ناريا کاخ و بآ تاقيقحت هرود|
|53 هرامش
|3 دادرخ 1401 ( ص 470 - 459 )
DOI:https://dx.doi.org/10.22059/ijswr.2022.334823.669145
یملع هلاقم(
- )یشهوپژ
Assessment of Spring Quality Privacy with the Combined Approach of VESPA Vulnerability Index and MDHT Method
FARZANEH JAN MOHAMMADI1, ROXANA MOOGOUEI*2, HAMID KARDAN MOGHADDAM1,3 1. Department of Environment, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2. Department of Environmental Planning, Management and Education, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3. Department of Hydraulic Engineering and Hydro-Environment, Water Research Institute, Tehran, Iran.
(Received: Nov. 30, 2021- Revised: Feb. 22, 2022- Accepted: March. 7, 2022)
ABSTRACT
Unsustainable development without considering regional planning can create adverse environmental effects, especially in karst water resources of a region from a qualitative point of view. Accordingly, in this study, a combination of two methods for determining spring vulnerability and qualitative zoning by MDHT method was used. This study was performed for three springs downstream of Seymareh Dam for a period of 5 years. The results showed that the value of vulnerability index in S1 spring was higher than the other two springs and the value was 150.4. Analysis of the results showed that the degree of vulnerability was an inverse function of spring discharge. By increasing the amount of discharge, the vulnerability index decreases. Considering the choice of MDHT method for qualitative zoning of the spring and the role of flow rate in determining the zoning scenario, the highest flow rate was related to S3 spring. The value of obtained MDHT index was also higher than the other two sources and the value of 417 has been calculated. The lowest flow rate was related to S1 spring and the MDHT index value was 14.75. The highest level is related to spring S1 and the lowest level is related to springs S2 and S3. The results show that the karst network of springs in the region is vulnerable, which affects the quality of these resources and sensitive areas of the region to develop exploitation are strongly associated with the risk of pollution.
Keywords: Vulnerability, Discharge, Karst, VESPA, MDHT
* Corresponding Author’s Email: [email protected]
لت درکيور اب همشچ یفيک ميرح یبايزرا بيسآ صخاش قيف
یريذپ
VESPA
شور و
MDHT
هقطنم(
هعلاطمدروم همشچ :
)هرميس دس هضوح رد یتسراک یاه
ناج هنازرف یدمحم
، 1
یئوگوم اناسکر
2
مدقم نادراک ديمح ،* 3
، 1
1 هورگ.
طیحم دحاو ،تسیز نارهت
لامش
، .ناریا ،نارهت ،یملاسا دازآ هاگشناد
2 همانرب هورگ . شزومآ و تیریدم ،یزیر
طیحم دحاو ،تسیز نارهت
لامش
، .ناریا ،نارهت ،یملاسا دازآ هاگشناد
3 . هدکشهوژپ طیحم و کیلوردیه یسدنهم
ورین ترازو ،بآ تاقیقحت هسسوم ،یبآ یاه
، ارهت ن
، .ناریا
:تفایرد خیرات(
9 / 9 / 1400 - :یرگنزاب خیرات 3
/ 12 / 1400 - :بیوصت خیرات 16
/ 12 / 1400 )
هديکچ
نودب رادیاپان هعسوت نتفرگرظنرد
هقطنم شیامآ یم یا
کی یتسراک بآ عبانم رد صوصخب یطیحم بولطمان تارثا دناوت
هقطنم هطقنزا رظن .دنک داجیا یفیک نیارب
ساسا بیسآ نییعت شور ود قیفلت زا هدافتسا اب هعلاطم نیا رد یریذپ
و همشچ
رح شور هب یفیک می هنهپ ،MDHT
همشچ یارب یفیک میرح یدنب اه
هب ناونع نیا .تفرگ ماجنا یتسراک متسیس یجورخ
نییاپ رد همشچ هنهد هس یارب هعلاطم هرود کی یارب هرمیس دس تسد
جنپ رادقم هک داد ناشن جیاتن .تسا هدش ماجنا هلاس
بیسآ صخاش همشچ رد یریذپ
اب رگید همشچ ود هب تبسن S1
رادقم و رتلا 4
/ 150 هب تسد هدمآ جیاتن لیلحت .تسا
هب تسد هدمآ بیسآ نازیم هک داد ناشن تسا هدوب همشچ یهدبآ زا یسوکعم یعبات یریذپ
. نازیم یهدبآ نازیم شیازفا اب
بیسآ صخاش یم شهاک یریذپ
.دبای هجوتاب هب شور باختنا یهدبآ نازیم شقن و همشچ یفیک میرح نییعت یاربMDHT
رد هب طوبرم یهدبآ نازیم نیرتشیب ،میرح ویرانس نییعت همشچ
صخاش رادقم .تسا هدوبS3
هبMDHT
تسد هدمآ زین
رادقم و رتشیب رگید همشچ ود هب تبسن 417
همشچ هب طوبرم زین یهدبآ نازیم نیرتمک .تسا هدش هبساحم هک هدوبS1
صخاش رادقم زینMDHT
75 / 14 تسد هب ح و حطس نیرتشیب و دمآ همشچ هب طوبرم میر
میرح حطس نیرتمک وS1
همشچ هب طوبرم یاه
وS2
یم ناشن جیاتن .تساS3
همشچ یتسراک هکبش دهد بیسآ یاراد هقطنم یاه
هک هدوب یریذپ
یم ثعاب عبانم نیا یفیک میرح دوش تحت
ثأت ی ر هنهپ و هتفرگ رارق هرهب هعسوت یارب هقطنم ساسح یاه
دش هب یرادرب اب ت
دولآ رطخ .دوش هارمه یگ
هژاو یاه :یديلک بیسآ ،تسراک ،یهدبآ ،یریذپ
VESPA
، . MDHT
همدقم هعسوت و دشر یزورما هعماج رد هدش ماجنا یاه
هجوتاب هب شیازفا
ات هدش ببس سرتسد رد بآ عبانم مجح لباقم رد یبآ یاضاقت یبآ یاضاقت و هضرع نیب لداعت هب
مه هدروخ شنت ببس و آ یاه
یب
رد نارحب هجیتن رد و نیمأت
ات هدش ثعاب عوضوم نیا .ددرگ بآ
میمصت نایلوتم بآ شخب رد یریگ
قوس عوضوم نیا هب ار روشک
آ عبانم زا هدافتسا ات دهد رد هک تسراک عبانم ًاصوصخ دیدج ب
ههد هرهب دروم رتمک لبق یاه هتفرگ رارق یرادرب
ار دنا هب ناونع ی ک
یارب دیدج عبنم نیمأت
و تیمک اب عبانم نیا .دنریگ رظن رد
هرهب یارب بسانم لیسناتپ ندوباراد و بسانم تیفیک رادرب
رد ی
هرهب دروم ناهج فلتخم قطانم هتفرگ رارق یرادرب
دنا هب یروط ک ه
عبانم نیا هب
ناونع تهج ریذپدیدجت و کیژتارتسا عبانم زا یکی
نیمأت یم هتخانش بآ یسررب .دنوش
هنیمز نیا رد یعوضوم یاه
یم ناشن یتسراک یاهدنزاس رد بآ عبانم زا هدافتسا هک دهد
:لوئسم هدنسیون* [email protected]
هجوتاب هب هرهب دنور ،اضاقت لباقم رد هضرع بسانمان دنور ادرب
زا یر
هتفرگ تدش نآ .تسا
نیمأت دودح بآ 25
تیعمج زا دصرد
لیسناتپ و تخانش رد عوضوم نیا و هدوب عبانم نیا زا ناهج بای
ی
هرهب یرادرب رثؤم ( تسا
Kiaee and Javadi, 2021
و تسراک .)
گنس تیعضو رگنایب تسراک متسیس یکیژولوردیه و یسانش
رد
للاحنا یاهدنزاس گنس ریظن ریذپ
تسا یریخبت و هتانبرک یاه ک
ه
هدودحم لیکشت هب رجنم یم یتسراک ناوخبآ مان هب ییاه
دوش
(
Karimi vardnjani, 2010
هب هتسباو یتسراک ناوخبآ داجیا .)
هدیدپ یگتسکش یاه طوبرم گنس هدوت للاحنا تیلباق و اه
یم یم ینیمزریز بآ متسیس کی نآ هجیتن رد هک دوش ش دناوت
لک
یم ببس لماوع نیا .دریگب ناتپ ات دوش
هرهب لیس یا رد یرادرب
ن
نآ رد زین یفیک و یمک تلاکشم زین یفرط زا و دشاب لااب عبانم هب تعرس ددرگ نایامن اذل ؛
)یفیک و یمک( حیحص تیریدم لامعا
همانرب هئارا و یزیر
هرهب تهج تدمدنلب یاه و نئمطم یرادرب
لیسناتپ زا هدافتسا تاموزلم زا یکی رادیاپ یتسراک عبانم یاه
.تسا زا یکی شور یاه بآ عبانم نیا یفیک و یمک تیریدم
همشچ یکیژولوئژوردیه راتفر یبایزرا یتسراک یاه
هب ناونع ن هطق
هرهب ناوخبآ زا عون نیا یجورخ ای یرادرب زا یکی .تسا اه
شور یاه
هرهب تیعضو یبایزرا یسررب و لیلحت ،بآ عبانم نیا زا یرادرب
بیسآ ( تسا یریذپ
Moghaddam et al., 2020
یسررب .)
بیسآ عبانم نیا یریذپ هطقنزا
رظن هب تیساسح ثأت
ی تار ا و یناسن
یم یعیبط و ینیمزریز بآ متسیس زا یلوبق لباق یبایزرا دناوت
مأت ی ن ( دهد هئارا ار بآ
Kardan moghaddam et al., 2017
.)
ههد لیاوا زا هک یدایز تاعلاطم 90
هدش ماجنا نونکات یدلایم ،دنا
داد ناشن ه بیسآ یبایزرا هک دنا و دنمتردق یشور یریذپ
مک زه ی هن
یبایزرا رگید فرط زا .تسا یگدولآ هب دعتسم یحاون ییاسانش رد بیسآ یریذپ حرط یارب یمهم رازبا طیحم یاه
و یتسیز
( تسا یتیریدم تامیمصت
Javadi et al., 2020
ناوخبآ .) یاه
یتسراک تلع هب و تسراک یپا رد نایرج زکرمت ،کاخ کزان هیلا
هرفح زا زکرمتم هیذغت هتشاد رارق یگدولآ ضرعم رد هدنعلب یاه
یم یگدولآ لاقتنا رد عیرست ببس ندوب رارق ضرعم رد نیا هک -
هعسوت و تیعمج دشر اب هزورما .دوش عونتم یاه
ماجنا هتفرگ هک
هرهب نازیم هدش ثعاب زفا بآ عبانم زا یرادرب
نیا رثا رد و شیا
هرهب شیازفا دبای شیازفا زین یگدولآ راب مجح یرادرب
اذل ؛ ت نییع
بیسآ نازیم میرح ای هدودحم کی فیرعت و همشچ کی یریذپ
هرهب یارب .تسا یرورض رایسب عبانم نیا زا تظافح و یرادرب
یم ناشن هدش ماجنا فلتخم هعلاطم صخاش زا یکی هک دهد
یاه
یبایزرا تهج بسانم بیسآ
بیسآ صخاش ،همشچ یریذپ یریذپ
VESPA
( تسا
Gallebni et al., 2011
صخاش نیا .) ساسا رب
رارق زیلانآ دروم نامز یط رد بآ ییایمیش و یکیزیف یاهرتماراپ نآ جیاتن و هتفرگ هب
روظنم هقبط بیسآ یدنب ب همشچ یریذپ
یار
یم رارق هدافتسا دروم هنیهب فراصم .دریگ
هجوتاب هب هدامآ یزاس
هداد هنلااس هتسویپ ینامز یرس صوصخ رد تاعلاطم ،همشچ یاه
بیسآ زا .تسا هتفرگ رارق یسررب دروم رتمک عبانم نیا یریذپ
تاعلاطم زین یفرط
Civita
( 1995 ) هقبط هرهب میرح یدنب یرادرب
رد ار بآ عبانم زا 4
اهویرانس نیا .تسا هدرک فیرعت ویرانس رب
ساسا یگدولآ شخپ لیسناتپ همشچ زا تظافح رد
یاه
میسقت .تسا هدش یدنب
Javadi
( ناراکمه و 2019
قیفلت اب )
بیسآ صخاش ار یبسانم بوچراچ ،یفیک میرح و همشچ یریذپ
همشچ یفیک میرح نییعت یارب تاعلاطم یسررب .دنداد هئارا اه
یم ناشن هدش ماجنا بیسآ ثحب هک دهد
همشچ یریذپ ینتبم اه
یکیزیف یاهرتماراپ رب همشچ
هنومن هرود کی لوط رد اه یرادرب
لقادح( تدمزارد ی
ک هلاس یم ) هک دریگ رارق یسررب دروم تسیاب
یم نآ جیاتن دناوت
هب ناونع میرح نییعت ثحب یارب یبسانم رازبا همشچ یفیک
دشاب اه اذل ؛ هجوتاب هب هرهب تیمها زا یرادرب
همشچ یارب بسانم یفیک میرح نییعت ثحب ،یتسراک یاه ا
نی
رب ینتبم یشور هئارا هعلاطم نیا هک هدوب مهم رایسب بآ عبانم بیسآ همشچ یریذپ یضایر شور رانک رد ار اه
تساMDHT
اذل ؛
بیسآ یبایزرا فده اب هعلاطم نیا همشچ یریذپ
یاه نییاپ سد ت
هرمیس دس هب
روظنم هرهب اب همشچ هنهد هس رد بسانم یرادرب
رب دروم یفیک میرح بسانم فیرعت جیاتن .تسا هتفرگ رارق یسر
یم هعلاطم نیا هنهپ رد دناوت
همشچ یفیک میرح یدنب تسا اب اه
هداف
هزادنا ریداقم زا هرهب و تظافح یارب هدش یریگ
زا بسانم یرادرب
جیاتن نینچمه .دوش هتفرگ راکب بآ عبانم نیا هب
تسد هدمآ
یم میمصت رازبا کی دناوت صوصخ رد یریگ
شور یاه زا تظافح
لمعلاروتسد و بآ عبانم .دریگ رارق هدافتسا دروم هطوبرم یاه
و داوم شور اه
شهوژپ شور هجوتاب هب بیسآ یبایزرا شهوژپ نیا فده همشچ یریذپ
یاه
نیئاپ شور ،عبانم نیا یفیک میرح نییعت و هرمیس دس تسد
( لکش قباطم ماگ راهچ رد شهوژپ 1
میسقت ) یم یدنب .دوش
دنور یسررب :لوا ماگ همشچ یفیک و یمک تارییغت
یاه
:یفیک یاهرتماراپ و یهدبآ لماش( هقطنم
pH, EC
)یبد ،امد ،
هجوتاب هب هداد ینامز یرس هزادنا یاه
زا هدافتسا اب هدش یریگ
نم کیرتماراپریغ نومزآ -
نیا .دش دهاوخ ماجنا لیلحت لادنک
هداد یارب مه لیلحت هداد یارب مه و یمک یاه
ماجنا یفیک یاه
اوخ .دش ده بیسآ یسررب :مود ماگ همشچ یریذپ
زا هدافتسا اب اه
صخاش
VESPA
بیسآ : همشچ یریذپ هب
ناونع یجورخ شخب
صخاش زا هدافتسا اب یتسراک متسیس کی
VESPA
شجنس دروم
یم رارق بیسآ صخاش نیا رد .دریگ هب تبسن همشچ یریذپ
هدنیلاآ بیسآ نازیم هجیتن رد و هبساحم اه همشچ یریذپ
اب وت هج هب
یم صخشم همشچ یکیژولوردیه طیارش شور نیا .ددرگ
ساسا رب
هیزجت لیلحتو خساپ
اب همشچ فارگوردیه یاه نتفرگرظنرد
.تسا هیذغت هقطنم رد ذوفن دنیآرف طابترا و یبایزرا و همشچ ره ریگبآ هزوح نییعت :موس ماگ
صخاش اب یمک یاهرتماراپ
VESPA
: هجوتاب هب یسررب ینادیم یاه
و نیمز یاهدنزاس نییعت همشچ ره ریگبآ هزوح تیعقوم ،یسانش
و بیسآ صخاش طابترا و یربراک رظن زا هزوح تیعضو اب یریذپ
یم یبایزرا فراصم .دوش
اب همشچ ریگبآ هزوح یفیک میرح لیلحت :مراهچ ماگ شور زا هدافتسا :MDHT
شور درادناتسا زا هدافتسا اب وMDHT
هقبط بیسآ یدنب ره یریذپ
میرح همشچ ریگبآ هزوح رد همشچ
یم نییعت ریگبآ هزوح و رهظم رد همشچ ره یفیک .دوش
لکش 1 - قيقحت شور
م هقطن هعلاطمدروم رد ناریا برغ رد هرمیس هاگورین و دس هعومجم هتشر
هوک یاه
سیدقات یور رب سرگاز ههد لیاوا زا یدنوار
90 دروم یسمش
هرهب هیکت و یپ .تسا هتفرگ رارق یرادرب هاگ
نزاس یور رب دس یاه د
فورعم هلمج زا هک دراد رارق یرامسآ یکهآ یاهدنزاس نیرت
هیلخت ،یریگبآ زا لبق .تسا ناریا رد یتسراک بآ
اه ی ب یدورو ه
همشچ و هناخدور قیرط زا سیدقات لای یور رب هک ییاه
یبونج
یم تروص تسا هتفرگ رارق سیدقات هزادنا تیمها هک تفرگ
گ یری
همشچ نیا یبد نازیم لرتنک و اه
مه نامز هب شقن یریگبآ اب اب رگید یوس زا .دراد لمتحم یتشن بآ مجح دروآرب رد ییازس
رجنم هچایرد بآ طسوت ینیمزریز بآ هیذغت ،دس یریگبآ عورش ینیمزریز بآ زارت ندمآ لااب هب هیکت و یپ رد
هاگ فرط زا و هدش اه ی
همشچ رد بآ تیفیک نیئاپ یاه
زین تسد راذگریثأت
ا رد .تسا نی
رد همشچ هقلح هس هعلاطم نییاپ
تسد یبایزرا تهج دس هاگتخاس
بیسآ ( لکش رد .تسا هتفرگ رارق زیلانآ دروم یریذپ 2
( و ) 3 )
یباختنا همشچ هس و هرمیس دس هاگتخاس تیعقوم ناشن
هداد هدش
.تسا
لکش 2 - هقطنم هعلاطمدروم همشچ و
یباختنا یاه
فلا - همشچ ب S1
- همشچ S2
ج - همشچ S3
لکش 3 - رهظم 3 همشچ ،S1 و S2 هقطنم ردS3 هعلاطمدروم
بيسآ صخاش یريذپ
VESPA
صخاش
VESPA
هب ناونع بیسآ صخاش کی یارب یریذپ
همشچ هرهب دروم یاه یم هدافتسا یرادرب
صخاش نیا .دوش
هب روظنم شور هئارا هعسوت
ی هتفا ا ی بیسآ نییعت یارب و یریذپ
هرهب تهج یتظافح قطانم یم هئارا بآ عبانم زا یرادرب
رد .ددرگ
خساپ ادتبا شور نیا ن دنیآرف هب همشچ فارگوردیه یاه
ذوف
یم یسررب .ددرگ
هیزجت لیلحتو تاطابترا و فارگوردیه یفیک
امد ،نایرج تعرس نیب هدش هدهاشم و
هب EC
ناونع زا یعبات
لاقتنا هب تبسن نآ خساپ و همشچ راتفر عون ببس ،ذوفن یدورو بیسآ تیعضو صخاش نیا .دوش صخشم یگدولآ همشچ یریذپ
یم نایب ار اما دنک
هکاجنآزا بیسآ یریذپ هضوح زا یعبات همشچ
بیسآ نییعت اذل تسا دوخ تسدلااب رد ریگبآ کی هضوح یریذپ
.تسا تیمها زئاح رایسب زین همشچ بیسآ صخاش رادقم یریذپ
VESPA
هب تروص ( هطبار 1 )
هبساحم یم دوش (
Galleaniet al., 2011
رادقم هطبار نیا رد .)
یاده رادقم نیب )نمریپسا ای نوسریپ( یگتسبمه C(ρ)
ت
یم ناشن ار همشچ زا هیلخت یبد و یکیرتکلا صخاش .دهد
β
هب ناونع هزادنا هزاب رد ترارح هجرد تارییغت صخاش یبد یریگ
یم روظنم همشچ هک دوش
هب تروص ( هطبار 2 یم هئارا ) دوش
(
Galleani et al., 2011
.)
هب γ
ناونع همشچ هیلخت روتکاف اه
یم یفرعم هک دوش
هب تروص نیگنایم و رثکادح ،لقادح زا یعبات
هنومن هرود لوط رد یبد یم یرادرب
هک دشاب هب تروص ( هطبار 3 و ) ( 4 هدش نایب ) دنا
(
Galleani et al., 2011
. )
( هطبار 1 ) 𝑉𝑒𝑠𝑝𝑎 𝑖𝑛𝑑𝑒𝑥 = 𝐶(𝑝). 𝛽. 𝛾
( هطبار 2 β= (𝑇𝑚𝑎𝑥− 𝑇𝑚𝑖𝑛 )
1 )
2
( هطبار 3 𝛾 =𝑄𝑚𝑎𝑥− 𝑄𝑚𝑖𝑛 )
𝑄𝑚
( هطبار 4 )
𝑄𝑚= ∑ 𝑄(𝑡)
𝑛
𝑖=1
طباور نیا رد
to
هزادنا نامز هک یریگ
لاس کی لقادح ،
Qmax
و
Qmin
نامز ات ممینیم و ممیزکام یبد :
to
،هیناث رد رتیل بسح رب
Tmax
و
Tmin
نامز ات ممینیم و ممیزکام یامد
to
دارگیتناس بسحرب
و
Qm
نامز ات طسوتم یبد
to
تیاهن رد .تسا هیناث رد رتیل بسحرب
ساسا رب رادقم هس ،c(ρ)
وβ
ییاهن صخاشγ VESPA
هبساحم
و ساسا رب ( لودج 1 میسقت ) بیسآ حطس و یدنب صخشم یریذپ
یم .دوش
لودج 1 - صخاش ريداقم VESPA
بيسآ حطس و یريذپ
دایز رایسب دایز
طسوتم مک
بیسآ یریذپ
10 10 V≥
≥
≥V 1 1
≥ ≥V 1 / 0 1 / 0
≥ ≥V صخاش 0 VESPA
شور زا هدافتسا اب یتظافح قطانم MDHT
Civita
( )2008
هب روظنم شور یفیک میرح نییعت هک ارMDHT
ساسا رب ینحنم زا هدافتسا اب ،یبآ ریسم رد یگدولآ لاقتنا نامز
لومرف یرس کی و تفا هلمج زا همشچ تایصوصخ یتابساحم یاه
دیدجت نامز و تعرس ،یلاخ تیفرظ ،هیلخت خرن هداد هئارا یریذپ
یاهویرانس فیرعت یانبم یگدولآ لاقتنا نامز شور نیا رد .تسا هک تسا همشچ یگدولآ رطخ ساسا رب
تعرس نایرج فلتخم یاه
ز بآ ی مزر ی ن ی یم فیرعت یبد رثکادح لداعم صخاش نیا .دوش
تعرس هدودحم هک هدش هتفرگ رظن رد نامز فصن رد هیلخت یاه
یم هئارا نآ یارب زین لداعم تسراک یکیمانیدوردیه طیحم .ددرگ
هیذغت دیدشت و شیازفا نامز رد و هدرک لمع عابشا طیحم هباشم یلخت فارگوردیه یهدبآ شیازفا ،همشچ تسدلااب هضوح زا ه
همشچ هب تروص فارگوردیه جوا هطقن و هدوب دوهشم هب
تروص
شور .تسا هدیشک یگدولآ یاهویرانس فیرعت یارب MDHT
هب تروص ( هطبار 5 تعرس یانبم رب ) بآ نایرج فلتخم یاه
.تسا هدش داهنشیپ ینیمزریز ( هطبار 5 MDHT =Qmax )
2 ≅ ti
شور :)نامز فصن رد هیلخت یبد رثکادح( MDHT
ینعی
زا هدش یرپس )زور( نامز هظحل
ا ی هنلااس رثکادح یبد نآ رد هک
خرQmax
هداد ربارب هیلخت یبد نازیم هک ینامز ات تسا
Qmax /
هقطنم قیرط زا ذوفن دنور نامز نیا رد .تسا هدش تبث 2
غ ی عابشار یم زیچان و میقتسم ،یحیجرت ریسم ینعی دوش
رس ی ع رت ی ن نودب هدنیلاآ هک قیرط ه
ی چ هنوگ ییاریم همشچ هب یم
یم رظن رد ار دسر هیاپ یویرانس راهچ شور نیا رد .دریگ
( لودج قباطم یگدولآ 2
هدش هئارا بآ نایرج تعرس هنماد اب )
.تسا
لودج 2 - یگدولآ رطخ هياپ یاهويرانس
D C
B ویرانس A
MDHT>50 20≤MDHT ≤50
5≤MDHT ≤20 MDHT<5
MDHT (d)
هرهب عون یانبم رب یگدولآ یویرانس ره رد لصاوف یرادرب
( لودج قباطم یفیک میرح یارب هدش فیرعت 3
.تسا هدش فیرعت )
هلصاف هب میرح کی نآ نامتخاس و همشچ لحم زا لصاوف نیا
D
هلصاف هب نآ یاهتنا زا و باختنا هبL
فرط ریگبآ هضوح تسدلااب
هلصاف و همشچ هب d
فرط نییاپ تسد همشچ ةدودحم یتظافح
یم لیکشت ار همشچ .دهد
ساسا رب لکش قباطم یفیرعت لصاوف
( 4 یمیسرت هدودحم ) هب
تروص لرتنک حرط لصاوف یارب کیتامش
.تسا هدش هئارا همشچ یتظافح هقطنم
لودج 3 - یداهنشيپ ريداقم زا
وD همشچ هقطنم لماک لرتنک حرط یاربd
ساسا رب رطخ تيعضو رد یاهويرانس
یگدولآ ( Civita- 1995 )
L (m) d (m)
D (m) ویرانس
هرهب عون یرادرب
هدودحم لک 10
40 A
میقتسم B 30 5 2000
400 5
20 C
200 2
10 D
هدودحم لک 5
30 A
لماک ناوخبآ B 30 4 2000
400 3
15 C
200 2
10 D
لکش 4 - هدش نييعت یتظافح قطانم و لصاوف Civita 1995)
)
بيسآ قيفلت یفيک ميرح و یريذپ
بیسآ صخاش ود جیاتن لیلحت و یبایزرا یریذپ
VESPA
میرح و
شور اب یفیک یگتسباو هک تسا عوضوم نیا زا یکاحMDHT
بیسآ نیب طابترا و شور ود ره رد نایرج تعرس نیب و یریذپ
دراد دوجو یگدولآ سلاک اذل ؛
ود نیا قیفلت اب شخب نیا رد
بیسآ نازیم یانبم رب یفیک میرح نییعت تهج صخاش یذپ
یر
نازیم هک تسا انعم نیدب قیفلت نیا .تسا هدش فیرعت همشچ بیسآ صخاش( همشچ یریذپ
VESPA
یاهرتماراپ نیبم هک )
تسا بآ یفیک و یمک ساسا رب
صخاش زا هک نامز
MDHT
یم یبایزرا دوش
ةطبار .دراد یمیقتسم هب
یروط هک همشچ رد یاه
ی
بیسآ هک ساسح و دایز یریذپ
یم دنراد یرت یویرانس تسیاب
ساسح یگدولآ رطخ عیسو حطس و یرت
یفیک تظافح رظن زا یرت
.دوش هداد صاصتخا نیارب
ساسا بیسآ نییعت زا سپ ب یریذپ
ا
صخاش زا هدافتسا
VESPA
صخاش رد یگدولآ هیاپ یاهویرانس ،
بیسآ نازیم یانبم ربMDHT
( لودج قباطم همشچ یریذپ 4
)
هقبط یم یدنب تیاهن رد .دوش
رطخ ویرانس شور زا هدافتسا اب
یگدولآ ( ،)MDHT
هنهپ اه و نییعت یگدولآ رطخ ضرعم رد ی قطانم
سآ ی ب ذپ ی ر یم صخشم یگدولآ هب تبسن همشچ هضوح -
.دوش
لودج 4 - يعت صخاش ساسا رب یگدولآ رطخ یاهويرانس ني VESPA
صخاش VESPA یگدولآ رطخ هیاپ یاهویرانس
V≥10 A
≥10
≥V B 1
≥1
≥V C 0.1
≥ 0.1
≥V D 0
بیسآ صخاش قیفلت اب یریذپ
VESPA
یفیک میرح و
فیرعت ریز تایصوصخ اب هتسد هس رد یتظافح قطانم MDHT
یم ( لکش رد هک دوش 5
زین ) هب تروص .تسا هدش هئارا یریوصت
لماک روط هب دیاب هقطنم نیا :یلک تظافح هقطنم )فلا نآ هب یسرتسد و ددرگ تظفاحم هب
تروص ناکما دودحم ریذپ
.دشاب دودحم تدش هب هقطنم نیا :یلخاد تظافح هقطنم )ب
زاجم یحطسریز یاهراک و یرافح تایلمع و هدوب ن
.تسی
هزاجا اهنت :ینوریب تظافح هقطنم )ج لاعف
ی ت اه ی یئزج
یارب یگدولآ ربارب رد تظافح تامادقا و تسا هدش هداد نامتخاس اه .تسا مزلا دیدج ی
لکش 5 - یارجا تحت یتظافح قطانم هنومن 4
رانس ي و رطخ ی یگدولآ Civita 1995) )
ثحب و جياتن
بيسآ یبايزرا همشچ یريذپ
هب روظنم بیسآ یبایزرا همشچ یریذپ
زا هدافتسا اب هقطنم یاه
صخاش
VESPA
صخاش لوا درکیور رد .دش ذاختا درکیور ود ،
سآ ی ب هنومن رادرب ی هب تروص ینامز یرس نیگنایم 5
زیلانآ هلاس بیسآ صخاش ،مود درکیور رد و دیدرگ
لاس ره یارب یریذپ
هب تروص .دش هبساحم ازجم نیارب
ساسا هناهام تارییغت دنور
هزادنا یاهرتماراپ ( لکش رد همشچ هس یارب هدش یریگ
6 هئارا )
.تسا هدش
فلا - همشچ S1
همشچ )ب S2
همشچ )ج S3
لکش 6 - همشچ یکيرتکلا تياده و یهدبآ تارييغت هقطنم یاه
هعلاطمدروم
جیاتن هب تسد هدمآ ( لکش زا 6 همشچ ود هک داد ناشن )
S1
و لاس زاS2
1395 ًابیرقت یکیرتکلا تیاده و یهدبآ تارییغت دنور
رد یلو هتشاد یناسکی لاس
یاه رادقم ،یهدبآ نازیم شهاک اب دعب
ًلامع عوضوم نیا هک .تسا هتشاد شیازفا یکیرتکلا تیاده هجوتاب هب همشچ رد .تسا رارقرب بآ نایرج مجح شهاک هبS3
تلع تیاده نازیم یهدبآ شیازفا نازیم ادیپ شهاک یکیرتکلا
عوضوم نیا هک تسا هدرک هجوتاب
هب زا یلقتنم بآ مجح شیازفا
یم رظن هب یقطنم همشچ ریگبآ هضوح .دسر
هب یلکروط دنور
همشچ یهدبآ و نایرج یشهاک جیاتن .تسا مکاح هقطنم نیا رد اه
یم ناشن یاهدنزاس عون ،همشچ یهدبآ رب هولاع هک دهد
نیمز فا رد هقطنم یسانش یکیرتکلا تیاده شیاز
راذگریثأت ب هدو
لاس رد ًاقیقد عوضوم نیا هک 1397
.دراد دوجو ساسا رب
لیلحت
ینامز یرس تیعضو 5
اب ،هلاس نتفرگرظنرد نییعت رد لوا درکیور
بیسآ نازیم ( لودج قباطم یریذپ
5 صخاش )
VESPA
هس یارب
.تسا هدش هبساحم همشچ هنهد
لودج 5 - بيسآ ليلحت همشچ یريذپ
صخاش ساسا رب حرط هقطنم یاه VESPA
ρ همشچ β c(ρ)
VESPA γ Index تیعضو
بیسآ یریذپ
88 S1 / 0 44 / 0 25 / 182 86 / 1 4 / 150
دایز یلیخ 98 /2 1/54 139/24 0/45 0/91 S2 98 S3 / 0 49 / 0 76 / 158 31 / 0 4 / 24
جیاتن هب تسد هدمآ بیسآ صخاش زا یریذپ
VESPA
نیا رد
ناشن درکیور همشچ رد هک تسا عوضوم نیا هدنهد
شیازفا ابS1
رادقم و β
صخاش رادقم γ VESPA
هدرک ادیپ شیازفا
(
VESPA=150.4
همشچ رد اما ،) یاه
وS2
ابS3
مک βندش و
صخاشγ VESPA
تسا هدرک ادیپ شهاک (
VESPA S2=98.02
و
VESPA S3=24.4
) اذل ؛ نییعت رد یهدبآ نازیم صخاش
بیسآ .تسا تیمها زئاح رایسب یریذپ هب
یلکروط ناشن جیاتن داد
بیسآ یاراد همشچ هس ره هک هدوب دایز یلیخ سلاک رد یریذپ
و هجوتاب هب ریداقم هب تسد هدمآ بیسآ صخاش یارب و یریذپ
هکبش تیعضو لیلحت هعسوت
یگتفای ریگبآ هضوح رد تسراک
همشچ تیعضو ندوب ینارحب زا یکاح اه بیسآ
رطخ و یریذپ
همشچ نیا رد لااب رایسب یگدولآ .تسا اه
هجوتاب هب یرامآ هرود لوط 5
صخاش ،زیلانآ تهج هلاس
بیسآ یریذپ
VESPA
قباطم همشچ هنهد هس رد لاس ره یارب
( لودج 6 عوضوم نیا .دش هبساحم ) ازا
ی ن تهج رارق یسررب دروم
ره ییایمیش و یکیزیف یاهرتماراپ تارییغت نازیم هک تفرگ .تسا هدوب عونتم همشچ هب
یروط هک ناشن ینامز یرس یسررب
یم زا شیب همشچ رد یهدبآ تارییغت هنماد هک دهد 2
و ربارب
زا شیب یکیرتکلا تیاده تارییغت هنماد 50
% هرود لوط رد
هنومن سا هدرک رییغت یرادرب ت
اذل ؛ بیسآ نازیم یبایزرا یذپ
رد یر
یم لاس ره ار صخاش نیا تارییغت دنور دناوت
هجوتاب هب
،هکنیا نیا
.دنک نایب تسا رتماراپ هس زا یعبات صخاش
لودج 6 - بيسآ ليلحت همشچ یريذپ
هنومن هرود لوط رد یسررب دروم یاه صخاش ساسا رب یرادرب
VESPA
همشچ مان ρ لاس
β c(ρ) γ
VESPA Index بیسآ تیعضو
یریذپ
S1 1395 98 / 0 49 / 0 36 / 19 72 / 0 86 / 6 دایز
1396 95 / 0 47 / 0 56 / 134 99 / 0 70 / 63 دایز رایسب
1397 93 / 0 46 / 0 69 / 127 1 2
/ 60 دایز رایسب
1398 95 / 0 47 / 0 25 / 6 13 / 1 41 / 3 دایز
1399 95 / 0 47 / 0 81 / 0 04 / 1 40 / 0 طسوتم
S2 1395 99 / 0 49 / 0 24 / 3 44 / 0 71 / 0 طسوتم
1396 97 / 0 48 / 0 16 / 108 53 / 0 15 / 28 دایز رایسب
1397 98 / 0 49 / 0 04 / 96 60 / 0 83 / 28 دایز رایسب
1398 97 / 0 48 / 0 76 / 5 03 / 1 90 / 2 دایز
1399 94 / 0 47 / 0 61 / 3 87 / 0 50 / 1 دایز
S3 1395 99 / 0 49 / 0 36 / 88 15 / 0 73 / 6 دایز
1396 99 / 0 49 / 0 69 / 127 08 / 0 35 / 5 دایز
1397 98 / 0 49 / 0 25 / 132 24 / 0 69 / 15 دایز رایسب
1398 98 / 0 49 / 0 61 / 3 26 / 0 47 / 0 طسوتم
1399 99 / 0 49 / 0 29 / 7 05 / 0 19 / 0 طسوتم
یسررب جیاتن اه هب
تسد هدمآ صخاش نازیم نییعت یارب
بیسآ یریذپ
VESPA
همشچ رد هک داد ناشن لاس ره یارب
S1
بیسآ صخاش نازیم یریذپ
VESPA
لاس رد 1395 رد ،دایز
لاس یاه 1396 و 1397 لاس رد ،دایز رایسب 1398
لاس رد و
1399 همشچ رد .تسا طسوتم بیسآ صخاش نازیمS2
یریذپ
VESPA
لاس رد 1395 طسوتم رد ، اس ل یاه 1396 و 1397
رد ،دایز رایسب لاس
یاه 1398 و 1399 همشچ رد .تسا دایز
S3
بیسآ صخاش نازیم یریذپ
VESPA
رد لاس یاه 1395 و 1396
لاس رد ،دایز 1397
رد و دایز رایسب لاس
یاه 1398 و 1399
.تسا طسوتم هنهپ شور اب یفيک ميرح یدنب MDHT
هب روظنم نهد هس رد یفیک میرح نییعت زا هدافتسا اب همشچ ه
شور .دش هدافتسا MDHT
نیارب ساسا هجوتاب هب یهدبآ نازیم
همشچ یویرانس ،هقطنم یاه رطخ
نییعت همشچ ره یارب یگدولآ
و نیارب ساسا قباطم همشچ ره میرح یارب هدش فیرعت لصاوف
( لودج 7 .دش صخشم )
جیاتن هب تسد هدمآ یهدبآ نازیم نیرتشیب هک داد ناشن
طوبرم هب همشچ صخاش رادقم اذل هدوبS3
هبMDHT
تسد هدمآ
همشچ ود هب تبسن زین رگید
رتشیب و رادقم 417 تسد هب .دمآ
همشچ هب طوبرم زین یهدبآ نازیم نیرتمک رادقم هک هدوب S1
صخاش زین MDHT
75 / 14 تسد هب .دمآ
ساسا رب جیاتن
هب تسد هدمآ ( لودج قباطم ،ویرانس باختنا و 3
ریداقم ) همشچ میرح لماک لرتنک رد یداهنشیپ
.دش هتفرگ رظن رد اه
هجوتاب هب طوبرم میرح و حطس نیرتشیب ،هدش فیرعت میرح نازیم
همشچ هب همشچ هب طوبرم میرح حطس نیرتمک وS1
یاه وS2
.تساS3 لودج 7 - شور یويرانس و ميرح نازيم یبايزرا MDHT
مان همشچ رثکادح
یهدبآ ویرانس MDHT
d L(m) (m) D (m)
5 S1 / 29 75 / 14 2000 B
5 30
38 S2 / 120 2
/ 60 200 D
2 10
07 S3 / 834 417
200 D 2 10
بيسآ صخاش قيفلت یفيک ميرح و یريذپ
هجوتاب هب درکیور رظن رد قیفلت اب ،هعلاطم نیا یارب هدش هتفرگ
بیسآ صخاش یریذپ
VESPA
یفیک میرح صخاش و ،MDHT
هنهپ .تفرگ ماجنا همشچ هنهد هس رد یفیک میرح یدنب
نیارب ساسا همشچ ره یارب هجوتاب
هب بیسآ صخاش رادقم یریذپ
صخاش زا هدافتسا اب
VESPA
زا هدافتسا اب یگدولآ یویرانس ،
شور و فیرعت MDHT
نیارب ساسا یفیک میرح لصاوف ریداقم
( لکش .دش فیرعت 7
( ات ) 9 هس یارب هدش فیرعت یفیک میرح )
یم ناشن هقطنم نیا رد ار همشچ هنهد .دهد
لکش 7 - هدش فيرعت یفيک ميرح یانبم رب
صخاش VESPA همشچ رد S1
لکش 8 - فيرعت یفيک ميرح هدش
یانبم رب صخاش VESPA همشچ رد S2
لکش 9 - فيرعت یفيک ميرح هدش
یانبم رب صخاش VESPA همشچ رد S3
هجيتن یريگ تلاکشم ریخا لاس نیدنچ رد مک
بآ ی و هرهب بآ عبانم زا یرادرب
همانرب و تیریدم نودب یتسراک رتسب داجیا ثعاب حیحص یزیر
نیا تهج مهم یاهرازبا زا .تسا هدیدرگ یبآ عبانم رد یگدولآ صخاش زا هدافتسا عوضوم بیسآ یاه
نازیم نییعت و یریذپ
هرهب یریذپرطخ یم یرادرب
یبایزرا هب هعلاطم نیا رد .دشاب
بیسآ تیعضو رد عقاو همشچ هس یریذپ
نییاپ تسد رین و دس هاگو
رد ناریا برغ رد هرمیس هتشر
هوک یاه تسا هدش هتخادرپ سرگاز بیسآ زا و
بیسآ صخاش زا هدافتسا اب هقطنم یریذپ یریذپ
VESPA
همشچ هس رد صخاش نیا و هتفرگ رارق یسررب دروم
هقطنم نیا ،S1
و S2
S3
رتماراپ هس .تفرگ رارق یبایزرا دروم
یکیرتکلا تیاده و امد ،همشچ یهدبآ هب
ناونع مهم رتماراپ هس
بیسآ نییعت رد پ
همشچ یریذ هدش نییعت اه
اتن لیلحت هک دنا جی
هب تسد هدمآ بیسآ نازیم هک داد ناشن زا یسوکعم یعبات یریذپ
هدوب همشچ یهدبآ نازیم هب
روط ی هک یهدبآ نازیم شیازفا اب
بیسآ صخاش نازیم یم شهاک یریذپ
.دبای هب روط ی هک صخاش
بیسآ یریذپ
VESPA
همشچ رد همشچ هب بسنS1
یاه و S2
هدوب رتشیب S3
(
VESPA=150.4
همشچ رد و ) نازیم هک S3
تسا هدرک ادیپ شیازفا یکیرتکلا تیاده نازیم هب تبسن یهدبآ بیسآ صخاش تسا رتمک یریذپ
(
VESPA=24.4
) اربانب ؛ ی ن
ریداقم هب تسد هدمآ بیسآ صخاش یارب تیعضو لیلحت و یریذپ
هکبش هعسوت یگتفای همشچ ریگبآ هضوح رد تسراک کاح اه
ی زا
بیسآ تیعضو ندوب ینارحب یریذپ
( رطخ و )دایز یلیخ سلاک
همشچ نیا رد لااب رایسب یگدولآ یوگلا هک داد ناشن جیاتن .تسا اه
بیسآ و یگدولآ شخپ همشچ یهدبآ ای نایرج تعرس عبات یریذپ
رتماراپ نیا و هدوب مهم
نیرت بیسآ یبایزرا رد رتماراپ سا یریذپ
.ت
هجوتاب هب شور باختنا همشچ یفیک میرح نییعت یاربMDHT
نازیم نیرتشیب ،میرح ویرانس نییعت رد یهدبآ نازیم شقن و هب طوبرم یهدبآ همشچ
صخاش رادقم اذل هدوب S3 MDHT
هب تسد هدمآ رادقم و رتشیب رگید همشچ ود هب تبسن زین
035 / 417 تسد هب هب طوبرم زین یهدبآ نازیم نیرتمک .دمآ
همشچ دقم هک هدوبS1
صخاش را زینMDHT
75 / 14 تسد هب
همشچ هب طوبرم میرح و حطس نیرتشیب و دمآ نیرتمک و S1
همشچ هب طوبرم میرح حطس یاه
و S2
.تسا S3
نیارب ساسا
هجوتاب هب یرادیاپ نازیم ،همشچ ره یارب هدش فیرعت میرح حطس
هرهب شقن و دوب دهاوخ هارمه لکشم اب هقطنم رد هعسوت و یرادرب
گبآ هضوح بیسآ نازیم رد یتسراک قطانم ری
یک میرح و یریذپ یف
هرهب و هعسوت یارب عوضوم نیا .تسا تیمها زئاح رایسب یرادرب
همشچ رد ات هدش ثعاب بیسآ یاراد هک ییاه
دنشاب یدایز یریذپ
شور اب میرح ششوپ نازیم نیا و دشاب هتشاد شیازفاMDHT
هرهب یریذپرطخ شیازفا ببس عوضوم یم یرادرب
ش یسررب .دو
تاعلاطم ریاس اب هعلاطم نیا جیاتن ماجنا
هتفرگ یم ناشن دهد هک
یهدبآ هب ناونع مهم نیرت بیسآ نییعت رد رتماراپ یریذپ
همشچ تاعلاطم رد عوضوم نیا و هدوب حرطم یتسراک یاه
Javadi
et al., (2019)
،
Banzato et al., (2017)
و
Galleani et al.,
(2011)
هب اهنت هدش ماجنا تاعلاطم نینچمه .تسا هدش هدید زین بیسآ یبایزرا تیعضو یبایزرا و هدرک افتکا همشچ رهظم یریذپ
شور قیفلت اب ار همشچ ریگبآ هضوح ارMDHT
Javadi et al.,
(2019)
دنداد رارق یسررب دروم اذل ؛
هجوتاب هب جیاتن هب تسد مآ هد
هرهب تهج یتیریدم تادیهمت یرادرب
هقطنم یتسراک بآ عبانم زا
ساسا رب رظن زا فلتخم طیارش و هدش فیرعت یفیک میرح نازیم
هرهب و یمیلقا یم یرادرب
دناوت هب ناونع مهم نیرت یاهروتکاف
میمصت .دریگ رارق رظندم هقطنم نیا رد یریگ
ساپس یرازگ یم بجاو دوخ رب هلاقم نیا یاضعا عبانم هعسوت تکرش زا دنناد
ورین و بآ رایتخا رد و نیمات تهج رد بآ تاقیقحت هسسوم
هنومن تاعلاطا و رامآ نتشاذگ دس شیاپ هکبش یفیک یرادرب
.دنیامن ینادردق و رکشت هرمیس
"
چيه درادن دوجو ناگدنسيون نيب عفانم ضراعت هنوگ
"
REFERENCES
Banzato, C., Butera, I., Revelli, R., & Vigna, B. (2017).
Reliability of the VESPA index in identifying spring vulnerability level. Journal of Hydrologic Engineering, 22(6), 04017008.
Civita, M., De Maio, M., & Vigna, B. (1999). Una metodologia GIS per la valutazione della ricarica attiva degli acquiferi. Proceedings “III Convegno Nazionale sulla Protezione e Gestione delle Acque Sotterranee”, Parma, 1291-1303.
Civita, M. V. (2008). An improved method for delineating source protection zones for karst springs based on analysis of recession curve data.
Hydrogeology Journal, 16(5), 855-869.
Galleani, L., Vigna, B., Banzato, C., & Russo, S. L.
(2011). Validation of a vulnerability estimator for spring protection areas: the VESPA index. Journal of hydrology, 396(3-4), 233-245.
Javadi, S., Moghaddam, H. K., & Roozbahani, R.
(2019). Determining springs protection areas by combining an analytical model and vulnerability index. Catena, 182, 104167.
Javadi, S., Kardan Moghaddam, H., & Neshat, A.
(2020). A new approach for vulnerability assessment of coastal aquifers using combined index. Geocarto International, 1-23.
Kardan Moghaddam, H., Jafari, F., & Javadi, S. (2017).
Vulnerability evaluation of a coastal aquifer via GALDIT model and comparison with DRASTIC index using quality parameters. Hydrological Sciences Journal, 62(1), 137-146.
Karimi vardnjani, H. (2010). Karst Hydrogeology
"Concepts and Methods. Eram Shiraz Publications. pp 414.
Kiaee, M., & Javadi, S. (2021). Assessment of vulnerability and risk mapping in a karst watershed using combination of VESPA & EPIK indices. Hydrogeology.
Moghaddam, H. K., kivi, Z. R., Bahreinimotlagh, M., &
Moghddam, H. K. (2020). Evaluation of the groundwater resources vulnerability index using nitrate concentration prediction approach.
Geocarto International, (just-accepted), 1-15.