Iranian Journal of Soil and Water Research ISNN: 2423-7833 Homepage: http://ijswr.ut.ac.ir
The sensitivity effect of maize growth stages on application of water uptake reduction functions, under salinity stress conditions
Reza Saeidi1
Faculty of Agriculture and Natural Resources, Imam Khomeini International Department of Water Engineering,
1.
[email protected] mail:
- . E University, Qazvin, Iran
Article Info ABSTRACT
Article type: Research Article
Article history:
Received: Apr. 24, 2023 Revised: May. 25, 2023 Accepted: May. 29, 2023 Published online: June. 22, 2023
Keywords:
Growth Period, Modeling, Stress Coefficient
Simulation of water uptake amount during crop growth period, leads to optimal management of water consumption. This research was conducted on maize S.C 704 in lysimetric space (in Qazvin), in 2021. The research aim was simulation of salinity stress effect on crop water uptake amount. The experiment was performed as factorial and in a completely randomized design. The effect of soil salinity with levels of; 0.5(S1), 1.7(S2), 2.5(S3), 3.5(S4), 4.5(S5), 5.5(S6), 6.5(S7) and 7.5(S8) dS.m-1, were investigated in growth stages of initial(P1), development(P2), mid(P3) and late(P4). For simulating the amount of water uptake reduction in salinity stress conditions, the functions of Van Genuchten, Van Genuchten-Hoffman, Dirksen-Augustijn and Mass-Hoffman were used. Models calibration was done by real data in S1, S3, S5 and S7 treatments and models evaluation was done in S2, S4, S6 and S8 treatments.
The models calibration was done once for whole growth period (by constant coefficients) and again by considering the crop growth stages sensitivity (by variable coefficients). The slope of water uptake reduction at P1 to P4 stages and whole growth period, was estimated to be 6.81%, 7.4%, 9.13%, 4.25% and 7.9%, respectively. The highest to lowest crop sensitivity to salinity stress was observed in P3, P2, P1 and P4 stages, respectively. The functions calibration for whole growth period, was less accurate for determining the water uptake amount. Evaluation statistics (CRM: -0.0005, EF: 0.993, R2:0.995, RMSE: 0.016 and ME:0.031) showed that the Mass-Hoffman function was optimal model for simulation the water uptake reduction. By considering the effect of crop growth stages sensitivity, were done a more accurate estimation of water uptake and actual crop water requirement amounts.
Cite this article: Saeidi, R. (2023). The Sensitivity Effect of Maize Growth Stages on Application of Water Uptake Reduction Functions, under Salinity Stress Conditions, Iranian Journal of Soil and Water Research, 54 (4), 597-612.
https://doi.org/10.22059/ijswr.2023.357997.669488
© The Author(s). Publisher: University of Tehran Press.
DOI: https://doi.org/10.22059/ijswr.2023.357997.669488
Homepage: http://ijswr.ut.ac.ir
رثا ساسح ی ت گ دشر لحارم ی
ها ارش رد ،بآ بذج شهاک عباوت دربراک رد ترذ ی
ط روش شنت ی
یدیعس اضر
1
1 ،بآ یسدنهم هورگ ،لوئسم هدنسیون . هدکشناد
یعیبط عبانم و یزرواشک هاگشناد ،
نیب ینیمخ ماما یللملا ،نیوزق ،)هر(
.ناریا :همانایار [email protected]
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ ةلاقم
رات ی خ رد ی تفا : 4 / 2 / 1402
رات ی خ یرگنزاب : 4 / 3 / 1402
رات ی خ ذپ ی شر : 8 / 3 / 1402
رات ی خ راشتنا : 1 / 4 / 1402
هژاو :یدیلک یاه
،دشر هرود رض ی ب ،شنت
لدم زاس .ی بش
ی ه زاس ی قد ی ق م ی ناز گ دشر هرود رد بآ بذج ی
،ها دم ثعاب ی ر ی ت هب ی هن م بآ فرصم ی
دوش ا . ی ن لاس رد شهوژپ
1400 بش فده اب ی ه زاس ی روش شنت رثا ی
م رب ی ناز گ بآ بذج ی ها س مقر ترذ ی لگن سارک 704 اضف رد ، ی لا ی س ی رتم ی
وزق رد و ی ن امزآ .دش ماجنا ی
ش هب روتکاف تروص ی
ل اک حرط بلاق رد و
ًلام فداصت ی روش رثا .دش ارجا ی
کاف( کاخ روت
لصا ی حوطس لماش )
) (S1
5 / 0 ،
) (S2
7 / 1 ،
) (S3
5 / 2 ،
) (S4
5 / 3 ،
) (S5
5 / 4 ،
) (S6
5 / 5 ،
) (S7
5 / 6 و
) (S8
5 / 7 سد ی زی سنم
عرف روتکاف( دشر لحارم رد ،رتم رب ی
لوا ) ی ه (
P1
( هعسوت ،)
P2
م ،) ی نا ی (
P3
اپ و ) ی نا ی (
P4
سررب ) ی ارب .دش ی بش ی ه زاس ی
می ناز شهاک ارش رد بآ بذج ی
ط روش شنت دربراک ی
، نو عباوت زا نو ،نتخونگ نتخونگ
- د ،نمفاه ی نسکر - گآ تسو ی نج
سام و - جنساو .دش هدافتسا نمفاه ی
لدم هداد اب )عباوت( اه اه
ی عقاو ی ت رد ی اهرام ی
S1
،
S3
،
S5
و
S7
زرا و ی با ی نآ اه
ت رد ی اهرام ی
S2
،
S4
،
S6
و
S8
جنساو .دش ماجنا ی
لدم اه ی ک راب ارب ی ارض اب( دشر هرود لک ی
ب د راب و )تباث ی
رگ ب ا
ساسح نتفرگ رظنرد ی
ت گ دشر لحارم ی
ها ارض اب(
ی ب غتم ی ر ازفا رثا رد .دش ماجنا ) ی
ش روش ی ش ،کاخ ی ب ک بذج شها
گ طسوت بآ ی
ها دشر لحارم رد
P1
ات
P4
هب دشر هرود لک و ترت
ی ب 81 / 6 ، 4 / 7 ، 13 / 9 ، 25 / 4 و 9 / 7 .دش دروآرب دصرد
بی ش رت ی ن مک ات رت ی ن ساسح ی ت گ ی ها روش شنت هب ی
، هب ترت ی ب دشر لحارم رد
P3
،
P2
،
P1
و
P4
اتن .دش هدهاشم ی
ج
جنساو هک داد ناشن ی
ارب عباوت ی گ دشر هرود لک ی
،ها مک تقد رت ی ارب ی عت یی ن م ی ناز دشر هرود لوط رد بآ بذج
هرامآ .تشاد اه
ی زرا ی با ی ،CRM
،EF R2
، وRMSE
هبME
ترت ی ب داقم اب ی ر 0005 / 0 - ، 993 / 0 ، 995 / 0 ، 016 / 0 و
031 / 0 طخ عبات هک دنداد ناشن ی
سام - هب لدم ،نمفاه ی
هن ارب ی بش ی ه زاس ی می ناز رظنرد اب .دوب بآ بذج شهاک
ساسح رثا نتفرگ ی
ت گ دشر لحارم ی
ها م ،بآ بذج شهاک عباوت رد ی
ناوت قد دروآرب ی ق رت ی م زا ی ناز ن و بآ بذج ی
زا
بآ ی عقاو ی گ ی ها ن هک ،تشاد تی
هج ازفا نآ ی ش هرهب رو ی .دوب دهاوخ بآ فرصم
:دانتسا عس ی د ی
؛ ( ،اضر 1402 ).
ساسح رثا ی ت گ دشر لحارم ی
ها ارش رد ،بآ بذج شهاک عباوت دربراک رد ترذ ی
ط روش شنت ی
،ناریا کاخ و بآ تاقیقحت هلجم ، 4
5 ( 4
،)
12 6 - 597 . https://doi.org/10.22059/ijswr.2023.357997.669488
.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم :رشان .ناگدنسیون©
https://doi.org/10.22059/ijswr.2023.357997.669488 DOI:
قم همد ار ناققحم ،ماد و ناسنا ییاذغ یاهزاین نیمأت موزل و تیعمج نوزفازور خرن شیازفا ،یزرواشک شخب رد تیفیکاب بآ عبانم دوبمک نارحب
شهوژپ ماجنا هب یم قوس هایگ یعقاو زاین رب قبطنم بآ هنیهب هدافتسا دروم رد یدربراک یاه
تشک طیحم درادناتسا ریغ طیارش رد .دهد
)شنت تحت( هایگ تسیز دیلوت و قرعت ،هایگ طسوت بآ بذج رادقم ،
شهاک هقطنم ره )درادناتسا( لیسناتپ طیارش هب تبسن یهایگ هدوت
یم شنکاو زا یکی ساسا نیا رب .دبای شنت درادناتساریغ طیارش هب تبسن یهایگ یاه
یم هایگ قرعت و بآ بذج شهاک ،یطیحم یاه .دشاب
شنت هلمج زا نکاو رب رثؤم یطیحم یاه
ش هب حلاما دوجو ،یهایگ یاه )هایگ لمحت هناتسآ زا شیب( رلک و میدس دننام رضم رصانع صوصخ
یم یروش شنت زورب بجوم هک ،تسا کاخ و بآ رد ییاذغ رصانع و بآ بذج شهاک ،کاخ بآ لیسناتپ شهاک ثعاب یروش شنت .دنوش
هنزور تمواقم شیازفا ،هایگ طسوت گرب یا
یم هایگ قرعت شهاک و اه ش
دو
(Saeidi et al., 2021)
لدم نونکات . هیبش یارب ییاه
یزاس
شنت طیارش رد هایگ طسوت بآ بذج شهاک نازیم .تسا هدش هئارا یروش و یکشخ یاه
لدم زا یکی نیا رد هیاپ یاه
لدم هراب
Dirksen
and Augustijn (1988)
( هطبار قباطم و نآ ساسا رب هک تسا 1
گ یبآ زاین دناوتن کاخ رگا ،) قرعت رثکادح ماجنا یارب ار های
هب بآ بذج نازیم زا ،دروآ مهارف هشیر هلیسو
لوصحم درکلمع شهاک ثعاب تیاهنرد و هدش مک هایگ یاه یم
.دوش
S=α(h)× Smax )1 هطبار ( هطبار رد 1
؛) ،هایگ طسوت بآ یعقاو بذج نازیم :S
)یبآ شنت( کاخ بآ دوبمک رثا رد هایگ طسوت بآ بذج شهاک بیرض :α(h)
و
Smax
هب بآ بذج نازیم رثکادح : یم )درادناتسا طیارش رد( هایگ هلیسو
.دشاب
بآ بذج شهاک بیرض نییعت یارب سن (α)
یم ،یبآ شنت طیارش رد کاخ کیرتام شکم هب تب طسوت هک یعباوت زا ناوت
Van
Genuchten (1987)
،
Dirksen and Augustijn (1988)
و
Homaee et al (2002 a)
هب رگا لاح .دومن هدافتسا ،تسا هدش هئارا یاج
بیرض هب بآ بذج شهاک بیرض ،α(h)
کاخ لولحم یزمسا لیسناتپ زا یعبات تروص
(α(π))
زا بآ بذج هلداعم ،دوش هتفرگ رظن رد
کاخ هب روش یاه ( هطبار تروص
2 دوب دهاوخ )
(Feddes et al., 1978)
.
S=α(π)× Smax )2 هطبار هب مزلا لدم هک تسا رکذ هناتسآ بیش یاه
Mass and Hoffman (1977)
یدیئومگیس لدم ،
Van Genuchten and Hoffman
(1984)
،
Dirksen and Augustijn (1988)
و
Homaee et al (2002 b)
فورعم زا ، لدم نیرت
هیبش یاه کاخ رد بآ بذج یزاس
یاه
یم روش بیرض نییعت یارب و دنشاب هبα(π)
یم راک دنور شهوژپ نونکات . هدرتسگ یاه
بیرض نییعت دروم رد یا عباوت زا هدافتسا ابα(π)
،ناهایگ نایم رد .تسا هدش ماجنا فلتخم ناهایگ یور رب ،بآ بذج شهاک ترذ
هب ظاحل شقن ر یدربها نآ رد دیلوت یاذغ ناسنا و و ماد
هب نآ تشک هویش یم یبسانم دروم ،یبآ تروص
نآ طسوت بآ یعقاو بذج نازیم ات دشاب رد
شنت طیارش یطیحم یاه
دروم هیبش یزاس رارق
دریگب ،یدیعس(
1400a
).
نیا رد و دش ماجنا زاریش هاگجاب هقطنم رد یشهوژپ هراب خساپ
هایگ ترذ هب حوطس روش ی بآ یرایبآ لماش 6 / 0
،
2 و 4 یسد سنمیز رب رتم یسررب دش . جیاتن یجنسرابتعا و یجنساو عباوت
ناشن بآ بذج داد
لدم هک
Homaee and Feddes (1999)
دروآرب یرتهب زا
،بآ بذج شهاک بیرض تبسن
هب ریاس عباوت تشاد (
Azizian et al., 2015
.) دیهش هاگشناد رد هک رگید شهوژپ رد
لماش یرایبآ بآ فرصم رامیت هس رثا ،دش ماجنا زاوها نارمچ 100
، 80 و 60 اب .دش یسررب ترذ یور رب )هایگ یبآ زاین ساسا رب( دصرد
همانرب فده لدم ،هعرزم رد بآ هنیهب تیریدم و یرایبآ یزیر
کذم یاهرامیت( یبآ شنت طیارش رد بآ بذج شهاک یاه .دندش یبایزرا )رو
لدم هک داد ناشن جیاتن
Van Genuchten (1987)
صخاش اب یرامآ یاه 58
/ 0
= وR2
1 / 0
= هداد اب ار شزارب نیرتهبRMSE
هزادنا یاه
،ناراکمه و یدمحمریش( تسا هتشاد یعقاو هدش یریگ 1399
.)
شهوژپ رد دش شرازگ هتشذگ یاه
هک هرود دشر ترذ لماش لحارم رارقتسا
،هچهایگ هلحرم دشر
،عیرس هدرگ یناشفا و رُپ ندش د هنا
اه تسا هک زا رظن یاهدنیآرف یکیژولویزیف
و تیساسح
،هایگ توافتم یم نیا زا .دنشاب ور
دربراک شنت یاه یطیحم رد زا کی ره لحارم
یدشر
،روکذم ریثأت یرباربان رب یور رادقم شهاک درکلمع و بآ بذج
لوصحم دهاوخ تشاد
(Nielsen, 2002)
. رد نیا ،یشهوژپ رد و هراب
شنت نازیم کی هب تباث یبآ
دشر لحارم رد هناگادج تروص 4
،یگرب 12 لگ ،یگرب هناد ندش یریمخ و یهد
.دش لامعا ترذ هایگ رب اه
شیب هک داد ناشن جیاتن مک ات نیرت
هب ،لوصحم درکلمع رادقم نیرت یاهرامیت هب طوبرم بیترت
4 ،هناد ندش یریمخ ،یگرب 12
و یگرب
لگ هدوتس و یدیعس( تسا هدوب دشر فلتخم لحارم رد بآ بذج هب ترذ هایگ توافتم زاین و تیساسح نازیم ،نآ تلع و هدوب یهد ،این
1400 هب هک تسا حضاو رپ .) هیبش ،دشر لحارم رد ترذ هایگ توافتم تیساسح لیلد
کی نتفرگ رظن رد اب بآ بذج رادقم یزاس بیرض
بآ بذج شهاک تباث یمن کیدزن یعقاو طیارش هب نادنچ ،یروش شنت لامعا تروص رد α(π)
.دشاب شهوژپ بلغا رد هتشذگ یاه
،ناراکمه و هدازاباب(
1395 ،ناراکمه و ینیسح ؛ 1397
؛ ،ناراکمه و یزیربت یئارس 1394
... و رد بآ بذج شهاک عباوت یبایزرا یارب )
یزمسا راشف نازیم ،یروش شنت طیارش هناتسآ دح(
(π∗)
، 50 دصرد بذج شهاک
(π50)
ممیسکام و
(πmax)
و ) بیرض ،α(π)
هب
شنت فلتخم حوطس رثا اب یشهوژپ رد اما .دشن یهجوت هایگ دشر لحارم تیساسح هب و دش هتفرگ رظن رد دشر هرود لک رد تباث تروص لدم ،ترذ یور رب یروش هنوگ هب بآ بذج شهاک یاه
قیقحت نیا رد .دندش یبایزرا رگید یا لصف ود رد هایگ درکلمع و بآ بذج ریداقم
هب ،زییاپ و راهب ،ناراکمه و ناشفارذب( دوش یسررب زین دشر هلحرم تیساسح ات دش هتفرگ رظن رد هناگادج یاهرامیت تروص
1398 هجیتن رد .)
راشف نازیم ،دشر فلتخم لحارم رد یروش شنت هب هایگ توافتم تیساسح هب هجوتاب یزمسا
هدودحم یارب اه
ی
π∗
و
π50
رد هلحرم ره
.دوب دهاوخ توافتم دشر نیا زا رثا یسررب ناونع اب رضاح شهوژپ زا فده ور تیساسح
لحارم دشر هایگ ترذ رد دربراک عباوت شهاک بذج
،بآ رد طیارش
شنت یم نییعت یروش هب .دوش
هناتسآ رد ،یروش شنت زا یشان یزمسا راشف نازیم ،هایگ دشر یکیژولونف لحارم رد هک یروط فلتخم یاه
هب یازَجُم بیارض و هدش دروآرب هناگادج روط یم هبساحم دشر هرود لوط ردα(π)
بآ بذج شهاک عباوت دربراک هویش ود تیاهنرد .دوش
کی هناگادج بیارض اب راب کی و دشر لحارم ردα(π)
تباث بیرض اب راب یم رارق هسیاقم دروم ،α(π)
بیرض نییعت .دنریگ ره یاربα(π)
شهوژپ رد نونکات ،دشر هلحرم یم و تسا هدشن شرازگ هتشذگ یاه
هیبش رد دناوت قیقد یزاس
هعلاطم دروم ،هایگ طسوت بآ بذج رادقم رت
.دریگب رارق یسررب و شور و داوم اه
حرط تایلک
لاس رد 1400 سارک لگنیس مقر ترذ هایگ یور رب یشهوژپ 704
بآ یسدنهم هورگ یتاقیقحت هعرزم ،شهوژپ ماجنا لحم .دش ماجنا
نیب هاگشناد ینیمخ ماما یللملا
ییایفارغج تیعقوم اب )نیوزق رهش رد عقاو()هر(
"
23 19'
36◦
و یلامش ضرع
"
38 00'
50◦
لوط .دوب یقرش
هب هزادنا و کاخ رب یروش شنت لامعا روظنم ینیم بلاق رد تشک رتسب ،هایگ دشر هرود رد بآ بذج نازیم یریگ
هناوتسا یاهرتمیسیلا یا
رطق اب لکش 40
عافترا و 70 یتناس هزادنا راک ات دش باختنا رتم ناکما هایگ طسوت هدش بذج تبوطر رادقم یریگ
هب .دوش ریذپ و هباشم روط
شهوژپ یخرب رد ینیم زا ،اه
یسیلا ،ناراکمه و جیناس یناقهد( دش هدافتسا ترذ تشک یارب روکذم داعبا اب ییاهرتم 1396
،یدیعس ؛
a
1401 هزادنا و )یرایبآ دنیآرف رد( کاخ هب هدش هداد بآ رادقم لرتنک یارب .) هز یروش و مجح یریگ
ینیم ره فک رد ،یجورخ بآ اهرتمیسیلا
هلول زا یاه خاروس هب( نش رتسب و راد .دش هدافتسا )شکهز ناونع
کاخ رظن دروم ارب
ی م ندرک رُپ ین
ی لا ی س ی
،اهرتم طولخم ی ،هعرزم کاخ زا
هسام داب ی ح دوک و ی ناو ی تبسن اب 3 ، 1 و 1 ( لودج رد نآ تاصخشم هک دوب 1
.دش هئارا ) هزادنا اب
تشک هدامآ کاخ یرهاظ یلاگچ یریگ
طیارش رد )هدروخ مخش(
صوصخم مرج رادقم ،هعرزم یعیبط 36
/ 1 یتناس رب مرگ ینیم لخاد کاخ یارب بعکم رتم
هدید بسانم رتمیسیلا
نیا زا .دش ور
هجوت اب مجح هب ینیم ره رد ،روکذم مکارت هب ندیسر یارب کاخ زا یصخشم نزو ،رتمیسیلا نآ
هتخیر اه دش
قیرط زا و
نآ ندومن باقرغ یلامتحا تسشن هنوگره زا ،اه
.دش یریگولج هایگ دشر هرود رد کاخ
لودج 1 - ینیم کاخ تاصخشم رتمیسیلا
رتماراپ دحاو
رادقم
عابشا هراصع یکیرتکلا تیاده
1
dS.m-
53 / 0
هتیدیسا - (pH)
3 / 7
کاخ تفاب ینش مول -
هعرزم تیفرظ دح ینزو تبوطر 5 %
/ 24
مئاد یگدرمژپ هطقن ینزو تبوطر 6 %
/ 10
صوصخم مرج یرهاظ
3
g.cm-
36 / 1
خیرات رد اهرذب 16
تشادرب ات تشاک نیب ینامز هلصاف .دش ماجنا هامرهم لوا خیرات رد ترذ لوصحم تشادرب و دش هتشاک تشهبیدرا
لوصحم 140 وئاف هیرشن شرازگ ساسا رب ترذ دشر هرود ینامز هزاب ،هقطنم میلقا و ترذ مقر هب هجوت نمض هک دوب زور -
56
(Allen et
al., 1998)
.دش هداد قیبطت م ره لخاد رد
ین ی لا ی س ی رتم هب رذب هس دادعت تسد تروص
ی لصاوف اب و ی
ناسک زا سپ .دش هتشاک مه زا ج
هناو نز ی
سر و ی ند گ ی ناها رتهب ،گرب راهچ هب ی
ن گ ی ها ارب ی ا لامع ت ی اهرام قاب ی اس و دنام ی ر گ ی ناها فذح کاخ حطس زا دش
دن . هناوج زا سپ نز
ی
ارب ،روذب ی خبت رثا فذح ی
ر کاخ حطس زا و
هزادنا هایگ طسوت هدش بذج بآ نازیم یریگ تسلاپ چلام زا ،
ی ک ی هب و نشور گنر اب تروص
هقرو اه ی ور رب کزان ی
.دش هدافتسا کاخ حطس نینچمه
ارب ی گولج ی ر ی امرگ بذج زا ی
شبات ی شروخ ی د هب نآ لاقتنا و چلام طسوت د
لخا
تسلاپ چلام ،کاخ ی
ک ی هلصاف اب )یمک رایسب(
د رارق کاخ حطس زا هدا
.دش
شهوژپ یاهرامیت
نآ رثا هک ،دوب ترذ هایگ دشر هرود راهچ تیساسح و کاخ یروش حطس تشه دربراک بلاق رد شهوژپ نیا یاهرامیت بذج بآ نازیم رب اه
یکیرتکلا تیاده لماش یروش حوطس .دش یسررب هایگ طسوت هدش
) (S1
5 / 0 ،
) (S2
7 / 1 ،
) (S3
5 / 2 ،
) (S4
5 / 3 ،
) (S5
5 / 4 ،
) (S6
5 / 5 ،
) (S7
5 / 6 و
) (S8
5 / 7 یسد .دش لامعا هایگ هشیر هقطنم کاخ رب هک دوب رتم رب سنمیز
S1
،لمحت لباق یروش حطس
S2
هب ترذ لمحت هناتسآ
وئاف هیرشن شرازگ ساسا رب کاخ یروش -
29
Ayers and Westcot, 1985)
و ( S3
ات
S8
یروش شنت تحت حوطس .دندوب
یاهرامیت
بلاق رد زین دشر لحارم دشر هلحرم راهچ
هیلوا1
) (P1 2، هعسوت
) (P2 3، ینایم
) (P3 4و ینایاپ
) (P4
.دش هتفرگ رظن رد ترذ فیراعت ساسا رب
هب )دشر هرود راهچ( ترذ هایگ دشر هلحرم یاهرامیت ،روکذم بیترت
ربارب اب 25 ، 40 ، 45 و 30 زور ًاعومجم(
140 ب .دش هداد قیبطت )زور ه
یلک روط امزآ
ی ش هب روتکاف تروص ی
ل فداصت ًلاماک حرط بلاق رد و ی
، اب 32 ت ی رام دش ارجا رارکت هس و ( لکش رد نآ یارجا هشقن هک ،
1 )
دش هدروآ .
لکش 1 - )اهرارکت و اهرامیت( شهوژپ حرط یارجا هشقن
رامیت رد هک تروص نیا هب .دش لامعا کاخ رب یرایبآ بآ قیرط زا یروش شنت
S1
یروش اب( هاچ تیفیکاب بآ زا 5
/ 0 یسد سنمیز
هز اب هاچ بآ بیکرت زا و دش هدافتسا )رتم رب بآ
زا هدش جراخ لئاح شکهز
هروش راز نیوزق کیبآ هقطنم ( یروش رگید حوطس ،
S2
ات
S8
)
لودج( دش دیلوت 2
.) شور فده اب یرایبآ نیلوا ،یروش یاهرامیت لامعا نامز رد هک دوب نیا راک روش
ندش کاخ عابشا هراصع دح رد
دش ماجنا رظن دم رامیت ارب .
ی ا ی ن روظنم جورخ ادتبا ، ی
م ین ی لا ی س ی رتم ا سپ و دش هتسب ز
بآ اب کاخ ندش عابشا بل
دروم روش دودح ،رظن
،تشک رتسب کاخ ات دش هداد تصرف تعاس هس جورخ سپس .دشاب هتشاد رب رد ار بآ
ی م ین ی لا ی س ی رتم هزادنا اب و دش زاب گ
ی ر ی روش ی هز بآ
)هدش لداعتم(
، مطا ی نان روش هک دش لصاح ی
لاعف هقطنم کاخ هب رظندم ی
ت ر ی هش گ ی ها هدش لامعا .تسا
سویپ یرایبآ هک دوب حضاو رپ اب هت
بل بآ کمن عمجت ثعاب روش کاخ یروش شیازفا و کاخ رد اه
یم یرایبآ تبون ره زا سپ نیا زا .دش
شنت حیحص لامعا یارب ور ،اه
یاهرامیت حوطس رد( کاخ یروش
S1
ات
S8
هگن تباث هایگ دشر هرود لوط رد ،ییوشبآ رسک لرتنک قیرط زا و ناکما دح رد ) هتشاد
.دش
هز یروش نازیم هک دش دییأت ینامز رد یروش شنت لامعا ینیم زا یجورخ بآ
رتمیسیلا .دنشاب هدیسر لداعت هب ،نآ رد یدورو بآ یروش اب
لودج 2 - یگژیو بآ عبانم ییایمیش یاه دروم
هدافتسا شهوژپ رد
بآ عبانم یکیرتکلا تیاده
)
1
(dS.m-
میدس )
1
(meq.L-
میزینم )
1
(meq.L-
میسلک )
1
(meq.L-
میساتپ )
1
(meq.L-
تافلوس )
1
(meq.L-
یب تانبرک
)
1
(meq.L-
تانبرک )
1
(meq.L-
رلک )
1
(meq.L-
هاچ بآ 5
/ 0 36
/ 2 88 / 0 35 / 1 2 / 0 42 / 1 12 / 1 41 / 0 74 / 1
هز شکهز بآ 204
8 / 1141 84 / 321 3 / 484 9
/ 11 6 / 636 451
62 / 51 64 / 781
1-Initial stage 2-Development stage 3-Mid stage
4-Late stage
یرایبآ بآ بذج رادقم و مجح ،نامز
تبوطر هاگتسد طسوت کاخ هنازور تبوطر رادقم تاتلِد تکرش تخاس جنس
ی
ΔT ( لدم )
HH2
زکرم رد ، ره حطس
م ین ی لا ی س ی رتم قمع رد و
هایگ هشیر هعسوت هزادنا
گ ی ر ی .دش دروم رد ینیم ،هایگ هشیر هعسوت قمع صیخشت هوحن هناگادج یاهرتمیسیلا
دشر فلتخم لحارم یط یا
هتفرگ رظن رد هایگ نآ قمع ،کاخ زا هایگ هشیر ندرک جراخ اب و دش
هزادنا اه اب راک هوحن دروم رد .دش یریگ تبوطر هاگتسد
جنس زین زا لبق
امزآ عورش ی
،ش تبث دادعا داقم هب تبسن روکذم هاگتسد طسوت هدش
ی ر عقاو ی تبوطر جنساو کاخ ی
ا هب .دش ی ن هک تروص رد
ی ک ،رادومن
هداد اه ی عقاو کاخ تبوطر ی دومع روحم رد
ی هداد و اه ی تبث قفا روحم رد هاگتسد طسوت هدش ی
نحنم و دش هداد رارق ی
هلداعم اب( لِشِا
ارب )صخشم ی
دبت ی ل هداد اه ی هداد هب هاگتسد اه
ی عقاو ی هت تبوطر ی
ه دش لکش(
2 ).
لکش 2 - هاگتسد طسوت هدش تئارق دادعا هب تبسن ،کاخ تبوطر یعقاو ریداقم یجنساو ینحنم
فده اب نیا چیه هک ،دوشن لامعِا ناهایگ رب یبآ شنت هنوگ ،زین دشر ساسح لحارم رد یتح هک دش باختنا یروط یرایبآ ماجنا نامز
هب بآ لهس تروص .دشاب هایگ سرتسد رد لوصولا
ارد ی ن هراب دح ،نیوزق هقطنم رد یشهوژپ رد لهس بآ
کاخ لوصولا
1)
لحارم رد(RAW
نیب ترذ هایگ دشر فلتخم 40
ات 80 ،یدیعس( دش هتفرگ رظن رد دصرد 1400b
.) ازا ی ن ر و هیلخت زا سپ 40
دح ود نیب تبوطر زا دصرد
هعرزم تیفرظ
2)
مئاد یگدرمژپ هطقن و(FC
3)
دح رد کاخ ینزو تبوطر دصرد .دش ماجنا یرایبآ تایلمع ،اهرامیت کاخ رد(PWP
وFC
هاگتسد زا هدافتسا اب PWP
( یراشف تاحفص ترت هب
ی ب تحت اهراشف ی یشکم ی ک
موس و 15 و )رفسمتا کشخ
ندرک مرگ رد کاخ ،هناخ
( لودج رد و هبساحم 1
.دش هئارا ) هزادنا یارب
رتماراپ رادقم یریگ ( هطبار زا زینRAW
3 .دش هدافتسا )
RAW = θFC−θm
θFC−θPWP )3 هطبار ( هطبار رد
3 ،) لهس بآ نازیم فرعم :RAW
،کاخ لوصولا
θm
زا سپ( یرایبآ ماجنا زا لبق )دصرد( کاخ ینزو تبوطر رادقم :
زاجم هیلخت 40
دح ود نیب دصرد وFC
،)PWP θFC
و )دصرد( هعرزم تیفرظ دح رد کاخ ینزو تبوطر :
θPWP
رد کاخ ینزو تبوطر :
دح یم )دصرد( مئاد یگدرمژپ هطقن .دشاب
.دوب کاخ رب رظن دم رامیت یروش شنت لامعا و کاخ تبوطر دوبمک ناربج ،شهوژپ نیا رد یرایبآ ماجنا زا فده رادقم هب هجوت اب
کاخ تبوطر دوبمک
(θFC− θm)
یرایبآ نامز رد ،
و ییوشبآ رسک ،هشیر قمع ،کاخ صوصخم مرج رد کاخ حطس تحاسم
ره م ین ی
لا ی س ی
،رتم یرایبآ بآ مجح ( هطبار ساسا رب
4 عت ) یی ن .دش طیارش نیا رد بآ
یجورخ اهتنا زا ی م ین ی لا ی س ی رتم )ییوشبآ زاین( اه تباب
تسا هدوب رظن دم رامیت دح رد کاخ یروش لداعت و )یلبق یرایبآ زا لصاح( کاخ رد هتفای عمجت حلاما یوشتسش .
VI= [(θFC−θm)
100 × ρb × D × A] × (1 + LF) )4 هطبار
VI
یرایبآ بآ مجح : (
رتم بعکم
،) :ρb
صوصخم مرج کاخ یرهاظ
یتناس رب مرگ(
)بعکم رتم
، قمع :D
هشیر هعسوت (
،)رتم :A
تحاسم ( کاخ حطس رتم
عبرم و ) ییوشبآ رسک :LF
،یلبق تاحیضوت ساسا رب هک دوب کاخ 5
/ 0 .دش هتفرگ رظن رد
هزادنا اب هز مجح ،یرایبآ بآ مجح باستحا و یریگ ( هطبار زا ،کاخ تبوطر زاجم هیلخت دح و بآ
5 بآ قمع نازیم دروآرب یارب )
1 - Readily available water, RAW 2 -Field capacity, FC
3- Permanent wilting point, PWP
حطس زا ریخبت رثا فذح هب هجوت اب .دش هدافتسا )یرایبآ ود نیب هلصاف رد( هایگ طسوت هدش بذج ینیم
رگنایب ،رظندم بآ قمع ،اهرتمیسیلا
تسا هدوب زین هایگ قرعت نازیم هب .
یلک روط همانرب
( لودج ساسا رب یرایبآ یزیر 3
( لودج رد .دش میظنت ) 3
،کاخ یروش شنت شیازفا اب )
ینلاوط یرایبآ یاهرود ناشن هک دش رت
.دوب هایگ طسوت بآ بذج شهاک رب یروش شنت رثا هدنهد
Tr= (VI−Vd
A ) − (θm
100× ρb × D) )5 هطبار ( هطبار رد 5
،)
Tr
و )رتم( هایگ طسوت هدش بذج بآ قمع رادقم :
Vd
: هز مجح بآ ینیم زا یجورخ )بعکم رتم( یرایبآ زا دعب رتمیسیلا
.دوب
لودج 3 - همانرب فلتخم یاهرامیت رد یرایبآ یزیر
رامیت دادعت
یرایبآ یفرصم بآ مجح طسوتم
)
1
.ha-
(m3
ره رد ییوشبآ نودب یرایبآ یفرصم بآ مجح طسوتم
)
1
.ha-
(m3
ییوشبآ باستحا اب یرایبآ ره رد یفرصم بآ مجح
)
1
.ha-
(m3
لک رد ،ییوشبآ باستحا اب دشر هرود
S1
15 529
794 11910
S2
15 529
794 11910
S3
14 529
794 11116
S4
13 529
794 10322
S5
12 529
794 9528
S6
10 529
794 7940
S7
8 529
794 6352
S8
6 529
794 4764
یدربراک عباوت
هب هیبش روظنم نآ تلاداعم هک بآ بذج شهاک عباوت زا ،یروش شنت دربراک طیارش رد بآ بذج شهاک نازیم یزاس
هب ( طباور حرش 6
یلا )
( 9 ( طباور .دش هدافتسا ،تسا ) 6
( ،) 7 ( ،) 8 ( و ) 9 مان هب ) لدم یاه نو نتخونگ
(Van Genuchten, 1987) نو ،
نتخونگ - نمفاه
(Van
Genuchten and Hoffman, 1984)
، نسکرید - نجیتسوگآ
(Dirksen and Augustijn, 1988)
سام یطخ لدم و -
نمفاه
(Maas and Hoffman , 1977)
یم هدیمان دنوش
رد . لدم دربراک شهوژپ نیا کی روکذم یاه
رظن رد اب رگید راب و دشر هرود لک یارب راب
و دش ماجنا دشر لحارم زا کی ره تیساسح نتفرگ نآ ییاراک تیاهنرد
اه اب دنیارف هک دوب تروص نیا هب راک شور .دش هسیاقم رگیدکی
لدم یجنساو هداد زا هدافتسا اب اه
یعقاو یاه یاهرامیت ردα
S1
،
S3
،
S5
و
S7
لدم یبایزرا و دش ماجنا نیمخت فده اب زین اه
یعقاو ریداقم
یاهرامیت ردα S2
،
S4
،
S6
و
S8
.تفرگ تروص
هب لدم یجنساو رد روظنم نیا کی ،اه
نآ بیارض راب هب اه
زا کی ره یارب رگید راب و دشر هرود لک یارب طسوتم روط 4
دشر هلحرم
هب .دش دروآرب هناگادج روط لوهجم بیارض
وa
مرن طسوتP
رازفا بیرض وSPSS
،یعقاو طیارش یاربb
.دش دروآرب هدافتسا اب دعب هلحرم رد
لدم زا هب مادقا ،هدش یجنساو یاه هیبش
یزاس یعقاو ریداقم یاهرامیت ردα
S2
،
S4
،
S6
و
S8
نآ درکلمع تحص ات دش دوش یسررب اه
رد .
تحص هلحرم ،یجنس
هداد
α یاه ود هب هک هدهاشم تروص
)یعقاو( یا و
شیپ هدش ینیب لدم طسوت
طباور( اه 6
یلا 9 دوب )
، رگیدکی اب
و دش هسیاقم لدم رابتعا
یبایزرا فلتخم یاه .دش
هرامآ زا راک نیا یارب یبایزرا یاه
لماش اطخ رثکادح
(ME)1
تاعبرم نیگنایم هشیر ،
2 اطخ
(RMSE)
، اطخ تاعبرم نیگنایم هشیر لامرن ی
3هدش
(NRMSE)
ت بیرض ، ب
4نیی
2)
، (R
لدم ییاراک یزاس
(EF)5
هدنامیقاب بیرض و
(CRM)6
دش هدافتسا .
هرامآ هب طوبرم تلاداعم ( طباور رد روکذم یاه
11 ( یلا ) 16 دوجو .دش هئارا ) لقادح
رادقم )رفص هب کیدزن(
یارب
هرامآ یاه
، RMSE NRMSE
، وME
وCRM
رادقم کی هب کیدزن یارب
هرامآ یاه
R2
و
،لدم ره ردEF
ناشن هدنهد نآ ندوب هنیهب
یارب لدم دروآرب
ریداقم دوبα
رد . ( طباور 11 ( یلا ) 16 )،
فورح
، n O7 8 و هبP
نایب بیترت رگ
،اهرامیت دادعت هداد
هدهاشم یاه شیپ و یا
ینیب
1- Maximum error, ME
2 - Root of mean squared error, RMSE
3 -Normalized Root of mean squared error, NRMSE 4 - Coefficient of determination, R2
5 - Efficiency of modeling, EF 6 - Coefficient of residual mass, CRM 7 - Observed, O
8 - Predicted, P
α هدش طسوت لدم اه .دوب
لودج 4 - عباوت طباور لدم(
هرامآ و یدربراک )یاه عباوت یبایزرا یاه
هطبار هرامش هطوبرم هلداعم
α(π)= 1 6
1+(aπ π50)
p
α(π)= 1 7
1+[π π50]P
α(π)= 1 8
1+[π∗−π π∗−π50]
P
9 α(π)=[1 − b
360(π∗− π)]
10 π=-360×ECe
11 ME = max|Pi− Oi|i=1n
RMSE = [∑ni=1(Pi−Oi)2 12
n ]
1 2
NRMSE = [∑ni=1(Pi−Oi)2 13
n ]
1 2×100
O̅
14 R2= (∑ni=1(Oi−O̅).(Pi−P̅))
2
∑ni=1(Oi−O̅)2.∑ni=1(Pi−P̅)2
15 EF =∑ni=1(Oi∑−O̅)2(O−∑ni=1(Pi−Oi)2
i−O̅)2 ni=1
16 CRM =∑ni=1Oi−∑ni=1Pi
∑ni=1Oi
( طباور رد 6
( یلا ) 9
α(π) ،) ریغ طیارش رد هایگ طسوت هدش بذج بآ نازیم اب ربارب نآ یعقاو رادقم هک تسا بآ بذج شهاک عبات :
یم )شنت نودب( درادناتسا طیارش هب تبسن )یروش شنت( درادناتسا .دشاب
یتناس( یروش شنت زا یشان یزمسا لیسناتپ :π
،)رتم بیرض :a
لیسناتپ یارب یبرجت نو لدم رد یزمسا
،نتخونگ
π50
هب یزمسا لیسناتپ نازیم : یتناس( بآ بذج نازیم ندش فصن ءازا
،)رتم بیرض :P
میلقا و هایگ ،کاخ هب هتسباو یبرجت
(Homaee et al., 2002)
،
π∗
یتناس( هایگ طسوت بآ بذج شهاک هناتسآ رد یزمسا لیسناتپ : )رتم
و هب بآ بذج شهاک دصرد نازیم :b
فا ءازا یسد( یروش دحاو کی شیاز یم هایگ لمحت هناتسآ هب تبسن )رتم رب سنمیز
ت اب .دشاب هب هجو
دح ود رد یزمسا لیسناتپ نازیم ،دشر فلتخم لحارم رد یروش شنت لامعا هب هایگ توافتم تیساسح
π∗
و
π50
هب رد هناگادج تروص
هب ،دشر هرود لک رد تباث و دشر لحارم ( لودج حرش
5 هزادنا ) یریگ .دش
لودج 5 - و هناتسآ دح رد یزمسا لیسناتپ نازیم 50
بآ بذج شهاک دصرد
دح لیسناتپ
یزمسا دشر هلحرم
P1
دشر هلحرم P2
دشر هلحرم P3
دشر هلحرم P4
هرود لک دشر
𝛑∗ 594
540 504
648 576
𝛑𝟓𝟎
2700 2448
2124 2988
2628
ثحب و جیاتن
بآ بذج نازیم
رثا شهوژپ نیا رد ( هایگ دشر هلحرم راهچ تیساسح
P1
ات
P4
کاخ یروش حطس تشه و ) (
S1
ات
S8
،) هایگ طسوت هدش بذج بآ نازیم رب
هداد سنایراو هیزجت جیاتن .دش یسررب ترذ ( لودج رد اه
6 نازیم رب یروش شنت و دشر هلحرم یاهروتکاف زا کی ره رثا هک داد ناشن )
نآ لباقتم رثا و دصرد کی حطس رد ،بآ بذج ینعم دصرد جنپ حطس رد اه
ازگ ترذ یور رب هباشم یشهوژپ رد .تسا هدوب راد ک دش شر
ه
هایگ طسوت قرعت شهاک هجیتن رد و بآ بذج شهاک ثعاب رما نیا و هتفای شهاک کاخ بآ لیسناتپ ،یروش شنت دربراک طیارش رد یم رد رلک و میدس دننام یرصانع دوجو نینچمه .دوش بآ
روش هدرگ یاهدنیآرف رد للاتخا بجوم و هتشاد هایگ یور رب یّمس یرثا ، یناشفا
هایگ یرَوراب و یم
.دوش تسا هدوب ینایم و هعسوت دشر لحارم رد ،ترذ هایگ قرعت رب یروش شنت بلاغ رثا هک دش رکذ رگید یوس زا
،یدیعس(
1401b
نازیم هک دش هایگ طسوت بآ بذج شهاک ثعاب یروش شنت شیازفا زین رضاح شهوژپ رد ،روکذم لیلاد هب هجوت اب .)
.دوب توافتم دشر هرود لوط رد نآ