Р24 Жаңартылатын энергия көздерін пайдалану: «Электр энергетикасы» мамандығының жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы А.С. Расмухаметова – Алматы: АЭжБУ, 2022. Ғалымдардың айтуынша, бұл энергия көздерін пайдалану қазіргі қарқынмен жалғаса берсе, табиғи газ қоры 50 жылға жуық, ал мұнай қоры 40-50 жылға ғана жетеді. Қазақстандағы электр станциялары 2021 жылдың қаңтар-желтоқсан аралығында 114447,9 млн кВт/сағ электр энергиясын өндірді, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 5,8%-ға артық.
Жақында, 2022 жылдың 24 мамырында осы сала мамандарының қатысуымен өткен дөңгелек үстелде Қазақстанда 2035 жылға дейін атом электр станциялары салынады деген шешім қабылданды. 2021 жылы республика нысандарының электр энергиясын өндіру көлемі Жаңартылатын энергия көздерін пайдаланатын Қазақстан (күн электр станциялары, жел электр станциялары, биогаз қондырғылары, шағын су электр станциялары) 4220,3 млн. 2022 жылғы 1 қаңтарда Қазақстандағы барлық электр станцияларының белгіленген қуаты 23 959,3 МВт құрады, бұл 2021 жылғы 1 қаңтардағы көрсеткіштерден 412,3 МВт-қа артық.
Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің мәліметі бойынша, 2021 жылдың қаңтар-желтоқсан аралығында елімізде жаңартылатын энергия көздері (күн электр станциялары, жел электр станциялары, шағын су электр станциялары, биогаз станциялары) өндірген электр энергиясының көлемі 4220,3 млн. кВтсағ. 2021 жылы «Самұрық-Энерго» АҚ-ға қарасты жаңартылатын энергия көздері объектілерінде (күн электр станциялары, жел электр станциялары, шағын су электр станциялары) электр энергиясын өндіру 325,3 млн кВт/сағ. немесе кәсіпорындарда өндірілген электр энергиясының 7% құрайды Қазақстан Республикасында жаңартылатын энергия көздері 7% құрады.
Күн сәулесін электр және жылу энергиясын өндіру үшін пайдалану. Күн электр станцияларының түрлері
Күн энергиясын пайдаланушы мемлекеттер. Әлемдегі қуатты күн электр станциялары
Bhadla Solar Park 57 км2, Shakti Sthala Solar Park 50 км2, Benban Solar Park 37 км2, Tengger Desert Solar Park км2, Мохаммед бин Рашид Әл Мактум күн паркі 44 км2, Kurnool Ultra Mega Solar сияқты күн электр станцияларын орнату үшін үлкен аумақтар қажет. Парк 24 км2 аумақты алып жатыр. Bhadla Solar Park - Үндістан астанасында орналасқан, 2020 жылы салынған әлемдегі ең үлкен күн электр станциясы. Бұл аймақтың басты ерекшелігі - ауа температурасы өте жоғары, орташа температура 46-48oC аралығында ауытқиды.
Осылайша, 2020 жылы Бхадла күн электр станциясының қуаты 2245 МВт құрайды және қазіргі уақытта әлемдегі ең ірі күн электр станциясы болып табылады. Қазіргі уақытта Үндістанда 10 МВт-тан астам электр энергиясын өндіре алатын 43 күн электр станциясы жұмыс істейді. Бұл күн паркі Теңгер шөлінің аумағында орналасқан және шамамен 43 шаршы шақырым аумақты алып жатыр, максималды қуаты 1547 МВт.
Күн фермасы - Калифорниядағы, АҚШ-тың Мохаве шөліндегі 9 миллионға жуық жұқа пленкалы күн панелінен тұратын 550 МВт қуатты күн фермасы. 2020 жылы ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин 2060 жылға қарай Қытай көміртекті отыннан толықтай тәуелсіз елдер қатарына қосылатынын және бұл үшін барлық қажетті қадамдар жасалып жатқанын мәлімдеді.
Қазақстандағы күн электр станциялары
Нұрғиса күн саябағы – 2018 жылы құрылысы басталып, 2019 жылы іске қосылған ұлы композитор Нұрғиса Тілендиев атындағы 100 МВт күн паркі. Станцияда 303 мың күн батареясы бар, олар толықтай іске қосылғанда станцияның қуаты 150 МВт болатынын айта кету керек. Бұл станция жылына 160 миллион киловатт-сағат электр энергиясын өндіреді және оны іске қосқаннан бері 150 000 тоннадан астам СО2 шығарындыларының алдын алды деп айтуға болады.
2017 жылы басталып, 2019 жылы басталған Қазақстандағы ең ірі күн электр станцияларының бірі саналатын бұл 100 МВт күн электр станциясының құрылысы алғаш рет ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесінде таныстырылды. «Burnoe Solar 1» станциясы ретінде іске қосылған станцияның өнімділігі 50 МВт-қа артты, ал 2018 жылы қуаты 100 МВт болатын «Burnoe Solar 2» болып, кеңейтіліп, қайтадан пайдалануға берілді. Қуаты 100 МВт Қапшағай күн электр станциясы – 2019 жылы іске қосылған Алматы облысы, Қонаев қаласындағы 100 МВт күн электр станциясы.
«Ақадыр» күн электр станциясы – 2019 жылы іске қосылған, Қарағанды облысы Шет ауданы, Ақадыр ауылында орналасқан 50 МВт «жасыл энергия» нысаны. Жалпы ауданы шамамен 150 гектарды құрайды және станция жылына шамамен 73 миллион киловатт сағат электр энергиясын өндіреді. Қаскелең күн электр станциясы 2019 жылы салынып, 2020 жылы іске қосылатын 50 МВт күн паркі болып табылады.
«Zhangiz Solar» күн электр станциясы – Шығыс Қазақстан облысы, Жарма ауданы, Жаңғыз Түпе ауылында орналасқан, құрылысы 2015 жылы басталып, 2019 жылы пайдалануға берілген қуаты 30 МВт күн паркі. Негізі бұл станса 2017 жылы 30 МВт қуаттылықпен пайдалануға беріледі деп жоспарланған болатын, бірақ түрлі себептерге байланысты станция 2019 жылы пайдалануға берілді. Гүлшат күн электр станциясы – Қарағанды қаласы Ақтоғай ауылында салынған 40 МВт күн паркі. 2019 жылы пайдалануға берілген аймақ.
Әлемдегі күн энергиясын пайдалануға негізделген әр түрлі қызықты жобалар
Желдің пайда болуының себептері, негізгі сипаттамалары. Жел жылдамдығын және бағытын өлшейтін құралдар
Жел генераторы, олардың құрылысы мен жұмыс істеу принципі Жел генераторы – жел энергиясын электр энергиясына айналдыруға
14 – айналмалы қозғалтқыш; 15 - жел генераторының діңгегі (діңгек, мұнара). . б) сурет бойынша: 1 - іргетас (іргетас); 2 – қуат контакторлары мен басқару механизмдерінен тұратын қорап; 3 – жел генераторының діңгегі (діңгек, мұнара); 4 – баспалдақтар; 5 - бұру механизмі; 6 – гондола; 7 – электр генераторы; 8 – анемометр; 9 – тежеу жүйесі (тежеу жүйесі); 10 – беріліс қорабы; 11 - жел қондырғыларының учаскелері; 12 - жел қалақтарының бұрыштарын өзгерту жүйесі; 13 – ротор қақпағы.
Жел генераторларының түрлері
Тік осьті жел генераторлары
Savonius роторлары, өкінішке орай, өте тиімді емес, энергияның тек 15% өндіреді. Darrieus роторы үшін жоғары іске қосу моменттерін қамтамасыз ету үшін Savonius роторы жиі біріктіріліп, Darrieus роторымен бірге пайдаланылады. Үш қалақты жел генераторларын орнату уақыты 3.29-суретте, генератор қалақтарының сыртқы пішіні 3.28-суретте, жел генераторын орнату сәті 3.30-суретте, жел электр станциясының іргетасы 3.28-суретте көрсетілген. Шелек жел электр станциясы 3.31-суретте көрсетілген.
Жел энергетикасын пайдаланушы мемлекеттер
Әлемдегі жел энергиясын пайдалануға негізделген әртүрлі қызықты жобалар
Қазақстанның жел потенциалы. Елімізде жел электр станциясы құрылысының перспективалы аймақтары
Осылайша, 2013 жылы алғаш рет іске қосылған бұл станцияның қуаты 4 МВт болса, кейін ол 21 МВт-қа дейін кеңейтіліп, 2015 жылы станция жаңа қуатпен қайта іске қосылды. 2013 жылы стансада небәрі 4 жел қондырғысы жұмыс істесе, 2015 жылдан бері 21 жел қондырғысы жұмыс істеп тұр. Жел генераторларынан басқа электр желісіне қосылу үшін әрқайсысы 16МВА екі трансформатор және 2,4 шақырымдық жоғары вольтты 110/10 кВ СЭС Қордай трансформаторлық станциясы, сондай-ақ әрбір жел генераторының жанынан 10/0,69 кВ трансформатор станциясы салынды. орнатылған.
Бұл қондырғылар желдің жылдамдығы 3,5 м/с айналады және жел жылдамдығы 25 м/с асқанда жұмысын тоқтатады, себебі тербеліс құрылымның жұмысын бұзады. Бұл аймақта желдің минималды жылдамдығы 3 м/с, қалыпты жел жылдамдығы шамамен 12 м/с, жел электр станциясының жұмыс істеуі үшін желдің максималды жылдамдығы 25 м/с құрайды. 2015 жылы іске қосылған бұл стансаның қуаттылығы 45 МВт және 2018 жылы іске қосылғаннан бері 500 миллион кВт/сағ электр қуатын өндіргені туралы ақпарат бар.
Бұл аймақта желдің минималды жылдамдығы шамамен 3 м/с, ал қалыпты жел жылдамдығы 10,3 м/с, жел станциясының жұмыс істеуі үшін желдің максималды жылдамдығы 25 м/с құрайды.
Толқын және ағыс энергетикасы
Геотермалдық энергияны жылу және электр энергиясын өндіру үшін пайдалану
Геотермалдық энергетиканың артықшылықтары мен кемшіліктері
Геотермалдық энергия көздерін пайдаланушы мемлекеттер
Қазақстанда геотермалдық энергетиканы дамыту мүмкіндіктері Қазақстанның геотремалдық энергия бойынша потенциалы жаман емес
Биоэнергетика, биоотын ұғымдары. Биоотын көздерін жіктеу
