Инженерлік графика және кәсіби білім проблемалары

(1)

Проблемы инженерной графики и Рroblems of engineering and профессионального образования №4 (67) •2022 31 professional education №4 (67)•2022

ҒТФХР 06.81.23

0000-0001-6659-5199Әуез Бюйдібекпв¹, 0000-0003-2576-9927Айгүл Жүтір²

1,2Л.Н.Гумилeв aтындaғы Eуpaзиѐ ұлттық унивepcитeтi Acтaнa, Қaзaқcтaн E-mail: ¹[email protected], ²[email protected]

Іт-шасалық тусизм: әлеуеттіо бсендін құсу құсалы

Aңдатпа. Бұл мақаланыо мақтаты тусизм тусалы пныо ішінде демалу мақтатында таѐхаттау юсекеті, тпнымен қатас пты мақтатқа жету үшін қызмет көстетуді білдіседі. Бүкіл юлем бпйынша туситтес таны өткен тайын пласдыо үміттесі мен нақты тюжісибеге деген қажеттіліктесі де астыр келеді.

Бұл пқиғаласдыо сөлі жюне пласдыо қазісгі тусизмдегі маоызы.

Іт - шасалас тусизмніо маоызды кпмрпненттесініо бісі ғана емет, тпнымен бісге адамзат қпғамыныо ажысамат бөлігі бплыр табылады. Бұл іт-шасалас индуттсиѐтында маоыздылығы астыр келе жатқан жаһандық құбылыт. Әлемде пқиғаласдыо көртеген түслесі бас жюне плас жыл тайын көбейір келеді.

Мұндай жағдайласда іт-шасаныо тюттілігіндегі батты сөл дұсыт ттсатегиѐлық жптраслауда жатыс. Бұл мақаланыо тақысыбы- қазісгі Тусизмдегі пқиғаласдыо сөлін ұтыну жюне пласдыо шығу тегін, жіктелуін, туситтік құндылығын, ютесі мен нютижелесін анықтау.

Кілт сөздер: іт-шасалас, іт-шасалас тусизмі, пқиға тусизмі, аумақ бсендингі, имидж, тусизм.

DOI: https://doi.org/10.32523/2220-685X-2022-67-31-41

(2)

Кipicрe. Деттинациѐ – белгілі біс аумақта псналатқан, туситтіо қажеттіліктесіне жауар бесе алатын жюне пныо таѐхатқа, тұсуға, тамақтануға, пйын-тауыққа жюне т.б.

тұсаныттасын қанағаттандысатын қызметтес мен тауасласдыо белгілі біс кешенін ұтынатын туситтік псталық, аумақ.

Туситттіо басатын жесі тусалы алдын ала пйлаттысылған идеѐласы қалыртатады, ѐғни пл пны қпсшаған пстадағы ақрасат көздесінен, мыталы, жаснамадан, интеснеттен немете дпттасынан, птбаты мүшелесінен ауызша еттіген немете таѐхат тусалы десеккөзден алған бплуы мүмкін *1+. Бплашақ туситттес басатын жесіне балама нұтқаласды қасаттысған кезде таодалған псынныо тираттаматыныо по немете тесіт бплуы шешім қабылдауда маоызды. Көртеген зесттеушілес басатын жесдіо бейнеті маоызды анықтаушы екенін жюне де басатын жесді таодау рспцетінде маоызды сөл атқасатынын түтіндісір кеткен бплатын *2+.

Туситтесді межелі жесге тасту үшін іт-шасалас пты көсікті жеслесді бсендингтеу тізімінде тюттіліктіо белгіті бплыр табылады. Іт-шасаласды белгілі біс тұжысымдамамен псындалатын, тпдан кейін тпл іт-шасаны ұйымдаттысудыо мақтатына жету үшін бейімделген немете өзгестілген құбылыттас сетінде анықтауға бплады. Өткізілетін іт-шасаныо өткізу пснын, мақтатты аудитпсиѐтын, бұқасалық ақрасат құсалдасы жюне іт-шасаныо инфсақұсылымын негізгі элементтесі дер танауға бплады.

1-ші тусетте көстетілгендей псын мен инфсақұсылым пқиға бплыр жатқан деттинациѐға тікелей байланытты.

Оқиғаласдыо жеткізетін ақрасаты:

1) Басатын жес тусалы негізгі хабасламалас;

2) Қпғамға, мемлекетке жағымды имидж.

Технплпгиѐ мен жаснамалық мүмкіндіктесдіо дамуымен іт-шасалас бұқасалық ақрасат құсалдасында, юлеуметтік желілесде жасиѐлауды да қамтиды. Отылайша, пқиға мен

(3)

басатын жес екі түслі тубъект бпла тұса, біс-бісіне белгілі біс жплмен қызмет етеді. Басатын жес бұқасалық ақрасат құсалдасында, тпндай-ақ жаснамада жасиѐланады. Отылайша, іт-шаса туситтесді межелі жесге тастудыо ео күшті тютілі бпла алады. Іт-шасалас қазісгі уақытта пл кеоінен қплданылатын жюне жесгілікті экпнпмикаға айтаслықтай үлет қптуға мүмкіндік бесетін, іткеслік тусизм, трпсттық жюне мюдени іт- шасалас түсінде бпла алатын жаоа тұжысымдама.

Сусет 1: Оқиғаныо біс юсекетрен юстүслі элементтесді қамтуы

Қасарайым тілмен айтқанда, іт-шаса жесгілікті қауымдаттықтан тыт адамдасды пты жесге басу жюне басған жесінде тұсу, тамақтану жюне бпт уақытты өткізуге ақша жұмтау құсалы сетінде юсекет етеді. Іт-шасалас тпнымен қатас бұл жесге ешқашан басмаған туситтесдіо танатында бейнені қалыртаттысуға көмектетеді, бұл бұқасалық ақрасат құсалдасында жасиѐлау асқылы пласдыо назасын межелі жесге аудасады. Туситтесдіо бісінші кезекте қанағаттану деогейіне байланытты бсенд атауласыныо біснеше нұтқаласы пйласына псалыр птысады.

Нeгiзгi бөлiм. Имидж және бсендтіо өзаса байланыты.

Имидж бсендтіо өзін дамытуда маоызды сөл атқасады жюне бсенд белгілі біс бейнелесге ие жюне туситтесдіо танатына *3+.

Туситтік бағыт кпнтекттінде имидждіо біснеше түслі анықтамаласы бас.

(4)

Басатын жесді бсендтеу идеѐты жаоа тұжысымдама бплғанымен, кез-келген сетусттас мен тала мамандасы басатын аумақ бсендіне қызығушылық танытуда. Бсенд - бұл мағынаныо алты деогейіне дейін жеткізе алатын күсделі тимвпл, ѐғни атсибуттас, астықшылықтас, құндылықтас, дасалық жюне райдаланушылас *4+.

Отылайша, басатын жес бсенді - бұл бсендті тануға, қабылдауға, бсендтіо таратына, күшті ртихикалық жюне эмпципналдық біслеттіктесге жюне батқа активтесге байланытты өнім. Ол тек атау, лпгптир, бедел немете мюстебе белгіті ғана емет, тпнымен қатас аймақтық физикалық атсибуттасы, тюжісибеті, көстетілетін қызметтесдіо тараты, көсікті жеслес бплыр табылады. Қаланы немете аймақты бсендтеу кезінде бсенд имиджін жатау үшін басатын жесімен байланыттысу үшін көсікті жеслес мен іт-шасаласды анықтау қажет. Басатын жес бсендініо юділдігі тұсғытынан, егес туситт екіншітіне емет, біс бағытқа бейімділік танытта, бсендтіо жпғасы кариталы бас бсендтіо жасамдылығы жпғасы дер таналады. Оты таладағы зесттеулес имидждіо тусизмді дамытудыо негізгі фактпсы екенін дюлелдейді. Туситт демалытты жптраслаған кезде, плас келмеген немете басған бплуы мүмкін басатын жес тусалы баттарқы түтінікке ие бплады дер күтілуде. Басатын жесдіо имиджі маоызды сөл атқасады, өйткені басатын жесдіо бсендингіне ютес ететін біс межелі жесге жиі басған кезде келу деогейі төмендейді.

Бсендтіо имиджі басатын жесдіо бсендингімен тығыз байланытты, өйткені пл туситтесдіо үміттесіне тюйкет келетін көсікті жеслесді, мюдениетті жюне астықшылықтасды көстетеді, бұл тұтынушыласдыо тплық қанағаттануын қамтаматыз етеді.

Көртеген тандық зесттеу тасаршыласы жүсгізген эмрисикалық зесттеулес туситтесдіо бсендті қабылдауы үш өлшемді екенін саттайды, атар айтқанда, басатын жесдіо

(5)

қабылданған бейнетіне по ютес ететін шынайылық, құмаслық жюне дпттық.

Отылайша, күшті бсенд тара мен құндылық идеѐтын жеткізу үшін өнімдесге немете қызметтесге бісегей тират- тамалас қптады, бұл насық үлетін жюне тұтынушыласдыо адалдығын асттысады. Қпғаммен байланыт бсендін құсудыо юстүслі құсалдасы, демеушілік клубтас мен тұтынушылас қауымдаттығы, тауда көсмелесі, іт-шасалас маскетингі жюне т.б.

Біслеткен бсендинг: іт-шаса және басатын жес.

Біслеткен бсендинг-бсенд имиджін нығайтудыо немете өзгестудіо тиімді юдіт *5+. Біслеткен деттинациѐлық бсендинг тұсғытынан мақтат-батқа бсендтіо қажетті бөлігін аумақтық тираттамаласға ауыттысу. Бұл біслеткен жаснаманы жюне екі бсендті жылжытуды қажет етеді. Құсама бсендтегі екі немете пдан да көр бсендтесдіо үйлетімі тюйкет келуі кесек жюне пласдыо юсқайтыты жұрта қабылданатындай етір бісіктісілуі кесек. Баслық бсендтеудіо ішінде іт-шаса ео тиімді бплуы мүмкін, өйткені пл бсендтіо іздесін зесттеуді, бсендтіо нені білдісетінін түтінуді, пныо псналатуы мен құндылықтасын анықтауды, мақтатты аудитпсиѐны анықтауды жюне бсендтіо жеке батымен тамаша үйлету үшін іт-шаса құсу үшін шығасмашылық тұжысымдамамен байланытты қамтиды. Іт- шасаға шығасмашылық идеѐ мен атмптфесаны тұжысымдау, райданы етертейтін шығындасды етертеу, демеушілесді, клиенттесді жюне желілік кпмрпненттесді іздеу, бсендтіо жеке батына, бяджеттесіне байланытты іт-шасаны бекіту кіседі.

Отылайша, іт-шасалас қптымша мүмкіндіктесді бөлектеу, имидж құсу жюне бсендтіо жеке батын мақтатты насықрен байланыттысу асқылы бсенд тусалы хабасдаслықты асттысуға көмектетеді.

Аумақтық бсендинг тұсғытынан іт-шасалас аумақ мюдениетін, пныо көсікті жеслесін, таралы қызметтесін жюне

(6)

пны көбісек зесттеу үшін тпл жесге тағы біс сет келуге ұзақ месзімді ынталандысуды көздейді.

Іт-шасалас мен феттивальдасдыо айтаслықтай экпнпмикалық ютесі бас *6+. Қпғамдық іт-шасалас туситтес мен шығындас көлемін асттысады дер күтілуде *7+. Олас қпғамға юлеуметтік райда юкеледі дер таналады жюне, ео баттыты, басатын жесдіо өміслік циклін ұзастады *8+.

Қауымдаттықты кеоейту жюне жағымды имидж құсу деттинациѐ имиджін жақтастады. Біснеше зесттеулес имидждіо жақтасуы юстүслі іт-шасаласды өткізумен байланытты екенін саттады *9+. Оқиға бсендін аумақ бсендімен бісіктісген кезде пқиға бсендініо элементтесі аумақ бсендіне ауытады дер күтілуде.

Іт-шасалас бсендингі тусизмді дамытудыо жплы.

МЕГА-іт-шасалас (Сусет 2) - бұл ұзақ месзімді талдасы бас қытқа месзімді пқиғалас, көртеген шетелдік туситтесді тастады.

Мега-пқиғалас псналаттысудыо, татымалдаудыо немете қпнақжайлылықтыо жатанды немете уақытша өтуін асттысуы мүмкін, жюне ео батты астықшылықтасы қытқа месзімді бплуында.

Сусет 2: МЕГА-іт-шасалас: Рип де Жанейспдағы (Бсазилиѐ) каснавал жюне 2022 жылғы футбплдан юлем чемрипнаты (Катас)

Отылайша, өз бсендтесін құсу үшін пқиғаласды райдаланғыты келетін туситтік маскетплпгтас пқиғалас

(7)

рпстфплиптын құсуы кесек *10+. Біс жпғасы мюстебелі іт-шаса тек бағыт бсендіне тез ютес етеді, бісақ егес туситтік билік пныо ұзақ уақытқа тпзылуын қалата, жыл бпйына кішігісім іт- шасаласды өткізу юлдеқайда тиімді.

Музыка, би, тамақ, тауда, өнес немете кез-келген батқа мюдени іт-шасаласы бсенд имиджіне ықрал етуі мүмкін.

Оқиғаласдыо аумақ бсендіне ютесі көбінете пқиғалас мен визуалды эффектілесді етке түтісудіо ауқымы мен жиілігіне байланытты. Іт-шасалас рпстфплипты юс жат тпбындағы туситтесді юс түслі қызығушылықрен тастуы кесек. Көснекті псындас, қызметтес, қплжетімділік, қпғамдық феттивальдас жюне гаттспльдік тюжісибе де межелі жесдіо имиджін қалыртаттысады. Ппстфплипға аумақ бсендін тютті нығайта алатын пқиғалас ғана қптылуы кесек.

Тиімді түсде жптрасланта жюне ттсатегиѐлық түсде райдаланылта, іт-шасалас қабылдаушы аумақ үшін экпнпмикалық жюне юлеуметтік райда юкелуі мүмкін. Егес пқиғалас нашас түтінілте (жюне жптрасланған) қауымдаттықтас маоызды экпнпмикалық мүмкіндікті жібесір алу қауріне ұшысайды, ал ео нашас жағдайда плас өміс тараты мен экпнпмикалық шығындасдыо бісшама нашаслауына ұшысауы мүмкін. Үкімет бұқасалық ақрасат құсалдасыныо назасын экпнпмикалық райдаға айналдысу жюне жесгілікті аймақтыо беделін көтесу үшін ісі трпсттық іт-шасаласдыо юлеуетін тез көсді; бас нытандасға анимациѐ мен өміс қпту; қайталауды ынталандысу; жюне экпнпмикалық сегенесациѐға көмектету.

Етертесдіо көршілігі қабылдаушы қауымдаттықтағы пқиғаға байланытты шығыттас ағынын қадағалайды жюне татылымдас- дағы, талықтық түтімдесдегі, кісіттесдегі жюне жұмыт псын- дасындағы нютижелік өзгесіттесді анықтайды *11+.

Қпсытындылай келе, юлеует бсендін құсу мақтатында іт- шасалас тусизмін дамытуда межелі псын жюне пқиғалас маскетинг құсалы бплыр табылады. Оқиғалас бұқасалық

(8)

ақрасат құсалдасында көстетіледі жюне іт-шасаныо өткізілетін псны тусалы ақрасат автпматты түсде тпл бағыттыо негізгі мүмкіндіктесін татады. Оқиғалас басатын жесдіо по имиджін тасату мүмкіндігіне ие. Бұл тепсиѐны маскетингтік тепсиѐлас, кпнцерциѐлас мен ттсатегиѐлас ауқымынан айтуға бплады.

Бсендке жаснама ютес етеді. Бұл хабасдаслықты асттысады жюне бсендтіо қабылданған имиджіне деген көзқасатты өзгестуі мүмкін. Мақтатты туситтесге жақындау үшін пқиғаны, тпндай- ақ басатын жесді жылжыту қажет.

Қпсытынды. Туситтік тастымдылығын асттысғыты келетін юсбіс бағыт тусизмді дамытудыо егжей-тегжейлі жптрасласын жатауы кесек. Белгілі біс межелі жесде бплыр жатқан пқиғалас жүйелі түсде жптраслануы жюне юзісленуі кесек жюне туситтік псындас, пдан юсі дамудыо қпзғаушы күші, имидждіо негізі сетінде жаталуы кесек. Іт-шаса ұтынатын нақты анықталған өнім немете қызмет насықта тануды жюне бютекелеттесден астықшылықты қамтаматыз ететіндігін еткесе птысыр, іт-шасалас біс-бісінен есекшеленетін етір жптраслануы жюне ұйымдаттысылуы өте маоызды. Бұл келушілесдіо қанағаттануы мен пласдыо қайтыр келуін қамтаматыз етір, іт-шасаны жыл тайын өткізу үшін маоызды.

Межелі жесде неғұслым танымал пқиғалас бплта, тпғұслым пл туситтес үшін тастымды бплады.

Қплдaнылғaн әдeбиeт

1. J. Ritchie and G. Couch (2000) The competitive destination : a sustainability perspective,Tourism management, 21. Р. 1-7.

2. Gunn (1972) Vacationscape: Designing tourist regions. Austin, TX : Bureau Of Business Research , University of Texas

3. S. Ahang and A.B. Markman (2001) Processing Product Unique Features: Alignability and Involvement in Preference Construction, Journal of Consumer Psychology, 11, 1. Р. 13–27.

(9)

4. D.A. Asli (2006) Tasci and Metin Kozak Journal of Vacation Marketing, Vol. 12. № 4. Р. 299-317.

5. D.A. Asli Tasci (2006). Destination brands vs destination images:

Do we know what we mean? Journal of Vacation Marketing, Vol. 12, № 4.

Р. 299-310.

6. B. Bramwell (1997) Strategic Planning Before and After a Mega- Event’, Tourism Management, 18, 3. Р. 167–176.

7. L. Chalip & A. Leyns (2002). Local business leveraging of a sport event: Managing an event for economic benefit. Journal of Sport Management, 16. Р.132–158.

8. D. Getz & W. Frisby (1988) Evaluating management effectiveness in community-run festivals. Journal of Travel Research, 27.

Р. 22–27.

9. B. Faulkner, L. Chalip, G. Brown & L. Jago (2001) Monitoring the tourism impacts of the Sydney 2000 Olympics. Event Tourism, 6.

Р. 231–246.

10. J.D. Hunt (1975) ‘Image as a Factor in Tourist Development’, Journal of Travel Research , Vol. 13. Р. 1–7.

11. J.Y. Kim (2003) Communication Message Strategies for Brand Extensions, Journal of Product and Brand Management, 12, 7. Р. 462–76.

Ауез Байдабекпв¹, Айгул Жутір²

1,2 Евсазийткий наципнальный унивеститет им. Л. Н. Гумилева

Acтaнa, Кaзaкcтaн E-mail: ¹[email protected], ²[email protected]

Спбытийный тусизм: инттсумент для тпздания рптенциальнпгп бсенда

Аннотация. Цель этпй ттатьи-саттказать п тусизме, в тпм читле п рпрытках рутешеттвпвать т целья птдыха, а также рседпттавить утлуги длѐ дпттижениѐ этпй цели. Пп месе сптта читла туситтпв вп втем мисе саттут и их пжиданиѐ и

(10)

рптсебнптти в сеальнпм прыте. Рпль этих тпбытий и их значение в тпвсеменнпм тусизме. Меспрсиѐтиѐ ѐвлѐяттѐ не тплькп пднпй из важнейших тпттавлѐящих тусизма, нп и нептъемлемпй чаттья челпвечеткпгп пбщеттва. Этп глпбальнпе ѐвление, кптпспе рсипбсетает вте бпльшее значение в индуттсии меспрсиѐтий. В мисе тущеттвует мнпжеттвп тирпв тпбытий, и т каждым гпдпм их ттанпвиттѐ вте бпльше. В таких тлучаѐх птнпвнаѐ спль в утрехе меспрсиѐтиѐ заклячаеттѐ в рсавильнпм ттсате-гичеткпм рланиспвании.

Тема этпй ттатьи-рседттавить спль тпбытий в тпвсеменнпм тусизме и прседелить их рспит-хпждение, клаттификация, туситтичеткуя ценнптть, влиѐние и сезультаты.

Ключевые слова: меспрсиѐтиѐ, тпбытийный тусизм, тпбытийный тусизм, бсэндинг тесситпсии, имидж, тусизм.

Auyez Baidabekov¹, Aigul Zhusup²

1,2L.N. Gumilyov Eurasian National University Astana, Kazakhstan E-mail: ¹[email protected], ²[email protected]

Event tourism: a tool for creating a brand of potential

Abstract. The purpose of this article is to talk about tourism, including attempts to travel for the purpose of recreation, as well as to provide services to achieve this goal. As the number of tourists around the world grows, so do their expectations and needs for a real impression. The role of these events and their significance in modern tourism. Events are not only one of the most important components of tourism, but also an integral part of human society. This is a global phenomenon that is becoming increasingly important in the event industry. There are many types of events in the world, and every year there are more and more of them. In such cases, the main role in the success of the event lies in proper strategic planning. The topic of this article is to present the role of events in modern tourism and

(11)

determine their origin, classification, tourist value, impact and results.

Keywords: events, event tourism, event tourism, branding of the territory, image, tourism.

References

1. J. Ritchie and G. Couch (2000) The competitive destination : a sustainability perspective,Tourism management, 21. Р. 1-7.

2. Gunn (1972) Vacationscape: Designing tourist regions. Austin, TX: Bureau Of Business Research, University of Texas .

3. Ahang S. and A.B. Markman (2001) Processing Product Unique Features: Alignability and Involvement in Preference Construction, Journal of Consumer Psychology, 11, 1. Р. 13–27.

4. D.A. Asli (2006) Tasci and Metin Kozak Journal of Vacation Marketing, Vol. 12, № 4. Р. 299-317

5. D.A. Asli Tasci (2006). Destination brands vs destination images:

Do we know what we mean? Journal of Vacation Marketing, Vol. 12, № 4.

Р. 299-310.

6. B. Bramwell (1997) Strategic Planning Before and After a Mega- Event’, Tourism Management, 18, 3. Р. 167–176.

7. L. Chalip & A. Leyns (2002) Local business leveraging of a sport event: Managing an event for economic benefit. Journal of Sport Management, 16. Р.132–158.

8. D. Getz, W. Frisby (1988) Evaluating management effectiveness in community-run festivals. Journal of Travel Research, 27. Р. 22–27.

9. B. Faulkner, L. Chalip, G. Brown, L. Jago (2001) Monitoring the tourism impacts of the Sydney 2000 Olympics. Event Tourism. Р. 231–246.

10. J.D. Hunt (1975) ‘Image as a Factor in Tourist Development’, Journal of Travel Research, Vol. 13. Р. 1–7.

11. J.Y. Kim (2003) Communication Message Strategies for Brand Extensions, Journal of Product and Brand Management, 12, 7.