40 41
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы №3 (82) 2011
обязательность, страсть и радость достигаемыми успехами познавательной (ведущей) деятельности об- учающегося, что и является задачами и целью воспитания; в-шестых, только успешная, результативная познавательная деятельность окрыляет и вдохновляет к новым удачам в самообразовании, саморазвитии и самовоспитании, обеспечивая самореализацию и саморефлексию; в-седьмых, тестовая технология раз- вивает тестовое, конкретизированное, фасетное (термин тестологии) восприятие сплошных текстов и соответствующее тестовое мышление; в-восьмых, исторически традиционная вопросно-ответная форма обучения, модифицированная в тестовые вопросы и ответы, не случайность - имеет методологическое обоснование; в-девятых, методология нового тестового восприятия и мышления заключается в том, что все в этом мире состоит из конкретных фасетных, объединенных как пчелиные соты, предметов, явлений, событий в природе, обществе и человеке. Жизнь объединяется разными системами образования, научно- техническим прогрессом, культурой, огромной массой разнообразной литературы с соответствующими знаниями, необходимыми для созидания жизни, ее прогресса. Все можно изложить для целенаправленного и конкретизированного познания тестовыми заданиями, развивающими соответствующее тестовое мыш- ление и интеллект. Познание общего не дифференцирует конкретное, а конкретное должно иметь свое место в общем, что характеризует методологию, принцип и метод когнитивного, гносеологического по- знания, необходимого в процессе образования подрастающего поколения и взрослых; в-десятых, мы показали некоторые аспекты нашей темы: «Инновационная система интерактивной технологии учебного тестирования как средство достижения качества образования».
Любая инновационная система обучения - это та, во-первых, которая еще не была в употреблении на практике; во-вторых, стимулирует обучающихся к максимальной самоактивности в познавательной де- ятельности; в-третьих, мотивация дидактической интерактивности достигается самоконтролем траекто- рии движения к учебным успехам, достижениям, выраженных в наглядных, понятных баллах и шкалах оценивания преподавателем; в-четвертых, достижение максимального результата учебно-познавательной деятельности каждым обучающимся, в меру собственных субъективных и объективных возможностей, становится целью и потребностью субъекта познавательного процесса; в-пятых, инновационная система, в которой действует студент, превращается в фактор развития его умственных сил, интеллекта, мышления и других психических процессов, а также универсальных свойств личности: самоактуализации, самосо- вершенствования, самореализации, самодостоинства, самодостаточности и других; в-шестых, инновационная система конкретизируется в технологиях обучения, в которых реализуются перечисленные свойства и качества; в-седьмых, мы сформулировали эти показатели, имея четкие представления о системе Интерактивной технологии учебного тестирования, которая может быть сформулирована в тестовой ин- терпретации. ИТУТ - это:
а) прежде всего, база данных банка тестовых заданий, включающих содержание всех учебных тем (зна- ний) по предмету, сформулированных условными вопросами и ответами. Условными по форме, но не по содержанию. Вопрос - главный тезис в контексте ТЗ, без вопросительного знака. Ответы так же есть на- учные положения предмета. Вопрос с 5-ю ответами находятся в определенной субординации по уровням знаний. Построение содержания учебного материала в условно вопросно-ответной форме - это прием ак- туализации внимания и мышления субъекта познавательной деятельности;
б) в знаниевых тестах (ЗТ) обучающие функции наступают и разворачиваются в процессе многократ- ного тестирования в отличие от одноразового компьютерного контрольного тестирования (КГ);
в) интерактивная и эффективная технология изучения, познания, повторения и закрепления главных, основных, системообразующих, инвариантных знаний, заложенных в банке ТЗ;
г) мотивация высокой активности, интеллектуальной работоспособности, интереса и ответственно- сти за счет постоянно текущих вопросов, требующих ответа;
д) технология тестирования, связанная с интенсивной, по-настоящему валидной и объективной, мно- горазовой и полной (по всем вопросам ТЗ каждого студента) контрольно-оценочной системой обучения;
е) технология, активизирующая самостоятельную, результативную учебно-познавательную деятель- ность самого студента, на основе индивидуализированного раздаточного материала - тестовых вариантов и списка тестовых вопросов;
ж) технология, отводящая преподавателю лишь функцию проверки каждого выполненного варианта (за 10 секунд) по высоким критериям в 25-бальной системе оценивания;
з) технология, ставящая во главу угла результаты учебного труда студента на СРСП и дома, отражаю- щие личностные качества и ориентации обучающегося;
и) структурно-функциональная, системная концепция, доводящая до глубокого усвоения знаний каж- дым студентом, являющихся средством развития интеллекта и его содержательной компетентности;
к) действительно гуманная, личностно-ориентированная технология, прочно вооружающая каждого суммой научных положений, гуманитарных и инженерно-технических знаний, без которых не мыслится компетентность, профессиональное и креативное мышление;
л) ИТУТ - саморазвивающаяся система, выражающаяся в развитии результативности учебно-по- знавательной деятельности обучающихся. Все ответы верны.
Общая система может включать множество подсистем, являющихся ее компонентами, как система в системе. Однако общая система может включать в себя и рядоположенные системы с определенными свя- зями между собой, характерными общей, родовой системе.
Новые подходы в тестологии
1. Изложение всех вопросов и ответов в обучающих тестовых заданиях (ОТЗ) в контексте, последова- тельно и системно, отражая суть и содержание учебной дисциплины.
2. Структурирование уровней знаний в ОТЗ по смысловому значению, параметрам широты и глубины знаний, выраженных в вопросах и ответах. Вопрос - главный тезис, постулат, научное положение.
3. Формулирование ответов, особенно правильных лаконично и четко в виде единственной аксиомы в гуманитарных науках не является необходимостью и не представляет возможности - такой подход скорее сбивается на ложный путь.
4. Правильный ответ - не единственная истина, но наиболее близкая к вопросу - тезису по широте и глубине выражаемого смысла.
5. Ключом осмысления содержания ОТЗ и предмета в целом является прием выбора правильного от- вета среди таких же других путем их анализа, сравнения, сопоставления с вопросом, обобщения и других мыслительных операций, актуализации памяти.
6. Отсутствие в обучающих тестах неправильных, правдоподобных и однословных, однозначных от- ветов.
7. Многократные возможности упражнений и повторений теоретико-прикладных научных положений учебного предмета в вариантах ОТЗ с целью формирования устойчивых ЗУНов.
8. Мотивация и активизация познавательной деятельности студентов постоянно текущими вопросами, требующими ответов, и беспрецедентной контрольно-оценочной системой с изобилием оценок, стимули- рующей самоконтроль.
9. Гарантия качества знаний в процессе обучения и образования, подготовки к тестовому экзамену.
10.Развитие мышления, интеллекта и других личностных качеств в инновационной системе ИТУТ.
Наша тема имеет отношение ко всей системе Евразийского образования, не достигающей высокого качества обучения. Мы изложили инновационный подход к образованию, ссылаясь на свой практический и теоретический опыт.
Синтез дидактики и тестологии, реализованный в практической технологии тестирования знаниевыми тестами выдает впечатляющий, потрясающий результат когнитивной деятельности студентов, способных выйти из кризиса современной системы образования. Анализ, синтез, обобщение инновационного опыта переходят в фундаментальную прикладную педагогическую теорию.
ЛИТЕРАТУРА
1. Ким Б.И. Педагогика. Обучающие тесты. Астана - Алматы: Эверо, 2007.- 208 с. На CD диске — 500с.
500 экз. ISBN 9965-769-42-7.
2. Ким, Б.И. Интерактивная технология учебного тестирования. Алматы: Эверо. 2006. 588 с.-ISBN 9965-769- 42-7.
Поступила в редакцию 10.03.2011.
С.Қ.ҚОЖАЕВА
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ НЕГІЗДЕРІН «ПЕДАГОГИКА» ПӘНІНЕ ЕНГІЗУ ӘДІСІНІҢ МОДЕЛЬДІК ЖҮЙЕСІ
The model system of the introductory way of main ecological knowledges to the �Redagogics�subject.Examin-�Redagogics�subject.Examin-Redagogics�subject.Examin-�subject.Examin-subject.Examin- ing it in 3 degrees of hierarchy.
Қазіргі таңдағы қоғамның саяси, әлеуметтік және экономикалық дамуындағы жаңару процестері өткен тарихымыз бен мәдени мұраларымызды қайта қарауды, рухани құндылықтарымызды саралап, оны жоғары оқу орнындарындағы оқу-тәрбие үдерісіне ендіру арқылы студенттердің экологиялық мәдениетін қалыптастыруға қолайлы жағдайлар жасалып отыр. Экологиялық мәдениетті педагогика арқылы қалыптастырудың мүмкіндіктері мол.
Өскелең ұрпақтың экологиялық мәдениетін қалыптастыра отырып, жаңа заманның көкірегі ояу, ұлттық сана-сезімі жоғары саналы азаматын тәрбиелеу ұзақ әрі күрделі процес болып табылады. Сондықтан бұл мәселе бүгінгі таңда өткір қойылып, өз шешімін табуды қажет етіп отыр. Аталмыш мәселені шешуде
42 43
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы №3 (82) 2011
көптеген ғалымдар өз үлестерін қосқан.70-жылдарда зерттеу әдіскерлерінің көңілі, әсіресе, табиғат қорғау мен экологиялық түсініктердің қалыптасуы жайындағы сұрақтарды қарастыруға, студенттердің биоэкологиялық білімін игеруге бағытталды (Я.И.Габеев, С.Д.Дерябо, Т.В.Кучер, В.И.Иоганзен, Э.А.Тұрдықұлов т.б.).
Адамның қоршаған ортамен байланысы А.Н.Захлебный, И.Д.Зверев, И.Т.Суравегина және т.б.
зерттеулерінде көрініс тапса, табиғатты тәрбие факторы ретінде М.Верзилин, Н.А.Рыков т.б. дәлелдеген.
Экологиялық тәрбие берудің педагогикалық алғышарттары А.К.Егенисова, А.Е.Манкеш, Г.М.Сәбденалиева, Г.Қ.Тұрабаева еңбектерінде қарастырылған.
Э.В. Гирусовтың пайымдауынша: «Экологиялық мәдениет - ортаның тіршілікке жарамдылық талаптарына әлеуметтік іс-әрекет сәйкестігінің себепшісі болатын жалпы мәдениеттің бір бөлігі» ретінде қарастырады [1,18]. А.Г.Маслеевтің пайымдауынша, табиғатты игерудің материалдық-практикалық және рухани-теориялық процесінде адамның әлеуметтік күшін дамыту мен іске асырудын өлшемі мен тәсілі ретінде жеке тұлғаның әлеуметтік маңызды сипаттамаларын қалыптастырады [2,158].
Ал, аксиологиялық көзқарас тұрғысынан, құндылықтар - адамның мәдениеттану іс-әрекетінің мақсаты мен құралы, ал мәдениет - белгілі бір құндылықтарға сәйкес адамның өзін және өзінің дүниесін қайта құруы, - деп түсіндірілді. Ғалымдар И.Д.Зверев, А.Н.Захлебный, И.Т.Суравегина экологиялық білім мен тәрбиенің міндеті табиғатты қорғаудың қоғамдық қажеттілігін тұлғаның ішкі қажеттілігі мен қызығушылығына толығымен өзгерту деп көрсетеді [5,127].
Қазіргі жалпы білім беретін жоғары оқу орындарындағы адекватты әдістемелік оқыту жүйесінің жоқтығы және студенттердің бойынан экологиялық мәдениеттің қалыптасуының қажеттілігі арасында мәселелерді талдай келе біз төмендегідей бірқатар қарама-қайшылықтар анықталды: оқу орындарында экологиялық мәдениеттің, білімнің теориялық тұрғыдан негізделуінің жеткіліксіздігі байқалады;
экологиялық тәрбиені қалыптастыруда білім беру жүйесінде жан-жақты қарастыру қажеттілігі туындады;
Осы қарама-қайшылықтарды шешу мақсатында экологиялық білім негіздерін «Педагогика» пәніне енгізу әдісінің модельдік жүйесін жасауды мақсат еттік.
Білім – интеллектуалды капиталдың стратегиялық факторы болып саналады. Сондықтан Елбасымыздың
«Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасына» атты студенттерге арнайы оқыған дәрісінде (2006 жыл 26 мамыр) білімді құнттау, сапасын арттыру, бағалау – Қазақстан жоғары мектебінің күн тәртібіндегі көкейкесті міндеті. Осы ретте Елбасымыздың дәрісі – ақыл-ой өрісін биіктететін, өңірлік және халықаралық өрісте кеңейтетін тағылымды дәріс. Өйткені, білім экономикасы әрқашан қоғамның дамуын анықтайтын көрсеткіш болып табылады. Білім – ұлттық мәдениеттің ұдайы дамуы мен жаңаруының берік негізі. Ол – өмір сүрудің мәні мен мазмұнын, ұлттық өркениеттің тарихи тағдырын, болмысын айқындайтын бірден бір жүйе. Демек жоғары оқу орнының ел экономикасының әр түрлі салалары үшін мамандар даярлаудың сапасына қарай анықталады. Жоғары оқу орындарының қойнауларында жүргізілетін ғылыми зерттеулер кадрлар даярлауда жоғары сапаға жетуде ерекше рөл атқарады. Ресей мен Батыс елдерінің барлық жетекші жоғары оқу орындары ғылыми зерттеулерінің жоғары нәтижелілігі арқасында осындай беделге жетті. ХХІ ғасырдың шебінде жаңа ақпараттық технологияларды құру ғылымның студенттерді даярлау сапасына ықпалын бұрынғыдан да күшейтеді, өйткені ХХІ ғасырдың табалдырығында білім өзінің маңыздылығы жөнінен елдің стратегиялық ресурстарымен бәсекелесе алатын капиталға айнала алады. Ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін игерудің және жаңа технологияларды жасаудың жоғары білікті мамандарды қажет ететіні айқын болып отыр. Республикамызда қабылданған Конституцияда (30 тамыз 1995 жыл) қоршаған ортаны қорғау әрбір қазақстандықтың абыройлы мақсат – міндеті болып саналатыны атап көрсетілген. Онда «Мемлекет адамның өмір сүруі мен денсаулығы үшін қолайлы қоршаған ортаны қорғауды мақсат етіп қояды»,- делінген [4]. «Экологиялық кодексте» 2006 жылы қабылданған экологиялық саясатты дәйектілікпен жүзеге асырудың механизмі реттеліп, оның жоғары деңгейде шешілуі қажеттігі басты назарда болды. Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздігін сақтау тұжырымдамасында еліміздегі толассыз белең алған экологиялық ахуалды жақсартудың жаңаша мүмкіндіктері айқындалып, экологиялық білім мен тәрбиеберу мәселесіне ерекше мән беріледі [5]. Экология мәселесі жөніндегі қабылданған мемлекеттік құжаттарда болашақ ұрпақ үшін қоршаған ортаны қорғаудың құқықтық негіздері көрсетіліп, биологиялық алуан түрлілікті сақтау мен табиғатты ұтымды пайдалануға бағытталған іс-шаралар белгіленген.
Студенттерімізге экологиялық білім бере отырып тәрбиелеу – бүгінгі күннің өзекті міндеттерінің бірі.
Үздіксіз білім берудің негізгі сипаты білім беру жүйесінің біртұтастығымен айқындалып, білім беру сатыларының арасындағы тығыз байланыстың болуы сабақтастықты білдіреді. Ал, бұл болса үздіксіз білім беру процесіндегі экологиялық тәрбие беру сабақтастығын білім беру процесінің барлық сатыларында жүзеге асыруды талап етеді. Осы тұрғыдан алғанда жалпыға бірдей экологиялық білім мен тәрбие берудің мақсат-міндеттерін, республикамыздың үздіксіз білім беру жүйесінің барлық сатыларында жүзеге асыруды, жастардың көзқарасын, табиғатқа жауапкершілік қарым-қатынасын қалыптастыруды, мектепке дейінгі мекемелерден бастап жоғары оқу орындарына дейінгі аралықты экологиялық білім мазмұнымен жаппай қамтып, оны сабақтастықта жүргізуді талап етеді.Қазіргі ғылымда экология білімінің мазмұны мен әдістері
туралы теориялық білімдердің маңызды қоры жинақталған, адам мен табиғаттың қарым-қатынасының аксиологиялық негіздері қарастырылған. Яғни, экологиялық ой-тұжырымдар студентті қоршаған табиғи орта мен өмір сүріп отырған қоғамында қалыптасқан ғылыми ұғым түсініктермен байланыстырып, оларды сабақтастырылған жағдайда туған жерін, елін қорғауға тәрбиелеу тиімді түрде жүзеге асады.Экологиялық зардаптардың алдын – алу жолдарын қарастыру үшін, жеке тұлғаны қалыптастыру, ізгілендіру, дамытуда студенттерге экологиялық білім беруде маңызы зор. ЖОО – да кез келген пәнді оқытуда пәнаралық байланыс арқылы білімнің жинақтаушы, қорытындылаушы және үйлестіруші қызметін атқаруға болады.
Осы тұрғыда студенттердің экологиялық білімін дамытудағы оқытудың интерактивті әдісі және кіріктірілген дәріс беру өте тиімді. Себебі, бұл әдіс студенттердің жеке өмірлік тәжірибесіне сүйене оты- рып, оның бойында білім, дағды және құндылық жүйесін қалыптастырады. Сабақ оқытушы мен студенттер тобы, шағын топтармен жеке студенттер арасындағы қатынас арқылы жүзеге асырылады. Мұнда оқытушы хабарлама беруші модератордың қызметін атқарады.Сондықтан да қоршаған ортамен табиғатты қорғау, экологиялық мәдениет пен саналылығын арттыра отырып, ой - өрісін дамыту, жалпы дүниетанымын тереңірек қалыптастыру оқытушы, ұстаз, тәрбиеші, ата- ана, жалпыадамзат туралы құнды дүние.
Бұл мәселелерді жүзеге асырудың негізгі бағыттарының бірі- орта мектеп, орта техникалық және жоғары білім беру орындары. Қоршаған табиғи ортаның ластану жолдарын жан -жақты ашаотырып,олардың назарын экологиялық негізгі ұғымдарға аудару қажет. Олардың ішіндегі маңызды салалары:
-ластану көздері
-ластанудың тигізетін экологиялық әсері (экологиялық білім, ғылыми бағыт).
-экологиялық түрлі күрес тәсілдері(тәрбие жұмыстары).
Сабақ жүргізу процесінің негізгі элементтері: мақсаты,мазмұны, көрнекті құралдары, әдістері, ұйымдастырылуы өзара араласып жататыны белгілі. Экологиялық білімді тиімді енгізу осы сабақ барысында жүзеге асырылатындықтан, әрбір сабақтың мазмұнының ғылыми негізделген идеялығына, мұғалімнің адамгершілік бағыты мен экологиялық сауаттылығына, оның көзқарас мен жалпы адамзаттық ізгілікті қасиеттерді түсіне білуіне тәуелді болады. Бұл салада экологиялық мәселелерге арналған ғылыми практикалық конференциялар, семинарлар, симпозиум материалдарымен таныстыру, пікірталас кездесулер, үгіт-насихат жұмыстарын жүргізіп талдау жасау, қоршаған табиғи ортаға деген және оның адам өмірінде алатын маңызды орны мен іс-әрекеттеріне есеп беру өте қажет. Мұнымен қатар, жастарды экологиялық мәдениеттілікке бейімді тәрбиеленуі дәріс үстінде оқытушымен және құрбы-құрдастарымен, жанұяда болатын ұдайы қарым-қатынас негізінде қалыптасады. Жас ерекшеліктеріне сай өмірлік тәжіриебесінің молаюы және жас кезінен бастап бойына экологиялық тазалықтың қалыптасуы, оның рухани байлығының мол болуына әсер етеді. Экологиялық мәдениеттілікке, саналылыққа тәрбиелеу-ұзақ уақытты керек ететін күрделі процесс болғандықтан, бұл процестің негіздерін баянды етуге мектептің, жанұяның, қоғамның, жоғары оқу орындарының бір жүйеге келтірілген оқу-тәрбие жұмыстары арқылы ғана қол жеткізуге болады. Бұл бағытта оқытушылардың, олардың топ кураторларының және жеке бастарының үлгісі көп роль атқарады.
Қорыта келгенде, экологиялық-саналылық үздіксіз тәрбиеленіп, өзгелердің үлгі өнегесі арқылы біртіндеп қалыптасатын комплексті қасиет.Басқа оқу пәндерімен қатар, экологиялық білімді студенттер санасына тиянақты қалыптастыруда «Педагогика» пәнінің алатын орны ерекше. ЖOO-да 2-курстан басталатын «Педагогика» пәні экологиялықсананы қалыптастыратын пәндердің біріне жатады. Экология ғылымындағы жаңалықтармен тығыз байланысты техниканың, өндіріс салаларының қауырт дамуы яғни техника – қоғам- адамзат үшін өте қажет бола отырып, экологиялық дағдарыстың да негізгі себептерінің біріне айналды.
Осы ретте, «Педагогика» пәнін оқыту барысында табиғат заңдары мен құбылыстарын студенттерге табиғатты қорғау жөнінде көптеген тәрбиелік мағлұматтар арқылы түсіндіру және пән аралық байланыс арқылы экологиялық ой санасын арттыру әдісін жүйелік талдау тұрғысынан ұсынып отырмыз.
Оқу үдерісін ұйымастыруда жаңа ізденістерге мүмкіндік туғызып, «жалпыға ортақ білім»
парадигмасынан «әркімге арналған білім» парадигмасына қадам жасатады.
Ұсынылып отырған (1-суреттегі) экологиялық білім негіздерін меңгеруді тиімді дамыту әдісін көп деңгейлі иерархиялық жүйе теориясының принциптік ерекшеліктерін қолдану арқылы қалыптасты.
44 45
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы №3 (82) 2011
Бұл тұрғыда педагогика пәні гуманитарлық ғылымдарынын ішіндегі экологиялық білім мен тәрбие процесінің өзекті негізгі есебінде қолданылды.
Деңгейлік иерархия құрамына 3 деңгей кірді:
бірінші бастапқы деңгей – педагогика пәнінің кейбір негізгі тақырыптарының құрамын экологиялық тұрғыдан қалыптастыру; (2-курс);
екінші бірінші деңгейдегі тақырыпқа сүйене отырып, пән аралық байланыс арқылы педагогикалық яғни тәрбиелік мәнін экологиялық тұрғысынан дифференциялау, анықтау және тиімді толықтыру;
үшінші иерархиялық деңгей педагогикалық, экологиялық ғылымның негіздерін қолдана отырып, проблемалық сұрақтардың мазмұнын құру.
Ал енді,иерархиялық дамудың нәтижелік қорытындылау деңгейі ретінде студенттердің тақырыптың мазмұны және оған қатысты қойылатын сұрақтарға толық және сапалы меңгергендігін білдіретін жауаптар беруінде. Бұл деңгейлердің құрамын қалыптастыру үшін иерархиялық интеграциялау және дифференциялау жолдары қолданылды. Біз қолданған негізгі белгілер:
Педагогика - экологиялық ұғымды бастапқы сатыда игеру негіздері.
Педагогикалық тақырып пен экологияның байланысы.
Педагогика тақырыбында экологиялық білім, тәрбие беретін ғылыми тану мүмкіншілігі.
Педагогикалық көзқарас тұрғысынан қарағандағы пән аралық байланыстардың информациялығы, көппараметрлік мағынасы және функциялық байланыстардың қалыптасу ерекшеліктері.
Берілген сұрақтардың құрамыныңмазмұндық түсініктілігі, көлемі, толықтығымен,қарапайымдылы ғымен, әрі жан- жақты дүниетанымын, табиғат, әлеуметтік орта, ғылым негіздері арқылы ғылыми тұрғыдан құрастыру. Сол сияқты сұрақтың мазмұны студенттердің қабылдау мүмкіншілігінің дәрежесіне сай бола отырып, ғылым -техника дамуын қамтуы қажет.
Жауаптың саналылығы, тереңдігі, жан- жақтылығы арқылы студенттердің жеке басының ерекшеліктерін яғни экологиялық сауаттылығын кең аша отырып, оның құрамын күнделікті өмірмен,ғылымның жетістіктерімен, практикамен, табиғи құбылыстармен әлеуметтік байланыста қалыптастыру.
Тиімді қолданылған иерархиялық белгілер экологиялық мағлұматтар мен педагогикалық тәрбие мен білімін жан- жақты қарап, кеңінен ашу мүмкіншілігін туғызды. Сонымен қатар сабақ беру тәсілінің негізгі элементтері ретінде ұсынылды. Жоғарыда келтірілген нәтижелерге сүйене отырып,«Экологиялық білім негіздерін педагогика пәніне енгізу әдісі» педагогикалық системасының құрылымы жалпы жүйелеу түрінде енгізілді(1сурет). Бұл подсистема үлкен және күрделі «Экология - педагогика» саласында экологиялық білім арқылы дүниетанымын кеңейту.
ӘДЕБИЕТТЕР
1. ГирусовЭ. В. Природные основы экологической культуры //Экология, культура, образование / Под ред. Мамедова Н. М. и др. - М., 1989. - 427 с.
2. 3ахлебный А. Н., Зверев И. Д., Суравегина И. Т. Отношение школьников к природе. - М.: Педаго- гика, 1998. - 127 с.
3. Қоршаған ортаны қорғау туралы заң. // Егемен Қазақстан1997, 15.07.
4. Сериков В.В. Образование и личность. Теория и практика проектирования педагогических систем.
- М.: Логос, 1999. - 272 с.
5. Моисеев Н. Н. Система «Учитель» и современная экологическая обстановка // Сб.: Культура и экология. Поиск путей становления новой этики/А. Зотов, Е.Чичнева,И.Василенко, Н.Моисееви др.; Ред.
сост. Е.Р.Мелкумова. - М.: Интеллект, 1996. -240 с.
Редакцияға 24.03.2011 қабылданды.
1-сурет.Экологиялық білім негіздерін педагогика пәніне енгізу әдісінің модельдік жүйесі.
