ҚА МИН
ПЕД
(
АЗАҚСТАН НИСТЕРС
НАО «
ДАГОГИЧ
IV хал (Қазақст
БИ
Мат
Proc
Н РЕСПУБ СТВО ОБР
КОСТАНА ИМЕ ЧЕСКИЙ И
АЗИ БИОЛ
лықаралы ан Респуб
ИОЛОГ АЗ
териалы I (14 апр
BIO
ceedings o (Apri
БЛИКАСЫ РАЗОВАНИ АЙСКИЙ ЕНИ АХМ
ИНСТИТУ
ИЯ ДАЛ ЛОГИЯ
ық ғылыми бликасы,
ГИЧЕС ЗИАТС
IV между реля 2022
OLOGIC OF ASI
of the IV In il 14, 2022
Ко
Ы БІЛІМ Ж ИЯ И НАУ
РЕГИОНА ЕТА БАЙ УТ ИМЕН
ЛАЛАР ЯЛЫҚ Ə
и конфере Қостана
КОЕ Р СКИХ С
ународной г., Коста
CAL D IAN ST
nternation 2, Kostana
останай 20
ЖƏНЕ ҒЫ УКИ РЕСП АЛЬНЫЙ ТУРСЫН НИ УМИРЗ
РЫНДА ƏРТҮР
енцияның й қ., 2022
РАЗНОО СТЕПЕ
й научной анай, Каз
IVERS TEPPES
nal Scientif ay, Kazakh
022
ЫЛЫМ МИ ПУБЛИКИ Й УНИВЕР
ОВА»
ЗАКА СУЛ
АҒЫ РЛІЛІК
ң материа 2 жылдың
ОБРАЗ ЕЙ
й конфере ахстан)
SITY S
ific Confer hstan)
ИНИСТРЛ И КАЗАХС РСИТЕТ
ЛТАНГАЗИ
К
алдары ң 14 сəуір
ЗИЕ
енции
rence
ЛІГІ СТАН
ИНА
рі)
УДК 502
ББК 20.18 А 30ко А 30
Аз (Қ Т.М Би (14 Ис Bi Co Isa ISBN 978Бр Ис Ис Ах
Баубекова биология К.И. геогр
В разнообраз биологичес степной зо значения, интеграции области из работников
2/504 8
оллективн
зия далалар Қазақстан РМ. Брагина, иологическ 4 апреля 2 сакаева. – К iological Di onference (A akaev. – Kos 8-601-356-1
рагина Т.М.
сакаев Е.М.
смуратова хметов Т.А
а Г.К., педа магистрі, Б рафия магис сборнике оп зие азиатских ского разноо оны Евразии
формирован и естественн зучения и сох
в природоохр
Кос За дос
н
ный труд
рындағы б Республика , Е.М. Исака кое разнооб022 г., г. К Костанай: КР iversity of April 14, 2 stanay: А. Ba 141-7
, биология ғ ., биология ғ Г.С., эконом . педагогика
агогикалық б Бобренко М
стрі.
публикованы х степей». В образия степн
и, охраны п ния экологич
ых наук и об хранения био ранных учреж
Реко станайского стоверность научной терм
иологиялы сы, Қостан аев. – Қоста разие азиат Костанай, К
РУ им.А.Бай Asian Ste 022, Kostan aitursynov K
РЕДА РЕДАКЦИ
Жауап ғылымдары ғылымдары мика ғылым а ғылымдар Редакция білім магист М.А. биологи
ы материалы В докладах р ных экосисте природных т
ческой сети бразования. К ологического
ждений.
омендовано о региональн ь предоставл минологии от
ық əртүрліл най қ., 2022 анай: А. Бай тских степе Казахстан) /
йтурсынова, eppe. Proce nay, Kazak KRU, 2022. –
АКЦИЯ АЛ ИОННАЯ К пты редакто ының доктор ының кандид мдарының до рының канди
алқасының трі; Рулёва ия магистрі
IV Междун рассмотрены ем, островны территорий и и и вклада
Книга предна о разнообрази
к изданию У ного универс ленных в сбор тветственно
© К
© Н
лік IV халы жылдың 1 тұрсынов ат ей: Матери / под научн , 2022. – 482 eedings of hstan) /scie – 482 pp.
ҚАСЫ КОЛЛЕГИЯ
орлары:
ры, профессо даты, доцент окторы, про идаты, проф ң мүшелері М.М., биол і; Коваль В.
народной нау итоги иссле ых и ленточн
и популяций вузов в из азначена для ия, преподава
Ученым сов ситета им.А рнике сведени ость несут ав
Костанайски им.А.Байтур Научно-иссл
экологии и б
ықар. ғыл. к 14 сəуірі) / ғ тындағы ҚӨ иалы IV ме н. редакцией
2 с.
the III In ence editors
Я
ор т офессор фессор
і
логия магист .В. географ
учной конфе едований и п ных лесов и й видов осо зучение био я ученых и пр
ателей вузов
етом А.Байтурсы ий и использо
вторы стате
й региональн рсынова, 2022 едовательски биологии, 202
конф. Мате ғылыми ред ӨУ, 2022. – 4 еждунар.нау й Т.М. Браг
nternational T.M. Bragi
трі; Суюнди ия магистрі
еренции «Био перспективы
водно-болот бого природ оразнообрази
рактиков, раб в, аспирантов
УДК 5 ББК 20
ынова ованной
ей
ный универси 2
ий центр проб 22
ериалдары дакторлары
482 с.
учн. конф.
иной, Е.М.
l Scientific ina, Ye. M.
икова Ж.Т., і; Омарова
ологическое сохранения тных угодий доохранного ия, вопросы ботающих в в, студентов,
02/504 0.18
итет блем
«АЗИЯ ДАЛАЛАРЫНДАҒЫ БИОЛОГИЯЛЫҚ ƏРТҮРЛІЛІК»
IV ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ КОНФЕРЕНЦИЯНЫҢ МАТЕРИАЛДАРЫ
5. Вдовченко, В.М. Воспитание и развитие детей в процессе обучения природоведению. //
М.: Просвещение, 2002. – 202 с.
6. Ковальских, Л.М. Преподавание естествознания в системе развивающего обучения //
Начальная школа. – 1995. – № 2 с. 10
7. Bragina T.M., Kosanova A.U. Comparative analysis of mini-project activities of students of general educational schools and schools of innovative education // 3i: intellect, idea, innovation – интеллект, идея, инновация. – Сентябрь 2021. – № 3. – С. 30-37.
https://doi.org/10.12345/22266070_2021_3_30
КӨПТІЛДІЛІК ЭЛЕМЕНТТЕРІМЕН БИОЛОГИЯ САБАҚТАРЫНДА ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҚТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ БОЙЫНША
ƏДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ ДАЙЫНДАУ
Preparation of a methodological manual on the formation of functional literacy in biology lessons with elements of multilingualism
А.А.Ермаханова, Н.П.Корогод
A.A. Ermakhanova, N.P. KorogodПавлодар педагогикалық университеті, Павлодар, Қазақстан е-mail:[email protected],[email protected]
Аннотация. Өзектілігі: көптілді сыныптардағы биология сабақтарында оқу процесінде дидактикалық (үлестірмелі) материалдарды қолдану оқытудың тиімділігі мен сапасын арттыруға, оқушылардың пəнге деген танымдық қызығушылығының пайда болуына ықпал етеді. Мақсаты:
Павлодар облысы, Успен ауданы, Константиновка ЖОББМ 8 «Б» сынып мысалында көптілді сыныптарда функционалдық сауаттылықты дамыту үшін биология сабақтарында əдістемелік құралдарды қолдану ерекшеліктерін əзірлеу жəне апробациялау.
Түйінді сөздер: белсенді əдістер, АКТ, дидактикалық материалдар мен ойындар, көптілді білім беру, танымдық іс-əрекетке ынталандыру, пайдалану тиімділігі.
Аннотация. Актуальность:использование дидактических (раздаточных) материалов в процессе обучения на занятиях биологии в полиязычных классах способствуют повышению эффективности и качества обучения, появлению у учащихся познавательного интереса к предмету. Цель:
разработка и апробирование особенностей применения методических пособий на уроках биологии для развития функциональной грамотности в полиязычных классах, на примере 8 «Б» класса КГУ Константиновской СОШ, Успенского района, Павлодарской области.
Ключевые слова: Активные методы, ИКТ, дидактические материалы и игры, полиязычное образование, мотивация к познавательной деятельности, эффективность использования.
Аbstract. Relevance: the use of didactic (handouts) materials in the process of teaching biology classes in multilingual classes contributes to improving the efficiency and quality of teaching, the appearance of cognitive interest in the subject among students. Goal: Development and testing of the features of the use of methodological manuals in biology lessons for the development of functional literacy in multilingual classes, using the example of the 8th «B» class of KSU of Konstantinovskaya Secondary School, Uspen district, Pavlodar region.
Keywords: Didactic materials, multilingualism, motivation for learning activities, effectiveness of application.
Қазіргі кезеңдегі функционалдық сауаттылық əлеуметтік əл – ауқаттың негізгі
көрсеткіші болып саналады, ал оқушылардың функционалдық сауаттылығы білім сапасы-
ның маңызды нəтижесі болып табылады. Функционалдық сауаттылықты дамыту ең алдымен танымдық, ақпараттық, практикалық міндеттерді шешу үшін білім багажын қолдану арқылы негізделеді
[1, c.15].Қажетті дағдыларды қалыптастырудың оңтайлы деңгейлерін құру үшін болашақта педагогикалық процестің мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізуге ықпал ететін əдістемелік құралдарды əзірлеу ұсынылады. Кейбір жағдай- ларда жекелеген пəндер мен тақырыптар бойынша көптілділік элементтері бар қажетті дидактикалық материалдардың болмауы оқушыларға қолжетімді өзекті жəне қажетті ақпараттың тапшылығын анықтайды, бұл оқу процесінің толық іске асырылмауына əкелуі мүмкін
[2, c.52].Функционалдық сауаттылықты дамыту теориялық жəне практикалық материалды меңгеру үшін біз биология сабақтарында ақпараттық шағын мəтіндер, ойындар жазылған карточкалар, кестелер, сызбалар, инфографикалар, тапсырмалар (салыстыру, талдау, дəлел- деу, себеп-салдарлық байланыстарды орнату біліктерін қалыптастыру бойынша, жинақтап қорыту), пəн тақырыптары бойынша үш тілде: қазақ, орыс жəне ағылшын тілдерінде глоссарий
[3, c.234](көрнекілікке арналған материалдар төменде берілген) «Константинов ЖООБМ» 8-сынып білім алушылары үшін (1-сурет) осындай дидактикалық материалдардың түрлерін қолдандық
[4, c.256].1-сурет-8-сыныптағы оқу процесі
Негізгі терминдердің глоссарийі. Глоссарий основных терминов /Glossary of essential terms/ 1 тақырып: Есту органының құрылымы, қызметі жəне рөлі/ Строение, функции и роль органа слуха/The structure, functions and role of the organ of hearing.
№ Russian term English equivalent Kazakh equivalent
1 слух hearing есту
2 наружное ухо оuter ear сыртқы құлақ
3 ушная раковина pinna құлақ қалқаны
4 слуховой проход ear canal есту жолы
5 барабанная перепонка eardrum дабыл жарғағы
6 среднее ухо middle ear ортанғы құлақ
7 слуховая(Евстахиева) труба eustachian tube есту (Евстахий) түтігі 8 слуховые косточки auditory ossicles есту сүйекшелері
«АЗИЯ ДАЛАЛАРЫНДАҒЫ БИОЛОГИЯЛЫҚ ƏРТҮРЛІЛІК»
IV ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ КОНФЕРЕНЦИЯНЫҢ МАТЕРИАЛДАРЫ
9 внутреннее ухо inner ear Ішкі құлақ
10 улитка cochlea ұлудене
13 звук sound дыбыс
14 рецепторы receptors рецепторлар
15 ушная сера earwax құлақтың құлығы
16 повредить injure зақымдау
Level В. Establish a match in the table 1 Table 1 – Visual receptors
A) rods
B) cones
1. rhodopsin 2. color image 3. iodopsin
4. located on the edge of the retina 5. located in the center of the retina 6. black and white image
Task. Solve the crossword puzzle:
Questions:
Аre biologically active compounds, formed in the endocrine glands. 2. Special human organs that synthesize and secrete secrets. 3. What hormone is produced by the adrenal glands? 4.
Where are the substances of the endocrine gland secreted? 5. The secret of the sweat gland 6.
What is the secret of the lacrimal gland? 7. What is the name of the synthesis of substances inside the glands?
[5, c.84].Функционалдық қызметті жандандыру үшін биология сабақтарында əдістемелік материалдарды қолдану ерекшеліктерін анықтау мақсатында Успен ауданының «Констан- тинов ЖООБМ» КММ базасында 2021 жылдың 10 ақпанынан 2021 жылдың 10 қыркүйегіне дейін зерттеу жүргізілді. Бұл жұмысқа 8 сынып оқушылары қатысты. Зерттеу міндеттері:
1. Зерттеу əдістерін таңдау.
2.Сауалнама көмегімен тəжірибелік-эксперименттік зерттеу жүргізу.
3.Зерттеу нəтижелерін талдау, өңдеу жəне түсіндіру.
Зерттеу жүргізу үшін мынадай əдістемелер іріктелді:1. «Танымдық қажеттілік деңгейін анықтау» сауалнамасы; 2.Функционалдық сауаттылықты зерттеу əдістемесі.
Біз осы əдістемелерді зерттеуіміздің мақсаттары мен міндеттеріне сəйкес келетін көптілді сыныптарда функционалдық сауаттылықтың жəне сыни ойлаудың даму деңгейін анықтау үшін таңдадық. Біздің зерттеуіміздің нəтижелері бойынша алынған деректерді қарастырыңыз. Оқушылардың зерттелетін пəнге деген қызығушылығын, сондай-ақ олар
7
6
2
3
1
5
үшін осы диагност арақатын төмен де болғанын
Суре Бақ көрсеткіш мектеп о Нəтижел
Суре Оқ өзгерісте танымды дамыту м бақылау диаграмм
ы пəннің м тиканы жүр настағы нə еңгейі; 33,3 н көрсетеді
ет 2 – "Биол қылау кезең
штерді, сон оқушылары
ер нəтижел
ет 3- "Биолог қушыларды ерді көрсет ық қызығуш
мен бағала кезеңінде мада көрсет
маңыздылы ргізу кезінд əтижелер о
% – орташ і, 2-сурет.
логия" пəні б ңінде таны ндай-ақ экс ына қайта с лері диагра
гия" пəні бо ың пайыз теді. Таным шылықтың
ауды анық е оқушыла
тілген, 4-су
Орта деңг [ПРОЦ Жоғары
деңгей [ПРОЦЕНТ]
[П
ық дəрежес де сыныпта
оқушылард ша деңгей; 2
бойынша та ымдық қызы
спериментк сауалнама аммада көр
ойынша таны дық арақа мдық қызы жоғары де қтау үшін ар үшін қо
урет.
аша гей ЦЕНТ]
]
ТАНЫМДЫ
Жоғары деңгей ПРОЦЕНТ]
сін анықта а 12 адам б
дың 41,67%
25% – таны
анымдық қы ығушылықт
ке дейін жə жүргізу ар рсетілген, 3
ымдық қызы атынасынд ығушылықт еңгейі 17%
біз 8-сын олданылат
ЫҚ ҚЫЗЫҒУ
ау үшін са болды. Баст
% – ында ымдық қыз
ызығушылық тың даму д əне одан к рқылы қайт
-сурет.
ығушылықт дағы қайт тың төмен – ға өсті. Ф ныпта тесті
ын əдіс д
УШЫЛЫҚ ДЕ
ауалнама ж тапқы диагн танымдық ығушылық
қтыңалғашқ деңгейлерін кейін оқуды
талама диа
ың қайталам а сауална н деңгейі 2 Функциона ілеу өткізд диагностик
Төменгі деңгей [ПРОЦЕНТ ЕҢГЕЙЛЕРІ
Төмен деңге [ПРОЦЕ
Орта деңг [ПРОЦ
жүргізілді.
ностикада қ қызығуш қтың жоғар
қы диагности ндегі салы ы ынталанд агностика ж
ма диагност ама нəтиж 26% – ға т алдық сауа дік. Бастау касының н
Т]
нгі ей ЕНТ]
аша гей ЦЕНТ]
Алғашқы пайыздық шылықтың ры деңгейі
икасы ыстырмалы
дыру үшін жүргізілді.
тикасы желері оң
төмендеді, аттылықты уыш жəне нəтижелері
Ба бойынша көрсеткіш сынып байқалад
1.
əзірленге білім бер қолдану
2.
дық сауа дидактик тақырып өзгереді;
дидактик 3.
ерекшелі диагност жоғары т жоғары к процесін
1.
2003. – 89 2.
3.
Астана-кі 4.
2018. – 28 5.
2004. – 38 6.
materialy-
IV Х
Сурет 4 – Д функ астауыш к а келесі ші -33,4%;
оқушылары ды. Осылай
ҚР Негізг ен "Биологи
рудің жаңа бойынша ə
Зерттеу б аттылықты калық мате
бойынша əр түрлі д калық мате
Көптілді с іктерін аны тиканы тал
танымдық көрсеткіші де белсенд
Голицински 9 б.
Кукушин В Biology 8 тап, 2017 ж Биология 88 б.
Жоғары ор 84 б.
Дереккөз: h printsipy-raz
1 2 3 4 5 6
«АЗИЯ ДА ХАЛЫҚАРАЛ
Диагностика кционалдық
кезеңде оқ көрсеткіш орташа кө ының фун йша, зертте
гі орта білі ия" оқу бағ артылған м əдебиеттер барысында ы қалыптас ериалдарды а əр түрл деңгейдегі риалдарды сыныптард ықтау мақс лдағаннан к қызығушы і -16,80% – ді əрекеттің
ий, Ю. А. Д В. С. Педагог
сынып Эрм ., 201-387 б
8 сынып оқ рта білім ту https://intelle zrabotki-prim
33,4 5
0,00%
0,00%
20,00%
0,00%
40,00%
0,00%
60,00%
АЛАЛАРЫНД ЫҚ ҒЫЛЫМ
аның бастап сауаттылығ қушыларды штер анық
рсеткіш -5 нкционалд у нəтижеле м берудің ғдарламасы мазмұны ж зерделенді көптілділі стыру үші ың саны: ақ і терминд 26 тапсыр ы қолдана о
да биология сатында са кейін біз м ылық деңге – ға артты ң оң динами Əде Дидактикалы
гикалық тех матов Б., Са
.
қу құралы А уралы ақпар
ect сіз не біл meneniya-i-k
40%
50,00%
16,60%
ДАҒЫ БИОЛО И КОНФЕРЕ
пқы жəне ба ғын дамыту ың ойлау қталды: ф
0%; жоғар дық сауатт
ері бойынш мемлекетт ы бойынша жағдайында
і жəне талд к элементт ін əдістеме қпараттық м дер саны
рма; 5 инф отырып, 8-с
я сабақтар ауалнама ж мынадай нə ейі 17%-ға ы. Зерттеу икасын пай ебиеттер тіз ық материал
хнологиялар ағынтаев А А.Р. Соловь рат: Ғылыми лесіз?icu/dida klassifikatsiya 25%
41,6
%
ОГИЯЛЫҚ ƏР НЦИЯНЫҢ М
ақылау кезең удың салыст
қарқыны функционал
ы көрсеткі тылығын ша келесі қо тік жалпығ а; функцио а Қазақста данды.
терімен би елік матер мəтіндер -1 тақырыпты форграфика сыныпта са
ында əзірл жəне тестіл
əтижелерге а артты; фу
барысынд йда болуын
зімі:
оқытудағы р – Ростов Н ., Холидей ьева, Б. Т. И и-əдістемелі
akticheskij-m a-8
60%
33,40%
РТҮРЛІЛІК»
МАТЕРИАЛД
ңдерінде оқу тырмалы қар
динамика лдық сауа ш -16,6%.
дамытуды орытынды ға міндетті налдық сау ан мектепт иология бой
риалдар əз 15; үш тілд ың күрдел а; 8-кесте;
абақтар өтк ленген мате
леу жүргізі е қол жетк ункционал да биологи н бақылауға
көмекші ре Н/ Ж, 2002. 7 к., Ахметов Ибраимова.
ік құрал / р material-i-tsi
Средни показат ь Высоки показат ь
ДАРЫ
ушылардың рқыны
асының н аттылықты Бақылау к ың оң ди
жасауға бо стандарты уаттылықты терінде көп
йынша фун зірленді. Ə дегі глоссар лілігіне ба 6-сызба; ə кізілді.
ериалдарды ілді. Салы кіздік: оқуш лдық сауатт ия сабақтар
а болады.
етінде / – СП 77-79 б.
ва А., Нура – Алматы:
ред. Н. Н. Г frovye-didak
й
тел ий тел
ң
нəтижелері ың төмен езеңінде 8 инамикасы
олады:
ына сəйкес ы дамыту, птілділікті нкционал- Əзірленген
рий -15, əр айланысты əзірленген ы қолдану стырмалы шылардың тылықтың рында оқу
ПБ.: Сфера,
алиева Л. / Атамекен, Гончарова.:,
kticheskie