ИНТЕРАКТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН ДАМЫТУ
Елемесова Аяужан Маратовна 3 курс студенті, С.Аманжолов атындағы ШҚМУ, Ӛскемен қаласы
Ғылыми жетекші – Г.К.Макшиева
Жаңа енгізілген немесе инновация адамның кәсіптік қызметінің бәріне де тән болғандықтан, ол табиғи тҥ рде зерттеудің, талдаудың және тәжірибеге енгізудің нысанасына айналды. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білімді дамыту тҧжырымдамасында
«Мектепке дейінгі тәрбие – ҥздіксіз білім берудің алғашқы сатысы. Ол баланың жеке бас ерекшелігін ескере отырып дамытатын орталық», делінген. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту – баланың жасын және ӛзіне тән ерекшеліктерін ескере отырып, оның толыққанды қалыптасуы ҥшін даму орталығын қҧ райтын ҥздіксіз білім берудің бастапқы деңгейі. Осы орайда балабақшаның педагог-тәрбиешілері жыл ӛткен сайын ӛмірдің ағымымен тҥрлі технологиялар мен жаңа ақпараттық кӛздерін пайдалануда. Себебі, кез келген оқыту мен тәрбиелеу барысында ақпараттық технологияны қолдануда тәрбиешіден терең теориялық, психологиялық, педагогикалық әдістемелік білімді, ҥлкен педагогикалық шеберлікті, балалардың жан дҥниесіне терең ҥңіліп оны ҧғына білуді талап етеді.[1]
Оқу ҥдерісінде ақпараттық-коммуникациялық технология қҧралдарын қолданудың психологиялық-педагогикалық мҥмкіндіктері және бҥлдіршіннің танымын дамытудағы рӛлі П.Я.Гальперин, П.И.Пидкасистый, Ю.К.Бабанский, Е.И.Машбиц, О.К.Тихомиров, Г.И.Дацюк, Ж.Ы.Сардарова және т.б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған. Сонымен қатар, О.В.Даниленко, О.Б.Тыщенко, А.П.Гришаева, О.Р.Ельмикеев, Ю.М.Васина, А.Е.Сағымбаева, Д.С.Байғожанова, А.Б.Ибашова, А.Б.Медешова, Е.А.Вьюшкова т.б. ғалымдардың зерттеулерінде мектеп жасына дейінгі бҥлдіршіннің ақпараттық технологияны оқыту әдістемесі зерттеліп, қызығушылықты қалыптастыру мҥмкіндігі ішінара қамтылған.
Қазіргі заман талабына сай тәрбиеші де міндетті тҥ рде ақпараттық білімі мен ақпараттық мәдениеті басты шешуші рӛл атқарады.Баланың қызығушылығын ояту жӛнінде М.Ф.Беляев, И.М.Цветков, Г.И.Щукина, Н.Г.Морозова, Н.Д.Хмель қарастырған. Ғалымдардың ойынша, қызығушылық біртіндеп, кезеңдеп және мақсаттылықпен дамитын ҥдеріс. Сондықтан оның қалыптасу кезеңдері келесідей реттілікпен байланыстырылды. 1.қызығушылық баланың білім алуға деген жағымды қатынасынан туындайтындықтан эмоциямен тығыз байланысты.
2.бҥлдіршіндер эмоционалды кӛтеріңкі кҥйден практикалық тапсырмаларды орындауға еліктейді. 3.қызығудың әрі қарай тереңдей тҥсуі барлық жаңа тапсырмалар мен сҧрақтардың кӛрнекілік принципіне сҥйене отырылып берілуіне байланысты болады. Барлық жағдайдың эмоционалдық кезеңі әуестікпен, білуге қҧштарлықпен байланысты болып келеді.
Психолог В.Волковтың еңбектерінде «балалар ӛ те байқағыш, еліктегіш болады, естиярлар тобы әр нәрсеге зейін қояды, оларды кӛп нәрсе ойлантады. Бҧл сатыда тануға ҧмтылыс кӛрінбейді, бірақ бастапқы тҥрткі болады» деген сипаттамасынан бҧл жастағы балалардың әр нәрсені білуге қҧмартып талаптануы басым екендігі белгілі болды. [2; 56]
Б.Т. Набиеваның тҧжырымы бойынша қызығушылық - субъект пен субъектінің ӛзара әрекеттесуі ҥдерісінде жиналатын және қоршаған болмысты танып білуге белсенді жағымды эмоционалдық бейнеленген қатынасы арқылы сипатталатын тҧлғаның білімі. Демек, мектеп жасына дейінгі бҥлдіршіннің қызығушылығы – қоршаған әлемнің қҧбылыстары мен заттарын тануға, жаңалыққа, мейлінше толық және терең білім алуға бағыттылық. Қызығушылықтың бҧл сатысы баланың іс-әрекетінде, интерактивті оқыту технологиясын қолдану арқылы қызықты сабақ ҥлгісін жиі ӛ ткізу арқылы білімді меңгертуге бағытталғандығымен анықталады.[3; 130]
Соның ішінде ҥлестірмелі материалдар, компьютерлік ойындар, кестелер, сызбалар қызықты тапсырмалар, интерактивтік тақталар сабақта кӛ мекші қҧ ралдарға айналып, мектеп жасына дейінгі бҥлдіршіннің жаңалыққа, кҥтпеген нәрсеге таңырқау сезімін оятып, оқуға ынтасын арттырады.
Соның ішінде интерактивті тақта кіретін ақпарттық оқыту жайлы В.В.Гриншкун айтып ӛткен. Ол білім беру аясында қолданылатын ақпараттық-коммуникациялық технология қҧралдарының негізін перифериялық қҧрылғылармен жабдықталған дербес компьютердің қҧрайтындығын және оның мҥмкіндіктері бағдарламалық қамтамасыз етілумен анықталатындығын атап кӛрсеткен. Бҧл қҧралдар ақпаратты жинақтау, сақтау, ӛңдеу және бейнелеуді қамтамасыз ететін бірыңғай технологиялық тізбекке біріктірілген әдістер, ӛндірістік ҥдерістер және программалық техникалық қҧ ралдар жиынтығы, ақпаратты алу сенімділігі мен жылдамдығын арттырады.[4; 79]
Мектеп жасына дейінгі бҥлдіршіндердің қызығушылығын қалыптастыруда ақпараттық- коммуникациялық технология қҧралдарын оқу ҥдерісіне енгізудің бірнеше себептері бар.
Біріншіден, бҧл әрекет қҧ рылымын жоспарлау, ақпаратты іздеу, ақпараттық модельдер қҧру және әрекетті жабдықтау (сабақтың негізгі мазмҧны жеңіл әрі тиімді тҥрде қабылданады) сияқты дағдылар мен біліктердің жиынтығы болатын ескере отырып, ойлаудың операциялық стилінің қалыптасуыны ӛз септігін тигізеді. Екіншіден, мектеп жасына дейінгі бҥлдіршіндердің білімді интерактивті әдіс арқылы қабылдау дағдыларын меңгеріп, содан кейін ақпараттық-коммуникациялық технология қҧралдарын ӛзінің іс-әрекетінде басты қҧралы ретінде пайдаланады. Ҥ шіншіден, сабақты ақпараттық-коммуникациялық технология қҧралдарын қолдану арқылы ӛ ткізу ойынға оңай ҧласады да, балаларда оқуға деген эмоционалдық жағымды қатынас пайда болады.
Ескеретін жағдайлар: Зерттеулерді талдау негізінде оқыту ҥдерісіне аталған қҧралдарды яғни интерактивті оқыту технологиясын сауатты жоспарлаған тәрбиеші педагогикалық ҥдерісте мектеп жасына дейінгі бҥлдіршіннің жас ерекшелігіне сай, психикасы мен денсаулығына кері әсері болмайтындай қолдану керек. Сабақта ақпараттық технологияларды қолдану кезінде барлық қауіпсіздік ерекшеліктерін ескере отырып, жҥргізу тәрбиешіге жоғары жауапкершілікті жҥктейді.
Бҧндай тҧжырым, балабақшадағы оқу ҥдерісінде бҥлдіршіндердің ақпараттық қажеттілігін, қызығушылығын туғызатындай ҧйымдастыруда аталған қҧралдарды қолданудың дидактикалық алғышарттарын қҧруды талап етеді.
Ақпараттық-коммуникациялық технология қҧралы балабақшадағы оқу ҥдерісінде қолданылуы ҥ шін басқа оқу қҧ ралдары тәрізді дидактикалық талаптарға сәйкес болуы тиіс.
Келесідей дидактикалық қағидалар ҧсынылды:
– бейімділік қағидасы, балаларды қҧралдардың бейімдеу деңгейіне байланысты бірнеше кезеңдерін анықтауға болады. Біріншіден, балалардың оқу материалын меңгеру қарқынын таңдауы; екіншіден баланың жағдайын диагностикалауы; ҥшіншіден оның негізінде оқыту мазмҧны мен технологиясын ҧсынуымен сипатталады;
– интерактивтілік принципі, аталған қҧралдар сҧхбатты және кері байланыс жасауды қамтамасыз ететіндігімен ерекшеленеді. Интерактивтілік дегеніміз баламен аталған қҧралдардың арасындағы екіжақты сҧхбатты жҥргізу. Сҧхбатты ҧйымдастырудың негізгі бӛлігі
бала мен тәрбиеші әрекетіне бара-бар реакциясымен анықталады. Ақпараттық- коммуникациялық технология қҧ ралдары арқылы кері байланысты ҧйымдастыру баланың әрекетіне бақылау мен тҥзету енгізуімен, әрі қарай жҧмыс жасауға нҧсқау беруімен, ақпаратты тҥсіндіретін анықтама алуға мҥмкіндік беруімен анықталады.
Интерактивтілік келесі қҧралдар арқылы жҥзеге асырылады.
Аппараттық қҧралдар: компьютер мен интерактивтік тақта. Компьютер – ақпаратты ӛңдеуге арналған әмбебап қҧ рал, ал интерактивтік тақта – бҧл компьютердің қосымша
59
қҧрылғыларының бірі, баяндамашыға екі тҥрлі қҧралдарды: ақпараттың кескіні мен қарапайым маркер тақтасын біріктіретін қҧрал;
Жалпы «Интерактивті оқыту» 1990 жылдары интернет желісінің дамуымен байланысты пайда болған. «Интерактив» деген сӛз ағылшынның «interact» («inter» – «ӛзара», «act» –
«әрекет ету») деген сӛзінен шыққан. Яғни, интеракция – жеке индивидтердің, топтың, жҧптың ӛзара біріккен әрекетте бір-біріне алма-кезек әсер етуі. Интерактивті оқыту – бҧ л таным әрекетін ҧйымдастырудың арнаулы формасы. Оқытудың бҧл формасы алдына нақты және бағдарланған мақсат қояды. Сондай мақсаттарының бірі – оқу процесінің ӛнімділігін арттыратын баланың ақыл-ой кемелділіктерін, ӛ з жетістіктерін сезінетіндей жағдай тудыру
Activstudio PE тәрбиешілерге интерактивті сабақтарды ӛткізу барысында Activ-тақтаны қолдануға негізделген программалық қҧрылғы.
Бҧл бағдарламаның кӛмегімен оңай да, қарапайым тҥрде тҥрлі ресурстарды қолданып, оның ішінде мультимедиялық (дауыс, видеофайлдарды қою),сабақты электронды тҥрге айналдырып, кӛрнекті тҥ рде ӛткізуге болады..[5; 225]
«Интерактивтілік» терминінің тӛмендегідей сипаттайды.:
-екі не одан да кӛп қатысушының біріккен әрекеттерін талдаудың бірлігі болып табылатын дидактикалық жҥйе,
-ҧжымдық (топтық) іс-әрекет, -басқа тҧлғамен субъектілік байланыс,
-тҧлға әрекетінің басқа мҥ шелердің қасиеттеріне тәуелді болуы және оларға ықпалы, - субъектілердің ӛзара қарым-қатынасы, М.Мҧқашеваның педагогикалық тҧ рғыдан берген анықтамасында «Интерактивтілік –
бҧл дидактикалық қҧралдардың (орта, мазмҧн, оқу қҧралдары, іс-әрекет) әрбір субъектінің ӛз нәтижесі ҥшін рӛ льдік жауапкершілікте болуын қамтамасыз ететін және қарым-қатынас кезінде субъектілер арасында «полидиалог», ӛзара әрекет, ӛзара тҥ зетулер, қатынастар орнатуды кӛздейтін іс-әрекетті ҧйымдастыра білу қабілеті» делінген.[6; 15]
Я.А.Коменский: «Алтын ереже-бала сезім арқылы қабылдай алатын нәрселердің барлығын сезім әсерлерін туғызып білдірген жӛн: кӛруге болатын нәрселерді кӛрсет, естуге болатын нәрсені қҧлақ қойып тыңдасын, иісін иіскеп білсін, дәмін татып кӛрсін, қолына ҧстап нәрсенің қатты жҧмсақтығын байқасын т.б. Кейбір нәрсені тҥрлі сезім мҥшелері бірдей тҥсініп, қабылдағаны жақсы »,- деген. Интерактивті әдіспен ӛткен сабақта, балалардың белсенділігі артып, ӛз бетінше жҧмыс істеу қабілеті, монологты, диалогты сӛйлеу іскерліктері артады. [7]
Ж. Аймауытовтың: «Баланың ынтасын арттыру ҥшін, оқытатын нәрседе бір жаңалық болу керек» деп айтқанын ескерсек, іс-әрекеттердің қозғаушы кҥші, қызығушылықты тудыратын-компьютердің,электронды оқулықтың, интерактивті тақтаның ролі балалар ҥ шін ерекше екені белгілі. Сабақта жиі қолданылатын графикалық (сызба, кесте, диаграммалар ), бейнелеу ( фото, картина, сурет, кинолар), табиғи ( зат пен қҧбылыстың суретін кӛрсету), тҥрлі кӛ лемдегі кӛ рнекіліктерді интерактивті тақтамен кӛ рсетудің ауқымдылығы мен тиімділігі оқулық және ҥ рдіске жаңа сипат береді [7]
Сонымен, интерактивті тақтаны пайдалану сабақтың негізгі тапсырмаларын білуді жеңілдетеді, заттар жӛніндегі мәліметтерді, деректерді есте берік сақтауға ықпал жасайды. Балалар ӛтетін тақырыппен жҧмыс жасауға әуес, ынталы келеді. Сондықтан да, интерактивті тақтамен жҧмыс жасау балалардың белсенділігін дамытуға әсер етеді, олардың назарын белгілі бір бағытқа жҧмылдырады. Білімді игеру ҥстінде баланың ақыл-ойын дамытуға, ғылыми білімді игертуге, деректерді есте сақтауға әрбір сабақ ҥстінде интерактивті тақтаны пайдалану қажет-ақ.. Ӛйткені, берілген тақырып бойынша жаңа сабақты тҥсіндіру, ӛткен материалды қайталау не бекіту кезінде пайдалану әрбір сабақтың әсерлігін және мазмҧнын арттырып, балаға қызықты, жалықтырмай игеруге септігін тигізеді. Интерактивті технологияны қолдану арқылы тәрбиеші мен бала арасында екіжақты байланыс орнайды.Бҧл байланыс негізінде екеуіне де тиімді
тҧстары негіз табады. Тәрбиеші ӛзінің кӛздеген мақсатына тиімді жолмен жетсе, бала тҧлға болып қалыптасу жолындағы негізгі қасиеттерді бойыңа қалыптастырады. Жалпы осы балабақшадағы интерактивті оқыту технологиясындағы бала мен тәрбиешінің екіжақты байланыс нәтижесін кесте тҥ рінде былай кӛрсетуге болады:
Балабақшадағы интерактивті оқыту технологиясы ТӘРБИЕШІ ІС-ӘРЕКЕТІ
БАЛАЛАР ІС-ӘРЕКЕТІ НӘТИЖЕСІНДЕ
Тәрбиеші Балалар
Уақытты ҥнемдейді
Кӛрнекілік принципін жҥзеге асырады
Оқыту ҥрдісін қызғылықты етеді
Ізденушілік қасиеті мен педагогикалық шеберлігін жетілдіреді
Ақпараттық мәдениетін дамытады
барлық жазбаларды сақтап магнитті тасымалдауыштар арқылы тарату
Ӛзара ақпарат алмасу
Интерактивті тақта мҥмкіндігін тиімді
пайдалану
Ақыл-ойы дамиды
Мен жҥйесі қалыптасады
Сенсорлық қабылдауын қалыптастырады
дҥниетанымын дамытады, сӛз байлығын арттырып , сӛздік қорын кеңейте тҥседі.
Ақпараттық мәдениет қалыптастыру
Ҧйымшылдыққа тәрбиелеу
Достық сезімін қалыптастыру
Интерактивті тақта арқылы ӛтілген екіжақты сабақтың ӛзгешелігі
Сурет 1 Балабақшада интерактивті технологиясын қолданудың мҥміндіктері
Әдебиеттер
1. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Астана,2010 ж
2. Б.Волков Детская психология: от рождения до школ - Санкт-Петербург: Питер, 2009- 405
3. Набиева Б.Т Бастауыш сынып оқушыларының оқуға қызығушылығын арттырудағы компьютерлік ойындардың рӛлі //«Білім беру жҥйесін трансформациялау тҧрғысындағы әлемдік
61
білім саясаты» Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары.
–
Алматы-Москва, 2006. –Т.2. – Б.130-135.
4. Гриншкун В.В. Теория и практика применения иерархических структур в информатизации образования и обучении информатике. // М.: МГПУ, - 2004, 418 с.
5. М.Мҧқашева Әдебиеттi оқытудың инновациялық технологиясы: [Оқу қҧралы ], Ӛскемен: ШҚМУ баспасы, 2002.- 134 бет
6. Нҧрпеисова С.А. Интерактивті тақта бастауыш сынып оқушыларының қызығушылығын қалыптастыру қҧ ралы ретінде // Ізденіс. – Алматы, 2008. №12. – Б. 225- 228.
7. Тҧңғышбаева Ә Заман талабына сай оқыту әдісі Білім шапағаты http://www.bsh.kz/news/1258787721.html
