4722
ОЖ 341.
ШЕТЕЛГЕ АСЫРАП АЛЫН АН БАЛАЛАРДЫ ОР АУДЫ ХАЛЫ АРАЛЫ Ы ТЫ РЕТТЕУ
Амангелді А бота Жал ас ызы bota_jalgasovnaa@mail.ru
Л. Н. Г в а да Е а в , А а а, а а а
Ха а а а а д Х -33 б д
– С д Б. Б.
Ба а а а а – а а а а а д д
а - а а . Ж а а а а-а а а
а а ба а а д а а а а
а д а а д а а а а , да да
да б а .
О а а г а да д г а а а ба а
а а а а а . Ха а а ба а а а а
а а-а а а а а ба а а д дд
а д а д ба да б а а а
а а а б аб ад . Д г , б а а а , ,
а а а да г ада д да а
а а б д . С б д , д ба а а а а
б д а а а а а г а ад . С а а а а а , да да а а а Р б а а а а а а 9000-
ба а а д а а а а . С д 700-г ба а а а д
ба а а а а а а а а Р б а ба а а д а
а а а да га да а ба а . Ег д а а
а а ба а а д а 18-г а а, а д а а а
Р б а а а а а б д . С б д
ба а а д г г б , б а , да , а
д а а да а б аба да б а . Р «Н
ба а д 86-баб да: «Ш д ба а а а
а а Р ба а а д а а а а да га а
ба а а а а а а д г ба а
г а а а а д а а да б а а а , г
да а д б а а а а ба а , ,
б а да а а д ».
С д а да, а а а а ба а а д а а
а д а да а ада а а а а да
д г д ба а а а а да г ба а д г д
д . С а а , г а а а а ба а а д а д
а а а а а а а да а д б
аб ад . С б , ба а а ба а а а а а а
4723
- .
.
С ,
. ,
,
. Б А Ш .
,
- , Р
. О
. Я ,
. ,
, -
. Д ,
. С , ,
.
1989 Б 1-
К 18 ,
, .
,
18- . А -
Р
Р 2002 8- 345 З 1-
1- , « -
– -
, - - ,
, (
) , -
, -
, -
, - -
-
[1]». О ,
- . Б
.
Х Р - ,
-
. М , Н ( - )
Р 2011 26 518-IV
К 124- -
4724
балаларды к т п-ба у а, т рбиеленуге, б л м алу а, жан-жа ты даму а, здер н адамгерш л к адыр- асиеттер н рметтелу не, з м дделер н амтамасыз ет лу не; здер не тиес л алиментке, ж рдема ы а ж не бас а да леуметт к т лемдерге;т р ын йге менш к ы ын немесе оны пайдалану ы ын са тау а, ал т р ын й болма ан жа дайда, оны аза стан Республикасыны т р ын й за намасына с йкес алу а; жерг л кт ат арушы органдар ж зеге асыратын ж мыс а орналасуда ж рдем к рсет лу не ы тары бар [2]. Р-ны азаматты процесст к кодекс нде бала асырап алу туралы т н штер бойынша с ж рг зу арастырыл ан. Бала асырап алу м селес не Неке (ерл -зайыптылы ) ж не отбасы туралы аза стан Республикасыны 2011 жыл ы 26 желто санда ы 518-IV Кодекс н «Бала асырап алу» туралы 12-тарауы 79-105 баптары арналады. аза станда ы баланы асырап алу шет азаматтарынан б рын Р-ны азаматтарына бер лед . Ел м зде б л нормативт к-акт лермен атар т келей Р-ны азаматтары болып табылатын балаларды асырап алу а беру а идаларын бек ту туралы Р к мет н 2012 жыл ы 30-наурызда ы 380 аулысымен реттелед . М да ы зект м селе - ол бала асырап алушыны азаматты ы. аулыны 2- б л м 9-тарма ында аза стан Республикасыны азаматтары болып табылмайтын туыстары баланы т ратын жер бойынша облысты , республикалы ма ызы бар аланы , астананы б л м беруд бас ару органына одан р ж нелту ш н аза стан Республикасыны балаларды ы тарын ор ау саласында ы у к летт органынны р сатымен ж зеге асыралатынды ы ескерт лген. Ж не де асырап алын ан баланы аза стан Республикасы Сырт ы стер министрл г нде т ркелу , 18 жас а тол ан а дей н асырап алын ан балада аза стан Республикасы азаматты ыны са талуы ж не оны аза стан Республикасыны шетелд к мекемелерiнде есепте болуы м ндетт . Жо арыда арастырыл ан м л меттерге сай рб р шетелд кпен асырап алын ан балаларды м ндетт т ркелуде т ратынды ы ж не аза стан Республикасыны у к летт органдарыны т ра ты ба ылауында болатынды ы к зделген.
Енд халы аралы де гейде алай реттелет н не то талса , себеб , мемлекеттерд ынтыма тасты ы халы аралы шарттар нег з нде ана алыптасатынды ы м л м. ЮНИСЕФ бастап ыда бала асырап алу м селес не м н бермеген болатын. Дегенмен рт рл мемлекеттер тарапынан кел п т скен т н штерд н тижес нде халы аралы асырап алу стандарттарын ай ындайтын халы аралы жатты абылдануы м селес н к терд . Осылайша, 1993 жылы Балаларды ор ау ж не баланы шетелд к асырап алу а атысты ынтыма тасты туралы конвенциясы абылданды.
Оны Р 1994 жылы ратификациялады. ЮНИСЕФ-т станымы ата-ананы ам орлы ын жетк л кт де гейде сез нбеген рб р бала зге отбасыны ам орлы ына з кел с м шег нде ту не ылы. Я ни, нег зг раны - рб р бала ба ытты болу а лайы ты. рине, андай жа дай орын алмасын б р нш кезекте баланы е басты м дделер ескер лу керек. ЮНИСЕФ халы аралы бала асырап алу р с мдер н ж зеге асыру ш н м ндетт т рде рб р Гаага
4725
конвенци с на м е мемлекетт территори с нда жауапт органн р лу н талап етед . рине, м селе Гаага конвенци с н 9-баб нда б лай бер лген: Ортал органдар т келей здер немесе мемлекетт к бил к ор ндар немесе з мемлекет нде ти ст т рде у к летт к ал ан бас а да й мдар ар л , атап айт анда: a) балан жа дай мен аб лдап алу тимал ата-ана турал а парат жинау а, са тау а р он алмасу а, б л бала ас рап алу акт лер н жасау н ажет; b) бала ас рап алу р с м н же лдету, са тау ж не жеделдету; c) бала ас рап алу ж не з мемлекеттер нде бала ас рап алуд ж зеге ас р аннан кей н к рсет лет н зметтер м селелер бой н а консул таци алуд дам ту а ж рдемдесу;
d) балан етелд к ас рап алу т ж рибес турал жалп ба алау ба ндамалар мен б р н б р амтамас з ету; e) бас а да ортал немесе мемлекетт к бил к ор ндар н бала ас рап алу а с нда на т жа дай турал а парат беру турал нег зделген т н тер не олард мемлекеттер н р сат ету не арай жауап беру н барл ти ст
аралард аб лдайд [4]. Со 30 ж лда бала ас рап алу а ниетт бай мемлекетт , ба тт отбас лар н сан арт п от р. Дегенмен, хал арал ас рап алуд ти ст де гейде реттейт н ж не ба лайт н органн жо т бала ас рап алуд пайда табуд к з не айналд р п от р. Кейб р мемлекеттерде бил кт ас ра пайдалан ан [5]. Хал арал бала ас рап алу т р с нан бил кт ас ра пайдалану балан сат лу мен
рлану на жол бер л п от р. Олай дейт н м з, кейб р мемлекеттер балан ас рап алу кез нде б р ретт к арж лай ж рдема т леу араст р л ан.
М сал , РФ-н Пенза обл с нда бала ас рап ал ан ресейл к азаматтар а 225 780 рубл [6] , Краснодар р нде 300 000 рубл [7] т ленед екен. Егер етелд ктер Ресей балас н ас рап алат н болса, онда 40 000 мен 50 000 А Ш доллар н ндайд ж не б р ретт к ж рдема н алмайд [8].
Р-н Балал отбас лар а бер лет н мемлекетт к ж рдема лар турал 2005 ж л за н 4-баб на сай «Ту ан, ас рап ал ан, сондай-а ор ан л а ( ам ор л а) ал ан балалар бар отбас лар» бала к т м н ж рдема алу а л . Сон мен атар, Р Президент н Хал а жолдау нда айт л андай, ас рап алу лард нталанд ру н 70 АЕК т леу араст р л ан [9]. 2017 ж л 1 АЕК - 2269 те ге, ни 158 830 те ге м л ер нде ж рдема бер лед .
Хал арал балан ас рап алу а ат ст зект м селелер ос конвенци да араст р л п, м е-мемлекеттер н тар мен м ндеттемелерд ж ктейд . М селен, 20-бапт 1-тарма нда «Отбас ортас нан уа т а немесе б ржола ай р л ан немесе з н е ажетт м ддес н м ндай ортада ала алма ан бала, мемлекет тарап нан к рсет лет н ерек е ор ау мен к мект пайдалану а л », - екенд г сипатталад . Бала ас рап алу а Бала тар турал конвенци а сай келес нег зде р сат бер лед . Конвенци н 21-баб на сай «Бала ас рап алу ж йес болу н мой ндайт н ж не/немесе о ан р сат берет н ат су мемлекеттер балан е ажетт м дделер б р нен б р н ескер л п от ру н
4726
қамтамасыз етеді [10]» Б л орайда, халықаралық бала асырап алуды заңдастыратын арнайы ж йені қалыптастыру керек ж не сол ж йені бақылайтын кілетті органның болуы міндетті деп санаймыз. рине, бірінші кезекте лттық асырап алу ж йесі қарастырылуы тиіс, болмаған жағдайда ғана халықаралық асырап алу ж йесіне ж гіну керек.
Бала қ қықтары мен бала асырап алуды қамтамасыз етуге бағытталған лттық ж не халықаралық деңгейдегі заңнамаларды негізге ала отырып, Қазақстан Республикасының ж ргізіп отырған саясаты мен қазіргі таңдағы бала асырап алу жағдайына назар аударсақ.
Соңғы 15 жылдың ішінде Қазақстанда 50 мыңға жуық бала асырап алынған. рбір бесінші баланы шетелдіктер асырап алып, басқа мемлекетке алып кеткен. Нақты деректер келтіретін болсақ, 1999 жылдан 2011 жылға дейін 8791 қазақстандық балалар шетелдіктермен асырап алынған. Оның ішінде 6421-і Америка Қ рама Штаттарына, ал қалған 2370 бала басқа да шетел мемлекеттеріне тиесілі. Осындай балаларды асырап алған отбасылардағы балалардың мір жағдайларына бақылау орнату ж ніндегі ж мыс с тсіздікке шырады. Асырап алушылар з есептерін уақытылы тапсырмайтындығына байланысты 3,5 мың асырап алынған балалардың мір с ру ж не т рбиелену жағдайлары туралы ақпарат жоқ. Н тижесінде б гінгі к ні бізде шетел азаматтарына асырау мақсатымен берілген 673 қазақстандық балалардың қайда ж ргендігі туралы еш м лімет жоқ [11].
Қорыта келгенде, шетелге асырап алынған балалардың қ қықтарын ҚР территориясында ҚР Білім ж не ғылым министрлігі аясындағы Бала қ қықтарын қорғау комитет зге мемлекеттер ж зеге асыратын болса, зге мемлекеттер территориясындағы қ қықтарын ҚР Сыртқы істер министрлігіне бағынатын Консулдық мекемелердің ж зеге асыратындығына к з жеткіздік. Ал, консулдық мекемелер, з кезегінде, қызметтерін Консулдық жарғы негізінде ж зеге асырады. Тек, бір ескере кететін жайт, Консулдық жарғыда шетелге асырап алынған балалардың жағдайын қаншалықты жиі тексеріп отыратындығы мен сол балалармен қаншалықты с хбаттасып отыратындығы туралы м селе қарастырылмаған. Осы м селеге байланысты консулдық жарғыға шетелге асырап алынған балаларды бақылаудың нақты мерзімін норма ретінде енгізетін болсақ, шетелге асырап алынған балалардың қ қықтарын барынша тиімді қамтамасыз етуімізге м мкіндік беретін еді. Ал, нақты тексеру мерзімін рбір маусым сайын ж не кез-келген т тенше жағдайда тексеруді міндеттейтін норманы жарғыға енгізу арқылы консулдық мекеме қызметкерлерінің шетелге асырап алынған балалардың қ қықтарына қатысты жауапкершілігін арттырар едік. Сол себепті де, зерттеу н тижесінде мынадай ш т жырым сынылды:
1. Қазақстан Республикасының 2011 жылғы №518-IV Неке (ерлі- зайыптылық) ж не отбасы туралы кодексіне ж не халықаралық бала асырап алу нормаларын қарастыратын заңнамаларына тиісті нормаларды енгізу:
«Қазақстан Республикасынан бала асырап алу шін, Гаага конвенциясының ратификациялауы ж не бала асырап алу саласындағы екі жақты арнайы
4727
ар пен а ар, балан а рап ал мемлеке аза ан Ре п блика мен диплома и л а на орна м нде алап бол п
аб лад »;
2. А рап ал н ан балалард к ндел к м р р мен а п зд г н
ада ала д й мда р л е никал аралар нан ра н
ба ла ме анизм . Б л ме анизм бой н а ал арал а рап ал н ан балалард ек ана а б л п ара рам з: 1) мек еп жа на дей нг балалар (0,6-6 жа арал ), а л-ой д р же лмеген ж не м мк н л г ек е л балалар (0,6-18 жа арал ); 2) мек еп жа нда ден а л д р балалар (6-18 жа арал ). 1- ана а балалар н жерг л к ор ал органмен рб р ай ай н ж йел рде аза ан Ре п блика н ол мемлеке ег кон лд мекемеге е еп бер л н алап е .
3. Хал арал бала а рап ал м еле н ара ра н аза ан Ре п блика н л за намалар на м надай норман енг з керек деп анайм з: «Б р ж н адамдард неке и на (ерл -зай п бол на) за д рде р а бер ле н мемлеке ерд азама ар на аза ан Ре п блика н балалар а рап ал н а бер лмейд ». О норман енг з ар л ал арал а рап ал н ан аза ан Ре п блика н балалар н ер е г р ани дам мен п же л а п зд г н ам ама з е ге кеп л бола алам з.
Б г нг а да ал арал бала а рап ал ин и б р ама же л де. Дегенмен, жа андан алап ар на ай аза ан Ре п блика н о алада ж рибе н е кере о р п, жо ар да кел р лген ж р мдамалард нам з ж не ж р мдамалард
ж рибеге енг з л ал арал а рап ал н ан балалард а п зд г н ол ам ама з е ге кеп лд к бере нд г не ен мд м з.
олданылған дебиеттер тізімі:
1. аза ан Ре п блика нда балан ар рал аза ан Ре п блика н 2002 ж л 8- ам зда 345 За н 1-баб 1-
арма // adilet.zan.kz/kaz/docs/Z020000345_
2. Неке (ерл -зай п л ) ж не о ба рал аза ан Ре п блика н 2011 ж л 26 жел о анда 518-IV Кодек н 124-баб //
adilet.zan.kz/kaz/docs/K1100000518
3. Балалард ор а ж не балан е елд к а рап ал а а н ма а рал конвен и // adilet.zan.kz/kaz/docs/Z100000253_
4. В полнение и дей вие Гааг кой конвен ии о межд народном новлении 1993 г. Р ковод во по и пол зовани передовой прак ики //
www.refworld.org.ru/pdfid/54b789138.pdf
5. За новление роди ели пол а 225 780 р блей. 13.02. 2012 г. //
http://www.webcitation.org/68iVpPTjE
4728
6.
http://www.webcitation.org/68BZrdG8E
7. Adoption from Russia. 05.06.2012 // http://www.webcitation.org/68BZqy78Q 8.
http://egov.kz/cms/ru/articles/adoption_of_a_child_in
9. -
adilet.zan.kz/kaz/docs/B940001400_
10. -
: http://prokuror.gov.kz/kaz/baspasoz/akparaty/bas-
prokuror-ashat-daulbaevtyn-zhetim-balalardy-zhne-ata-analarynyn-kamkorlygysyz
341.018
-
Aishafanfan1@gmail.com -
-
-
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
