت ی ل یلماع ...

...

75.

-4 -3 -3 -1 رتام ی ب لماوع ...

-4 -3 -3 -0 هشقن زوت ی ع ناکم ی تما ی زا ی لماوع ...

ERROR! BOOKMARK NOT

DEFINED.

-5 ثحب و تن ی هج گ ی ر ی ...

...

-5 -1 تن ی هج گ ی ر ی لک ی ...

...

-5 -2 پ ی تاداهنش ...

...

-6 عبانم ...

...

(12)

تسرهف و ویالع هتوک تشون اه

:اسراپ

نایاپ هلاسر و همان

(13)

لودج تسرهف اه

3لودج 1- - تاصتخم طاقنUTM

هنومن رادرب ی رد هودحم تاعلاطم ی رد تشد بدرا ی ل ...

51

4لودج 1- - هصالخ ا ی زا رامآ اتن ی ج زجت ی ه ش ی م ی ا یی هنومن اه ی بآ زی مزر ی ن ی ...

51

4لودج 0- - هصالخ زجت ی ه ش ی م ی ا یی هنومن اه ی بآ ز ی مزر ی ن ی ...

...

62

4لودج 3- - رتام ی ب گتتسمه ی بام ی ن هداد اه ی ش ی م ی ا یی ...

...

63

4لودج 4- - رتام ی ب لماع اه ...

...

11

(14)

تسرهف لکش اه

3لکش 1- - هشقن عقوم ی ت هقطنم دروم هعلاطم ( هعلاطم دروم ی تشد بدرا ی ل ...

46

3لکش 0- - هروح خبآ ی ز تشد بدرا ی ل هب هارمه هشقن مز ی ن سانش ی ...

...

41

3لکش 3- - هشقن تهج رج ی نا بآ اه ی ز ی مزر ی ن ی ...

...

41

3لکش 4- - عقوم ی ت طاقن هنومن رادرب ی بآ ز ی مزر ی ن ی ...

...

52

3لکش 5- - حاون ی هن هناگ ت ی پ بآ ز ی مزر ی ن ی رد د ی مارگا اپ ی ر ...

...

55

4لکش 1- - رادومن هشوخ ا ی هنومن اه ی عبانم بآ تشد بدرا ی ل ...

...

11

4لکش 0- - رادومن رلوش رد هشوخ لوا ...

...

13

4لکش 3- - رادومن اپ ی ر رد هشوخ لوا ...

...

14

4لکش 4- - رادومن رلوش رد هشوخ مود ...

...

15....

4لکش 5- - رادومن اپ ی ر رد هشوخ مود ...

...

16

4لکش 6- - هشقن زوت ی ع ناکم ی تما ی زا ی لماع لوا هب شور نزو هد ی وکعم ...

11

4لکش 1- - هشقن زوت ی ع ناکم ی تما ی زا ی لماع مود هب شور نزو هد ی وکعم ...

10

4لکش 1- - هشقن زوت ی ع ناکم ی تما ی زا ی لماع موس هب شور نزو هد ی وکعم ...

14

4لکش 1- - هشقن زوت ی ع ناکم ی تما ی زا ی لماع مراهچ هب شور نزو هد ی وکعم ...

15

(15)

تسویپ تسرهف اه

ددددلا تدددددددسوددددیددددپ بددددی تددددیددددکددددلاددددم و تددددلادددددددصا :ف

هدددددددددددددددددددددددددددددددددددددددددددددلادددددددددددددددددددددددددددددددددددددددددددددددسر

...

..

...

25

(16)

-1 فده و همدقم

-1 -1 همدقم

هقطنم ره رد ینیمزریز بآ تیفیک تارییغت هعلاطم

، .تدددسا رادروخرب یناوارف شزرا زا

لاس رد یدرف تشادهب شیازفا و یتعنص تاجناخراک ثادحا زورب و فرط بی زا ریخا یاه

بالدراف عفد و یلادتکدشخ بآ تیفیک ،رگید فرط زا یزرواشک و یتعندص ،یرهدش یاه

تدددسا هداد رارق ریثات تدحت ار نآ تدیمک یتح و ینیمزریز رودددشناد(

،ناراکمه و یقوثو

. 9910 بآ اه ی ز ی مزر ی ن ی سط عبانم زا ی

ع ی رظن زا هک دنتته ژولوکا

ی داصتقا و اراد ی ی تیمها

یم یدنمدشزرا عبانم نینچ .دندشاب ارب

لیمکت ی دسوکا

ی وتدت اه

، گدنز همادا ی

زرواشک ، ی

،

و تعندص یتح

تددشادهب مها

ی ت هب ییازددس .دنراد ز بآ ی مزر ی ن ی یم یفیک ظاحل زا دناوت

ب ر

رثا لاعف ی ت اه ی زروادشک ی و لوت ی د باتپ ، تیلاعف تفرشیپ یاه

تعنص

،ی غت یی ر تا پ ششو و

ربراک ی مز ی ن

، ثات تحت ی ر گ رارق ی در ایراد و اچگن(

،1

. 2090

وه اب نامز ا هلمجزا اهروشک هعدسوت ی

،نار لئاتم گدولآ هدرتتگ ی

ا بآ ی اج د هدش تسا و

ای ن گدولآ ی هن غت اب تددسا نکمم اهنت یی

تار ف ی ز ی ک ی و ب ی ژولو ی ک ی رمه ا ه کلب ،دددشاب هب ه

لد ی ل

ازف ندددش لح ی

هدن ی مددس داوم ی

و رد بولطمان ،بآ

داجیا ناکما گدولآ

ی ددش ی م ی ا یی ن ی ز ب ه

دیآ دوجو .

ای ن د ر لاح ی گدولآ هک تددسا ی

بآ اه ی ز ی مزر ی ن ی ا دعب ز هاچ نددددش هدولآ اه

ی

بآ بردش اساندش یی م ی و دنوش ا عفر ی ن گدولآ ی تب راک ی را زهرپ ی هن و نالوط تدم ی سا

و ت

لغا نامز

،ی گدولآ ی خدددشت ی ص م هداد ی گدولآ عفر هک دودددش ی

رقت ناوخبآ ی

س

ًا غ ی ر نکمم

یم دشاب ،جیئان و یفسوی(

.9956

بآ ینیمزریز تیلاعف رد ار یمهم شقن

تیلاعف رگید و یرور ماد ،یزروادددشک یاه یاه

1-Negtcha and Daria.

(17)

فده و همدقم لوا لصف 11

یم افیا یدیلوت هب .دنک

رد شراب نازیم ،دراد رارق بشخ و مرگ ویلقا رد ناریا هک نیا لیلد

رودشک نیا خساپ

یوگ شخب زاین یمن ار یتعنص و یرور ماد ،یزرواشک یاه

هدمع و دنک ا

ی

یم نیمات ینیمزریز بآ عبانم زا هدافتددسا اب روددشک یبآ زاین زا دوددش

یرایدنفددسا(

ابآرد و د

،ناراکمه . 9919

زا زین لیبدرا تشد یب هدعاق نیا

هب و هدوسن یصن ندوب زیخلصاح لیلد

ییاناوت نتدددشاد و ،یرور ماد و یزروادددشک هنیمز رد هنیهب یاه

لغا نیا یدددرارا یربراک

تیلاعف ار تدشد یم لیکشت یزرواشک یاه

لاس رد .دهد ندوسن یفاک هب هجوت اب ،ریخا یاه

هاچ ،هقطنم رد شراب همین و قیمع یاه

رد یناوارف قیمع هدددش رفح تددشد دطددس

اب هک دنا

تددشادرب یب یاه

( هیور ندمآ نییاپ ثعاب دازام تددشادرب لاددس رد عکمرتم نویلیم95

بآ دطدس دیددش شخب زا یخرب رد ینیمزریز یاه

تدشد یاه هددش

تسا . هب لیلد نیمه

هاچرفح همین و قیمع یاه هدددش مالعا عونمم لیبدرا تددشد رد قیمع

هب .تددسا نیمه رطاخ

،رما الطا بآ دطدددس تفا زا قیقد تاع تهج لیبدرا تدددشد ردددساتردددس رد ینیمزریز یاه

تدددشادرب زا یریگولج یب یاه

بآ زا هیور هب یتایح و وهم یمادقا ،ینیمزریز یاه

بادددتح

یم دیآ یرایدنفسا(

،ناراکمه و دابآرد .9919

-1 -2 یققت ترورض

بآ تیفیک قیرط زا ینیمزریز یاه

رد هداد خر یعیسط یاهدنیآرف هرفددس

ینیمزریز یاه

تیلاعف و ینوی لداست ،یندعم داوم لالحنا و شراب(

یم یبایزرا ینادتنا یاه لاسقا( دوش

و1

تیلاعف یپ رد بآ تیفیک شهاک دوجوم بآ عبانم ،یناتنا ویقتتمریغ و ویقتدتم یاه

یم شهاک ار دهد

یلم تینما و وتتیدسوکا ،نادتنا تمالدس رتدشیب شهاک نیا . دیدهت ار

یم رویاموتوس( دنک ،ناراکمه و2

. 2095

بآ ددشنم تخانددش هفلوم زا یکی ینیمزریز یاه

هدافتددسا زا نانیمطا یارب یلددصا یاه

هب ،عبانم زا تدم ینالوط همین و بدشخ قطانم رد هژیو

رد .تسا ناهج رساردس رد بدشخ

دودح ،یناهج ادیقم یم نیم ت ینیمزریز بآ زا ،یرایبآ بآ ددددصرد 49

وجح و دودددش

نآ هنالاس یم لاس رد عکم رتمولیک545

ترسیس( دشاب ،ناراکمه و3

. 2090

1- Iqbal.

2- Sotomayor.

3- Siebert.

(18)

هدولآ نایم زا هدننک

بآ عبانم یاه

،ینیمزریز گنددس تازلف

ی ن هب لد ی ل ینالوط یراگدنام

طیحم رد

، زاب ی تفا ب ی ددشوئژو ی م ی ا یی

، دپ ی هد بذج - بذجاو ی

، ددتناتپ ی ل اددتکا ی ش - ک ،شها

هت

،تددتددشن لالحنا

ذپ ی یر موب تارطخ و تخانددش

ی یم رادروخرب ییازددتب تیمها زا دددشاب

1 اد(

9110 ، وعادهیژ ، ،نارادکمه و2

یلنیچکادف و2099 ،ناراکمه و3

یفرط زا . 2009

یخرب نآ زا هب اه یارب یذغم داوم ناونع اقب

لمع م ی دننک تظلغ رد و ب یاه

ی رتش م ی نناوت د

جوم مومتم ی ت دش ی د دنوش .

ههد رد اب ریخا یاه هب هجوت

لاعف ی ت ناتنا هدرتتگ یاه شیازفا و ی

گنس تازلف تظلغ ی

ن

رد حم ی ط ز ی تدت

، هجوت ققحم ی ن رصانع نیا لرتنک یارب ار یرایتب نارگدشهوژپ و خ هب

دو

لج هدرک تددسا ،ییامه و ولیدروادخ(

،ناراکمه و دورناکددسارددسروپرسکا ،9956 و9919

یدمحم ،لاچرو ک یددسا و روپ . 9919

و رصانع ا دان ی

،مو ن ،بم ،تلاسک ی

لک ، ،مورک ،برس

راب ی

،و نددسرآ ی ب و یور لاعف زا ی ت تاجناخراک تعنددص

ی

، تخوددس ددتف یاه ی

ل ی

، اکطددصا

تددسال ی ب اه

، نغور

،اه یانددص ع هروک و هلابز یاه رد یناددسآ هب زوددس

حم ی ط شخپ اخ رد و

یم هریخذ .دنودش

،هتفای هعسوت و هعسوت لاح رد یاهرودشک رد رثکا

گدولآ یور تاعلاطم ی

تازلف گنددس ی ن رد قطانم یاهرهددش رد ،یرهددش فارت اب گرزب

ی ب عمج و ی ت وکارتم یا رد

تعندص یاهرهدش ی

تددسا هددش ماجنا لادروگ و رموا(

،4

اگو ،2005 ،ناراکمه و5

و2005

6 ام ،ناراکمه و . 2090

ا هب هجوت اب ی

ن هک قمع هعلاطم نونکات ی

رد صودصخ لیلحت و یسررب

ک ی ف ی ت نم بآ عبا

ز ی مزر ی ن ی بدرا تددشد ی

ل زا هدافتددسا اب شور

اه ی رامآ ی دنچ غتم ی هر اب و هتفرگن تروددص

عقوم هدب هدجوت دی

ت و ی هژ ا ی ن دددشهوژپ ماجنا ،تدددشد ی

آرف رتهب تخاندددش تهج ی

اهدن ی

ه ی شوئژورد ی م ی ا یی بدرا تشد ناوخبآ رب لاغ ی

ل رورر ی ن هب رظ م ی .دسر

1 3- - یققت تلااوس

وهم نیا رد تسا رارق هک تالاوس نیرت نآ هب قیقحت

ریز دراوم لماش دوش هداد باوج اه

1- Das.

2- Zhihao.

3- Facchinelli.

4- Omar and Gurdal.

5- Vega.

6- Maas.

(19)

یم :دشاب

-9 یم ایآ

؟درک نییعت ار ینیمزریز بآ تیفیک رب رثوم لماوع ناوت

-2 آ یا ک ی ف ی ت ارب بآ ی زرواشک و برش فراصم ی

؟تسا سانم

-9 آ یا گدولآ ی شان ی لاعف زا ی ت ناتنا ی ثات ی ر ینعم یراد ور رب ی ک ی ف ی ت ز بآ ی مزر ی ن ی

؟دراد

-4 ایآ شور

؟تسا یسسانم شور ،بآ عبانم تیفیک لیلحت رد هریغتم دنچ یرامآ یاه

1 4- - یققت تایضرض

وهم هک تسا هدش هتفرگ رظن رد یتایررف قیقحت نیا رد نآ نیرت

هب اه تسا ریز حرش :

-9 لاعف ی ت ناتنا ی ثات ی ر ازتب یی م رد ی ناز گدولآ ی بآ اه ی ز ی مزر ی ن ی .دراد

-2 م ی ناز گنس تازلف تظلغ ی

ن ب رهش لخاد رد ی

رتش م نآ فارطا زا ی

.دشاب

-9 ک ی ف ی ت ارب بآ ی زرواشک و برش ی

د ناوخبآ ر رهش جراخ

رتهب زا ناوخبآ رهش لخاد

م ی .دشاب

1 5- - یققت فادها

وهم :تسا ریز دراوم لماش قیقحت نیا فادها نیرت

-9 اسانش یی کرب رثوم لماوع ی

ف ی ت بدرا تشد بآ عبانم ی

ل .

-2 لحت ی ل ه ی شوئژورد ی م ی ا یی لیبدرا تشد بآ یگدولآ رب رثوم لماوع شور بمک هب

ه ا ی

رامآ ی دنچ غتم ی هر .

-9 سررب ی ک رب رثوم لماوع یفی

ت ز بآ ی مزر ی ن ی

، گدولآ ی و گنس تازلف ی

ن رد یاتسار رد

آرف رتهب ی دن اه ی ز بآ رب وکاح ی

مزر ی ن ی هقطنم .

-4 سررب ی ک تخانش و ی

ف ی ت هقطنم بآ (

زرواشک و برش هلمج زا ی

عون و بآ

1 6- - همان نایاپ راتخاس

:تسا هدش ویظنت ریز حرش هب هک تسا هدش هئارا لصف جنپ رد همان نایاپ نیا بآ تیفیک دروم رد ،تایلک ناونع تحت :لوا لصف و نیگنس تازلف ،ینیمزریز یاه

شور دنچ یرامآ یاه نیا رد .تسا هدش هئارا نآ تیمها لیالد و تسا هدش ثحب هریغتم

،همدقم ،لصف .تسا هدش هداد حرش همان نایاپ نیا فادها و تایررف ،تالاوس ،ترورر

شور و ینیمزریز بآ تیفیک یرظن یناسم یسررب هب ،لصف نیا رد :مود لصف آ یاه

یرام

دنچ ،قوف تاعوروم تاقیقحت هنیشیپ ب س .تسا هدش هتخادرپ نآ لیلحت تهج هریغتم

(20)

ا هتفرگ رارق یسررب دروم ناریا جراخ و لخاد رد .تس

شور و داوم ناونع تحت :موس لصف هئارا ،هعلاطم دروم هدودحم و تشد یفرعم ؛لماش اه

هداد و تاعالطا عمج یاه

ینیمزریز بآ عبانم یفیک تیعرو لیلحت هوحن نایب و هدش یروآ

شور بمک اب لیبدرا تشد یم هریغتم دنچ یرامآ یاه

.دشاب

هداد هب هجوت اب لصف نیا رد :مراهچ لصف یاه

بمک اب یرامآ زیلانآ هب ،هدش تشادرب

رامآ شور ی

.تسا هتفرگ رارق یسررب دروم لصاح جیاتن و هتخادرپ هریغتم دنچ

:وجنپ لددصف هجیتن و ثحب ناونع تحت

هتفای و جیاتن هب ،یریگ یتروددص هب شهوژپ یاه

.تسا هدش وگزاب شهوژپ هجیتن و هتخادرپ یلک

(21)

-2 ناعم ی پ و ی ش ی هن ققت ی

-2 -1 همدقم

لاددس رد ،ریخا یاه رف دددشر

یآ دن اه ی تعنددص

،یزرواددشک و ی جوم

ازفا ی ش زا هدافتددسا

بآ عبانم

، هب و ی هژ بآ اه ی ز ی مزر ی ن ی هددددش تدددسا . ای ن ازفا ی ش ب تدددشادرب ی

ور ی ه هارمه هب

شیازفا الآ لماوع ی

هدن یدورو

، حم ی ط ز ی تددت رطخ اب ار رددشب یدج

تددسا هتخاددس هجاوم

( بازاع و رودنام

،11

. 2099 ور نیمه زا

، بآ عبانم ز

ی مزر ی ن ی وهم زا رت ی ن انم عب ی دنتدددته

گدولآ ضرعم رد هک ی

اه رارق دنراد (

12الدو ،ناراکمه و . 9117

-2 -2 یرظن یناعم

-2 -2 -1 بآ ینیمزریز یاه

همین و بدشخ قطانم هب بشخ

شراب نازیم هک یتعنص و تیعمجرپ قطانم رد صوصخ

هدب ینیمزریز بآ عبادنم دوسمک ،تدددسا قرعت و ریخست زا رتمک یکیژولوردیه نارحب ناونع

هددنیآزف شخب رد راذگرثا و

ینیمزریز بآ ریاخذ شهاک جوم یدادددصتقا و یدیلوت یاه

وویوم( تسا هدش ،ناراکمه و13

9 . 209

زا و سانم تیفیک اب و یفاک یبآ عبانم زا هدافتسا ،رادیاپ هعدسوت هب یدسرتدسد طردش یم بآ عبانم دوسمک رگید یوددس رادیاپ رارقتددسا ندمآ دوجوب ثعاب نآ لاسند هب هک دددشاب

ج یم تیعم زیوزدنوک( دوش

،14

گناو و9117 ،ناراکمه و15

. 2099

بآ وهم زا یکی ینیمزریز یاه ناوارف و نیرت

هک نیریددش یبآ عبانم نیرت بآ دددصرد17

هب ایند نیریدش لاچخی زج

خی و اه یم لیکشت ار یسطق یاه عماوج لغا نیب رد هک ،دنهد

11- Mandour and Azab.

12- Vodela.

13- Moiwo.

14- Kundzewicz.

15- Wang.

(22)

تامادقا ،ور نیا زا .تدددسا هتخاندددشان نآ تیمها تدددتیز

و تظافح یارب رادیاپ یطیحم

یمن ماجنا ای نآ ددسانم تیریدم یم ماجنا رید رایددتب ای دوددش

،ناراکمه و رو یلع( دوددش

و یگدولآ و هدوب رادروخرب ناوارف تیمها زا یبآ عبانم تیفیک فح ،تهج نیددب . 9916 یم ثعاب نآ تیفیک تفا تفا رطخ هب جوم و هدافتسا لباقریغ عبانم نیا دودش

س ندا تمال

،ناراکمه و رو یلع( دوش یداصتقا هعسوت ندومن جلف و ناتنا . 9916

هیزجت رد دوجوم حالما و ردددصانع تظلغ نییعت و

بآ لیلحت و شزرا زا ،ینیمزریز یاه

یم رادروخرب ییازدتب تیمها وتتیس یحارط رد ور نیمه زا .ددشاب

بآ نیمات رد یبآ یاه

نینچمه و تعنص و بردش ،یزروادشک دراد یدایز دربراک نآ عون و بآ لاغ پیت نییعت

،هدازدمحم و یدواد(

. 9912

یم یندیماددشآ بآ رد وعط داجیا ویددساتپ و ویدددس ،ویزینم رددصانع یالاب تظلغ دننک

.

تافلوددس یالاب تظلغ تافلوددس و ویزینم

یم خلت هزم داجیا ویدددس بآ و دنک

رلک هک ییاه رو

نآ یم هزم روددش تددسا دایز اه .دنددشاب

و ویددتلک ،ندب زاین دروم وهم رددصانع زا ،یفرط زا

یم ویزینم نآ تاسیکرت و ددددشاب

نآ حالما و هدرک افیا عیاندددص شخب رد یمهم شقن اه اه

یم بآ یتخس ثعاب هلال( دوش

،یئاسطاسط و یراز . 9951

تیلاعف رثا رد دلغا تیاده تظلغ نازیم ینادددتنا یاه

نوی و یکیرتکلا ،تافلودددس یاه

،تارتین یم شیازفا رلک و ویدددس ،برددش فراددصم رد دح زا شیب هدافتددسا رثا رد هک دبای

یم ییایمیش یاهدوک و تعنص ( دشاب

یلیلج

، 16

. 2007

تافلودس و اهرورلک بآ رد دوجوم رصانع هلمج زا اه

هک دنتته ینیمزریز و یحطس یاه

نآ زاجم ریداقم بآ رد اه

یناهج تددشادهب نامزاددس درادناتددسا قسط یرهددش یاه 250

یلیم یم رتیل رد مرگ ( دشاب

یناهج تشادهب نامزاس ،17

. 2006

2 2- 2- - بآ یگدولآ ینیمزریز یاه

ز بآ عبانم ی

مزر ی ن ی لدصا عسنم ی

م ت ی ن ب بردش بآ ی

ش 5 زا 9/ م ی ل ی درا رساترددس رد رفن

ناهج یم دندشاب گدولآ . ی هرفدس و عبانم اه

ی بآ ز ی مزر ی ن ی

، غ ًاتدمع ی لباقر ،تسا تددشگزاب

ن هک ارچ زادسو ی مز قامعا رد بآ ی

ن اقم رد ی هت بآ اب اه ی حطس ی

، امز ن رب تسا یامنهر(

،ناراکمه و را دتهر لماع . 9914

ود ینادتنا و یعیسط دشنم

یلصا تازلف اب بآ یگدولآ

دته نیگندس ت

.دن لماوع هدولآ هدننک رط زا نیگنس تازلف دورو لمادش یعیسط ی

ق سرف ای ش

16- Jalili.

17- World health organization.

(23)

یم گندس و اخ یردام داوم هب هک دندشاب

نیمز یدساندش نآ یاهدنزاس و

هقطنم طوبرم

دنتدته . یگناخ و تعنص ،یزرواشک( یناتنا فلتخم فرادصم هب طوبرم وه ینادتنا لماع

یم ...و نینچمه .دنشاب ،

بآ یگدولآ نیگنس تازلف هب ینیمزریز

یم زا دناوت قیرط باریش

هلابز تتش ،بالدراف ،اه یندعم یاهدنامتپ یوشو

و نوگال زا تشن هلطاب یاه

ی عنص ت ی یا

رد ی هچا عنص یاه ت

ی بسموزد و وکناویا( دشاب ،18

. 9117

بآ رد یگدولآ موادت و یرادهگن و فح ندوب هنیزهرپ و لکشم دوجو اب ،ینیمزریز یاه

دددسادنم بآ یگدولآ ییادناوت یدددسررب ،یبآ عبادنم یگدولآ زا یریگولج شور نیرت

یادده

یدسآ قطانم زا یهاگآ ،ینیمزریز نتفرگارف و ریذپ

همانرب و تیریدم یم سانم یزیر

ب دشا

،ناراکمه و یعخن(

. 9912

هب بآ ندوب هدهاددشم لباقریغ لیلد اب هطبار رد هعماج دارفا زا یرایددتب ،ینیمزریز یاه

نآ یگدولآ رضم دمایپ و ینیمزریز بآ تیمها بیوید( دنرادن یفاک تاعالطا اه

،19

. 9114

غ رد رییغت ثعاب ینوگانوگ یعیسط للع بآ رد دوجوم حالما تیفیک و تظل

طس یاه یح

نیمز یاهدنزاددس زا روسع ماگنه ینیمزریز و یم داجیا یددسانددش

،هدازدمحم( دنک . 9971

یم ینوگانوگ یندعم داوم و حالما یاراد ینیمزریز بآ عبانم تالاعفنا و لعف رثا رد هک دشاب

نیمز یاهدنزادس اب ییایمیدش ا یگنس و یتفربآ هراتخر( یسانش

یم داجی ور نیا زا .دوش ،

وهم یناک نیرت یم ینیمزریز بآ تیفیک رییغت راچد یبآ عبانم اب امت رد هک ییاه

ددش ،دنو

یناک یم تیلاه و ب یژ دننام( یریخست یاه یدمحم( دددشاب

،ناراکمه و دازهب هب . 9951

بآ تددیفیک رییغت دروم رد یهاددگآ ،رطاددخ نیمه یناوارف تددیمها یاراد ینیمزریز یادده

یم یم هک ددشاب یمیش یفیک ینامز و یناکم تارییغت یمیشوردیه ولع زا هدافتدسا اب ناوت

نس( دید رادت ار بآ ،20

. 2095

وشچ تارثا زا یم نآ یروش ،ینیمزریز بآ عبانم یفیک تارییغت رد ریگ

یقحت .دشاب تاق

هک هدش ینیمزریز بآ عبانم یروش شیازفا ثعاب هک یلماوع اب هطبار رد یرایدتب سع

دنترا

هچایرد و ایرد رودش بآ ذوفن :زا روش و یریخست تالیکدشت دوجو ،ینیمزریز بآ عبانم هب اه

نیمز بآ ذوفن و لخادت ،ریخست ،تاسیکرت نیا هب ینیمزریز بآ امت و یدساندش ددش یاه

رو

هرود رد نیمز هتدشذگ یاه هرفس اب یساندش

جلخ( نیریش ینیمزریز بآ یاه و ینیتحریما

18- Evanko and dzombak.

19- Davis.

20- Sen.

(24)

یئاباب بچوک دس

21ییار 2094 ، دشر اب سانتم ،ینیمزریز بآ هرفدس اب رودش بآ لخادت .

تیلاعف و تیعمج بالراف زا ددجم هدافتسا و یتعنص و یزرواشک هدافتسا( یناتنا یاه

ه ، ا

یم یبآ عبانم تیفیک شهاک ثعاب زنوج( دوش

،ناراکمه و22

. 9111

2 2- 2- 1- - یانس تازیض رثا رد یگدولآ

یرددصانع نیگنددس تازلف یم هک دنتددته

تلاح ،بآ رد دنناوت هرذ ،یدیئولک یاه

و یا

نآ یمتا نزو و راهچ یالاب صوصخم نزو نیگندس تازلف .دندشاب هتدشاد یلالحنا نیبام اه

/541 ات69 /51 یم تازلف نیا دوجو نینچمه .دنراد 200

تیلاعف رثا رد دناوت یعیسط یاه

یناک شیادسرف(

هتشهن و ییوشبآ ،تابوسر نورد یاه اه

وه و یناشفشتآ داوم ای و یناک ی

هلابز عفد( ینادتنا تیلاعف رثا رد ویچووکرام( دشاب ...و یتعندص و یگناخ تالودضف ،اه

و23

هب طیحم و رددشب یارب ینانچنآ تارطخ نیگنددس تازلف ،یعیسط تروددص و درادن تددتیز

اتنا ندب رد بم و زنگنم ،نهآ دننام یتازلف نییاپ تظلغ دوجو هب ن

ب تتیلاتاک ناونع یار

ویزنآ تیلاعف یم یرورر ندب رد اه

و دبای شیازفا تازلف نیا تظلغ هک یطیارش رد .دنشاب

هب ،دوددش جراخ یعیسط هدودحم زا یم ندوب یمددس رطاخ

ندب رد یکیژولویزیف تاریثات ناوت

حاصریپ( تشاد راظتنا ار ناتنا ،ناراکمه و24

. 2099

نیگندس ردصانع تظلغ شیازفا یم قافتا ینامز

روسع رثا رد ینیمزریز بآ عبانم هک دتفا

هلابز قیرط زا هدولآ هقطنم زا یلوصا ریغ دربراک ،یکیفارت ، انرطخ یتعنص و یرهدش یاه

هداهن رجنم ینیمزریز بآ هب یتفن نزاخم تددشن و یزرواددشک یاه تیچ( دوددش

و نازاددس

ددددشر اب یبآ عبادنم نوزفازور یگدولآ رظن زا ( هعماج تفردددشیپ اب نامزمه و تیعمج

نیمه هب .تددسا هارمه تددشادهب و تعنددص هب نیریددش یبآ عبانم هب زاین ،رطاخ

تروددص

یمئاق( تسا شیازفا لاح رد یدعاصت ،ناراکمه و25

. 2005

گرزب زا یکی یگدولآ نیرت

یم ار نیگندددس تازلف رثا رد یبآ عبانم یعیسط یاده وت

هب نا

گدندددس یگدزاوه اه

اخ و یم امت رد بآ اب هک ییاه ووه( دومن هرادددشا ،دندددشاب

و26

21- Khalajamirhoseini and Babaeekochaksoraei.

22- Jones.

23- Marcovecchio.

24- Pirsaheb.

25- Ghaemi.

26- Hou.

(25)

یدسررب رد تالوصحم دراو یرایبآ رثا رد ،هدولآ بآ رد دوجوم نیگندس تازلف ،ریخا یاه

یم عمجت نآ رد و هددش یزروادشک یم ناتنا ییاذغ هریجنز دراو قیرط نیا زا و دبای

دنوش

امنهر(

،ناراکمه و27

. 2099

هدب تظلغ اب ردددصانع مادمت ،یعیسط روط تازلف هک دراد دوجو تعیسط رد نوگانوگ یاه

یمن ینثتدتم هدئاق نیا زا نیگندس تدتیز تارثا .ددشاب

تعیسط رد رصانع نیا هک یطیحم

یم شور اب رددصانع نیا ییاددسانددش دنمزاین ،دنراذگ هیزجت و قیقد یاه

و ییایمیددش لیلحت

یم یزازر( دشاب راکمه و ینجورب

9955 ،نا .

وهم زا ،نیگندددس تازلف طدددسوت ادخ و بآ عبادنم یگدولآ هک تدددسا یتارطخ نیرت

یم رطخ هب ار یناتنا و یعیسط وتتیسوکا یداینب تارییغت داجیا ثعاب یگدولآ نیا .دزادنا

وتددتیددسوکا رد تددتیز هخرچ هب ندددش دراو اب و اه

تددشاد دهاوخ یبرخم تارثا یطیحم

ویهاربا(

،ناراکمه و روپ . 9951

وهم زا یکی ،یمس بایمک و یئزج رصانع هدنیالآ نیرت

بآ رد یعیسط و یناتنا یاه ه

یا

یم ینیمزریز نیا زا .دندشاب

رد یناوارف تیمها ردصانع نیا ،ور ،داصتقا ،یکشزپ ،یزرواشک

موب وس و ،یدساندش راگزاسان نیمز هتسوپ رد رصانع نیا یناوارف نازیم هک دنراد ...و یسانش

( تددسا آ

28اپوی ،ناراکمه و طیحم رد یمددس یئزج و بایمک رددصانع . 2005

رد تددتیز

نوی لیسق زا یفلتخم تاسیکرت هنوگ ،یلآریغ و یلآ تاسیکرت ،دازآ یاه

رد یزلف یاه ت

یکر

( لوکلوم گرزب یلآ داوم اب یبرچ

یلپ ،بیمویه یاهدیددسا ،اه هدددش بذج ای ، اهدیراکاددس

یناک و اهدیئولک رگید طددسوت

،یددسر یاه یم هک دنراد دوجو

هعماج رب یرددضم راثآ دناوت

یم هتخانشان ام یارب راثآ نیا زا یرایتب نونکات هک دشاب هتشاد نوتنروس و یووب( دشاب

،29

. 9155

2 2- 2- 2- - ییایمیش مومس و اهدوک رثا رد یگدولآ

یفیک و یمک ظاحل زا ،هدوب دنا نیریدددش ینیمزریز بآ عبانم وهدددس هک ییادجنآ زا یرادهگن یم یرورر و وهم عبانم نیا زا تنایدس و

ره زا یگدولآ تروص رد ور نیا زا .دشاب

هسنج هدولآ لماوع نیا شرتددتگ و ییاددسانددش هدولآ عسنم ،یا یم وهم هدننک

دیاب و دددشاب

27- Rahnama.

28- Aiuppa.

29- Bowie and Thornton.

(26)

امنهر( دیآ لمع هب نآ یزاتکاپ و یریگولج تهج مزال تادیهمت ،30

. 2009

زا هدافتسا ،یرادغاب و یزرواشک شخب رد ثعاب ،یرایبآ رثا رد اهدوک و ییایمیش مومس

نآ یوشتدتدش هیال زا روسع و اه

یم لقتنم ینیمزریز بآ هب و هدش اخ فلتخم یاه دوش

یئازخ(

،31

. 2001

یم یبآ عبانم یگدولآ ثعاب یلآ و یندعم قیرط ود زا یزروادددشک تیلاعف هب هک دودددش

هتدتدش هطدساو شکهز ای و یزرواشک یدرارا زا نددش

واجم یاه بآ دراو ر

و یحطس یاه

یم ینیمزریز دولآ رد و بآ رد لولحم دماج داوم لک یبایزرا اب یندعم یگدولآ رد .دوش

یگ

( یعونددصم ای وموه( یعیسط یلآ داوم رثا رد ،یلآ یم ، تافآ عفد مومددس

یگدولآ ناوت

،ناراکمه و یماوق( دومن یسررب ار یبآ عبانم . 9955

فآ مومددس فرددصم ،یزروادشک شخب رد ت

شک نآ دورو ثعاب اه رد و ینیمزریز بآ هب اه

نادددتنا و تادوجوم ییاذغ هخرچ هب نآ دورو ثعاب هجیتن یم اه

لغا هک ییاجنآ زا .دودددش

تفآ شک ، اخ تایددصوددصخ ،یگدنراب دننام یلماوع قیرط زا ،دنراد یلآ رادیاپ تاسیکرت اه

هب ییایمیددش داوم تایددصوددصخ و امد هیال زا تعرددس

اخ فلتخم یاه بآ هب و هدرک روسع

یم لقتنم ینیمزریز ،ناراکمه و یماوق( دنوش

. 9955

بآ رد ار تارتین تظلغ ،یزروادشک یاهدوک زا هدافتدسا شیازفا برش و ینیمزریز یاه

یم ناددتنا تمالددس نداتفا رطخ هب ثعاب ،هدوب دیفم ناهایگ دددشر یارب هک ییاجنآ زا .دهد

یم زین ییایمیدش یاهدوک تقیقح رد .دودش یم بمن یعون

رادقم هب هنالاس رگا هک دندشاب

یم اخ راتخاددس یرخت ثعاب ،دودش یعارز اخ دراو دایز قطانم رد دنیآرف نیا و دوددش

عیرس بشخ یم قافتا رت

تتیز تارطخ ثعاب هک دتفا دوجوب ناتنا رد یتشادهب و یطیحم

یم ،ناراکمه و یماوق( دروآ . 9955

دیاب زین ییایمیدش یاهدوک عیزوت دورو زا ات دوش ماجنا یزرواشک نادساندشراک رظن ریز

نآ ددح زا شیب اخ اریز ،دودددش یریگولج یبآ عبانم نددددش هدولآ و ادخ هدب اده

یاه

یم راچد یکاروخ داوم رقف هب یهاتوک نامز تدم یزرواددشک نیا دوک فرددصم اب هک دنوددش

یم نارسج دوسمک ،ناراکمهو یماوق( دوش

. 9955

ب هک یلماوع هلمج زا هرشح طسوت بآ یگدولآ ثعا

شک یم اه یوج تالوزن ریداقم ،دوش

30- Rahnama.

31- Khazayi.

(27)

University of Mohaghegh Ardabili Faculty of Agriculture and Natural Resources

Department of Water Engineering

Investigating of Groundwater Quality Using Multivariate Statistical Methods in Aquifer of

Ardabil Plain

By:

Shahin Fazabakhsh

Thesis submitted to the Graduate Studies Office In partial fulfillment of the requirement for the degree of

M.Sc. In Irrigation and Drainage

Approved as: Excellent

Signature Responsibility

Degree Name

Supervisor & Chairman Associate

Professor Ali Rasoulzadeh

Advisor Assistant

Professor Javad

Ramezanimoghaddam

Advisor Assistant

Professor Mahdy Esmailian

Referee Assistant

Professor Mahsa H. Kashani

27 October 2020

(28)

Title and Author:

Investigating of Groundwater Quality Using Multivariate Statistical Methods in Aquifer of Ardabil Plain / Shahin Fazabakhsh

Supervisor Ali Rasoulzadeh Graduation date: 21 october 2020 Number of

pages: ¹¹⁶

Abstract

Research Aim: The aim of this research was to study and analyze the quality of groundwater resources in the Ardabil plain using multivariate statistical methods.

Research method: To study and analyze the quality of groundwater resources in the Ardabil plain, 32 samples of groundwater sources in the Ardabil plain were collected and the concentrations of major and minor ions, as well as some heavy metals, were measured. Then, hydrogeochemical factors that affect the groundwater quality of the study area were analyzed using the multivariate statistical methods, including correlation coefficients, cluster analysis, and factor analysis.

Findings: Based on the matrix of the correlation coefficient, arsenic showed 0.895 and 0.822 correlation with potassium and phosphorus, respectively. Barium had a low correlation with all elements. Lithium showed 0.766, 0.728, 0.725, 0.720, and 0.701 correlations with electrical conductivity, calcium, sodium, sulfur and chlorine, respectively. Also, molybdenum showed 0.666, 0.527, 0.550, and 0.500 correlations with sulfur, magnesium, electrical conductivity, and calcium, respectively. The dendrogram diagram in cluster analysis divided water samples into 2 distinct groups. The Twenty- nine samples were placed in the first cluster and 3 samples in the second cluster. The average values of electrical conductivity in the first and second clusters were 1367 and 5880 μs/cm, respectively.

Schuler and Pipers diagrams were used to find the differences between the clusters. The Schuler diagram in the first cluster was in the appropriate range in terms of drinking, but in the second cluster was in the inappropriate range.

In terms of cation, 69%, 14% and 17% of the samples were sodic, calcic and mixed face, respectively and in terms of anion, 34.5%, 17% and 48.5% of the samples were bicarbonate, chloride, and mixed face, respectively, in the first cluster. In the second cluster, all samples were sodic and chloride in terms of cation and anion. In factor analysis, 77.31% of variations in groundwater quality in Ardabil plain were affected by four factors. The first factor had the highest variance (38.59%) and the variance of the second to fourth factors were obtained 20.23, 10.84, and 7.65%, respectively. Elements

(29)

affecting the first factor were calcium, magnesium, sodium, electrical conductivity, sulfur, chlorine, lithium, and selenium with positive factor charges. Also, elements affecting the second factor were potassium, phosphorus and arsenic with positive factor charges. Elements affecting the third factor were bicarbonate, silicon, and scandium with positive factor charges and acidity and zinc with negative factor charges. Finally, the elements affecting the fourth factor were vanadium with a negative factor charge and sulfate and nitrate with a positive factor charge.

Conclusion: According to the matrix correlation coefficient, the concentrations of metals such as arsenic, barium, scandium, silicon, vanadium, and zinc did not have much correlation with the main ions, which indicated that these elements entered through contamination caused by human activity. The elements of lithium and molybdenum showed a relatively high positive correlation with the main ions, which is due to geological activities. Cluster analysis divided the groundwater of Ardabil plain into 2 distinct groups, the first group representing sweet and deep groundwater and the second group representing high-hardness saline groundwater. In factor analysis, variations in groundwater quality in Ardabil plain were affected by four main factors, the first of them was terrestrial; the second and third terrestrial and anthropogenic, and the fourth factor was only anthropogenic.

Keywords: Groundwater, Heavy Metal Concentration, Multivariate Statistical Methods, Ardabil Plain.