:لوئسم هدنسيون*
رادنپ یدهم
E-mail: [email protected]
Investigating the Impact of Oil Price Fluctuations and the Intensification of Sanctions on the Value Added of the Agricultural Sector Iran’s
*, ELHAM VAFAEI3
, MAHDI PENDAR2
AZHIN JAVAHERI1
1, Master student, Department of Agricultural Economics, Faculty of Economics and Agricultural Development, University of Tehran, Karaj, Iran
2, Assistant Professor, Department of Agricultural Economics, Faculty of Economics and Agricultural Development, University of Tehran, Karaj, Iran
3, Assistant Professor, Development and Foresight Research Center, Planning and Budget Organization, Tehran, Iran
(Recived: Jun. 29, 2021- Accepted: Jun. 21, 2022) ABSTRACT
Oil and oil’s revenue are the most important items of economy that makes big part of government budget. over the years oil price has been fluctuating because of factors such as political of other country, social issues and this fluctuation has impacts on development and economic growth. Considering the importance of oil in economy and its impact on various economic sectors, including agriculture which is a portent part of economy that has its effects on GDP, food security, employment and etc. This study investigated the impact of oil fluctuation price and the Intensification of Sanctions on value added of Iran's agriculture sector between 1984 and 2018. To estimate the oil price fluctuations using GARCH model, and investigating short- run and long- run relationship between value added of agriculture and opec oil price fluctuations and the intensification of sanctions use ARDL model. The results show that in the long term, the intensification of sanctions has a positive effect on the value added of the agricultural sector and the fluctuation of OPEC oil prices has a negative effect on the value added of the agricultural sector. Therefore, paying attention to the infrastructure of the agricultural sector as a relatively stable sector of the country's economy and covering the price risk of exporting agricultural products and importing production inputs by adopting appropriate strategies in related markets and creating and developing knowledge-based companies in this field, can guarantee positive economic growth for the whole economy.
Keywords: Oil price fluctuations, value added of agriculture, sanctions, NARDL model
Extensive Abstract Objectives
Agriculture is very important in food production, non-oil exports and job creation for the general population. Also, due to the importance of food security and food supply in the future of the planet, paying attention to this sector and the products of this sector is important and vital for all countries.
According to the World Bank, the world's population will increase by about 50 percent by 2050, which, according to UN reports, will lead to food and Drought in many countries due to the destruction and depletion of natural resources in recent years. Agriculture sector provide food for the people and the possibility of cultivating and producing agricultural products in the future depends on the performance and planning of countries on this sector. On the other hand, considering that according to 20-Year Perspective Document for Iran, One of Iran's goals is to achieve the first rank in terms of growth and development of the agricultural sector among the countries of Southwest Asia.
Due to the direct and indirect effects of oil price fluctuations on the agricultural sector, the mechanism of the impact of oil price fluctuations on value added of agriculture sector has an important role in policy making and determining strategies. Because unprincipled agriculture and the lack of proper and practical planning, will increase the economic risk for countries. Therefore, the impact of oil price fluctuations, in addition to affecting agriculture sector, as one of the important
sectors of the country's economy, also affects the country's economic growth and the country's future in general. The escalation of sanctions as a foreign factor that is beyond the complete control of the government and is the result of the decision of other countries, affects the Iranian economy and its various sectors. How and how much sanctions are imposed on different sectors of the economy depends on the import needs of the sectors. Therefore, in this study, the effect of oil price fluctuations and the intensification of sanctions on the value added of the agricultural sector has been investigated to identify the effect of adopting appropriate and strategic policies.
Methods
In this study, to investigate the long-term and short-term effects of oil price fluctuations and the intensification of sanctions on the value added of the agricultural sector, ARDL Method has been used. In order to study the data related to the period 1363-1397 has been used. The OPEC oil price variable is extracted from the OPEC website and other variables such as value added, investment in the agricultural sector, real exchange rate, specific producer price, economic openness and employment in the agricultural sector from the Central Bank of the Islamic Republic of Iran.
Results
The results show that in the long run, oil price fluctuations have a negative effect on the value added of the agricultural sector. In other words, with increasing oil price fluctuations, the value added of the agricultural sector decreases. Also, regarding the effect of sanctions on the value added of the agricultural sector, the results show that sanctions have a positive effect on the value added of the agricultural sector. In other words, with the intensification of sanctions against Iran, the added value of the agricultural sector has increased. In relation to other variables, the results show that investment in the agricultural sector, like sanctions, has a positive effect on the value added of the agricultural sector. But other variables, including exchange rate, producer price index and employment in the agricultural sector in the long run have a negative effect on value added in the agricultural sector.
Also, among the variables affecting the value added of the agricultural sector in the long run, the most effect is related to sanctions, which has a positive effect of 0/72. Also, The variable coefficient of oil price fluctuation is equal to -0/057 percent, which means that with each unit increase in oil price fluctuation, the value added of the agricultural sector decreases by 0/057 percent.
Discussion
According to the results of this study; it was confirmed that The agricultural sector has a very important place in the country's economy due to its important role in providing food and creating food security for the people of the country, exporting agricultural products, as well as creating employment for a large population. According to the results, it is clear that restrictive foreign policies such as tightening sanctions have a positive effect on the value added of the agricultural sector. Since the most important way to impact the imposition and intensification of sanctions on economic sectors is through the exchange rate increase channel, this positive effect can be justified in the following two ways;
1- Due to the simple technology used in the agricultural sector and the low dependence of this sector on the import of foreign production inputs limited to livestock inputs, types of pesticides and vaccinations, etc., in this sector there is less valuation than other sectors and Therefore, it has more resilience than other economic sectors against external shocks.
2. The intensification of sanctions by increasing the exchange rate will increase the incentive to export agricultural products in later periods.
Therefore, the agricultural sector in a situation where other important sectors of the economy such as oil are facing challenges can lead to growth and development of the country's economy. This leads to more uncertainty in this sector and therefore part of the effective demand in this sector is faced with negative effects. Fluctuations in oil prices also affect revenues from oil sales, and because these revenues constitute the bulk of our country's budget resources, the country's economy faces uncertainty and uncertainty, and investment in sectors such as agriculture decreases and production in this The section is reduced. OPEC oil price fluctuations and subsequent exchange rate fluctuations in the long-run have increased the price risk of agricultural exports and on the other hand by the
government budget and its policies have a negative impact on agricultural supply, to reduce these effects Negative It is suggested: First, the price risk of export of agricultural products by the exporters of these products and the price risk of import of production inputs in related markets (such as taking a favorable position to buy and sell futures and futures in related markets of the same product or similar products) are covered. Secondly, in a long-term strategy, the production of imported inputs in the agricultural sector in the form of active accelerators in this sector should be ordered to knowledge-based companies to increase productivity and production of these inputs domestically, while creating effective employment in the agricultural sector. Neutralized oil. Also, according to the research results, since sanctions - which is an external factor and a threat to the economy - have a positive effect on the value added of the agricultural sector, so the agricultural sector has high potential to turn threats into opportunities and can be continued by increasing investment and improving infrastructure. Guaranteed positive economic growth in the country.
میرحت دیدشت و تفن تمیق ناسون ریثأت یسررب شزرا رب اه
یزرواشک شخب هدوزفا ناریا
یرهاوج نیژا رادنپ یدهم ،1
2
یئافو ماهلا ،* 3
1 هعسوت و داصتقا هدکشناد ،یعیبط عبانم و یزرواشک سیدرپ ،یزرواشک داصتقا هورگ ،دشرا سانشراک .
ناریا ،جرک ،نارهت هاگشناد ،یزرواشک
2 رایداتسا . ،یزرواشک هعسوت و داصتقا هدکشناد ،یعیبط عیانم و یزرواشک سیدرپ ،یزرواشک داصتقا هورگ
ناریا ،جرک ،نارهت هاگشناد
3 . شهوژپ زکرم ،رایداتسا ناریا ،نارهت ،روشک هجدوب و همانرب نامزاس ،یرگن هدنیآ و هعسوت یاه
:تفایرد خیرات(
8 / 4 / 1400 - :بیوصت خیرات 1
/ 3 / 1401 )
هدیکچ
تفن و یاهدمآرد لصاح
زا نآ یکی زا ناکرا مهم ناریا داصتقا تسا
هک تمسق هدمع یا
زا یدمآرد عبانم تلود
رد هجدوب زا یتاونس نیا
عبنم نیمأت یم دوش . تمیق تفن رد یط
لاس یاه فلتخم هب لیلاد یفلتخم نوچ تسایس ریاس
،اهروشک یاسم
ل یعامتجا یسایس و
هراومه رد لاح رییغت و ناسون هدوب .تسا اب هجوت هب تیمها تفن رد داصتقا و یراذگرثا نآ
رب
شخب یاه فلتخم یداصتقا زا
هلمج شخب یزرواشک هب
ناونع یکی زا شخب یاه مهم
یداصتقا رثؤم
رب صلاخاندیلوت
،یلخاد تینما و ییاذغ رد ،لاغتشا
نیا هعلاطم هب یسررب رثا
تاناسون تمیق
تفن رب شزرا هدوزفا شخب یزرواشک اب ناریا
دیکأت رب دیدشت میرحت اه هزاب رد
ینامز 1363 - 1397 هتخادرپ هدش
تسا . زا هعلاطم نیا رد شور
GARCH
یارب دروآرب
تاناسون تمیق
زا و تفن شور
هاتوک رثا یسررب یارب ARDL
تدمدنلب و تدم تمیق ناسون
میرحت دیدشت و کپوا تفن شزرا رب اه
هدش هدافتسا یزرواشک شخب هدوزفا جیاتن .تسا
ناشن تسا نیا هدنهد هک
میرحت دیدشت ریغتم تدم دنلب رد یاراد اه
رثا تبثم رب شزرا هدوزفا
شخب یزرواشک و
رثا کپوا تفن تمیق ناسون یفنم
رب شزرا هدوزفا شخب یزرواشک دنراد
.
تخاسریز هب هجوت نیاربانب هب یزرواشک شخب یاه
شخب ناونع
ًاتبسن تابث اب روشک داصتقا و
هداهن تادراو و یزرواشک تلاوصحم تارداص یتمیق کسیر ششوپ قیرط زا دیلوت یاه
تکرش هعسوت و داجیا و طبترم یاهرازاب رد بسانم یژتارتسا ذاختا شناد یاه
نیا رد ناینب
یم ،هزوح .دشاب داصتقا لک یارب تبثم یداصتقا دشر هدننک نیمضت دناوت
هژاو یاه یدیلک : شزرا شک شخب هدوزفا تاناسون ،یزروا
تمیق
،تفن میرحت لدم ،اه
ARDL
همدقم
تفن ي ک ی زا لک ي د ی رت ي ن انص ي ع رد ناهج و هب و ي هژ
رد ا ي نار
،تسا ا ي ن لوصحم ادج ی زا مأت ي ن ژرنا ی رد
ند ي ا ی زورما شقن مهم ی ن ي ز رد عت يي ن م ي ناز تردق لم ی
و رابتعا ب ي ن للملا ی اهروشک دراد . رد داصتقا ا ي نار یارب
س نايلاس لا
تفن شقن لک ي د ی و مهم ی هتشاد و هدمع دمآرد
لم ی روشک ار مأت ي ن م ی دنک . تاناسون ق ي تم تفن
رب لاعف ي ت اه ی داصتقا ی اهروشک ی هتسباو هب نآ زا رط ي ق
ود لاناک هضرع و اضاقت راذگرثا تسا . رد اهروشک ی
هدننکرداص
،تفن دننام ا ي
،نار تاناسون ق ي تم اهنت رب
شخب اضاقت راذگرثا هدوب و ثعاب لاقتنا نحنم ی هضرع
نلاک من ی
،دوش ارچ هک رد اهروشک ی هدننکرداص تفن
هب لد ي ل دوجو س ي متس اه ی امح ي ت ی شخب ژرنا ی و
نچمه ي ن
، تخادرپ ي هنارا هب ا ي ن شخب
، ازفا ي ش ق ي تم
تفن ثعاب ازفا ي ش لباق هجوت زه ي هن اه رد لاعف ي ت اه یي
هک تفن و هدروآرف اه ی نآ هب ناونع هداهن لصا ی لوت ي د
،دنتسه من ی
(دوش
Ebrahimi & Shokri,2011 .)
غت يي تار و تاناسون ق ي تم تفن زا هار یاه فلتخم ی
نوچ تحت عاعشلا ندادرارق اهدمآرد
ی زرا ی
، غتم ي یاهر
نلاک یداصتقا ار
تحت ثأت ي ر رارق م ی دهد . ي ک ی زا هبنج
یاه راذگرثا ی ا ي ن مطاان ي نان ی رط زا ي ق تاناسون ق ي تم
تفن رب غتم ي یاهر تقا یداص و ثأت ي ر نآ رب شخب اه ی
فلتخم یداصتقا تسا
. نچمه ي
،ن یاهدمآرد تفن
ی هب
ناونع عبنم لصا ی کمک یاه لام ی و ي هنارا
،اه هب روط
غ ي قتسمر ي م رب اس ي ر لاعف ي ت یاه یداصتقا ن ي ز ثأت ي ر م ی
اذگ
(در
Afarineshfar & Shahnazi, 2015 و)
( Brown,
2002
&
Yucel )
رازاب .
تفن ماخ ارب ی روشک اه ی
هدننکرداص آ
ن زا تهج اهدمآرد یي هک زا رودص ا ي ن
لوصحم هب تسد م ی دنروآ اراد ی ساسح ي ت اه ی لااب یي
تسا و غت يي ذپر ي ر ی اه ی ق ي تم تفن ماخ م ی دناوت ا ي ن
اهروشک ار اب شلاچ اه ی ناوارف ی هبور ور دزاس . زا هلمج
اي ن پ ي اهدما ی غت يي ذپر ي ر ی
، ا ي داج رطخ و مطاان ي نان ی
ارب ی اهروشک ی هدننکرداص ا
ي ن لوصحم تبسن هب م ي ناز
اهدمآرد و
زه ي هن اه ی ا ي ن اهروشک
( تسا
Salisu &
Fasanya, 2010
هدوبن ینثتسم رما نيا زا زين ناريا هک)
.تسا اتسار نيا رد
، اب هجوت هب ا ي هکن شخب زرواشک ی ي ک ی
زا مهم رت ي ن شخب اه ی داصتقا ی ا ي نار تسا
؛ ق ي تم تفن
و تاناسون یم نآ ا دناوت ر ز ش هدوزفا شخب زرواشک ی ار هب
روط غ ي قتسمر ي م زا رط ي ق ي هنارا اه ی تلود ی
، ق ي تم
هداهن اه و ...
تحت ثات ي ر رارق
(دهد
Weed, 1987
.)
غتم زا ي اهر ی د ي رگ ا داصتقا رب راذگرثا ي
نار
،
رحت ي م اه ی وس زا هدش لامعا ی
داحتا ي ه رمآ و اپورا ي
اک
لع ي ه ا ي نار رحت .تسا ي
م اه لاناک زا اه ی م خ ت فل ی شخب رب
زرواشک ی شزرا و ا هدوزفا ي ن .تسا راذگرثا شخب
رحت ي م اه م ی دنناوت لد هب ي ل هام ي ت موب ی شخب
زرواشک ی
، رثا تبثم رب شزرا هدوزفا ا ي ن شخب هتشاد
،دنشاب رحت ي م اه اب ازفا ي ش ازفا بجوم زرا خرن ي
ش ق ي تم
زرواشک تلاوصحم ی
ا و هدش ي ن ازفا ي ش ق ي تم دمآرد
ازفا ار نلاغاش ي
ش داد دهاوخ نيا و
اج هباج بجوم ن ندش
ي ور ی د زا راک ي رگ شخب اه ی شخب هب داصتقا
زرواشک ی .تسا نينچمه
، تلاوصحم تارداص اب
زرواشک ی ازفا نتفرگ رظن رد اب و ي
ش روآزرا ،زرا خرن ی
و
شزرا ا هدوزفا ي ن ازفا شخب ي
ش م ی ي دبا ا و ي ن م ی دناوت
امرس ي ه راذگ وشت ار ي ق امرس هب ي ه راذگ ی ا رد ي ن شخب
( دنک
Ezati et al, 2019 .)
رد هطبار اب راذگرثا ی تاناسون ق ي تم تفن و رحت ي م اه
رب داصتقا و شخب زرواشک ی تاعلاطم ی رد رسارس ناهج و
اي نار ماجنا هدش تسا هک رد ا ي ن شخب هباشم رت ي ن نآ اه
هب هعلاطم رضاح رکذ تسا هدش :
:زا دنترابع یلخاد تاعلاطم
Esmaeili et al (2021)
یسررب هب هک ثأت
ي ر ق هناکت ي تم ق رب تفن ي تم تلاوصحم
زرواشک ی هرود هب هجوت اب تلاغ هورگ رد اه
ی نارحب
اذغ نانآ جياتن .دنتخادرپ یي کوش هک داد ناشن
اه ی
تفن ی ثأت رب هولاع ي
ر قتسم ي
،م هب غ روط ي قتسمر ي م زا و
رط ي ق کوش یاه اضاقت و هضرع ی
ق لک ي تم تلاوصحم
زرواشک ی ثأت تحت ار ي
ر م رارق ی دنهد ق شنکاو . ي
تم ا ي ن
کوش هب تلاوصحم یاه
تفن ی
، اضاقت ی اهرازاب و لک ی
لااک یي هورگ ود رد وگلا و تدش ،تهج ظاحل هب
روشک اه ی لکش هب و هباشم تفن هدننکدراو و هدننکرداص
رادانعم ی تسا تبثم
Abbasi et al (2020) .
سررب هب ی
کوش اه ی رحت ي م اه ی داصتقا ی شخب رب اه
ی وم ل د
ا داصتقا ي نار دنتخادرپ . جياتن ساسارب شزرا
هدوزفا شخب
زرواشک ی رتمک ي ن ذپرثا ي ر ی زا صخاش اه ی دروم سررب ی
رحت ي م اه ی داصتقا ی تسا هدرک هبرجت ار .
Keyghobadi
sani & Ghasemi (2019)
هب یسررب راثآ قتسم ي م و
غ ي قتسمر ي م هناکت یاه یتفن رب غت يي تار ق ي تم قح ي یق
تلاوصحم بختم
یزرواشک رد
یاهروشک هدننکرداص
و
هدننکدراو تفن
هتخادرپ نا و د جياتن نانآ ناشن هک داد
هناکت یاه یتفن هولاع رب رثا قتسم ي
،م هب روط غ ي قتسمر ي م
و زا قيرط کوش یاه یاضاقت
،لک یزرا و
،یلوپ ق ي تم
تلاوصحم یزرواشک
ار تحت ثات ي ر رارق .تسا هداد
Faraji dizaji et al (2018)
ب ه سررب ی ثات ي ر رحت ي م اه ی
لامعا هدش رد دروم ا ي نار رب شزرا تراجت لباقتم
تلاوصحم زرواشک
ی ب ي ن ا ي نار و اکرش ی راجت ی نآ رد
هقطنم لخ ي ج سراف و لامش رفآ ي
( اق
)MENA
و ن ي ز
اهروشک ی وضع داحتا ي ه اپورا
( )EU
دنتخادرپ . اتن ي ج
ناشن هدنهد ا ي ن دوب هک رحت ي م اه رب شزرا تراجت
باقتم ل تلاوصحم زرواشک
ی ب ي ن ا ي نار و اهروشک ی
هقطنم انم ب ی ثأت ي ر هدوب لو ی رب شزرا تارداص تلاوصحم
زرواشک ی ا ي نار هب اهروشک ی داحتا ي ه اپورا ثات ي ر تبثم
هتشاد
،تسا هک هتبلا رجنم هب شهاک تادراو زا ا ي ن
اهروشک ن ي ز هدش تسا .
Shahabi et al (2017)
هب
سررب ی ذپرثا ي ر ی قتسم ي م غ و ي قتسمر ي م شخب دشر
زرواشک ی بط عبانم روفو زا ي
ع ی هتخادرپ ساسارب .دنا
اتن ي ج وگلا دروآرب ی
قتسم رثا دشر ي
م بط عبانم روفو ي
ع ی
یزرواشک شخب رب فنم
ی .تسا
Ghahremani et al (2016)
هب سررب ی رثا کوش یاه
تارداص تفن و مطاان ي نان ی شان ی زا ناسون یاه خرن زرا رب
دشر شخب یزرواشک ا
ي نار هتخادرپ دنا . اتن ي ج ا ي ن
شهوژپ ناشن هداد تسا هک کوش یاه فنم ی دمآرد تفن
یاراد ثأت ي ر تبثم رب دشر شخب یزرواشک یم
دنشاب .
رد لاح ی هک کوش یاه تبثم دمآرد تفن یاراد ثأت ي ر
فنم ی رب دشر شخب یزرواشک تسا
.
:زا دنترابع هدش ماجنا یجراخ تاعلاطم
Umar et al
(2021)
هک ب ه تميق و تفن یتميق کوش هطبار یسررب
یارب رجنرگ تيلع شور زا هدافتسا اب یزرواشک یاهلااک ینامز هزاب 2002
- 2020 نانآ جياتن ساسارب کوش
اه ی
ق ي تم شان ًاتدمع تفن ی
غت زا يي تار ق ي تم واگ ،تلاغ
لاح رد ،تسا مدنگ و هدنز ی
ثعاب هضرع کوش هک
غت يي تار ب ي رتش ق رد ي تم م تلاغ ی دوش .
Huang et al
(2020)
سررب هب ی گتسباو ی ب ي ن ق ي تم ناهج ماخ تفن ی
آ و ي هدن زرواشک ی چ ي ن هک دنتخادرپ اتن
ي ج ناشن نانآ
داد هک تاناسون سب ي را ز ي دا ي ا سب ي را مک ق ي تم تفن ماخ
رب رازاب تلاوصحم زرواشک
ی راذگرثا
،تسا رد لاح ی هک
تلاح داع ی نودب ناسون ثأت ي ر نادنچ ی رب رازاب
لاوصحم ت زرواشک ی درادن .
Farahmand & Zeraatkish
(2019)
سررب هب ی ثات ي ر رحت ي م اه ی داصتقا ی تراجت رد
زرواشک هبناجود ی
ا ي نار رش هد اب ي ک راجت ی لصا ی رد وا
داحتا ي ه هتخادرپ اپورا اتن .دنا
ي ج قيقحت نيا کاح
ی ا زا ي ن
ارش تحت هک تسا ي
ط رحت ي م زرا تاناسون رثا ی
لد هب ي ل
ب ی تابث ی شخب م ال ی دش ي رتد شهاک هرود رد .تسا
رحت ي م اه هبناجود تراجت 5
/ 7 نارود رد و شهاک دصرد
دشت ي د رحت ي م 12 ازفا دصرد ي
ش .تسا هتشاد
Zmami
& Ben-Salah (2019)
سررب هب ی ثأت ي ر ق ي تم تنرب تفن
ا سازگت تسو و ي
دمرتن ي
( ت
)WRI
ق رب ي تم ب ي ن للملا ی اذغ داوم
یي نامز هزاب رد ی
1990 - 2017 رپ د ا هتخ .دنا
اتن ي ج دوجو هداد ناشن ار نراقتمان هطبار دنا
و ق ي تم
اذغ داوم یي دنلب رد ثات تحت اهنت تدم ي
ر کوش اه ی
تبثم و ق ي تم نبل ي تا غت هب يي تار فنم و تبثم ی
ق ي تم
ثأت اما ،هداد ناشن شنکاو تفن ي
ر ازفا ي ش ق ي تم تفن
بي رتش .تسا هدوب شهاک زا
Azeez (2018)
سررب هب ی
ثأت ي تار ن و ق ناس ي تم ق رب تفن ي تم رهش ی اتسور و یي
اذغ داوم یي ن رد ي رج ي ه تسا هتخادرپ .
اتن ي ج ناشن
م ی دهد هک رد هرود اه ی دعب زا نارحب ق ي تم داوم اذغ یي
لک و ق ي تم داوم اذغ یي رهش ی هب کوش اه ی ق ي تم تفن
هب تروص تبثم شنکاو ناشن م ی دنهد . رد لاح ی هک
ق ي تم داوم اذغ یي اتسور یي هب کوش ه ا ی ق ي تم ی تفن
شنکاو فنم ی ناشن م ی دهد .
اب مها هب هجوت ي
ت زرواشک شخب ی
لوت رد ي د ،اذغ
غ تارداص ي
ر تفن ی ا و ي داج ارب لغش ی
عمج ي ت
هدرتسگ ا ی نچمه و مدرم زا ي
ن
، لد هب ي ل مها ي ت نما ي -ت
اذغ یي مات و ي ن آ رد اذغ ي هدن مز هرک ي
،ن ا هب هجوت ي
ن
لوت و شخب ي
د ا رد ي ن ارب شخب ی اهروشک مامت رما
ی
ح و مهم ي تا ی د فرط زا .تسا ي
رگ
، ا نتفرگ رظن رد اب ي
ن
مشچ دنس ساسا رب هک هتکن زادنا
20 هلاس ي ک ی فادها زا
اي نار سر ي ند هعسوت و دشر ظاحل زا هقطنم لوا هبتر هب
زرواشک شخب ی
ثات هب هجوت اب و تسا ي
تار قتسم ي م و
غ ي قتسمر ي م ق ناسون ي تم زرواشک شخب رب تفن ی
سررب ی و هوحن م ک نا ي مس راذگرثا ی ق ناسون ي تم رب تفن
اي ن س رد شخب ي
تسا راذگ ی عت و يي ن شقن اهدربهار
مهم ی د فرط زا .دراد ي
رگ دشت ي د رحت ي م اه ن ي ز هب ناونع
ي ک لماع نورب از رب داصتقا ا ي نار و شخب اه ی فلتخم نآ
راذگرثا هدوب و نآ ار تحت عاعش رارق م ی دهد . مه ي روطن
رد تاعلاطم ماجنا
هدش کات ن و ن هب سررب ی رثا دشت ي د
رحت ي م اه رب شزرا هدوزفا شخب زرواشک ی هتخادرپ هدشن
تسا تميق و یزرواشک شخب دشر رب تاعلاطم و
تسا هدوب زکرمتم بختنم تلاوصحم
؛ نيا زا ور
، ريغتم
ميرحت ديدشت لقتسم باسح هب قيقحت یروآون اه
یم .ديآ هب مه ي ن روظنم
، رد هعلاطم رضاح هب سررب ی
امزمه ن ناسون ق ي تم تفن رب اه ميرحت و شزرا
هدوزفا
شخب زرواشک ی ا ي نار رد هزاب نامز ی 1363 - 1397 هک
ود غتم ي ر مهم و نورب از دنتسه هک تحت لرتنک لماک
تلود ن ي تس و رب داصتقا روشک راذگرثا
،تسا هتخادرپ
تسا هدش .
شور و داوم
لدم اه ي وARCH GARCH
سب ي را ی رس زا ی اه ی نامز ی دقاف م ي گنا ي ن تباث ی
ا .دنتسه ي ن رس ی اه رد ي ک کدنا تاناسون هرود ی
و دنراد
هرود رد اه ی دعب ی ازفا تاناسون ي
ش م ی يا ب د ا . ي ن سم ا هل
راو ندوب تباث ضرف ضقن ثعاب ي
سنا .تسا للاخا ءزج
هب معت روظنم ي
م راو لمتحمان ضرف ي
سنا هتسد تباث
دج ي د ی آرف زا ي اهدن ی فداصت ی ناسمهان هسورپ مان هب ی
وا ر ي سنا طرش ی سرگردوخ ي
،نو
1 هدش یفرعم ،ARCH
تسا . رد ا ي ن آرف ي اهدن راو ي سنا طرش ی غ ي تباثر تسا و
راو ي سنا غ ي طرشر ی ن ي ز تباث م ی نام د
Moumivand et
al, 2013) )
لدم
GARCH (p,q)
معت ي م ي هتفا لدم
ARCH
تسا ارب هک ی لوا ي ن لاس رد راب 1986
ارا ي درگ ه ي د .
داقم ي ر و p
رط زا q
ي ق م ع ي را هب زتراوش م تسد
ی آي د .
ا هداس تلاح ي
ن :زا تسا ترابع لدم
هلداعم راو ي سنا طرش ی م تمسق هس زا ي
گنا ي ن
تاناسون
( α0
، )
ءزج ،ARCH (
،)
و ءزج
GARCH
،
کشت ،) (
ي ل ءزج نآرد هک .تسا هدش
ARCH
صخاش هرود لبق هلداعم دنامسپ مود ناوت زا هک تسا
م ي ان گ ي ن طرش ی م لصاح ی دوش غتم تروص هب و ي
ر
تأ خ ي ر ی راو هلداعم رد ي
سنا طرش ی م رهاظ ی دوش . ءزج
GARCH
مه ناشن پ ءزج هدنهد ي
ش بي ن ی تاناسون
هرود اه ی نچمه .تسا هتشذگ ي
ن
، دنامسپ هلداعم رد
راو ي سنا طرش ی اراد ی زوت ي ع راو اب لامرن ي
سنا
Ϭ2
تسا .
هب ترابع ی
، ا رد ي اجن ون دنامسپ ي
ز فس ي د ا .دوب دهاوخ ي
ن
1 . لدم لگنا یم یفرعم هنوگا ارARCH
رگا :دنک یفداصت ريغتم کيYt
تروص هب یطرش یلاگچ عبات اب F(Yt|Yt-1)
شيپ ،دشاب یلعف شزرا ینيب
،هتشذگ تاعلاطا ساسارب نآ ورف
ا ض اب ربارب درادناتس E(Yt|Yt-1)
و
نآ سنايراو Var(Yt|Yt-1) تسا نيا هدنهد ناشن فيرعت نيا .دوب دهاوخ
لدم نياربانب .دراد یگتسب هتشذگ تاعلاطا هب یطرش سنايراو هک یم فيرعت ريز تروص هبARCH :دوش
لدم مامت رد طرش اه
ی راو ي سنا ناسمهان ی طرش ی قداص
( تسا
Nezamivand Chegini, & Tavakoli, 2012 .)
2شور ARDL
تهج سررب ی طباور ب ي ن غتم ي اهر م ی ناوت زا
شور اه ی عمجمه ی دننام شور لگنا - رجنرگ و لدم
حصت ي ح اطخ دننام حصت ي ح
( اطخ
ECM3
.درک هدافتسا )
ومن رد اما ن
ه اه یي من مک مجح اب ی
ناوت ا زا ي ن شور اه
هدافتسا درک ز ي ار اهدروآرب ی لصاح زا ا ي ن شور اه
شروت راد دنتسه ( Samadi, & Pahlevani, 2009: 291 )
تحت ارش ي ط ی هک ب ي ش زا ي ک رادرب مه گتشابنا ی
دوجو هتشاد دشاب هدافتسا زا شور لگنا - رجنرگ جنم ر هب
مدع آراک یي دهاوخ دش . اب وجو د ا ي ن دودحم ي ت اه رد
هدافتسا زا شور لگنا -
،رجنرگ م ی ناوت زا شور اه ی
د ي رگ ی دننام شور دوخ زوت ي ع رادرب ی اب هفقو اه ی دوخ
تشگزاب ی ( ا هک درک هدافتسا )ARDL
ي ن دودحم ي ت اه ار
دنک فرطرب
( Tashkini, 2005:145 .)
رد ( شور زا هدافتسا )ARDL
هب ي ناسک هجرد ندوب
عمجمه ی غتم ي اهر ( لگنا شور رد -
هوج و رجنرگ نوسنا
-
سوج ي ل ي سو رورض ی ن )تسا ي زا ن ي تس ا هولاع هب . ي
ن
اهوگلا شور ی
ار لدم رد دوجوم تدم هاتوک و تدمدنلب
مخت نامزمه روط هب ي
ن م ی دنز و تلاکشم هب طوبرم
غتم فذح ي
اهر گتسبمهدوخ و ی
م عفر ار ی
دنک
(
Yousefi dinarloo, 2000
.)
ي ک لدم
k) ,…., q q2 1, ARDL ( q, q
م ار ی ناوت -هب
ز تروص ي ر :تشون
هک رد ا ي ن هطبار :
بL
ي رگنا رادرب ،هفقو ی
غتم زا ي اهر ی عطق ی دننام
غتم ،ادبم زا ضرع ي
ر غتم ،دنور ي
اهر ی زاجم ی و يا
غتم ي اهر ی .تسا ازنورب هفقو P
اه ی هب ش هتفرگ راک هد
ارب ی غتم ي ر هفقو و هتسباو اه
ی سا دروم ت ف ارب هدا ی
غتم ي اهر ی .تسا لقتسم
2. AutoRegressive Distributed Lag
3. Error correction models
هر ي تفا رد ARDL
ود هلحرم تروص م ی گ ي
،در رد
هلحرم لوا دوجو طابترا تدمدنلب ب ي ن غتم ي اهر ی تحت
سررب ی دروم نومزآ رارق م ی گ ي در و رگا عومجم ارض ي ب
دروآرب هدش طوبرم هب غتم ي ر هتسباو کچوک رت زا ي ک
،دشاب وگلا ی وپ يا هب تمس لداعت دنلب تدم ارگ ي ش
م ی ي دبا . اربانب ي ن
، ارب ی نومزآ ارگمه یي نومزآ ضرف ي ه ز ي ر
رورض ی تسا
(Pesaran & Shin,1995) H0:
H1:
نومزآ نومزآ زا هدافتسا اب م ماجناt
ی گ ي در هرامآ هک
ا هب نآ ي ن :تسا هبساحم لباق تروص
رد تروص ی هک مک ي ت نارحب ی هئارا هدش زا وس ی
جرنب
1،ی ودلاود و2 3رتسم مطا حطس رد ي
نان رظن دروم
مک زا رتکچوک ي
ت هرامآ تابساحمt
ی ضرف ،دشاب قوف
H0
در و رد تن ي هج ي ک هطبار لداعت ی تدمدنلب ب
ي ن
غتم ي اهر ی وگلا دوجو دراد .
رد هلحرم
،مود مخت ي ن و زجت ي ه و لحت ي ل ارض ي ب و
اتنتسا ج رد دروم شزرا نآ اه تروص م ی گ ي در . ارض ي ب
تدمدنلب غتم
ي اهر ی ضوت ي ح هدنهد ساسارب هطبار ز ي ر
هبساحم م ی دوش :
دادعت هفقو اه ی هب ي هن ارب ی ره ي ک زا غتم ي اهر ی
ضوت ي ح ی ار م ی ناوت هب کمک ي ک ی زا عم ي اهرا ی ئاکآ ي ک
( ،)AIC
زتراوش ( )SBC
و ي ا نانح - ئوک ي
4ن ( )HQC
عت يي ن درک
(Pesaran & Shin,1995) و
( Tashkini,
)2005
ادتيا رد لدم دروآرب تهج ق تاناسون
ي تم تفن
شور زا هدافتسا اب کپوا
GARCH
هب و هدش دروآرب
غتم ناونع ي
ر همادا رد .تسا هدش هتفرگ رظن رد لقتسم
،
ا هجرد ادتبا ي
اتس یي غتم ي اهر سررب دروم ی
هتفرگ رارق
سررب زا سپ .تسا ی
ا ي اتس یي غتم ي اهر وچ ن هجرد
اي اتس یي غتم ي اهر و رفص زا ي
ک دوب
؛ اربانب ي ن
، لدم
1. Banerjee
2. Dolado 3. Mestre
4. Hannan- Quinn Criterion
درگ دروآرب ARDL
ي د لدم دروآرب زا سپ . وپARDL
ي
،ا
دنلب هطبار دوجو ب رد تدم
ي ن غتم ي اهر شور زا هدافتسا اب
سررب تست دناب ی
دنلب طباور و دش درگ دروآرب تدم
ي د .
اهن رد ي ت
، حصت لدم ي
ح درگ دروآرب اطخ ي
د .
ثحب و جیاتن
مآ ا ر ه اه ي صوت ي ف ی
تهج سررب ی ثات ي ر تاناسون ق ي تم تفن و دشت ي د
رحت ي م اه ريغتم(
)dmy
رب شزرا هدوزفا شخب زرواشک ی
( )agri
هولاع رب ا ي ن ود غتم ي ر زا غتم ي اهر ی لقتسم
د ي رگ ی ن ي ز هدافتسا هدش تسا . اي ن غتم ي اهر دنترابع زا :
امرس ي ه راذگ ی رد شخب زرواشک ( ی
invest
)،
خرن زرا
قح ي ق ( ی )،rer
صخاش ق ي تم لوت ي هدننکد ( )ppi
و لاغتشا
رد شخب زرواشک ( ی
labor
) هداد . اه ی ق هب طوبرم ي
تم
اس و کپوا زا تفن ي
ر هداد اه ی زکرم کناب زا هدافتسا دروم
روهمج ی ملاسا ی ا ي نار .تسا هدش جارختسا مه
ي روطن
تهج ماجنا دروآرب لدم زا تراگل ي م غتم ي اهر هدافتسا هدش
تسا و اهدروآرب ب ا هدافتسا زا مرن رازفا ا ي و ي زو
5 10 ماجنا
هدش تسا . یبرجت تاعلاطم و یرظن ینابم ساسارب
Fiaz et al (2021) و
Umar et al (2021) ،
Haji
esmaeili et al (2014)
، لدم رد یدروآرب ARDL
حيرصت ريز تروص هب و تسا قوف یاهريغتم هدنريگرب یم .دوش
Log(agri)= log(invest) + log(opec) + log(labor) + log(ppi) + log(rer)
رد لودج ( 1 ) هرامآ صوت ي ف ی غتم ي اهر هدروآ هدش
تسا : لودج 1 - هرامآ یفيصوت اهريغتم
مان ريغتم نيگنايم
هرامآ اه فارحنا
رايعم لقادح رثکادح
log(agri) 5
1 / 0 7 / 4 2 / 5
log(opec) 3
/ 0 4 / 0 0 3 / 1
log(invest) 1
/ 4 1 7 / 2 7 / 5
log(labor) 6
/ 6 1 / 0 5 / 6 7 / 6
log(ppi) 7
/ 1 8 / 0 3 / 0 3
log(rer) 2
/ 3 16 / 1 7 / 0 5 / 5
عبنم : هتفاي یاه قيقحت
5. Eviews 10
ساسارب ( لودج 1 ب ) ي رتش ي ن م ي ناز عم فارحنا ي
را
غتم هب طوبرم ي
ر راگل ي مت قح زرا خرن ي
ق ی هب ،تسا ترابع
د ي رگ م ي ناز گدنکارپ ی هداد اه ی غتم ي ر خرن زرا ح ق ي ق ی
تبسن هب م ي ناز م ي گنا ي ن نآ ي نع ی ددع 2 / 3 گدنکارپ ی
ز ي دا ی دنراد . رتمک ي ن رادقم فارحنا عم ي را ن ي ز طوبرم هب
راگل ي مت شزرا هدوزفا شخب زرواشک ی تسا .
نومزآ راو ي سنا ناسمهان ی و خشت ي ص دوجو رثا ARCH
رد ا ي اجن ادتبا دوجو تارثا يARCH
ا دوجو دوخ
گتسبمه ی رد روذجم قاب ي هدنام ه ا دروم سررب ی رارق
هتفرگ تسا . اتن ي ج رکذ هدش رد لودج ز ي ر ناشن
م ی دنهد هک ضرف ي ه رفص نومزآ هک LM
ب ي رگنا مدع
دوجو تارثا تساARCH
در هدش و ضرف ي ه ي ک نبم ی رب
دوجو تارثا أت يي د هدش تسا . ارب ی سررب ی ا ي ن عوضوم انب
رب پ ي داهنش
1982) ) Engel
زا نومزآ رض ي ب ژنارگلا
هدافتسا هدش هک اتن ي ج ا ي ن نومزآ رد لودج ( 2 ) هدروآ
هدش تسا . ج لود 2 نومزآ-
سررب تهجLM
ی تارثا
هرامآ F نومزآ حطس LM
لامتحا حطس
لامتحا رئوکسياک
77 / 16 69
/ 11 000
/ 0 000
/ 0
عبنم : هتفاي یاه قيقحت
ربانب اتن ي ج
،قوف هرامآ
LM Test
ناشن هدنهد در
ضرف ي ه رفص نبم ی رب مدع دوجو ناسمهان ی راو ي سنا
تسا . اربانب ي ن رثا دوجو ARCH
دراد . رد همادا هب
سررب ی نومزآ
GARCH
اب هدافتسا زا عم ي اهرا ی ئاکآ ي ک
و زتراوش تهج مخت ي ن لدم بسانم
GARCH
هتخادرپ
هدش تسا .
رصت ي ح و مخت ي ن لدم GARCH و
دروآرب مطاان ي نان ی
ق ي تم تفن
تهج تسد ي با ی هب ناسون ق ي تم تفن کپوا م ق ا د ي ر
فلتخم
GARCH(p,q)
ار سررب ی هدرک و اتن ي ج رد
لودج ( 3 ) هدروآ هدش تسا .
لودج 3 - باختنا لدم هنيهب
GARCH
GARCH (1,1) GARCH
(1,2) GARCH
(2,1) GARCH
(2,2)
کيئاکآ 07
/ 0 12 / 0 27 / 0 - 08 / 0 -
زتراوش 25
/ 0 34 / 0 4 / 0 - 18 / 0
هتفاي :عبنم قيقحت یاه
ساسارب اتن ي ج صاح ل هب هجوت اب و قوف لودج زا
عم زا هنومن ندوب کچوک ي
را عت تهج زتراوش يي
ن لدم
هب ي هن م هدافتسا ی
نک ي م و لدم
GARCH (2,1)
هب ي هن
تسا .
عت يي ن هجرد ا ي اتس یي غتم ي اهر
ي ک ی زا لماوع رثؤم هک م ی دناوت بجوم طابنتسا طلغ
رامآ ی و سرگر ي نو بذاک
،دوش دوجو اان ي اتس یي غتم ي اهر
تسا . نانچ چ ه غتم ي اهر ی دروم سررب ی رد رس ی نامز ی
اپ يا دنشابن نکمم تسا اتن ي ج ارض ي ب
R2
لااب یي ار تن ي هج
دنهد و ا ي ن رما م ی دناوت بجوم هارمگ ی ققحم دوش و
تهج گولج ي ر ی زا عوقو نچ ي ن هابتشا ی رد رس ی اه ی
نامز ی زا نومزآ اپ يا یي و دوجو ر ي هش دحاو رس ی اه ی
نامز ی هدافتسا م ی دوش .
رد ا ي ن م ط هعلا تهج سررب ی ا ي اتس یي غتم ي اهر زا
شور د ي ک ی لوف ر معت ي م ي هتفا هدافتسا هدش هک رد
لودج ( 4 ) اتن ي ج هئارا هدش تسا :
لودج 4 - جياتن لصاح زا نومزآ دتنمگآ ید یک رلوف
لضافت رابکي اب حطس رد اهريغتم یريگ
Log(Agri) 18
/ 0 000
/ 0
Log(Invest)
1 / 0 000
/ 0
Log(Labor)
71 / 0 000
/ 0
Log(Opec)
014 / 0 -
Log(Rer) 49
/ 0 003
/ 0
Log(Ppi)
15 / 0 021
/ 0
عبنم : هتفاي یاه قيقحت
ساسارب اتن ي ج لصاح
،هدش غتم ي اهر ی ناسون ق ي تم
تفن رد حطس ا ي اتس تس و غتم ي اهر ی
، دادعت لغاش ي ن رد
شخب زرواشک ی
، شزرا هدوزفا شخب زرواشک ی
، خرن زرا
قح ي ق ی
، صخاش ق ي تم لوت ي هدننکد و امرس ي ه راذگ ی رد
شخب زرواشک ی اب ي ک راب لضافت گ ي ر ی ا ي اتس هدش دنا .
سپ زا ماجنا لحارم قوف و ماجنا نومزآ اه ی دروم ن ي
،زا هب
سررب ی دوجو هطبار دنلب تدم ب ي ن غتم ي اهر اب هدافتسا زا
نومزآ دناب تست م ی زادرپ ي م .
نومزآ دناب تست
تهج سررب ی دوجو هطبار دنلب تدم ب ي ن غتم ي اهر زا
نومزآ دناب تست ي ا نومزآ هنارک F
هدافتسا م ی نک ي م .
اتن ي ج نومزآ دناب تست رد لودج ( 5 ) ناشن هداد هدش
تسا : ودج ل 5 - جياتن نومزآ هنارک تهج یسررب طباور دنلب تدم
F یتابساحم حوطس
یرادانعم 1
دصرد 5 / 2 دصرد 5
دصرد 10
دصرد
3 / هنارک 9
نيياپ 88
/ 2 55 / 2 27 / 2 99 / 1
هنارک لااب 99 / 3 61 / 3 28 / 3 94 / 2
عبنم : هتفاي یاه قيقحت
ساسارب اتن ي ج لصاح هدش رد لودج قوف هب لد ي ل
اي هکن هرامآ احم F
س اب ت ی ربارب اب 3 / 9 تسا و ب ي رتش زا
داقم ي ر دح تسلااب اربانب ي ن ضرف ي ه دوجو هطبار دنلب تدم
ذپ ي هتفر م ی دوش .
دروآرب لدم وپ ي ا ARDL
جياتن هب تروص هصلاخ رد لودج ( 6 ) هدروآ هدش
تسا : لودج 6 - اتن ي ج لصاح زا مخت ي ن لدم وپ يا
( 2،2،3،3،2،3،0
ARDL(
اهريغتم بئارض
هرامآ زرا t
ش ا لامتح
L(Agri(-1)) 07
/ 0 43 / 0 67 / 0
L(Agri(-2)) 61
/ 0 9 / 2 015
/ 0
L(Invest) 05
/ 0 63 / 3 004 / 0
L(Invest(-1)) 068
/ 0 31 / 4 001 / 0
L(Invest(-2)) 035
/ 0 64 / 2 02 / 0
L(Labor) 77
/ 0 99 - / 2 - 013 / 0
L(Labor(-1)) 07
/ 0 - 33 / 0 - 74 / 0
L(Labor (-2)) 32
/ 0 67 / 1 12 / 0
L(Labor (-3)) 79
/ 0 - 2 / 4 - 001 / 0
L(Opec) 04
/ 0 - 29 / 1 - 22 / 0
L(Opec (-1)) 2
/ 0 - 75 / 4 - 000 / 0
L(Opec (-2)) 02
/ -0 65 / -0 52 / 0
L(Opec (-3)) 35
/ 0 28 / 4 001 / 0
L(PPI) 92
/ 0 - 71 / 4 - 000 / 0
L(PPI(-1)) 52
/ 0 - 96 / 1 - 07 / 0
L(PPI(-2)) 95
/ 0 7 / 4 000
/ 0
L(RER) 07
/ 0 02 / 5 000 / 0
L(RER(-1)) 03
/ 0 64 / 1 13 / 0
L(RER(-2)) 008
/ 0 5 / 0 66
/ 0
L(RER(-3)) 07
/ 0 07 / 4 002 / 0
17 Dmy / 0 55 / 3 005 / 0
9 C / 9 43 / 5 000 / 0
Prob(F)=0/000 F=0/94
=0/98 Ṝ2
R2= 0/99
عبنم : هتفاي یاه قيقحت ساسارب
اتن ي ج لودج ( 6 )،
رادقم هرامآ
R2
هک غت يي ر
غتم ي ر هتسباو تبسن هب غتم ي اهر ی لقتسم را ن ناش
م ی دهد اراد ی رادقم 99 / 0 تسا هک هب تلع دزن ي ک ی هب
ددع ي ک رادقم نآ بولطم و لباق لوبق تسا .
دروآرب لدم دنلب تدم
سپ زا ا ي هکن دوجو هطبار تدمدنلب ب
ي ن غتم ي اهر ی
لقتسم و هتسباو ات يي د
،دش لدم تدمدنلبARDL
ارب ی
سررب ی هطبار تدمدنلب ب ي ن غتم ي اهر دروآرب م ی دوش ک ه
اتن ي ج ساسارب لودج ( 7 ) تسا :
لودج 7 - هطبار دروآرب نلب
د تدم
ARDL
ريغتم فارحنا بيرض
رايعم هرامآ
لامتحا t
L(Labor) 32
/ 1 - 33 / 0 97 / 3 - 001 / 0
L(Invest) 23
/ 0 05 / 0 3 / 4 000
/ 0
L(Opec) 057
/ 0 - 02 / 0 84 / 2 - 013 / 0
L(RER) 11
/ 0 - 02 / 0 07 / 5 - 000 / 0
L(PPI) 28
/ 0 - 077 / 0 72 / 3 - 002 / 0
72 dmy / 0 16 / 0 43 / 4 000 / 0
86 C / 12 09 / 2 14 / 6 000 / 0
عبنم : ي هتفا اه ی قحت ي ق
ساسارب اتن ي ج ( لودج 7 دنلب رد ) غتم تدم
ي اهر ی
زرواشک شخب رد لاغتشا ی
، ق ناسون ي تم ،کپوا تفن
ق صخاش ،زرا خرن ي
تم لوت ي هدننکد اراد ی فنم رثا ی رب
شزرا زرواشک شخب هدوزفا ی
تم و تدمدنلب رد غ
ي اهر ی
س امر ي ه راذگ ی زرواشک شخب رد ی
رحت و ي م اه اراد ی رثا
شزرا رب تبثم زرواشک شخب هدوزفا
ی نچمه .دنتسه ي
ن
،
رض ساسارب ي
ب ازا هب هدمآ تسد هب ی
ازفا دحاو ره ي
ش
ق ناسون رد ي
تم شزرا تفن زرواشک شخب هدوزفا
ی
057 / 0 دصرد م شهاک ی ي دبا . نچمه ي ن
، غتم ي ر دشت ي د
رحت ي م اه اب رض ي ب 72 / 0 ثا ر م تبث ار رب شزرا هدوزفا
شخب زرواشک ی رد تدمدنلب دنراد
.
دروآرب وگلا ي حصت ي ح اطخ ECM
وگلا ی حصت ي ح اطخ ب ي ن تاناسون هاتوک تدم غتم ي اهر
و داقم ي ر تدمدنلب نآ
اه طابترا رارقرب م ی دنک . رض ي ب
بECM
ي رگنا ا ي ن تسا هک رد ره هرود دنچ دصرد زا
