ОРГАНИЗАЦИЯ И ЭКОНОМИКА ЗДРАВООХРАНЕНИЯ
© А. Мергентай, 2017 УДК 614.02
А. Мергентай
2005-2015 ЖЫЛДАР АРАЛЬ^ЫНДА ДЕНСАУЛЫК САКТАУ САЛАСЫНДАFЫ МЕМЛЕКЕТТ1К БАFДАРЛАМАПАРДЫЦ ОРЫНДАЛFАН НЕГ1ЗГ1 НЭТИЖЕЛЕР1
Караганды мемлекетт1к медицина университет!
2014 жылFы караша айында елбасынын Казахстан халкына «Нурлы жол - болашакка жол» жолдауы мен
«Бес институционалдык реформаны iске асыру бойынша 100 накты кадам» атты ¥лтты к жоспарды iске асыру максатында дайындалFан, Денсаулык сактау саласын реформалау мен дамытудын 2005-2010 жылдарFа арналFан жэне 2011-2015 жылдарFа арналFан «Саламатты Казакстан» атты мемлекеттiк баFдарламаларды ары карай жалFастырушы болып табылады. «Саламатты Казакстан» м ем елекепж баFдарламанын корытындысы жYЙеде болFан кемшiлiктердi анык керсете б тд к Президентiмiз Н.6. Назарбаевтын «Казакстан жолы - 2050: Бiр максат, бiр мYДде, бiр болашак» атты жолдауда айтылFан денсаулык мемлекет дамуынын манызды факторы ретiнде керсетiп, сондай-ак кызметкердщ денсаулыFы Yшiн, мемлекетпн, жумыс берушi жэне онын езiнiн ортак ж ауапкерш ^ кте болатын, денсаулык сактау жYЙесiн дамытудын непзп каFидасы деп айтылды. Елiмiз элемнiн нетурлым бэсекеге кабiлеттi 30 елдер катарына кiру женiнде жана мiндеттер койылып, денсаулык сактау сапасынын жоFары денгейге жеткiзу болып табылады.
К л т сездер: денсаулык сактау, мемлекетпк баFдарлама, халык денсаулыFы, медициналык-санитариялык алFашкы кемек
Казахстан Республикасынын Президент!
Н. 6. Назарбаевтын «Нурлы жол - болашакка жол» атты Казакстан халкына жолдауы мен
«Бес институционалдык реформаны Кке асыру бойынша 100 накты кадам» атты ¥лттык жоспарды юке асыру максатында эз!рленген, Денсаулык сактау саласын реформалау мен дамытудын 2005-2010 жылдарга арналган жэне 2011-2015 жылдарга арналган
«Саламатты Казакстан» мемлекетт!к ек1 Yлкен 1р1 багдарлама жэне онын алдынгы кезендерде
«Халык денсаулыгы», «Денсаулык жылы» атты мемлекетт!к багдарламалар жузеге асырылып жатты [1, 2, 3].
Казакстан Республикасынын Денсаулык сактау жYЙесi улттык жэне мемлекетт!к модельдег!, жалпыга б1рдей тег!н жэне колжет!мд!, сондай-ак мемлекеттж жэне жерг!л!кт! бюджет каржысымен каржыландыру жYЙесiне нег!зделген. Жалпы жуйе Yш денгейл!
курылымнан турады. 1) Орталык баскару органы - денсаулык сактау министрлИ, стратегиянын даму саласы мен саясаттын аныктап, медицина саланын алдында турган багдарламалар мен мЫдеттердщ орындалуын бакылай отырып, нормативтк-кукыктык базасын эз1рлейд1. 2) ©н|рл1к баскару органдарына 14 облыстык жэне 2 калалык денгейдег! денсаулык сактау баскармасы юредк 3) Менш!г!ндег! жерг!л!кт! бил!к орга нда рга медициналы к-санитариялы к алгашкы кемек (МСАК) жэне ауруханалык жэрдем керсету бойынша аудандык жэне ж е р и л к т денгейдег! мекемелер жатады [5].
Денсаулык сактау саласындагы рефорлалау жэне дамыту жолындагы 2005-
2010 жылдарга арналган мемлекетт!к багдарламанын нег1зг1 К-шарасы инфракуры- лымды курура алгашкы багытталган болатын.
Осы кезенде республикада 500-ден астам жана денсаулык сактау нысандары салынып, 4000- нан астам аурухана жэне емхана кYPделi жендеуден етю зтдк Сонымен катар мамандарды жакын жэне алыс шетелд!н жетекш! клиникаларында диагностикалау мен емдеудщ жана технологияларын Yйрену бойынша б!ршама шаралар жург!зд!.
Сондыктан мемлекетт!к багдарламанын жYзеге асу денгей! 60% курады. Осы багдарлама бойынша алгаш рет 2008 жылдан бастап халыкты скринингт!к караудын 3 тур1 енг1з1лд1, МСАК-ге стационарда емдеуден амбула- ториялык емдеуге кеш!р!лд!, жалпы практика дэр1гер1 институтын дамыту аркылы МСАК-н!
кайта курды, халыкаралык стандарттармен емдеу жэне медициналык кызмет керсету жана технологияларына жуйел! тYPде кешт!, сондай-ак ана мен бала денсаулыгын ныгайту карастырылды [1].
Жогарыда айтылган мемлекетт!к багдар- ламанын сараптамалык багалау нэтижелер!
бойынша «Халык денсаулыгы» атты мемлекетт!к багдарламанын максатты орташа елшем косындысы 0,578-0,589 диапазонды кураганын керсетт!. ©з уакытында багдарлама 60%-га гана орындалганын нактылайды. Ал «Денсаулык жылы» атты багдарлама макса-тынын жузеге асырылудын орташа елшемд! косынды керсетк!ш! 0,83 курап, багдар-ламанын 85%-га орындалганын керсете б1лд1 [5].
Казакстан Республикасынын денсаулык сактауды дамытудын 2011-2015 жылдарга
Медицина и экология, 2017, 3 105
Организация и экономи ка здравоохранения
1 кесте - Денсаулыктык Heri3ri нысаналы индикаторлардык кeрсеткiштерi Нысаналы
индикаторлар
CDю 2005
2010
2011
2015 2016 2017 2018 2019 2020
КYтiлетiн емiр
суру узактыFы жас саны 68,41 71,4 71,8 72,2 72,6 72,77 73
Жалпы елiм- жiтiмi
1000
TурFЫHFа 8,94 7,35 7,1 6,9 6,7 6,5 6,3
Ана елiм- жiтiмiнiк керсеткiшi
1000 мык тiрi туылFандарF
а шакканда
16,5 11,8 11,2 10,6 10,1 10 9,7
Сэби елiм- жiтiмiнiк керсетiшi
1000 мык
^ i туылFандарF
а шакканда
22,7 10,6 10,1 9,6 9,1 9,05 9,03
арналFан «Саламатты Казакстан» мемлекеттiк баFдарламасынык Heri3ri мiндеттерi бойынша пациенттердщ дэрiгер мен медициналык уйымды ез еркiмен такдауы, медициналык кызмет керсетудщ бэсекелес ортасын калыптастыру жэне эрбiр емдеп жазылFан пациент ушЫ бiрыкFай телеушi аркылы медициналык кызметке акы телеудi кездейтiн, БiрыкFай улттык денсаулык сактау жYЙесi енгiзiлiп, медициналык туризм орталь^ы ретiнде ¥лттык медициналык холдингтар курылды [2].
ЖоFарыда айтылып кеткен бiраз iске асырылFан шаралар денсаулыктык нысаналы керсеткiштерiн жаксартуFа жэне де даму саласындаFы мыкжылдык даму максаттарынык жекелеген керсеткiштерiне кол жетшд^ атап айтканда, жалпы Казакстан Республикасынык халык саны 2010 жылFы статистикалык мэлiметтер бойынша 16441,9 санды кураса, ал 2016 жылы халык саны 17 млн 693 мык 5 адамFа жеттi. КYтiлетiн емiр суру узакты^ы 2005-2010 жылдары 68,41 жас аралы^ын кураса, 2011-2015 жылы 71,4 жас болды, ал болжамдар бойынша болашакта 2020 жылдары 73 жасты жеткiзетiн кYтiп отыр.
Жалпы елiм 2005-2010 жылы 8,94 сан болса, 2017 жылдык мэлiметтерi бойынша 6,9 азаЙFаны байкалады. Ал сэби мен бала елiм- жiтiмiн темендетiп (2005-2010жж. - 22,7 керсеткiшке, ал 2017 жылы-9,6), ана елiн 2005 -2010жж. - 16,5 caHFa, ал 2017 жылы-10,6 санFа азаЙFаны байкалды (1 ^ i кесте).
2014 жылFы Халыкаралык Кбайта куру жэне Даму Банкiнiк сарапшылары «Саламатты Казакстан» мемлекеттiк баFдарламасын юке
асыру нэтижелерi туралы пiкiрiнде 6 непзп баFыттык iске асырылFан керсеттк
1) профилактикалык iс-шараларды, скринингтiк зерттеулердi кушейту, элеуметтiк макызды негiзгi бар ауруларды, жаракаттарды диагностикалау, емдеу жэне окалтуды жетш- дiру - вте с э т вткен;
2) коFамдык денсаулыкты корFау мэселесi бойынша сектораралык жэне ведомствоаралык езара iс-кимылдык тшмди лИ н арттыру - айтарльщ тай сэтт/' болды;
3) санитариялык-эпидемиологиялык кызметтi жетiлдiру - айтарльщ тай сэтт,i болды;
4) БiрыкFай улттык денсаулык сактау жYЙесiндегi медициналык кемект уйымдас- тыру, баскару жэне каржыландыруды жетiлдiру -в т е сэтт! болтан;
5) медициналык, фармацевтикалык бiлiм берудi жетiлдiру; медицина инновациялык технологияны дамыту жэне енгiзу - с э т т ;
6) дэрндэрмектердщ халык Yшiн KOлжетiмдi болуы жэне сапасын арттыру, денсаулык сактау уйымдарын медициналык техникамен жарактандыруды жаксарту - сэтт/
болFан деп керсеттк
«Саламатты Казакстан» мемлекеттiк баFдарламасын юке асыру тYбегейлi жака езара карым-катынастарFа мYмкiндiк бердi.
Мысалы: Медициналык кызметке акы телеу комитет тYрiнде тепн медициналык кемектiк кепiлдiк берiлген келемЫщ кызметке бiрыкFай акы телеушiсi курылды. Ал жоFары мамандандырылFан медициналык кемек, кардиохирургияда, интервенциялык араласу- лар мен трансплантологияда кол жетiмдi болды. Аурудык 11 тYрi бойынша ¥лттык
106
Организация и экономика здравоохранеиня
скринингтк баFдарлама енгiзiлдi. Кэсiби менеджменттi eHri3e отырып, мемлекеттiк медициналык кызмет берушшердщ дербестИн арттыру жeнiндегi ic-шараларды бастады.
Медициналык кызмет сапасын камтамасыз ету тетiктерi жасалды: iшкi аудит, сырткы бакылау, аккредиттеу жэне медициналык кемекке акы телеудщ халыкаралык каFидалары (клиникалык-шыFындык топтар, кешендi жанбасылык норматив, жаhандык бюджет) енпзшдк Сондай-ак жылжымалы келiктiк медицина алыс-шалFай жердегi халыкка кемек керсете бастады [4].
ЖоFарыда айтылFандарды кортындылай келе, отандык денсаулык сактау саласында
«Саламатты Казакстан» мемлекеттiк баFдар- ламасы ез кезекнде кептеген мэселелердi шештс Президентiмiз Н.Э. Назарбаевтык
«Казакстан жолы - 2050: Б1р максат, 61р мудде, 61р болашак» атты жолдауларында айтылFан денсаулык мемлекет дамуынык макызды факторы ретiнде керсетедi. Елiмiз элемнщ неF¥рлым бэсекеге кабiлеттi 30 елдер катарына кiру бойынша жака мндет койылып, ол денсаулык сактау сапасынык жоFары декгейге жеткiзу болып табылады. Бул максатка кол жеткiзу уш н келесi кезек 2016
2020 жылдарFа арналFан «Денсаулык» мемле- кеттiк баFдарламасы «Саламатты Казакстан»
баFдарламасын ары карай жалFастырушы жэне жака кадамды, узак мерзiмдi денсаулык сактау Yлгiсi болып табылады.
ЭДЕБИЕТ
1 Государственная программа реформи
рования и развития здравоохранения Респуб
лики Казахстан на 2005-2010 годы: утв.указом Президента РК от 29 ноября 2010 года №883
2 Государственная программа развития здравоохранения Республики Казахстан «Сала- матты Казакстан» на 2011-2015 годы:
утв.указом Президента РК 29 ноября 2010 года, №1113
3 Государственная программа развития здравоохранения Республики Казахстан
«Денсаулык» на 2016-2020 годы: утв.указом Президента РК от 15 января 2016 года, №176
4 КР Президент Н. Э. Назарбаевтык
«Бес институционалдык реформаны Кке асыру бойынша 100 накты кадам» атты ¥лт жоспары III тарау 82-кадам
5 Сейдуманов С.Т. Научно-обоснованные подходы к стратегии развития здравоохранения Казахстана. - Алматы, 2010. - С. 16
REFERENCES
1 Gosudarstvennaja programma reformirovan- ija i razvitija zdravoohranenija Respubliki Kazahstan na 2005-2010 gody: utv.ukazom Prezidenta RK ot 29 nojabrja 2010 goda №883
2 Gosudarstvennaja programma razvitija zdra
voohranenija Respubliki Kazahstan «Salamatty Кazaкstan» na 2011-2015 gody: utv.ukazom Pre
zidenta RK 29 nojabrja 2010 goda, №1113
3 Gosudarstvennaja programma razvitija zdra
voohranenija Respubliki Kazahstan «^nBa^y^» na 2016-2020 gody: utv.ukazom Prezidenta RK ot 15 janvarja 2016 goda, №176
4 KR Prezidenti N. Э. Nazarbaevtyк «Bes in- stitucionaldyк reformany iske asyru bojynsha 100 naкty кadam» atty ¥lt zhospary III tarau 82-i<;adam
5 Sejdumanov S.T. Nauchno-obosnovannye podhody k strategii razvitija zdravoohranenija Kazah- stana. - Almaty, 2010. - S.16
Поступила 10.05.2017 A. M ergentay
RESULTS O F TH E IM PLEM EN TATIO N O F TH E S TA TE D EVELO PM EN T PROGRAM FO R H EALTH FO R 2005-2015 Karaganda state m edical university (Karaganda, Kazakhstan)
The message o f the Head o f the State to the people o f Kazakhstan dated November 11, 2014 «Нурлыжол - the way to the future» and the National plan «100 concrete steps to implement the five institutional reforms» are a logical continuation o f the previous state programs o f healthcare reform and development for 2005-2010 and «Salamatty Kazakhstan» for 2011-2015. The results o f the State Program «Salamatty Kazakhstan» most clearly demonstrated the existing shortcom ings o f the system. In his address to the people «Kazakhstan way - 2050: Unified Goal, Common Interests, Unified Future», the president defined health as a key factor in the development o f the state, and outlined the basic principle o f the development o f the health system, expressed in the joint responsibility o f the state, employer and employee for his health. The country faces a new challenge o f becoming one o f the 30 most com petitive countries in the world, which also means achieving a high level o f healthcare quality.
Key w ords: health care, state program, people's health, primary health care А. М ергентай
РЕЗУЛЬТАТЫ РЕАЛИЗАЦИИ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПРОГРАМ М Ы РАЗВИТИЯ В ОБЛАСТИ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ НА 2005 -2015 ГОДЫ
Карагандинский государственны й медицинский университет (Караганда, Казахстан)
Послание Главы Государства народу Казахстана от 11 ноября 2014 г. «Нурлыжол - путь в будущее» и Национальный план «100 конкретных шагов по реализации пяти институциональных реформ» являются логиче
Медицина и экология, 2017, 3 107
ским продолжением предыдущих государственных программ реформирования и развития здравоохранения на 2005-2010 гг. и «Саламатты К,азакстан» на 2011-2015 гг. Итоги Государственной программы «Саламатты Казакстан» наиболее четко продемонстрировали имеющиеся недостатки системы. В своем Послании народу
«Казахстанский путь - 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее» президент определил здоровье как ключевой фактор развития государства, а также обозначил основной принцип развития системы здраво
охранения, выраженный в солидарной ответственности государства, работодателя и работника за его здоровье.
Перед страной поставлена новая задача по вхождению в число 30 наиболее конкурентоспособных стран мира, что означает также и достижение высокого уровеня качества здравоохранения.
Клю чевы е слова: здравоохранение, государственная программа, здоровье народа, первичная медико
санитарная помощью
