یتاقیقحت حرط ییاهن شرازگ
:حرط ناونع
یاهراکهار یسررب دمآرد مك راشقا یزاسدنمناوت
لیبدرا رهش
یگناخ لغاشم رب هیکت اب
:حرط یرجم
تلود یناهج لیعامسا دابآ
هعماج و خیرات هورگ یناسنا مولع و تایبدا هدکشناد ،یسانش
هزوح یلام تیامح و بیوصت اب حرط نیا ارجا یلیبدرا ققحم هاگشناد یشهوژپ تنواعم
درگ .تسا هدی
ناتسمز 1397
I بلاطم تسرهف
ناونع
هحفص
همدقم --- ---
--- ---
1
قیقحت تایلك :لوا لصف
-1 -1 فيرعت هلأسم --- ---
--- ---
8
-1 -2 تلااؤس قحت ی ---ق ---
--- --
10
-1 -3 ترورض و مها ی ---ت ---
--- 11
-1 -4 فادها --- ---
--- ---
12
-1 -4 -1 فده لک ---ی ---
--- -
12
-1 -4 -2 فادها ئزج --- ی ---
--- 12
قیقحت یرظن ینابم :مود لصف
-2 -1 پ ی ش ی هن رظن ---ی ---
--- ---
12
-2 -1 -1 رقف و رظن ي تا هعسوت --- ---
--- 12
رقف ---قلطم
--- ---
-- 13
رقف بسن ---ی ---
--- --
13
رقف ---سفن
--- ---
-- 14
لماوع رثوم رد اي داج و شرتسگ ---رقف
--- ---
14
راثآ و پ ی اهدما ی ---رقف ---
--- 14
-2 -1 -1 -1 هعسوت اپ ي ---راد ---
--- 15
-2 -1 -1 -2 ور ي اهدرک ی هعسوت عامتجا ---ی ---
--- 16
هعسوت عامتجا --- روحم
--- ---
16
دربراک اراد یي واه دنمناوت ی اه ی لحم ---ی ---
--- 16
تامدخ هافر ی رد ---روخ ---
--- 17
هنابلطوادراک رد
عامتجا لحم ---ی ---
--- 17
ور ي اهدرک ی عامتجا ---رادم
--- ---
17
ور ي درک ن ی اهزا ی ساسا ی هعسوت --- ---
--- 18
ادزرقف یي زا رط ي ق سب ی ج متجا عا ی و تارابتعا ---درف
--- 18
قودنص هعسوت لحم ---ی ---
--- 19
ور ي درک لباق ی ت ---ی ---
--- 20
ور ي درک لماع ی ت ---ارگ ---
--- 21
ور ي درک بولطم ی ت ارگ ---یي ---
--- 21
ور ي درک اهشزرا ی ---ماع ---
--- 22
ور ي درک ن ی زا ---روحم ---
--- 23
ور ي درک ن ی زا اه ی ساسا ---ی ---
--- 23
II
ور ي درک هعسوت ناسنا ---ی ---
--- 23
رظن ي ه ن ی زا اه ی ناسنا --- ی ---
--- 33
ور ي درک تکراشم ---ی
--- ---
24
یاهراکهار تيوقت
تکراشم --- ---
--- 25
فلا ) تيوقت ---بزحت
--- ---
25
ب ) تيوقت و هعسوت یاهداهن ---یندم
--- ---
26
-2 -1 -2 زاسدنمناوت ---ی
--- ---
28
عبانم --- ---
--- ---
29
تیلماع --- ---
--- ---
30
اهدرواتسد ---
--- ---
---- 31
فلا ) اي داج سرتسد ی تهج رادروخرب ی دارفا زا نی اهزا ی لوا ی ---ه ---
33
ب ) دوبهب سرتسد ی دارفا هب اهتصرف ی داصتقا ---ی ---
33
ج ) دم ي ر ي ت تارطاخم ( دمآرد ی ) دارفا --- ---
--- 34
-2 -1 -2 -1 حوطس زاسدنمناوت ---ی
--- ---
34
-2 -1 -2 -2 فادها زاسدنمناوت ---ی
--- ---
34
-2 -1 -2 -3 ور ي اهدرک ی موهفم ی لصا ی هب زاسدنمناوت ---ی
--- 35
-2 -1 -2 -4 داعبا دنمناوت زاس --- ی ---
--- 37
-2 -1 -2 -5 هزادنا یریگ نازیم یدنمناوت ---
--- ---
38
تیلماع --- ---
--- ---
38
طيارش یعامتجا ---
--- ---
38
-2 -1 -2 -6 دنمناوت ی راشقا عض ی ف و سآ ی ب ذپ ي ر اب روحم ي ت لاغتشا --- ---
39
شزومآ و دنمناوت ی راشقا مورحم --- ---
--- 39
اهتراهم ی گدنز ی و دنمناوت ی راشقا مورحم --- ---
--- 39
هار زادنا ی بسک و راک و دنمناوت ی راشقا مورحم --- ---
39
رفآراک ي ن ی و زاسدنمناوت ی
راشقا مورحم --- ---
--- 40
-2 -1 -3 ینواعت ---اه ---
--- --
42
-2 -1 -3 -1 رظن ي تا نواعت ---ی ---
--- 44
-2 -1 -3 -2 هطبار تلود و نواعت --- ---
--- 46
فلا ) نافلاخم هطبار تلود و ینواعت ---اه ---
--- 47
ب ) ناقفاوم هطبار تلود و ینواعت ---اه
--- ---
47
-2 -1 -3 -3 لوصا یساسا اهینواعت --- ---
--- 49
-2 -1 -3 -4 فادها اهینواعت --- ---
--- 50
فده شخب نواعت زا هاگرظن نوناق نواعت ا ي ---نار ---
-- 51
-2 -1 -3 -5 هعماج فده شخب نواعت --- ---
--- 51
-2 -1 -3 -6 عاونا اهینواعت --- ---
--- 52
-2 -1 -3 -7 نواعت و تکراشم ---
--- ---
53
III
-2 -1 -3 -8 نواعت و هعسوت یداصتقا --- ---
--- 55
-2 -1 -3 -9 نواعت و هعسوت یگنهرف --- ---
--- 56
-2 -1 -3 -10 نواعت و هعسوت یسایس --- ---
--- 57
-2 -1 -3 -11 نواعت و داجيا لاغتشا --- ---
--- 58
-2 -1 -3 -12 شلاچ یاه هدمع واعت --- اهین ---
--- 59
-2 -1 -3 -13 عناوم و تلاکشم نواعت
ی --- اه ---
--- 60
-2 -1 -4 لغاشم گناخ ---ی ---
--- 61
-2 -1 -4 -1 هنیمز یاه بسک و راک رد لغاشم یگناخ --- ---
62
-2 -1 -4 -2 ازم يا ی لغاشم گناخ ---ی ---
--- 62
-2 -1 -4 -3 تيدودحم اه
و تلااکشا دوجوم رد لغاشم یگناخ --- ---
66
-2 -2 پ ی ش ی هن برجت ---ی ---
--- --
67
-2 -3 عمج دنب ی و هئارا بوچراچ رظن
ی قحت ی ---ق ---
--- 69
ر :موس لصف شو
قیقحت یسانش
-3 -1 آرف ي دن شور سانش ی قحت ی ---ق ---
--- 79
-3 -2 آرف ي دن شور سانش ی قحت ی ---ق ---
--- 79
-3 -3 شور اه و رازبا هيزجت و لیلحت هداد ---اه ---
--- 81
-3 -3 -1 همانرب ر ي ز ی دربهار ی ـ راتخاـــس ---ی
--- ---
81
-3 -3 -2 مصت ی م گ ی ر ی دنچ عم ی ---هرا ---
--- 84
-3 -3 -1 لدم لیلحت هلسلس یبتارم ---AHP
--- ---
84
-3 -4 صخاش اه و غتم ی اهر ی دروم هعلاطم --- ---
--- 88
-3 -4 -1 داعبا زاسدنمناوت ی
داصتقا ی و عامتجا ---ی ---
--- 88
-3 -4 -2 داعبا هناگجنپ یزاسدنمناوت ناور
یتخانش --- ---
--- 88
ساسحا یدازآ ---لمع
--- ---
88
رثؤم ---ندوب
--- ---
--- 89
ینعم راد ---ندوب ---
--- -
89
دامتعا --- ---
--- ---
90
لیلحت و هیزجت :مراهچ لصف
همدقم --- ---
--- ---
92
-4 -1 لدم زجت ي ه و لحت ی ل ---SWOT
--- ---
92
لماوع داصتقا ---ی ---
--- 93
لماوع عامتجا ---ی ---
--- 94
لماوع ناور ---ی ---
--- --
95
-4 -1 -1 لحت ی ل ي هتفا اه ی لصاح زا شور ردSWOT آرف
ي دن --- AHP
--- 97
-4 -1 -2 زجت ي ه و لحت ی ل لماوع ژتارتسا ي ک ( )SFAS --- ---
106
-4 -1 -3 رتام ي س زرا ي با ی عقوم ی ت و مادقا ژتارتسا ي ---ک ---
112
IV
ولوا ي ت لوا ---: ---
--- -
113
تامادقا دربهار ی لقأدح - لقأدح ي ا عفادت ی ( )WT --- ---
113
ولوا ي ت مود ---: ---
--- -
114
تامادقا دربهار ی لقأدح - رثکأدح ي ا رگنزاب ی / قابطنا ی ( )WO --- ---
114
ولوا ي ت موس ---: ---
--- 115
تامادقا دربهار ی رثکأدح - لقأدح ي ا عونت / اضتقا یي ( )ST --- ---
115
ولوا ي ت مراهچ ---: ---
--- 116
تامادقا دربهار ی رثکأدح - رثکأدح ي ا مجاهت ی / تباقر ی ( )SO --- ---
116
عمج:مجنپ لصف هجیتن ،یدنب
ییاهن لدم هئارا و یریگ
-5 -1 عمج دنب ی و تن ی هج گ ی ر ---ی ---
--- 118
-5 -2 لدم اهن یي شهوژپ --- ---
--- 120
اهراکهار ی لک ---ی ---
--- 122
اهراکهار ی ئزج ---ی ---
--- 122
اهراکهار ی دنمناوت ی صتقا دا ---ی ---
--- 123
اهراکهار ی دنمناوت ی عامتجا ---ی ---
--- 123
اهراکهار ی دنمناوت ی ناور ---ی ---
--- 124
عبانم و ---ذخآم ---
--- ---
125
تسویپ
همانشسرپ هرامش
1 ( ---) ---
--- ---
132
همانشسرپ هرامش
2 ( ---) ---
--- ---
137
V لوادج تسرهف
ناونع
هحفص
1لودج . رظن ي تا هئارا هدش هرابرد زاسدنمناوت ی
رد ي ک ---هاگن ---
37
2لودج . رتام ي س وSWOT هوحن
عت یی ن ژتارتسا ی ---اه ---
--- 84
3لودج . لدم زرا ي با ی اب هدافتسا زا شور ---AHP
--- ---
90
4لودج . اتن ي ج زجت ي ه و لحت ی ل لماوع جراخ ی ( اهتصرف ) رد همانرب ر ي ز ی ( )EFE --- ---
98
5لودج . اتن ي ج زجت ي ه و لحت ی ل لماوع جراخ ی ( دهت ي اهد ) رد انرب هم ر ي ز ی ( )EFE --- ---
100
6لودج . اتن ي ج زجت ي ه و لحت ی ل لماوع لخاد ی ( طاقن توق ) رد همانرب ر ي ز ی ( )IFE --- ---
102
7لودج . اتن ي ج زجت ي ه و لحت ی ل لماوع لخاد ی ( طاقن فعض ) رد همانرب ر ي ز ی ( )IFE --- ---
104
8لودج . اتن ي ج زجت ي ه و لحت ی ل لماوع ژتارتسا ي ک ( )SFAS رد همانرب ر ي ز ی ---اه ---
106
9لودج . ولوا ي ت دنب ی اهن یي لماوع رثؤم رد همانرب ر ي ز ی اه هب کفت ی ک طاقن
،توق
،فعض تصرف و دهت ي ---د 108
ودج 10ل . رتام ي س اهدربهار و اهراکهار رد همانرب ر ي ز ي --- اه ---
-- 110
تسرهف ریواصت
ناونع
هحفص
1لکش . د ي مارگا هعسوت اپ ي راد و هزوح اه ی هس هناگ هعسوت --- ---
--- 15
2لکش . ور ي درک زاسدنمناوت ---ی
--- ---
36
3لکش . تلاکشم نورد و نورب نامزاس ی اهتکرش ی نواعت ---ی ---
--- 59
4لکش . م ی ناز دنمناوت ---ی
--- ---
-- 71
5لکش . صخاش اه ی شجنس دنمناوت ی راشقا طسوتم و مک دمآرد --- ---
72
6لکش . سم ی ر دنمناوت ی راشقا طسوتم و دمآردمک ---
--- ---
73
7لکش . لدم موهفم ی قحت ی ---ق ---
--- 74
8لکش . آرف ي دن تسد ی با ی هب زاسدنمناوت ی
راشقا طسوتم و مک دمآرد --- ---
80
9لکش . دنيآرف هلسلس بتارم ی ---AHP
--- ---
84
10لکش . رعت ي ف مز ی هن ارب ی لحت ی ل ---SWOT
--- ---
86
11لکش صخاش . هعلاطم دروم یاهریغتم و اه ---
--- ---
87
12لکش . رتام ي س زرا ي با ی عقوم ی ت و مادقا ژتارتسا ي ---ک ---
---- 112
13لکش . لدم دنمناوت ی راشقا سوتم ط و مک دمآرد طسوت نواعت ی ---اه ---
121
1
همدقم هعسوت رادياپ هب ناونع یکي زا یاهرتسب یلاعت
و دشر
،ناسنا نآ هاگ یم دناوت تیقفوم زیمآ دشاب هک اب یراي تکراشم و همه
هورگ یاه یعامتجا و
یارب همه نانآ تروص هزورما .دريذپ رد
حطس نیب یللملا و هب هژيو یاهروشک رد ج
ناه موس و د ر
لاح
،هعسوت نيرتشیب هجوت
و زکرمت یشهوژپ نادنمشناد
مولع یعامتجا هب
نيا فرص هلئسم یم
دوش هک گچ هنو یم دناوت
رد هاتوک نيرت نامز نکمم ةلصاف نایم ناشروشک ار
اب یاهروشک شهاک هتفرشیپ
داد و هب نخس
،رگيد وت هعس یگتفاي ار
ققحتم هعسوت .دنزاس یگتفاي
دروم هجوت نيا شهوژپ نارگ داعبا ًافرص یدام
و یداصتقا درادن
و هعسوت ي یگتفا همه
،هبناج
ةعسوت رادياپ و ةعسوت یناسنا ار زین رد رب یم تقیقح رد .دریگ راظتنا
یم
،دور ناهج زورما رد ترپ و تکراشم لاعف
یمامت
هورگ اه و راشقا فلتخم مدرم رد یاهانگنت ،عماوج دوجوم
ار تشپ رس هتشاذگ هک نيا رما د ر یاهروشک د
ر لاح هعسوت هک
دنمزاین هعسوت عيرس و یم رادياپ دنشاب
زا تیمها یرتشیب رادروخرب
یم زا .دشاب نیمه
ور نرق ديدج را نرق یرایمه و
تکراشم زین
مان دنا هداهن هک
زاغآ نیلوا لاس نآ فداصم اب حرط عوضوم یوگتفگ ندمت
اه و ديون شخب م تکراش ره هچ
رتشیب تلم یارب اه ت ققح موهفم هعسوت رادياپ هدوب .تسا
رد ور نيا زا مامت
یاهروشک ناهج
هب روظنم نییعت تهج یریگ یاه
،یداصتقا یعامتجا
اي یگنهرف ماج
،هع راچان اه تلود
هب هلخادم رد یخرب روما و ذاختا تسایس یاه صاخ و هدافتسا زا یاهرازبا بسانم
یم .دنشاب خادم نيا یهاگ هل
یاتسار رد
دربشیپ تسایس یاه یداصتقا نوچمه
قيوشت دیلوت و فرصم تلاوصحم اي یلخاد
تارداص و هدوب
رد یهاگ وح
هز
تسایس یاه یعامتجا لامعا
یم دوش هک
ًلاومعم اب فده ءاقترا هافر یمومع هب روط معا و گ زا تيامح یاههور
بیسآ ريذپ
هب روط صخا رارقرب یم .ددرگ اذل رد یاتسار نیمأت فادها قوف ود تل اه هولاع رب هب نتخادرپ روما
ت نیمأ
،یعامتجا زا
یاهدرکيور هافر
یعامتجا زین
هرهب یم هعسوت .دنریگ و
شرتسگ همانرب
یاه نیمأت یعامتجا هافر زا
مج لماوع هل رثؤم
رد
یياناوت یاقترا یاه
هوقلاب کي هعماج ققحت رد فادها
ةعسوت
،یشزومآ یگنهرف ،یعامتجا
یداصتقا نآ
ک روش هب ح باس
یم .ديآ
رد دنچ ههد
،ریخا یاهدربهار یيادزرقف
هک رد یاتسار ققحت تلادع یعامتجا رد
حرطم هعماج یم
دندرگ د ر لمع
شوختسد تارییغت
یرایسب هديدرگ ات .دنا لبق زا 1960 ههد یرایسب زا
،نارکفتم هار
هشير نک ندومن رقف کمک ار یاه
میقتسم تلود
اه هب دارفا مک دمآرد یم ناد دنتس اما رد هس ههد
،ریخا نيا درکيور هب یلک نوگرگد ش
هد هاگن و هب راشقا
بیسآ ريذپ زا دارفا ناوتان رد ندروآرب یاهزاین
،دوخ هب یدارفا هک یسرتسد هب
عبانم دنرادن رییغت هتفاي تسا و اب
یياهدرکيور هک
عماجم نیب یللملا هب نيا هلوقم هتشاد دنا و تاقیقحت هدرتسگ
یا هک د ر نيا ا هنیمز ماجن
،هتفرگ لکشم مدع
یسرتسد هب
عبانم شيازفا عبطلاب و رقف
هب هنوگ یا ماظن دنم دروم رارق یسررب هتفرگ
اهتلود و رد
ج ته نایم زا نتشادرب
،نآ همانرب اه و یاهتسایس ینوگانوگ
ار ذاختا و هبرجت هدرک .دنا
رد دنس مشچ زادنا تسیب هلاس یروهمج یملاسا
ناريا يو یگژ یاه فلتخم ناريا رد قفا 1404 لاس
یرجه یسمش حرطم
هدش یشخب .تسا زا
نيا یگژيو اه ترابع تسا یناريا :زا رادروخرب
زا
،تملاس
،هافر تینما
،یياذغ نیمأت
،یعامتجا -تصرف
یاه
،ربارب عيزوت بسانم دمآرد و هب رود زا رقف و نینچمه .داسف رد
داوم فلتخم همانرب
،مراهچ تلود ظوم ف هب یتامادقا
2
رد تهج دوبهب یگدنز هورگ یاه مک دمآرد هدش ربانب .تسا هدام
همانرب84 مراهچ ةرابرد داجيا تینما اذغ و
،هيذغت تلود
فظوم هب لیکشت یاروش یلاع تملاس و تینما
،یياذغ صیصخت عبانم
یارب هناراي داوم
،یياذغ هیهت همانرب تهج ینميا
اذغ و شهاک تاعياض داوم یياذغ هدش هدام .تسا رب 90
یتامادقا تهج
یسرتسد هنلاداع
مدرم هب تامدخ یتشادهب و
ینامرد دیکأت .دراد هدام هب95 رارقتسا
،تلادع شهاک رقف و تیمورحم و
یزاسدنمناوت اهریقف
زا قيرط صیصخت راک
دمآ
و دنمفده عبانم
نیمأت یعامتجا و
نيودت همانرب عماج یيادزرقف دیکأت
.دراد
نيا رد نیب یزاسدنمناوت درکيور دايز تیلباق اب و رثؤم یرازبا هب هزورما
یارب شقا تلاکشم عفر بیسآ را
پ ريذ ليدبت هتشگ
رما ناسانشراک بناج زا یدايز دیکأت رضاح لاح رد و یاتسار رد هژيوب
نیمأت فادها روطب و هعسوت هعسوت صاخ
یعامتجا هتشاد دوجو
و هتسب هب طيارش فلتخم رد اهروشک و
هب تروص ینوگانوگ یاه ماجنا
یم .دریگ ت یعامتجا هعسو
یم مدرم دوخ نآ یلصا نارگيزاب هک تسا هدننک دحتم و یطابترا دنيآرف کي زیچ ره زا شیب .دنشاب
د نيا ر ف دنيآر
هورگ ،عماج لکشت و اه
نامزاس رانک رد یشزومآ و یسایس ،یعامتجا ،یبهذم یمسر ریغ یاه یراجت یاه
صتقا و یدا
م اي کي اهنت ،نادنورهش یگدنز تیعضو دوبهب موهفم هب یعامتجا هعسوت تروص نيا رد .دنراد تکراش چ
رپ دن تسین هژو
هعومجم هکلب لاعف زا یلک یا
تی تيزم هک تسا یعمج و یهورگ یاه نامورحم یارب هژيوب ار ريز یاه
ج ارف هعما یم مه -
:دروآ -1 تصرف داجيا علاطا حطس یاقترا و شزومآ یارب یياه
،یمومع و یعامتجا تا
-2 طخ ،اهدربهار اب مدرم نتخاس انشآ یشم
طخ نيا یارجا لیهست نآ عبت هب و یلم یاه یشم
،اه
-3 تمدخ ،تعانق ،یهاوخریخ ریظن ینيد و یناسنا لياصخ و یلم گنهرف جيورت تیلوئسم ساسحا ،یرازگ
،یعمج
،... و راک رد تقادص -4 ،یعامتجا یاهزاین و لئاسم تخانش و صیخشت فر یيارب یلمع یاهراکهار هئارا و ذاختا و یگنهرف
نآ ع ه قيرط زا ا
،... و شهوژپ ،هعلاطم -5 هکبش داجيا اب یعامتجا یگتسبمه یاقترا ت هب و یهورگ طباور یرارقرب و یرکفمه و یراکمه یاه
نآ عب ا سح داجي
،یعمج تکراشم -6 یرايدوخ تيوقت و تيامح یسارکومد و اه
.شوجدوخ یاه
شرتسگ و
عت قیم تکراشم یاه یمدرم دنمزاین
،یهدنامزاس داهن
یزاس و داجيا طيارش یراتخاس بسانم
یم .دشاب ره دنچ
هک تکراشم
ًامازلا رد بوچراچ نامزاس
اه و لکشت اه تروص یمن دریگ یلو نامزاس اه و لکشت یاه یمدرم ار نآ هنيداهن
یم .دنيامن هزورما طابترا مدرم اب تموکح و
تلود اه و بلج تکراشم ره
رتشیب هچ نانآ
رد روما فلتخم زا قيرط یياهداهن
تروص یم دریگ هک هب نامزاس یاه یتلودریغ
(NGOS)
هديدرگ فورعم .دنا
یگژيو یياه ریظن مدع یگتسباو هب
راتخاس
هنارلااسناويد و
عبانم ریغ( یتلود یتلود
هنابلطواد )ندوب ندوب
و یعافتناریغ ندوب
اهنآ ار زا نامزاس اه ی یتلود
(GOS)
زيامتم یم نامزاس .دنک یاه
یتلودریغ ناونع هب
اهداهن و یتاسسوم راک
دمآ و لمکم شخب یتلود رد نیمأت فادها هعسوت
زا هاگياج هژيو یا یم رادروخرب دنشاب
و رد راک روتسد هک 21
رد سلاجا نارس نیمز رد وير هب بيوصت دیسر زا نانآ هب
3
ناونع
« یياکرش ققحت یارب سوت
هع رادياپ » مان هدرب هدش تسا و یاقآ یفوک نانع ریبد لک نامزاس للم نرق دحتم تسیب
و مکي رصع ار نامزاس یتلود ریغ یاه
(NGOS)
هدیمان .تسا
یم ناشن تاعلاطم شخب یلک روطب هک دنهد
نامزاس و ینواعت ،یصوصخ یاه یاه
ک روط هب و یتلود ریغ شخب یل
ریغ رم هب یکيدزن ظاحل هب یتلود مد
یعامتجا هعسوت فادها دربشیپ رد یم مدقشیپ
نآ .دنشاب ي زا اه
اق وس ک قبط دنرد
تساوخ تسایس یارجا هب دوخ یجنایم و طساو شقن اب رگيد یوس زا و دننک تکرح یمومع یاه انرب و اه
هم یاه یعامتجا
قح ،یعامتجا لرتنک و طباور یرارقرب ،یعامتجا تلادع دوبهب تهج رد هعماج یگنهرف و و یدنورهش قو
عفر ن یراجنهبا ه
ا
.دنناسر یراي یدنورهش تلاکشم و بسک اما و
ىاهراک ىگناخ رد زین ناريا هقباس هنيريد دنراد . ىرایسب زا عيانص ىتسد هک هزورما مه دوجو
،دنراد رد انم لز
و لحم تنوکس دارفا دیلوت یم هدش دنا . روطب ىلک بسک و راک ىگناخ هديدپ ىديدج هکلب ،تسین
رد تن هجی تارییغت و
ىتلاوحت هک
تیلاعف رد ىداصتقا ىاه
- تسا هدش ىرتشیب هجوت نآ هب هدمآ دوجو هب زورما ىعامتجا عون نيا و
و بسک
ىم هعسوت و شرتسگ زور هب زور اهراک .دنباي
کچوک یاهراک و بسک هعسوت هک تسا هداد ناشن هبرجت ب
لیلد ه س راتخا
ب کدنا زاین و یهدزاب دوز و هداس ک رد .تسا هدوب رثؤم راک رازاب ندرک لداعتم تهج رد هيامرس ه
م روش هجوت اب ا هب
یم یگناخ کچوک یاهراک و بسک ،یتیعمج بیکرت یتح و تدم هاتوک رد و هتشاد یبسانم یهدزاب دناوت
د نایم ر تدم
.دشاب رثؤم یراکیب لکشم عفر رد ىگناخ ىاهراک و بسک هزورما شخب زا
ىرورض و ىتایح ىاه تیلاعف
حم هتفرشیپ ىاهروشک ىداصتقا ىاه یم بوس
ش .دنو
ا ىصخش راک و بسک ىزادنا هار ىارب ىبسانم عورش هطقن ىگناخ ىاهراک و بسک ،ناناوج ىارب نینچمه ز ،تس
هار اري
راک و بسک عاونا رگيد اب هسياقم رد نآ ىزادنا يار صصختم کي هنومن ناونع هب .تسا ناسآ و هداس
یم هنا اب دناوت کي
ار ىفلتخم تامدخ و اهراک و دزادنیب هار ىتنرتنيا راک و بسک کي ،نفلت طخ کي و هنايار هاگتسد ب
درم ه و هضرع م ا
نياز
.دنک بسک دمآرد دوخ ىارب هار لاس یرامشرس زا هدمآ تسد هب جياتن ساسارب
زا شیب 85 نویلیم 16
ن تیعمج رف
هناخ ،روشک رد لاعفریغ زا شیب هک دنتسه راد
م10 رد اهنآ رفن نویلی س
20 نین 39 ات .دنراد رارق )تیلاعف نینس( لاس
لوصا هب دانتسا اب و 28
مشچ دنس هب هجوت اب و ناريا یملاسا یروهمج یساسا نوناق 43 هلاس تسیب زادنا
نوناق
راک و بسک اي لغاشم زا روظنم ،نوناق نيا ساسا رب .دش بيوصت یگناخ راک و بسک زا تيامح و یهدناماس نآ ،یگناخ
تیلاعف زا هتسد رد ینوکسم یاضف رد هداوناخ یاضعا اي وضع یوس زا هک تسا یياه
نودب راک و بسک حرط کي بلاق
یم لکش راوجمه ینوکسم یاهدحاو شمارآ رد للاخا داجيا و تمحازم لباق یلااک اي و تمدخ دیلوت هب رجنم و دریگ
یم ینوکسم طیحم زا جراخ رازاب هب هضرع غاش .دوش
یم عفانم بسک یارب روکذم راک و بسک نلا تروص هب دنناوت
هب لوصحم هضرع ات هیلوا داوم نیمأت زا معا لقتسم تیلاعف ماجنا ،ینوکسم طیحم زا جراخ یامرفراک یارب یدزمراک هاگنب اب تکراشم اي هيداحتا ،ینواعت تروص هب تیلاعف ماجنا اي ینوکسم طیحم زا جراخ نیمأت یتسدلااب یاه
نک داوم هدن
هشوخ راک و بسک تروص هب ًاحیجرت ،رازاب رد نانآ لوصحم هضرع و هیلوا .دننک تیلاعف یا
لوا لصف
قیقحت تایلك
8
1 1- نایب - هلأسم
تصرف مغریلع اضعا زا کي ره یاقترا و دشر یارب فلتخم عماوج هک یرباربان اي ربارب یعامتجا یاه
دوخ ی ف
مهار
یم دنبرشق یاراد یرشب عماوج مامت رد و هراومه ،دننک هورگ ،یعامتجا ی
یم تفاي یياهرشق و اه نوش
دیعم( د 1386 ،رف
:
میمصت رب یشخبرثا یارب مزلا تردق زا هک )2 یریگ
ب دوخ یگدنز دوبهب تهج رد نلاوئسم یدیلک یاه رادروخر
و دنتسین
بیسآ ضرعم رد رگيد راشقا زا رتشیب اذل دنز ندرک هرادا یياناوت زا اي و دنراد رارق فلتخم یاه
دوخ یگ ا هیهت و
تاناکم
،زونز یداه( دنتسین رادروخرب یگدنز یارب مزلا یلقادح هورگ نيا .)1384
زا یرادروخرب نودب اه آ
یداز رد یساسا یاه
یم یگدنز رتهب هدنيآ هب دیما و لمع و باختنا یرامیب لباقم رد نانآ .دننک
نارحب ،اه اصتقا یاه
لاب و ید عیبط یاي
،ی
بیسآ مدرم هیقب زا رتريذپ روم بسانم روط هب ار نانآ ًابلاغ زین هعماج اي یتلود یاهداهن .دنا
تيامح د یمن رارق
کناب( دنهد
،یناهج -2001
:2000 .)13
هورگ و دارفا نینچ یم ار یياه
اب هزرابم مغریلع هک دروآ درگ دمآرد مک راشقا ناونع ليذ ناوت ف
ان و رق جا یربارب و یعامت
بلاق رد یعامتجا تلادع شرتسگ ب نانچمه ،یساسا نوناق رد ناريا یملاسا یروهمج هدش ملاعا فادها
لاضعم ا ت
هديدع .دنتسه هجاوم لاغتشا هزوح رد هژيوب یا اب هراومه یراکیب خرن شيازفا
عاونا شرتسگ بیسآ
ه عامتجا یا ،ی
یراکهزب
،رقف ،اه یپسور
،یرگ هچب ،یرارف نارتخد و ینابایخ یاه
...
سا هدوب هارمه .ت
افساتم هن ا رد هلاسم ني ا یرایسب
ز
هب دراوم مدآ ،یشکمدآ ،یدزد ریظن یلامعا
هعماج رد ... و یيابر زین
رجنم یم ن ،نياربانب .دوش تصرف دوب
اه رد یلغش ی
بیسآ راشقا ناونع هب دمآرد مک و طسوتم راشقا و معا روطب هعماج صخا روطب هعماج ريذپ
زب زا یکي گر
يرت یتلاضعم ن
هک تسا خ هبون هب
دو یم مه هب ار هعماج لداعت و نزاوت دزير
،ناراکمه و یفطلریم(
رط زا .)1393 ناسانشراک یف
هک دندقتعم یراکیب زا یرایسب هشير
زا هدافتسا مدع اه ت
تسا دارفا یدنمناو اذل و
اب نمناوت زا هدافتسا ماج دارفا ید
و هع
دنمناوت دارفا رد هزیگنا داجيا و قيوشت
، یم یراکیب زا میناوت متحا تلاضعم و
نآ زا لصاح یلا کب
.میها
ناسنا ،تلادع ،یربارب نوچمه یروما هب داقتعا فلتخم عماوج دزن رد یگدنز قح نتشاد اي و یتسود
س بب
یم همانرب هک دوش یراي یارب یياه
،رفدیعم( دوش هتفرگ رظن رد یراشقا نینچ هب یناسر :1386
.)2 گ نيا هتبلا هور
رب اه
لئاسم تیهام بسح همه تيامح و کمک دنمزاین ،دوخ اب طبترم تلاکشم و
ماج و یتلود یاهداهن هبناج وطب هع
ر
.دنتسه کرتشم شخب اتسار نيا رد نامزاس ،یصوصخ یاه
تکرش اي و یتلود ریغ یاه یم روهظ ینواعت یاه
وکش هک دننک یياف
تیلباق نآ یاه هنیمز رد
یزاسدنمناوت هعماج دمآرد مک و طسوتم راشقا
و مهارف وصخ نيا رد بولطم طيارش یزاس ص
رب
جورخ مزلتسم نانادداصتقا زا یرایسب رظن ساسا تیمکاح زا
تلود یلع( تسا ،روپ
نک رد اما .)1388 ،اهنيا همه را
لغاشم یگناخ یم زین ناونع هب دنناوت هاک یارب بسانم یراکهار
ش نیمز نتخاس مهارف و یراکیب خرن ه
لاغتشا گ هور یاه
بیسآ يذپ ،ناراکمه و یهگآ( دنشاب هتشاد شقن یافيا ر .)1391
رد هک تسا نآ زا یکاح هتفاي ماجنا تاعلاطم ،یگناخ لغاشم هنیمز رد ناهج یاهروشک
موس دصرد یمک زا یياتسور نانز
نيا رد هنیمز لوغشم راکب یم دنشاب هنافسأتم و راک
نيا یگناخ هدع
رد زین بلاق داهن هسسوم اي فيرعت یصاخ
دشن ه .تسا
9
هچنانچ یلاق لاثم یفاب
رد عيانص نامزاس یتسد
فيرعت تسا هدش و
لغاشم رياس هب
یشومارف هدرپس
یم و یهگآ( دنوش
،ناراکمه ،دوجوم یاهرامآ هب دانتسا اب ،رهش نيا .تسا هدهاشم لباق رتشیب لیبدرا رهش رد هژيوب ،هلئسم نيا .)1391
یرادروخرب مغریلع هک تسا یياهرهش زا یکي هجاوم زین یراکیب یلااب خرن اب هدرتسگ یناسنا و یعیبط عبانم و تاناکما زا
رد هشير یدودح ات هلئسم نيا ،ناسانشراک داقتعا هب هک ،تسا زا هدافتسا مدع
لیسناتپ و اه یدنمناوت یاه
دارفا نيا
هقطنم اذل و دراد اب
هرهب یریگ زا نيا یدنمناوت اه
یم یراکیب ناوت امتحا تلاضعم و
هجوت اب .داد شهاک ار نآ زا لصاح یل
لیسناتپ هب یم یگناخ لغاشم هک یگنررپ شقن و اه
هب دراد شلات رضاح هعلاطم ،ديامن افيا فده نيا ققحت رد دناوت
مک راشقا یزاسدنمناوت صوصخ رد یياهراکهار هئارا تياهن رد و هزوح نيا عناوم و تلاکشم یياسانش اب لیبدرا رهش دمآرد
رب هیکت ،تفرگ دهاوخ ماجنا یلیبدرا ققحم هاگشناد تيامح اب هک شهوژپ نيا رد ،رتهب ترابع هب .دزادرپب یگناخ لغاشم یيوگلا هار نيا زا و هتفرگ رارق یسررب دروم لیبدرا رهش دمآرد مک راشقا لاغتشا و یدنمناوت تیعضو دش دهاوخ یعس
هاک یاتسار رد ،یگناخ لغاشم رب دیکأت اب هتبلا ،بولطم .ددرگ هئارا قوف راشقا تلاکشم ش
-2 -1 قیقحت تلااؤس
-1 یگژيو مک و طسوتم راشقا تلاکشم و اه چ لاغتشا و یدنمناوت رظنم زا لیبدرا هعماج دمآرد
؟تسی
-2 تکرش یم هنوگچ یگناخ لغاشم و ینواعت یاه ط یارب لاغتشا داجيا و یزاسدنمناوت رد دنناوت
وتم تاقب مک و طس
؟دنشاب رثؤم هعماج دمآرد -3 ن تکرش فعض و توق طاق ناماس رظنم زا یگناخ لغاشم و ینواعت یاه
وف راشقا تلاکشم هب یشخب
؟تسیچ ق
-4 تکرش هطساوب دمآرد مک و طسوتم راشقا لاغتشا و یدنمناوت بولطم یوگلا غاشم و ینواعت یاه
یگناخ ل ،
؟تسیچ
1 - 3 - تیمها و ترورض
لاس یط فا یگدنز تیفیک و هافر حطس ءاقترا ریخا یاه
مک و طسوتم دار هب ،یعامتجا هعسوت بلاق رد دمآرد
رد مهم یرما
.تسا هتشگ لدب عماوج رد رادياپ هعسوت هب لین دنيآرف یم ناشن تاعلاطم
شخب هک دهد یاه
،یصوصخ
،یگناخ لغاشم
نامزاس هب و یتلودریغ یاه هب یتلودریغ شخب یلک روط
یکيدزن ظاحل دربشیپ رد مدرم هب
تجا هعسوت فادها یعام
شقن
دنراد یيازسب .
قبط دنرداق وس کي زا اهنآ تساوخ
یاه زا و دننک تکرح یمومع شقن اب رگيد یوس
دوخ یجنایم و طساو
تسایس یارجا هب همانرب و اه
یاه تهج رد هعماج یگنهرف و یعامتجا
،یعامتجا تلادع دوبهب لرتنک و طباور یرارقرب
،یعامتجا راجنهان عفر و یدنورهش قوقح
ی و اه تلاکشم دنناسر یراي یدنورهش
( ،یمظاک ).1386
یکي زا فادها نلاک
هعسوت رد بلغا اهروشک و هلمج زا روشک
،ام شهاک یراکیب و ةعسوت تیلاعف عوضوم .تسا یلغش یاه لاغتشا
و یبایتسد
دارفا هب لغش رظن دروم زا
یساسا نيرت یاهزاین کي هعماج و یکي زا ةدنهد لیکشت یلصا یازجا قوقح
نادنورهش رامش هب
یم دور هک دياش نآ تیمها زا
قوقح یسایس اهنآ رتمک ( دشابن ،ناراکمه و یسابرک شقن .)1387
لاغتشا یيايوپ رد یگدنز
ناسنا راکنا ريذپان تسا و یم ناوت نآ ار نوناک ناسنا تاطابترا و
عامتجا یقلت تهج رد .درک یيايوپ نيا
یب ديدرت راشقا
10
مآرد مک و طسوتم د
هب ناونع میقتسم یریثأت ،تیعمج زا یشخب رد
هعسوت هعماج ( دنراد ،ناراکمه و یهگآ زا .)1391
یراکیب ناونع اب و تلاضعم یلصا هارهاش
یراجنهان یعامتجا یاه
یم مان بیسآ هک دنرب رب یدج یاه
عامتجا هندب دراو
و هدرک زا یرایسب ،نآ لح ر هعماج یداصتقا ،یناور ،یعامتجا تلاکشم
یم فرطرب ا دنک
.
هاگنب هب نداد نادیم کچوک یاه
لاس رد نآ نلاغاش یارب ددعتم یايازم لیلد هب ریخا یاه ماج و اه
هب ،هع ي تهب زا یک نير
راکهار روشک داصتقا رد یصوصخ شخب یعقاو روضح یارب اه .تسا هتشگ لدب
تم و کچوک لغاشم هلمج زا شم ،طسو
لغا
ب ار یيلااب هنيزه هک تسا یگناخ هداوناخ ه
یمن لیمحت اه نیع رد و دنک
یم لاح ببس دناوت دمآرد شيازفا
تياهن رد و
دوش روشک رد تورث دیلوت (
نیما ،رگرز و یتخدیب )1390
دافم هب هجوت اب یفرط زا . یاهتسایس
یلک صا 44 ل یساسا نوناق
تهج(
یریگ یمسر ماظن یداصتقا روشک
دياب هب تمس هعسوت شخب یصوصخ و
ینواعت ب ناوت عوضوم و )دشا یزاسدنم
نامزاس هب هدش راذگاو هدام رد میقتسم روطب هدش هراشا( یتيامح یاه
و 102 یم نواعت شخب ،)112
ت رهام ناراکیب دناو
بلاق رد ار دنمناوت و یگناخ لغاشم
( دنک یهدنامزاس نابعش
،روپ .)1386 قن و تیمها ساسا نيا رب نامزاس ش
یاه
و یلحم راتخمدوخ هورگ
ه دنمناوت نادرم و نانز زا یيا یگناخ لغاشم بلاق رد
وس کي زا ناونع هب
ا هد ءاقتر هدن ر حطس هاف
و دمآرد مک و طسوتم دارفا یگدنز تیفیک و رگيد یوس زا
دجوم یگنهامه یلحم تيربهر رد یياناوت و
کي رد و ملاک
یم زورب ،یعامتجا هعسوت .دباي
-3 -1 فادها
1 3- 1- یلك فده - یسررب :
تکرش توق و فعض رد ینواعت یاه
رد بولطم یيوگلا هئارا روظنم هب لیبدرا رهش
زاسدنمناوت یاتسار ی
مک راشقا دمآرد
یگناخ لغاشم رب دیکأت اب
2 3- 1- یئزج فادها -
-5 یگژيو یياسانش مک و طسوتم راشقا تلاکشم و اه
و یدنمناوت رظنم زا لیبدرا هعماج دمآرد ا
؛لاغتش
-6 تکرش هاگياج یسررب اخ لغاشم و ینواعت یاه
اقبط یارب لاغتشا داجيا و یزاسدنمناوت رد یگن طسوتم ت
مک و
؛لیبدرا هعماج دمآرد -7 تکرش فعض و توق طاقن یسررب ناماس رظنم زا یگناخ لغاشم و ینواعت یاه
قا تلاکشم هب یشخب
؛قوف راش
-8 یژتارتسا نيودت اب طبترم یاه
یزاسدنمناوت
؛شهوژپ یياهن لدم بلاق رد دمآرد مک راشقا
مود لصف یرظن ینابم
قیقحت
133
1 2- نیشیپ - ه یرظن
رقف و تیمورحم ود
هديدپ یموش تسا هک رد مامت نارود تيرشب مک و شیب دوجو هتشاد و رد لوط خيرات رب دشر و یلاعت یرایسب زا عماوج ب یرش هياس هدنکفا و هدنيآ
اسنا ن یاه یب یرامش ار هب رطخ هتخادنا
،تسا نيا ود هديدپ موش یلع مغر یمامت تفرشیپ یاه یملع و تعنص زونه ی د ر یرایسب زا عماوج س تملا و تینما آ ن اه ار يدهت د
یم
؛دنک و یب هنامحر ریسم یگدنز اسنا ن یاه یب یرامش ار هب یوس هاگترپ یاه دوبان ی نوچمه
،یناوتان
،یراکیب بقع
،یگدنام گدرسفا
،ی
،داسف اشحف ... و قوس م ی دهد
( اق ئ
،ید .)١٣٨۵
رد اظن م یاه یملاسا اب ا ماهل یياه زا ماکحا ا ملاس هب ناونع کي بتکم تلادع و ناسنا زاس هک ولبت همه ر نايدا ا یهل
،تسا رد صوصخ ر
یگدیس هب ءارقف شرافس یرایسب
هدش تسا و ناربهر هعماج اب همه یتلاکشم هک
،دنتشاد یگدیسر
هب لاح نیمورحم و
ماتيا ار رد تيولوا همانرب یاه دوخ رارق یم دنداد . لاثم روطب ضح
یلع تر هب )ع(
سپ هفینح دمحم شر تسا هدرک شرافس نینچ
:
،رقف انامه هک ،ربب هانپ ادخ هب رقف زا ،دنزرف یا درگرس ار لقع و صقان ار ناسنا نيد
یم نا دنک و ینمشد لماع ا
تس
(
،هغلابلا جهن 1381،705
- تمکح .)319
دعب زا گنج یناهج مود شيارگ مکاح رد تايرظن
،هعسوت هب روط
،یلک هجوتم هلباقم اب قف ر و دوبهب طيارش یگدنز مدرم دوب و عماوج یناسنا هب روظنم یبایتسد هب
هعسوت
رادياپ
، یزاسدنمناوت و
تیفرظ یزاس ار هب ناونع نوناک و مياداراپ ديدج1
دروم هجوت رارق نداد ( د یراختفا و
یساجس
، ١٣٨٩ .) یانعم هب ًاموزل هن ،رقف هديدپ هاگديد نيا زا
آرد رقف هکلب ،یدم یانعم هب
( تسا هنادنمتفارش یگدنز کي یارب تصرف و ندش باختنا و ندرک باختنا قح زا تیمورحم ،نارگيد و بلط یداش
).1384
رد هزورما اتسار نيا رد صخاش شيازفا هب هجوت یاج هب ،هعسوت یاهدرکيور
تصرف شيازفا هب ،یداصتقا دشر یاه شقن و یمومع یاه
رفآ هورگ یني اه
متجا فلتخم ی عا
یم هجوت ش
یم راشقا همه تکراشم لصاح عامتجا کي رادياپ هعسوت و دو زاین هب هجوت ورگ رد زین تکراشم نيا هتبلا ،دشاب
ئاسم و اه خم راشقا ل
و هعماج فلت ب
یلک روط ه
نآ یدنمناوت هب هجوت تسا یگدنز تیفیک یاقترا یاتسار رد اه
(
Sanni, 2006 & Chant, 1997
) اربانب . ني هدش یعس شخب نيا رد اگ رد ات
يرشت هب تبسن تسخن م ح
سپس ،مادقا ... و یگدنز تیفیک و یعامتجا هعسوت ،رادياپ هعسوت درکيور بلاق رد هعسوت تايرظن و رقف موهفم دربهار
یزاسدنمناوت ب
ا تيروحم ا
لاغتش نامورحم و
هتبلا
ینواعت رب هیکت اب یگناخ لغاشم و اه
لیصفت هب ثحب دروم
یرظن بوچراچ تياهن رد و ودت دروم قوف دراوم یریگراکب اب رضاح شهوژپ
رارق ني ریگ .د
-1 -1 -2 رقف هعسوت تایرظن و
رد ف گنهر و تایبدا جيار ناهج رقف اب انعم و م موهف توافتم نایب هدش هک یدادعت هب حرش ريز حرطم یم ددرگ .
1- Paradigm
134
یانعم یتغل :رقف رد بتک ف گنهر و تاغل رقف ار
،یتسدگنت
،یتسدیهت
،دنمزاین شيورد و تجاح ینعم هدرک دنا .
فیرعت رقف زا رظن کناب :یناهج یناوتان
،دارفا اوناخ اهر اي هعماج رد تسدب ندروآ عبانم یارب نیمات این یاهز یساسا دوخ .
فیرعت رقف زا رظن ناسانشراک نامزاس
زا:للم هاگديد ناسانشراک رقف
سانش نامزاس
،للم رقف کي هديدپ دنچ یدعب تسا .
فیرعت رقف رد هرف گن و تايبدا :یداصتقا رد
ف گنهر تایبدا یداصتقا هملک
رقف رتشیب اب نوسپ یاهد قلطم و یبسن هديد یم دوش ک ره ه مادک م ینع و م موهف توافتم اب
یرگيد دراد (
،یدعاق .)١٣٨۵
رقف
1قلطم
ره هاگ یصخش زا نیمات این یاهز هیلوا یگدنز دوخ و دارفا تحت یتسرپرس شا
ناوتان دشاب ریقف تسا . هب ترابع گيد هاگره ر یصخش زا نآ م نازی یرلاک اي نیئتورپ هک یارب
همادا تایح ملاس مزلا تسا رادروخرب
،دشابن راچد رقف قلطم هدش تسا . رد نيا فيرعت رقف قلطم ترابع تسا زا نازیم یدمآرد هک
اب جوت ه هب نیمز ه یاه ف ،یگنهر
،یعامتجا یداصتقا
... و هعماج دروم
،هعلاطم یارب مات نی لقادح ین یاهزا یروررض دارفا
مزلا تسا (
،یدعاق ١٣٨۵ و برع دازام و ینیسح ن
،داژ .)١٣٨٣
رقف یبسن
نکمم تسا درف اي رگ یهو زا دارفا کي روشک زا یياناوت مزلا یارب یمات این یاهز هیلوا یگدنز رادروخرب دنشاب
، یلو هب ظاحل نيا هک د دمآر و حطس یگدنز نانآ زا طسوتم
دمآرد ج هعما یا هک رد نآ یگدنز یم دننک نیياپ رت دشاب نيا هورگ تبسن هب رياس دارفا هعماج رد رقف یبسن هب رس یم دنرب .
رقف سفن
رد لباقم یدارفا هک اب رقف یبسن اي قلطم تسد هب ابيرگ ه ن دنتس شم ها هد یم دوش هک یضعب زا دارفا هعماج راچد رقف سفن ه
،دنتس نيا ا دارف اب دوجو یرگناوت و
یرادروخرب زا
يامرس ه یاه
،یدام یگدنز ار رب دوخ و هداوناخ گنت یم دنریگ . نيا دارفا
،عامط مامت رمع دننام نايادگ یگدنز یم دننک و ناشلام ار یارب نارگيد قاب ی -یم
دنراذگ . هولج یاه فلتخم رقف هعماج ناسانش و ناسانشراک رقف
یسانش فرص رظن زا لماوع رثوم رد زورب و روهظ رقف زا رظن یلکش یارب ف رق لاکشا یفلتخم دنلئاق
هک
نيرتمهم آ
ن اه دنترابع زا : رقف ف
،یگنهر
،یمسج یحور و ینهذ و یداصتقا (
،یدعاق .)١٣٨۵
1- Absolute poverty
135
لماوع رثوم رد داجیا و شرتسگ رقف
لماوع رثوم رد داجيا رقف یم دناوت یباختنا ( یدارا ) اي یلیمحت (
ریغ یدارا ) دشاب . رد عماوج ریقف سب یرای زا دارفا رد رقف دوخ شقن ی دنرادن . نيا هديدپ رب رثا لماوع یرگيد
رب یو لیمحت یم دوش هک هب نآ رقف ریغ یدارا یم دنيوگ . یضعب قاوم مه ع درف هب روط میقتسم رقف
ار باختنا یم دنک و اي درکلمع یو نم رج هب رقف یم دوش هک نيا رقف ار
یدارا دنيوگ و یدادعت زا نيا لماوع ار هب حرش ريز یم ناوت مان درب : یتسس و یلبنت ، لماوع یداصتقا ،
لماوع یعامتجا و
هرف یگن ، یب ب یگمانر ، نادقف تاناکما یلغش ،
یراصحنا ندوب
شناد و یروانف ، باکترا هانگ ، فعض تيريدم ، جيورت هانگ و لزلزتم ندش واب هر یا ینيد ، لماوع یعیبط هرهب یرادرب انمان بس زا عبانم ، ایتعا و د . ...
راثآ و یپ ا هدم یا رقف
دوجو قف ه ر هارم اب تیمورحم و
اي یرقف هک رد رثا تیمورحم و
یناوتان رد ره هعماج یا هک دوجو هتشاد دشاب راثآ و مایپ هد یا یراوگان هب ه هارم دراد هک نيرتمک نآ
،یناوتان
،یراکیب
،یرامیب
،یگدرسفا ه
راجن
،ینکش داسف و بقع یگدنام درف و هعماج یم ب دشا . راثآ و مایپ هد یا نيا هديدپ رد کش ل ياه ی فلتخم
،یدرف ف هر
،یگن
،یعامتجا یداصتقا
و یسایس لباق لمأت و یسررب تسا .
راثآ یدرف قف راثآ:ر و یپ مآ هد یا رقف رد هزوح یدرف رایسب کانرطخ و
هدننکش تسا .
،رقف رابتعا و هاگياج یعامتجا درف
ار ک ها ش م ی دهد
، یناوتان یداصتقا ار
حت لیل -یم
د ه
،د ثعاب
،یگدرسفا هشوگ
،یریگ دوخ یگتخاب و فعض
،یمسج یحور و یناور درف و هداوناخ یو یم دوش .
راثآ هرف یگن رقف دشر: یب
،یداوس ک ا ش هینب
،یملع ک ها ش واب هر یا ینيد و
،یداقتعا ک
شا تلصخ اه ی هديدنسپ
،یناسنا یب یدامتعا و
یب عا یيانت هب نیناوق و تاررقم
ار زا هلمج راثآ بولطمان رقف
رد هزوح ف هر یگن یم ناوت شرب رم .د
راثآ یعامتجا قف
زا:ر هم رتم ني راثآ یعامتجا رقف
هک یم ناوت زا نآ داي
،درک زا تسد نتفر تمارک اسنا ن اه
، یب رابتعا ندش درف و ناخ
،هداو یب یيانتعا هب نیناوق و
تاررقم ه ، اجن ر
،ینکش شيازفا بارطضا و
یتحاران ه یا یحور و
،یناور دشر یگدرسفا و
هشوگ
،یریگ شيازفا ب هز یراک (
،یدرگلو
،تقرس تعا
،دای
،اشحف یدکت یرگ و لاثما
نآ . راثآ یداصتقا رقف
مدع:
،هعسوت
،یراکیب ک ها ش دیلوت صلاخان
،یلم ک ها ش دمآرد
،تلود شيازفا ه نيز ه ه یا
،تلود ک ها ش هینب یلام
،روشک ع بق یگدنام و دشر
،اشحف
یدکت یرگ و ما لاث نآ .
راثآ یسايس قف
رد:ر هعماج یا هک رقف قیمع و هدرتسگ
،دوش ناوت تلود یارب عفر تلاکشم مدرم
هب تدش ک ها ش یم دباي ب ه ه نیم هج ت هلصاف نیب مدرم و نامکاح
رتشیب و رتشیب یم دوش و قف ه ر هارم اب یئادج تلود و تلم و یپ ا م هد یا راوگان ه ی نوچم یب یدامتعا هب
،تلود ینامرفان
،یعامتجا شيازفا
هنیک و ینمشد تبسن هب
136
،نامکاح یب
یداقتعا و
ینکشراک رد
مانرب ه اه ی تلود و رد اهن تي تسس ندش ياپ ه اه ی تموکح ار
ه هارم وخ دها تشاد هک نيا تیعضو رایسب کانرطخ و
بجوم ذوفن
ناگناگیب یم
دوش (
،یدعاق )1385 .
-1 -1 -1 -2 رادیاپ هعسوت
نیلوا یارب رادياپ هعسوت حلاطصا لاس رد راب
( ناهج تظافح هيداحتا طسوت 1980 هيرشن رد )IUCN
« ناهج تظافح دربهار »1
لاس رد و دش رشتنم راشتنا اب 1987
« ام کرتشم هدنيآ »
تنارب شرازگ .دش یسایس هصرع دراو یناهج نویسیمک طسوت یم فيرعت حرش نيدب ار رادياپ هعسوت دنل
:دنک
« هعسوت ار رضاح لسن یاهزاین هک یا
دب لسن یياناوت نتخادنا رطخ هب نو یم هدروآرب ،دوخ یاهزاین نیمأت یارب هدنيآ یاه
دزاس
» ( ،نارگيد و یفارص .)1393
هعسوت
،رادياپ یدرکيور عماج
هب یشخبدوبهب تیفیک
یگدنز ناسنا اه رد تهج هافر ققحت
،یداصتقا یعامتجا
و یطیحم هاگتنوکس یاه
یناسنا ( تسا
Torjman, 2000:
.)2
اپ همه مینک لصاح نانیمطا هک تسانعم نيا هب یرادياپ .تسا هدنيآ و رضاح لسن یارب یگدنز رتهب تیفیک نیمضت یداینب هديا ،یرادي ک و بسک
تامدخ ،اهرا ع
،یموم
لسن هب نتفاي همادا تیفرظ تاعامتجا و اهداصتقا ،یعیبط عبانم ا هب نامزمه یبایتسد موهفم هب یرادياپ .دنراد ار هدنيآ یاه
فاده يز طیحم قا ،ملاس یتس
و رتهب یداصت
هعماج نآ زا کي ره ندومن ینابرق یاج هب ،یتکراشم و هنلاداع یا .تسا یرگيد دض رب اه
لکش 1 . هزوح و رادیاپ هعسوت مارگاید هس یاه
هعسوت هناگ
1- The World Conservation Strategy
137
یکي زا داعبا مهم هعسوت رادياپ انامه یرادياپ یعامتجا تسا
هک هب لیلد تیهام دوخ رتمک م درو هجوت ناققحم رارق هتفرگ تسا عامتجا . نآ رد هک تسا یعامتجا رادياپ
،یداصتقا یگدنزرس مدرم ،یکيژولوکا یگچراپکي
یرلااس هویش هب یعامتجا تشگهب و یندم هاب دنویپ رد رایع مامت و لمکم یا
دنتسه م و
قيرط نيدب ک
یلااب تیفی
جوم ار نآ یاضعا نایم لباقتم دهعت یوق سح و یگدنز یم ب
( دوش
Hempel, 2000: 8
.)
رد فيرعت یرادياپ
،یعامتجا یهورگ
زا ناققحم هب راهچ رصنع یلصا و نییعت هدننک هراشا هدرک دنا : تلادع
،یعامتجا یگتسبمه
یعامتجا
، تکراشم و
تینما . رد نيا
،انعم
هفلؤم یياه نوچ تصرف یاه ربارب و مأوت اب تفرشیپ یارب
یمامت ناسنا
،اه یگدنز ه هارم اب نواعت و
،یراکمه تصرف
یاه ربارب یارب مت یما دارفا رد تهج یافيا شقن یاه
یعامتجا هب
هارمه تینما رارما شاعم و ینميا اگتنوکس ه یاه یناسنا رد ربارب تارطاخم
،یعیبط یانبم شجنس یرادياپ یعامتجا رارق
رگ هتف ( دنا
DFID, 2002: 2
).
هب
،هولاع یزاسرتسب هب
روظنم روهظ و زورب تیقلاخ
،اه جیسب داحآ مدرم رد نیمأت تهج فادها
ةعسوت
،رادياپ و زین نانیمطا زا
« دنيآ ه همه یارب رتهب یا »
اب دیکأت رب هافر
مدرم یموب و دیکأت رب شقن یتایح نانآ رد تيريدم یطیحم
و
،هعسوت زا ناکرا یرادياپ فيرعت یعامتجا
( تسا
Moffatt, 1996: 35
) . رد ياپ یراد تجا
،یعام عبانم دياب هب
هنوگ یا دروم هرهب یرادرب رارق دنریگ هک لسن یاه یتآ زین تیلباق میمصت یریگ یارب نیمأت یاهزاین دوخ ار اب نيرتهب حطس تياضر اد هتش رد .دنشاب نيا
فيرعت تسایس
هدنرب - هدنرب دروم دیکأت میمصت ناریگ اب فده یبایتسد هب
تفرشیپ یاه یعامتجا ،یداصتقا و
یطیحم دروم ن رظ ( تسا
Martin, 2001: 4
رد .) درکيور یعامتجا هب
ةعسوت
،رادياپ هاگياج مدرم ریقف و یاهزاین یساسا نانآ رد تيولوا رد .تسا نيا
،درکيور دیکأت رب تلادع یعامتجا نيدب .تسا
بیترت نیمأت ن یاهزای یدام مدرم زا تيولوا یاه
هعسوت رادياپ .تسا یعماوج هک رد نآ لادع ت دشابن یرادياپ زین دوجو
،درادن اريز نینچ یعماوج هنیمز هرهب یرادرب یهورگ صاخ ار زا گ هور یاه رگيد مهارف یم .دننک
نيدب بیترت رد ثحبم یعامتجا ةعسوت
رادياپ دیکأت رب عفر یب یتلادع و یب یلداعت رد حطس عماوج دروم هجوت .تسا رد ةعسوت رادياپ اب یعامتجا درکيور ود
وهفم م
تکراشم و
یزاسدنمناوت هاگياج
هژيو یا ( دنراد
Overton, 1999: 7-8
یهورگ .) زین
دندقتعم هک
رادياپ ی یعامتجا هدنریگرب رد
،یربارب نیمأت تامدخ یعامتجا ریظن
شزومآ و
،تشادهب یربارب
،یتیسنج یيوگخساپ
یسایس و یعامتجا تکراشم ( تسا
Harris, 2000: 6
).
2 1- 1- 2- درکیور - متجا هعسوت یاه یعا
روحم عامتجا هعسوت
1
یم طابترا هافر دوجو و هعماج کي رد یعامتجا هيامرس نازیم نیب یعامتجا هعسوت درکيور یم ساسحا مدرم یتقو دباي
نآ رد و دنراد تکراشم هعماج رد هک دننک
یم بوسحم دنمشزرا هعماج نآ هافر ساسحا و یگدنز تیفیک ،دنوش
یم شيازفا اه .دباي
عامتجا هب مه پ هتسوی هک رد نآ دامتعا شزرا و زا دراد دوجو کرتشم یاه
1- Community – Based Development
138
یتملاس رتهب شزومآ و
، تصرف و رتمک مئارج ( مانتوپ .تسا رادروخرب یرتشیب یلغاش یاه
)1992 یم نایب یعامتجا هيامرس موهفم اب ار تیعضو نيا دقتعم و دنک
ا س ت
یندم یریگرد هک و
مهب یگتسویپ یعامتجا
طيارش یلمع مزلا یارب م سراد
،رتهب نابایخ یاه ما ن ملاس یگدنز یتح و رت ینلاوط و رت
ار رت مهارف یم دنک .
رد یعامتجا حور رگناشن یعامتجا هيامرس هعسوت لاح
ب و تسا
،یعامتجا هعسوت درکيور ساسا ر هعسوت
رد ةلهو لوا دياب فوطعم هب عسوت ه نيا ةیحور یعامتجا دشاب
هک هب ةبون دوخ هعسوت یفرظ ت و اه یياناوت یم راب هب ار هعماج یاه .دروآ
ییاراد دربراك یدنمناوت و اه
یلحم یاه
1
بسانم شور یعامتجا هعسوت دنچره یم اهزاین یيوگخساپ هب یرت
یياراد رب رتشیب درکيور نيا رد نيا دوجو اب دشاب یم دیکأت اه
دوش اهزاین ات . يور ساسا رب ک
یياراد در -
وحم ر اگنه رثؤم یعامتجا ةعسوت یم خر یم
هيامرس هب دوخ یلحم تاعامتجا مدرم هک دهد ینورد عبانم دربراک و یراذگ
دهعتم دنشاب هب ترابع رگيد ت ةعسو یعامتجا ار
یمن ناوت هاگن اب لااب - نیياپ اي نوریب - نورد نیمأت درک (
1993: 1997 ,
Mcknight
)
یياناوت و تیفرظ دياب ،درکيور نيا ساسا رب نمجنا ،دارفا یاه
ه رب زکرمت .درک جیسب هعسوت دصاقم یارب ار اهنآ و نییعت ار یمدرم یاهداهن و ا یياراد
نيا هب مدرم یاه
نوریب عبانم دنریگ راک هب و دننک زیهجت ار ناشدوخ عبانم یلحم تاعامتجا هاگره هکلب .دنرادن زاین ینوریب عبانم هب اهنآ هک تسین انعم ششوک .دوب دهاوخ شخب رثا ی
-
یاه رثوم یياراد هشقن رب ینتبم یعامتجا هعسوت هب فوطعم تیفرظ ،اه
یياناوت و اه یياراد همه دياب .تسا یلحم عامتجا یاه
یارب ار اهنآ ،درک نییعت ار سرتسد رد یاه
.درک یهدنامزاس ار هعسوت دصاقم یارب مزلا یلحم یاهداهن و داد رارق هطبار رد رگيدمه اب شخب رثا شيازفا هشقن
یشک ياراد ی عامتجا
2یلحم یارب دنمشور یدنيآرف
یم اهنآ یاهدنویپ و اهنآ هرابرد دیفم تاعلاطا یروآ عمج و اهتیفرظ و عبانم نییعت .دشاب
نيا رازبا هعسوت
،یعامتجا شیب
زا دیکأت رب لئاسم اهزاین و
،اهدوبمک رب
عت نیی
یياراد دربراک دیکأت تردق طاقن و اهدادعتسا ،اه
اذ رازبا نيا .دراد شوخ ًات
ره هک تسا ضرف نيا رب یکتم و هنانیب ک
یياناوت دوخ هعماج هب هئارا یارب س هيده اي اه
دراد یا
( ،دار یعناق ).1383
یهافر تامدخ روخ رد
3
رکيور د هویش هب یعامتجا هعسوت یم دروخرب مدرم اب توافتم یيا
یم کمک مدرم هب هویش نيا .دنک یياناوت هک دنک
وخ یاهزاین و اه اب بسانتم سپس و دننک نییعت ار د
یياناوت و اهزاین نيا هرود لیبق زا یضتقم تامدخ ،اه
یم هئارا ار یلغش یاه زا ،رمتسم تيامح دروم ،ديدج یلغش تیعضو هب لاغتشا دنيآرف رد ار مدرم هرخلااب و دنک
1- Asset based Approach
2- community asset mapping
3- Tailored welfare services