ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Студенттер мен жас ғалымдардың
«Ғылым және білім - 2014»
атты IX Халықаралық ғылыми конференциясының БАЯНДАМАЛАР ЖИНАҒЫ
СБОРНИК МАТЕРИАЛОВ
IX Международной научной конференции студентов и молодых ученых
«Наука и образование - 2014»
PROCEEDINGS
of the IX International Scientific Conference for students and young scholars
«Science and education - 2014»
2014 жыл 11 сәуір
Астана
УДК 001(063) ББК 72
Ғ 96
Ғ 96
«Ғылым және білім – 2014» атты студенттер мен жас ғалымдардың ІХ Халықаралық ғылыми конференциясы = ІХ Международная научная конференция студентов и молодых ученых «Наука и образование - 2014» = The IX International Scientific Conference for students and young scholars «Science and education - 2014».
– Астана: http://www.enu.kz/ru/nauka/nauka-i-obrazovanie/, 2014. – 5830 стр.
(қазақша, орысша, ағылшынша).
ISBN 978-9965-31-610-4
Жинаққа студенттердің, магистранттардың, докторанттардың және жас ғалымдардың жаратылыстану-техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті мәселелері бойынша баяндамалары енгізілген.
The proceedings are the papers of students, undergraduates, doctoral students and young researchers on topical issues of natural and technical sciences and humanities.
В сборник вошли доклады студентов, магистрантов, докторантов и молодых ученых по актуальным вопросам естественно-технических и гуманитарных наук.
УДК 001(063) ББК 72
ISBN 978-9965-31-610-4 © Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық
университеті, 2014
5157
1. Стратегия Казахстан - 2030 Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. http://kazembassy.by/econom/strategy_2030.
2. Стратегия "Казахстан-2050": новый политический курс состоявшегося государства.
"Казахстанская правда" от 15.12.2012 г., № 437-438 (27256-27257); "Егемен Қазақстан"
2012.12.15., № 828-831 (27902).
3. Конституция Республики Казахстан-М.: Әділет,2012.
4. Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан.
5. Комитет по правовой статистике при Генеральной прокуратуре Республики Казахстан.
http//:www.online-zakon.kz.
6. Новое Послание Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева народу Казахстана от 17 января 2014 г. Казахстанский путь-2050: Единая цель, единые интересы, единое будущееКазахстанская правда" от 18.01.2014 г. № 11 (27632); "Егемен Қазақстан" 18.01.2014 ж.
№ 11 (28235).
УДК 343.25
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ӚЛІМ ЖАЗАСЫНЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ Тишбеков Б.М.
Қарағанды «Болашақ» Университетінің 3 курс студенті
Ғылыми жетекші – Қарағанды «Болашақ» Университеті қылмыстық құқық және қылмыстық іс жүргізу кафедрасының аға оқытушысы Турганова Ж.Е.
Ӛлім жазасы – ежелден келе жатқан ең ауыр жазалардың бірі. Адамның дұрыс сотталғандығының ӛте ұқыпты тексеру процедурасы және ӛлім жазасын басқа жазамен сот тәртібі арқылы үкімді ӛзгерту жолын, әлі де кешірім жасау арқылы ауыстыру мүмкіндіктері кӛзделген. Ӛлім жазасына сотталған адам, шығарылған үкімге шағым, арыз беруге құқығы бар.
Тіпті арыз түспеген жағдайда да соттаудың дұрыстығын бақылау ретінде Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты мен Бас Прокуратура тексереді. Олар ӛлім жазасының дұрыс қолданылғаны туралы ӛздерінің қорытындысын береді немесе үкімге қарсылық білдіреді. Үкім заңды күшіне енгеннен кейін сотталған адам Қазақстан Республикасының Президентіне кешірім жасау туралы ӛтініш жібереді. Егер ол кешірім сұраудан бас тартса, ол жӛнінде тиісті акт жасалып, үкімнің кӛшірмесін, ұйғарымды және басқа керекті құжаттарды қосып, сотталғанның кешірім сұрау мәселесін қарау үшін Президент Аппаратына жіберіледі.[1,110]
Статистикалық деректерге сүйенсек, 90-жылдары Қазақстанда шамамен 20 адам ӛлiм жазасына кесiлiптi. 1995-96 жылдары қылмыс атаулының үдеп тұрған кезiнде 101 адамға ату жазасы қолданылған. Бұл кӛрсеткiш 2000 жылы 71 болса, 2001 жылы 65-тi құраған. Ал, 2002 жылы – 51, 2003 жылы 26,20 қылмыскерге осындай үкiм шыққан. Сол жылдың желтоқсан айында елде мораторий жариялануына байланысты ӛлiмге кесiлген 31 адамның жазасы ӛмiр бойы абақтыға отырумен алмастырылды.
Кӛптеген мемлекет ӛлім жазасын адам құқығын аяққа таптайтын үкiм екенiн мойындап, оны ұлттық заңнамаларынан алып тастауда. Әлем заңгерлерiнiң айтуынша, дүниежүзiндегi 70- ке жуық ел мұндай ауыр үкiмге тыйым салған екен. 23 елдiң заңында болғанымен, оны қолданбайды. Ал Еуропада ӛлiм жазасына кесу тек үш-ақ елдiң заңнамаларында сақталып қалыпты. Олар – Ресей, Албания, Югославия. Дегенмен, үшеуiнде де қатаң жазаны қолдануға мораторий енгiзiлген. АҚШ-тың 38 штатында отанын сатқан опасыздар, елiнiң қауiпсiздiгiн жария еткен тыңшылар осындай қатаң жолмен жазаланады.[2]
Мұны дүниежүзiнiң 104 мемлекетi қолдағанымен, 54 ел қарсы болып, 29-ы дауыс
5158
беруден шет қалған. БҰҰ–ға мүше 192 мемлекеттiң 125-i қатал үкiмдi қолданбайды. Ал, ЕҚЫҰ- ға кiретiн 56 елдiң 48-i жазаның бұл түрiнен бас тартқан. Аса ауыр жазаны осы күнге дейiн сақтап жүрген мемлекеттердiң саясаткерлерi бiр жақты баға берiп, ӛлiм жазасы лаңкестiкке қарсы күрестегi тиiмдi тәсiл деген тұжырым жасап отыр. Бүгiнде Орта Азияда бiрқатар мемлекеттер жазаның бұл түрiн тоқтатты. Қылмыскердi бас бостандығынан айырудың ең жоғары мерзiмi әр елде әртүрлi. Мәселен, Хорватияда 20 жылдан 40 жылға дейiн, Данияда – 20, Эстонияда – 30, Латвияда – 50, Финляндияда 10-нан 15 жылға дейiн болса, Швеция мен Болгарияда ӛлiм жазасы ӛмiрлiк қамауға алмастырылған.
Жаңа ғасырдың алғашқы бес жылдығында да «адам ӛлтiргiш мемлекеттердiң» кӛшiн бастап келе жатқан ел – Қытай. Сондай-ақ, Иран да Қытаймен үзеңгiлес. Одан кейiнгi орынды АҚШ және Вьетнам иемденген. Сауд Арабиясы да қалыспайды.[3]
Ӛлiм жазасы әр мемлекетте әртүрлi орындалады. ХIХ ғасырда Солтүстiк Америкада кейде жазықтыны кӛпшiлiктiң кӛзiнше ӛртейтiн болған. Ал Қытайда, әсiресе, жаңа жыл алдында кӛбiнде ату жазасы орындалады. Немесе кӛпшiлiк алдында дарға асады. Қытайда орта есеппен жыл сайын 800-ден аса қылмыскерге жазаның осы түрi қолданылса, Иранда ӛткен жылдың 9 айында 219 адамның мойнына қыл арқан салынған. Американдықтар жазаны ток орындық және улы камераға қамау арқылы жүзеге асырады. Сонымен қатар, олар соңғы жылдары тоқпен ӛлтiру қымбатқа түсетiн болған соң, ӛлiм жазасын химиялық сұйықтық iшкiзу арқылы да орындап жүр. Оны «Техастық коктейль» деп атап кеткен.
Бүгiнде Қазақстанның Тайландта тӛрт, Қытайда екi азаматы ӛмiр бойы бас бостандығынан айырылып, түрмеде отыр. Оның бiрi ӛлiм жазасына кесiлгенiмен, тӛрт баласы бары ескерiлiп, Президенттiң тiкелей араласуымен оған ӛмiр бойы бас бостандығынан айыру жазасы берiлген. Ал елiмiзде ше? Ӛлім жазасы тақырыбы жүздеген жылдар бойы бүкіл әлем халқын толғандырып келуде. Бұл адамзат баласын бітіспес екі лагерге: ӛлім жазасының жақтастары мен қарсыластарына бӛліп тастаған, ғасырлар бойы оның ой-санасын сергелдеңге салып келе жатқан мәселе. Олардың алғашқылары елде ӛлім жазасының жоқтығы – оның ӛркениеттілігінің кӛрсеткіші деп бізді сендіріп бағады. Ал екіншілері болса, қоғам ӛркениеттілігін онда ӛлім жазасының мүлде болмауы емес, қайта керісінше ӛлім жазасы тағайындалатын рақымсыз да қатыгез қылмыстардың болмауы ғана айқындайды деп есептейді.[4]
2003 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы мүшелiктегi елдерге ӛлiм жазасының қолданылуына шек қоюға бағытталған қарарына сай әлемдiк дәрежеде мораторий жариялады. Ел Президентінің ӛлім жазасын қолдануға мерзімсіз мораторий жариялау туралы 2003 жылғы 17 желтоқсанда Жарлық қабылдауы жүргізілген реформаның шарықтау шегі және заңды түрдегі нәтижесі болды, сол арқылы жазаның бұл түрінің іс жүзінде күші жойылды. Жарлықта соттардың ӛлім жазасына кесу туралы шығарған үкімдерінің орындалуын тоқтату, сондай-ақ Жарлықты жүзеге асыруға және ӛлім жазасының баламасы болып табылатын жазаның жаң түрін - ӛмір бойы бас бостандығынан айыру жазасын енгізуге бағытталған заң жобасын Парламентке енгізу туралы Үкіметке жүктелген тапсырмалар кӛзделген болатын. Бұл заң қабылданды. Заңнамалық актілерге осы заң енгізетін түзетулер мораторийдің күші қолданылатын сотталғандардың құқықтық мәртебесін және құқықтарына, соның ішінде, сотталғанның бұдан бұрын ӛтініш бергеніне қарамастан, ӛлім жазасына кесу туралы үкімді қайта қарау және рақымшылық жасау туралы ӛтініш беру құқығына берілетін кепілдіктерді бекітті. Сонымен қатар Үкіметке және басқа да мемлекеттік органдарға еліміздің криминогендік жағдайына үнемі мониторинг жүргізу және қоғам пікірін зерделеп отыру тапсырылды.
Баяндаманы аяқтай отырып, Қазақстанның ӛлім жазасынан бас тартқан ӛзге де елдердің тәжірибесі кӛрсеткеніндей, мұндай қадам жасау үшін алдын-ала үлкен дайындық жұмыстарын жүргізу қажет екенін атап ӛткім келеді. Ол нормативтік құқықтық база құрумен және тиісті
5159
ұйымдастырушылық-техникалық тұрғыдан жағдай жасаумен ғана шектелмей, кең кӛлемді ағартушылық және түсіндіру жұмыстарын қажет етеді. Әрине, ӛлім жазасынан бас тарту туралы мәселені арифметикалық тұрғыдан, халықтың кӛпшілік дауысымен шешуге болмайды, дегенмен қоғам пікірін осындай қадамның қажет екеніне дайындай беру керек. 18-ге толмаған жасӛспірімге, әйел адамға, сот үкімі шыққанға дейін 65 жасқа толған ер адамға қолданылмайды.
Рақымшылық жасалған жағдайда ӛлім жазасы ӛмір бойына немесе 25 жылға бас бостандығынан айыру жазасына ауыстырылуы мүмкін. Заң кӛмегін алуға және қорғаушымен оңаша кездесуге құқылы. Кешірім жасау туралы барлық арыздар қанағаттандырылмай, үкім күшінде қалдырылғаны туралы хабарлама түскеннен соң жаза бір жыл ӛткеннен кейін ғана орындалады.
Ӛлім жазасына сотталғандар еңбекке тартылмайды. Ӛлім жазасы жария етілмей ату жолымен орындалады. Сондықтан Қазақстан Республикасының әрбір азаматы қылмыс жасар алдында ӛз болашағының, тағдырының, ұрпағының жолын кеспей, түзу және таза жолға түскенін қалаймыз.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.Арықбай АҒЫБАЕВ, Сұхбат «Ӛлім жазасын мүлдем жоюды ғалым ретінде қуаттамаймын» 02 ақпан 2012, 110-б.
2. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылдың 30 тамызы. «ЮРИСТ»
баспасы (кейінгі ӛзгерулерімен).
3. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың 2003 жылғы 17 желтоқсандағы «Елде ӛлім жазасына мораторий жариялау туралы» Жарлығы.
4. Сәуле МЕКТЕПБАЕВА, Орталық Азиядағы ӛкілдігінің директоры. Ӛлім жазасы бойынша статистикалық мәлімет. 22 қыркүйек 2011жыл
УДК 343.84
ПРИЧИНЫ ДОРОЖНО-ТРАНСПОРТНЫХ ПРОИСШЕСТВИЙ В СТРАНАХ ЕВРОПЫ, АЗИИ И СОЕДИНЕННЫХ ШТАТАХ АМЕРИКИ
Финк Денис Александрович [email protected]
Cтарший преподаватель кафедры уголовно-процессуального права и криминалистики Казахского Гуманитарно-Юридического Университета,
кандидат юридических наук
Научный руководитель – кандидат юридических наук, профессор К. Ким
Сравнение количества дорожно-транспортных происшествий в странах Европы, Азии, Соединенных Штатах Америки осуществляется без учета многих факторов, принимая во внимание лишь официально зарегистрированное количество аварий на дорогах. Между тем, аварии сопровождаются множеством сопутствующих факторов, такие как средний возраст водителей, состояние экономики, изменения в правоприменительной практике, условия страхования, погода, количество автомобилей разных типов на дороге, естественные миграционные процессы.
Количество дорожных происшествий может зависеть от общей гражданской культуры вождения. Развитая культура вождения свидетельствует о силе демократических устоев государства.
Каждый год аварии уносят множество человеческих жизней. Однако, предотвращению дорожно-транспортных происшествий в мире уделяется гораздо меньше внимание нежели чем терроризму, хотя число жертв терроризма ничтожно малы по сравнению с масштабами
