3598 ОӘЖ 336.7 (075.8)
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ АҚША-КРЕДИТ САЯСАТЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ БАҒЫТТАРЫ
Зейнула Рамазан Болатұлы [email protected],
Л.Н.Гумилев ат. ЕҰУ студенті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Ғылыми жетекшісі- э.ғ.к., профессор Мажитов Д.М.
Қазақстан Республикасының ақша кредит саясатын жүзеге асыратын негізгі мемлекеттік орган болып Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі болаып табылады.
Қазақтан Республикасының ҰБ-нің ақша-кредит саясатының негізгі мақсаты болып: ұлттық валютаның тұрақтылығын, оның төлем қабілеттілігі және басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын қамтамасыз етуді көздейді. Ақша-кредит саясаты – бұл айналыстағы ақша массасын, несие көлемін, сыйақы мөлшерлемесін өзгертуге жалпылай алғанда банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы. Ұлттық Банк осы ақша-кредит саясатында негізгі макроэкономикалық субъектісі болып саналады. Ал осы саясаттағы Ұлттық Банк тарапынан реттелетін негізгі объектілері қолма-қолсыз ақша және қолма-қол ақша ақша массасының жиынтығы болып табылады. Негізгі шаруашылық конъюктуралық жағдайға байланысты ақша-кредит саясатының негізгі екі типі болады:
1. Рестрикциялық ақша-кредит саясаты;
2. Экспанцондық ақша-кредит саясаты.
Рестрикциялық ақша-кредит саясаты – бұл саясат екінші деңгейлі банктердің кредиттік операциялар көлемін қысқартуға немесе шектеуге және қатаң шарт жасауға, сондай-ақ сыйақы мөлшерлемесінің деңгейін арттыруға бағытталатын шаралар жиынтығы болып табылады. Экспанциондық ақша-кредит саясаты – сәйкесінше бұл саясат несие беру көлемін арттырумен немесе кеңейтумен, ақша массасының өсуіне бақылаудың әлсіздігімен, және де сыйақы мөлшерлемесінің төмендеуімен байланысты шаралар жиынтығы. Қазіргі таңдай ақша кредит саясатының басты мақсаты болып: инфляцияны төмендету мен теңгенің, яғни ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету. Бұл мақсатқа жету үшін ҚР Ұлттық банкі қатаң тәртіпте ақша-кредит саясатын жүргізу үстінде. Заңға сәйкес Ұлттық Банк мынадай ақша-кредит саясатының негізгі құралдарының қолдану көмегімен реттеледі:
- мемлекеттің бағалы қағаздарын сатып алу және сатуы бойынша ашық нарықтағы операцияларды жүргізу;
- сыйақы мөлшерлемелерін белгілеу немесе тағайындау;
- банктерге және үкіметке несиелер беру;
- ең төменгі міндетті резевтер нормасын белгілеу;
- кейбір жағдайларда, несиелік операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейі мен көлеміне тікелей сандық шектеулер енгізу;
- валюталық интервенциялау;
Бүгінгі таңда жоғарыда аталған жалпы құралдардың ішінде практикалық іс жүзінде қолданылып жатқандар, олар: ашық нарықтағы операциялар, ресми сыйақы мөлшерлемелері, қысқа мерзімді ноттарды эмиссиялау [1].
Өзінің жүргізетін операциялары бойынша Ұлттық Банк мынадай ресми сыйақы мөлшерлемелерді белгілейді:
- ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесі;
- ресми есептік (дисконттық) мөлшерлемесі;
- РЕПО және кері РЕПО операциялары бойынша сыйақы мөлшерлемесі;
- “овернайт” займдары бойынша сыйақы мөлшерлемесі;
- күндізгі займдар бойынша сыйақы мөлшерлемесі.
3599
ө ш і і і ш ғ ң
ғ ш , і і
ң і і і. ң ,
і і , ң і і і і і ( ) ш
. і ( ) ө ш і – ің
і ә ш ғ ң
ғ , ш ө і
і і. ө ш ( ) і і ө ш
, ә і і і ғ .
, і ш ө ш і –
ө ш . іш і ғ ң
ғ і і , і ғ ғ і
. - ң ө ш і ғ ш
ғ ғ
ө ш і ө ш ің і
[2].
ш ғ – ш ң ө і
ші і ші і ғ і ғ ғ
. і ө і і і і ә
і і і ің і і ә і ңғ ә і і ің і і . ң
і і і ш ің і
і і і. ғ ғ ш ғ
ң і ш і і . К і і ш і ,
ә ш ш ғ ші ғ
ғ , і ің і ш .
ңғ ә
ің ғ ә і і і і
ш . і і ң ң
ө і і і і ші . ің ш ғ ші і
ің і
і і і. і і ,
, ә . ің
– ң ғ ә
ің ш ә ғ ғ
ғ . ің
ә ә і і і .
і ің і і і і і і
і . ң ің ғ
і , ә :
- ;
- ің ш ғ ә і і ш ғ
;
- ;
- ө і .
- ш ғ ә ә ;
- ш ғ ғ ғ ш
ің і і ің ғ ғ .
і ө ә ө і
:
- ;
- , ә і і ң ш
;
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
3600
- і , ш қ і
і қ қ қ і і і ;
- қ ің , і , қ
і і і қ і ;
- қ ің қ қ, ң қ қ і і ш
ғ і .
- і ің і і :
- қш - і ші іш і ғ ;
- ө і ің, қ ің ң ө ші і
ш , і ш қ қ
ө і і і і і і ш ғ , қ ің
і ің і қ қ ғ қ ө ші ;
- ө ш ші ш ;
- қ ғ і і і і і қ қ ;
- ғ і ( ) қ
і [3].
қш - ң қ і і. қш -
ң і қ ө і і. і қ
і ші і ш , қ қ ң і і ш
. і і ғ і қ ің қ (
іші і ш ө і і ). і і і і қ
ө ш ш і , і і ің ө ш і ің
ө і ғ , і і ш , қ і і і
қ ң ө і і ғ ( і ң ғ
) ш ші і. қш -
қ і қ қ /
, ө і ш
қ ө ш і ш ш ғ ө
қ . ө ш і ің ғ «қ қш »
, қ қш ң қ ө
і қ і қ ің і ғ ш і.
ң ғ ің ө і қ , ө і і ің ө і
ғ і. ө ш і ө « қш ң»
і ң ө і қ
ң ө і қ і [4].
қш қ ң ө і қ ғ . қ
ө ш ің ғ , қ ң ө і қш қ ң қ қ ң
, қ ң ө і і, ө қ қ і і і
ғ і, қш ғ ғ қ ш .
Қ ы ғ ә тт р ті і і
1 И ш .К. - : . :
, 2009. -368 .
2 . К . . : . . , 2013. – 310 .
3 М қ ш . . қш , , . қ қ. – :2006. –.27 .
4 Э қ . . і , . . , . . .
, 2012 ., 14- .
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)