Г. М. Джаналеева, Т. Р. Таукенов
Өзен алабын SRTM жердi қашықтықтан зерделеу мәлiметтерi негiзiнде геоақпарттық модельдеу (Бұқтырма өзенi алабының мысалында)
(Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетi, Астана қ, Қазақстан)
Бұл мақалада өзен алабы территориясын сандық модельдеу мәселелерi қарастырылады. Зерттеу нысаны ретiнде Бұқтырма өзенiнiң алабы алынды. Мақала авторларымен өзен алабын радарлық интерферометриялық түсiрiстер мәлiметтерi негiзiнде ArcGIS геоақпараттық жүйесi ортасында геомодельдеудiң толық алгоритмдерi көрсетiледi. Зерттеу нәтижесiнде Бұқтырма өзенi алабының территориясы шегiнде жер бедерi мен ағындарды сипаттайтын бiрқатар модельдер құрылады. Қорытынды модельдер түрлi реттегi су жиналу алабтарын және эрозиялық желi элементтерiн көрсетедi.
Өзен алабын географиялық кеңiстiктiң жеке бiрлiгi ретiнде белгiлеу геоақпараттық модельдеудiң теориялық негiзi болып табылады. Ф.Н.Мильков бойынша жер асты және жер үстi сулары жиналатын өзен арнасы мен оған қатарлас аумақтар ландшафтық жоспарда күрделi табиғи жүйенi құрайды. Бұл жүйенiң ерекшелiгi оның құрамына кiретiн элементтерiнiң реттiлiгi болып табылады. Бұл әсiресе өзендердiң бастауларынан сағасына қарай ағатын су ағындарынан, бастапқыда суайрық жотасының ең биiк нүктелерiнен өзен аңғарына және арналық ағынмен өзен сағасына жылжыйтын қатты ағынның бағытынан жақсы көрiнедi.
Тасындылар қозғалысының мұндай ерекшелiгi өзен алабына өзеннiң бойлық және көлденең қимасына динамикалық бiрлiк бередi.
Өзен алабтарын аумақты аудандастыруда, эрозиялық үрдiстердiң қарқындылығын бағалауда және экологиялық зерттеулерде аумақтық бiрлiктiң негiзi ретiнде қарастыруға болады. Алабтық әдiстi қолдану географиялық және экологиялық негiзделген әдiстер қатарына жатады. Себебi озен алабы табиғи және табиғи-шаруашылық жүйе, сонымен қатар экожүйе болып табылады [1].
Алабтық модельде аумақ түрлi реттегi су жиналу алабтарына бөлiнедi. Су жиналу алабының негiзгi құрылымы оның жер бедерi мен ағын желiлерiнiң сырт пiшiнiнен тұрады. Жер бетiнiң пiшiнi судың ағысын анықтайтындықтан жер бедерi ағынның басты факторларының бiрi болып табылады.
Алабтың гидрологиялық және морфометриялық сандық көрсеткiштерiн (ағыстың ұзындығы, суайрық жоталарының орналасуы, жекелеген алабтардың ауданы, еңiстiк бұрышы, аумақтың тiлiмденуi және т.б) қолмен анықтау еңбектi және уақыт шығындарын көп қажет етедi. Аталған көрсеткiштердi есептеу үшiн қажеттi мәлiметтер көздерi дәстүрлi карталар мен жергiлiктi жердегi түсiрiс жұмыстары болып табылады. Су жиналу алабтарының гидрологиялық және морфометриялық ерекшелiктерiн анықтаудың балама әдiсi жер бедерiнiң сандық моделiне негiзделедi. Жер бедерiнiң сандық моделiнен автоматты түрде ақпарат алу және оларды туынды модельдер ретiнде корсету уақыттық шығындарды азайтады. Мұндай мәлiметтерге субъективтiлiк әсер аз болады және есептеудiң дәстүрлi әдiстерiне қарағанда жоғары өнiмдiлiктi қамтамасыз етедi. Сонымен қатар алабтың дренаждық құрылымын анықтауды гидрологиялық ақпараттық жүйенi құрудың бастапқы сатысы деп қарастыруға болады [2].
Жұмыстың мақсаты өзен алабын модельдеуде жердi қашықтықтан зерделеу мәлiметтерi негiзiнде геоақпараттық модельдеу әдiстерiн қолдану болып табылады. Модельдеу нысаны ретiнде Бұқтырма өзенiнiң алабы алынды. Бұқтырма өзенiнiң ұзындығы - 336 км, алабының ауданы - 12660 км2, орташа еңiстiгi - 5,6 пайыз, жылдық орташа су шығыны - 243 м3/сек болады. Гидрологиялық белгiлерi бойынша Бұқтырма өзенi орташа өзендерге жатады.
Бұқтырма өзенiнiң аумағы қазiргi эрозиялық үрдiстердiң бiлiнуiнiң сипаты мен қарқындылығын анықтайтын орографиялық, геологиялық және табиғи-климаттық жағдайларымен ерекшеленедi.
Зерттеу ауданы Алтай қатпарлы аймағында орналасқан және таулы (аласа таулыдан биiк таулығы дейiн) тiлiмденген жер бедерiмен сипатталады.
Тау қыраттарының абсолюттiк биiктiктерi 2000 - 2800 м (жекелеген шыңдары - 3487 м дейiн, соның iшiнде Бүркiтауыл тауы - 3373 м, Белуха тауы - 4506 м) жетедi. Бұқтырма ойпатының абсолюттiк биiктiгi 800 - 900 м аралығында. Аймақтың негiзгi қыраттары ендiк бойы таралған. Қыраттарының биiктiгi әдетте шығысқа қарай өсе түседi. Аймақтың солтүстiгi мен солтүстiк шығысында Тигерецкий, Холзун, Листвяга, Көксу қыраттары және Катунь қыратының бөлiктерi орналасқан.
Аймақтың орталық жане оңтүстiк бөлiгiнде де тау сiлемдерi ендiк бойы таралған. Бұл Сарым-Сақты және Тарбағатай жоталары.
Тау сiлемдерiнiң эрозиялық тiлiмденуiнiң тереңдiгi Таулы және Оңтүстiк Алтай шегiнде 1700 - 1800 м жетедi. Тауаралық ойпаттардың жекелеген элементтерiнiң тiлiмдену тереңдiгi 30 - 50 м мен 80 - 100 м аралығында болады.
Алабтың iрi өзендерiнiң аңғарлары толық жасалынған және аккумуляцияланған терассалардан кешенiнен тұрады. Тауалды жазықтары мен жоғарғы терассалардың көп бөлiгiн төрттiк лесс тәрiздi саздақтар мен саздар (әсiресе Зырян ойпатында) қабаттары алып жатыр.
Терассалар мен өзендердiң тауалды шлейфтерi су кемерiнен биiктiгi 2 - 4м мен 8 - 15 м болатын кертпештер түзедi және олардан эрозиялық үрдiстер тез дамиды және олардың бұзылуы мен жыралардың қалыптасуымен жалғасады [3].
Тауалды шлейфтi аумақтарда беткейлiк (жазықтық шайылу) және жыралық (жыралық) эрозия үрдiстерi кең дамыған.
Ойпаттарда топырақ жамылғысының батпақтану үрдiстерi бiршама дамығын. Жоғарғы көлдi-аллювиалды және аллювиалды-пролювиалды жазықтарда жер бетi суларының эрозиялық әрекетiне байланысты үрдiстер бiршама қарқынды байқалады.
Бұқтырма су қоймасының салынуымен (1962–1963 жж) жағалаулардың абразиялық шайылуы, батпақтануы, тұздануы және су қоймаға жапсарлас аумақтарды су басу үрдiстерi қарқынды жүре бастады.
Бұқтырма өзенi салаларының аңғарлары тура және әлсiз иркетелген. Аңғарларының енi ұзын емес және орташа өзендер үшiн 0,2 мен 0,5 км, ал Бұқтырма өзенi үшiн 2,0 - 6,0 км аралығында өзгерiп отырады. Орташа өзендерiнiң көбiнiң арнасының енi суының сабасына түсу кезеңiнде 8–15м, ал тереңдiктерi 0,5 - 1,5 м, кейбiр жерлерiнде 3 - 4 м аралығында өзгерiп отырады.
Таулы жерлерде өзендер көптеген өзен қайраңдары мен ағысы қатты жерлердi түзе отырып 1,0 - 2,0 м/сек және одан жоғары жылдамдықпен ағады және мұндай жағдайда негiзiнен түптiк эрозия дамыған. Жазық жерлерде өзендердiң жылдамдығы 0,4 - 0,8 м/сек дейiн төмендейдi.
Алабтағы барлық жер бетi суларына су деңгейiнiң және су шығынының айдар тәрiздi болатын, созылмалы, әрi жоғары мәндерi көп болатын су тасу құбылысы тән. Су тасу әдетте сәуiр-маусым айларына келедi.
Су тасу кезiндегi су деңгейiнiң көтерiлуi 0,7 - 2,5 м жетедi. Су тасудың ұзақтығы түрлi биiктiктегi қар жамылғысының еру ұзақтығы мен жаңбырлы тасқындарға (көктемгi жаңбырлар) байланысты. Жаз бен күз кезiнде су деңгейiнiң биiктiгi 0,5 - 1,0 м болатын қысқа жаңбырлы су тасулары байқалады. Қыс мезгiлiнде су деңгейiнiң өзгеруi көп емес.
Таулы аудандар өзендерiнiң жылдық ағыны бiркелкi таралмайды. Көктемнiң үш айы бойында жылдық ағын суының 60 - 70 пайыз, жаз бен күз кезеңiнде 20 - 30 пайызы қалыптасады, тек 10 пайызы қыс кезеңiне келедi. Осыған байланысты өзен эрозиясы көктем кезiнде қарқынды байқалады және су деңгейiнiң өсуiне байланысты қарқындылығы арта түседi.
Аккумуляцияланған жер бедерi өзендер аңғарлары мен тауаралық ойыстарында жайылма және жайылма үстi терассалары, делювиалдi-пролювиалдi шлейфтер, гравитациялық, мұздықтар және сулы-мұздықтар түрiнде таралған. iрi таулы өзендерге жекелеген антецеденттiк түзiлiмдердiң пайда болуымен антецеденттiк аңғарлардың тарылуы мен кеңейуi тән [4].
Бұқтырма өзенi алабын модельдеу үшiн бастапқы материал ретiнде жер бедерiнiң сандық моделi қолданылды. Растрлы жер бедерiнiң сандық моделiнен ағындар желiсi мен су
жиналу алабтарының жалпы кескiнiн анықтауға қажеттi жеткiлiктi ақпаратты алуға болады.
Гидрологиялық талдау арқылы жер бедерiнiң сандық моделiнен алынатын ақпараттың дәлдiгi батапқы модельдiң сапасы мен рұқсат етiлу шамасына байланысты болады. Жер бедерiнiң сандық моделiн құрудың негiзгi және салыстырмалы түрде арзан түрi растрлық модельдi топографиялық картадан алынған жер бедерiнiң биiктiк мәндерi арқылы құру болып табылады. Бiрақ карталарға жер бедерiн изосызықтар түрiнде бейнелеуде бiрқатар кемшiлiктер болады.
SRTM ( Shuttle radar topographic mission) — бұл «Шаттл» атты көп реттi қолданылатын ғарыш кемесiнен 2000 жылдың ақпанында жер шары бетiн радарлық интерферометриялық түсiрiс болып табылады. Аталған жердi қашықтықтан зерделеу мәлiметтерi көпшiлiкке қол жетiмдi және NASA серверлерi арқылы 1 үзiндiсi 1 градустан таратылады. Мәлiметтер файлдары 16 биттiк файлдардан тұрады және мұндағы әр пиксельге оның теңiз деңгейiнен биiктiгi сәйкес келедi. Бастапқы файлдарды жер бедерiнiң биiктiктерiн сақтайтын көп таралған мәлiметтер форматтарына көшiруге және түрлi картографиялық программалар мен геоақпараттық жүйелерге импорттауға болады [5].
Қазiргi кезде жер бетiнiң көптеген бөлiгiне SRTM 3 (рұқсат ету шамасы бұрыштық 3 секунд) және оның генерализацияланған нұсқасы SRTM 30 (рұқсат ету шамасы 30 бұрыштық секунд) жер бедерiнiң сандық моделi қол жетiмдi. Дүниежүзiлiк геоақпараттық ресурстар мен жер бедерi туралы жердi қашықтықтан зерделеу мәлiметтерi түрлi аумақтарды ғаламдық және аймақтық зерттеу үшiн негiзгi немесе қосымша ақпарат көздерi болып табылады. Бұл жұмыста SRTM 3 мәлiметтерi қолданылды. Жер бедерiнiң сандық моделiн қолдану дәстүрлi әдiстерге (зерттеу аумағының жер бедерiн топокартадан түсiруге) жақсы балама болып табылады. SRTM биiктiк мәлiметтерiнiнiң дәлдiгiн бағалауға арналған жұмыстарда оларды ақпараттың балама көздерi ретiнде қолданылу мүмкiндiктерi туралы айтылады. Мысалы, Кубань өзенiнiң алабын модельдеу мен морфометриялық талдауға бiрқатар жұмыстарын арнаған А.В.Погорелов SRTM мәлiметтерi арқылы құрылған жер бедерiнiң сандық моделiнiң масштабтық қатарда өзен алабтары сияқты геоморфологиялық нысандарға көп таралған морфометриялық таладау операцияларын орындау үшiн дәлдiгiнiң тiптен жеткiлiктi екендiгiн айтады [6].
Бұқтырма өзенi алабының гидрологиялық көрсеткiштерiн модельдеу ArcGIS ортасында
«Hydrology» құралы мен Spatial Analyst кеңiстiктiк талдау қосымшасының көмегiмен iске асырылды. Модельдеу аумағына қажеттi бастапқы файлдар Global Mapper 10 программасында HGT форматынынан DEM форматына көшiрiлдi және тiгiлген биiктiктер растры ArcGIS ортасына импортталды.
Зерттеу барысында Бұқтырма өзенi алабының жер бедерiн сипаттайтын негiзгi морфометриялық модельдер құрылды. Құрылған гипсометриялық карта жер бетiнiң биiктiк деңгейiн көрсетедi. Түрлi деңгейге көтерiлген және лезде тiлiмденген тау беткейлерi мен тау аралық ойпаттары бар жаңа тектоникалық қозғалыстармен пайда болаған тегiстелу беттерiнiң кең таралуы Алтай аймағының ерекшелiгi болып табылады. Әсiресе аумақтың оңтүстiк бөлiгiнде көп таралған.
Бұқтырма өзенiнiң алабында ежелгi тегiстелу беттерi бiршама территорияларды алып жатыр. Мофологиялық тұрғыдан бұлар тау жоталарының суайрықтық кеңiстiктерiнде эрозиялық-денудациялық өңдеуден сақталынған нашар төбелi, бөктерлi, әдетте тiптен жазық беттер. Үгiлу мен солифлюкция үрдiстерi оларды одан әрi қарай өзгерте бастаған. Қазiргi уақытта олар қарқынды бұзылуға ұшыраған. Ежелгi тегiстелу беттерiнiң биiктiктерi оларда аяздық-нивациялық және солифлюкциялық үрдiстердiң дамуына әсерiн тигiзедi. Еңiстiк бұрышы 6 - 10 градустан кiшi (12 градустық сирек) және элювиальды-делювиальды қабаттың ылғалмен қанығуы (0 - 5 м) грунттың ағуына, олардан төмпешiктердiң, тасты шашылымдардың, қар қуыстары және мұз қабыршақтарының пайда болуына әсер етедi.
Бұқтырма өзенi алабы жер бедерiнiң сандық моделi арқылы биiктiк мәндерiне, еңiстiк бұрыштарына және беткейлер экспозициясына талдау жасалынды. Модельдiң биiктiк мәндерi
«табиғи өзгерiстер» әдiсi бойынша жiктелiндi. Кластар шекарасы ұқсас мәндердi топтастыра және кластар арасындағы айырмашылықты максималды үлкейте отырып анықталды. Әр пикселдiң биiктiк мәндерi салыстырмалы үлкен өзгерiстер болған жерлерге қойылды. Биiктiк кластарына талдау жасау Бұқтырма өзенi алабы территориясының ең көп бөлiгiн абсолюттiк биiктiктерi 700 - 1000 м және ең аз бөлiгiн абсолюттiк биiктiктерi 3000 - 4500 м аралығында болатын территориялар алып жатқандығын көрсеттi. Биiктiк кластарына талдау жасау сонымен қатар абсолюттiк биiктiктерi 400 - 700 метр аралығындағы территориялар өзен аңғарларына келетiндiгiн көрсеттi (сурет 1).
Сурет 1.- Бұқтырма өзенi алабы жер бедерiнiң биiктiк мәндерiн кластарға бөлу
Еңiстiк бұрыштарының кластарына талдау жасау еңiстiк бұрышы 6 градустан төмен территориялар өзен аңғарлары мен тау аралық ойпаттарға, 6 - 11 градус аралығы беткейлердiң етектерiне, 11 - 37 градус аралығы беткейлерге және 37 градустан жоғары территориялар күрт беткейлерге келетiнiн көрсеттi (сурет 2).
Сурет 2.- Бұқтырма өзенi алабы жер бедерiн еңiстiк бұрыштары бойынша кластарға бөлу
Беткейлер экспозициясына байланысты жер бедерiнiң сандық моделiнiң барлық ұяшықтары 9 румб бойынша жiктелiндi және Бұқтырма өзенiнiң алабында батыс, солтүстiк- батыс және оңтүстiк беткейлерiнiң басымдылығы анықталды (сурет 3).
Сурет 3.- Бұқтырма өзенi алабының жер бедерiн беткейлер экспозициясы бойынша кластарға бөлу
Бұқтырма өзенi алабы жер бедерiнiң вертикалды тiлiмденуi биiктiктiң жоғарғы мәндерiнiң құламасымен сипатталады. Биiктiк мәндерi ең биiгi 4452 метрден ең аласасы 365 метрге 4087 м құламамен түседi және құлама жиiлiгi алабтың көп бөлiгiнде 6 грдаусқа тең. Тек ең биiк шыңдарда ғана 40 градусқа жетедi.
Бұқтырма өзенi алабы жер бедерiнiң тiлiмделiнген болуы модельдеу үшiн ыңғайлы болып табылады, себебi жазық территорияларға модельдер құрған кезде үлкен қателiктер кетуi мүмкiн.
Бұдан әрi қарай биiктiктер торы (грид) гидрологиялық модельдеудiң арнайы функцияларымен сатылы өңдеуден өткiзiлдi. Оның жалпы түрдегi алгоритмi келесi сатылардан тұрды:
1. Биiктiгi төмен жерлер түзетiледi (Fill функциясы);
2. Ағыс бағыттары, яғни ағыс жүретiн ұяшықтар анықталады (Flow Direction);
3. Әр ұяшыққа кумулятивтi ағыс есептелдi (Flow Accumulation);
4. Қолданушы берген мәннен жоғары кумулятивтi ағыс мәндерi бар ұяшықтар белгiлендi;
5. Ағыс буындары белгiлендi (Stream Link);
6. Эрозиялық желiнiң әр буынына оның ретi анықталды (Stream Order);
7. Әр буынның дренаждық ауданы анықталды және су жиналу алабтарының контурлары сызылды (Watershed) [7].
Кумулятивтiк ағысты есептеу операциясына толығырақ тоқталайық. Кумулятивтiк ағыс гридтiң әр ұяшығының еңiстiк бұрышының негiзiнде есептеледi. Осылайша құрылған растрлық модель ағыстар туралы ақпаратты көрсетедi. Мұндай модельдi құру үрдiсiне Map Al- gebra құралы қолданылады және қолданушы әр ұяшыққа оған келетiн минималды ұяшықтар санымен анықталатын кумулятивтi ағысты көрсете алады. Нәтижесiнде күрделiлiгi түрлi сатыдағы ағыстар моделiн аламыз.
Растрлық модель мен масштабы 1:100 000 болатын векторлық сызықтық гидрографиялық нысандарды салыстыру олардың үлкен ұқсастығын көрсеттi. Бiрақ растрлық модельдiң векторлық модельге қарағанда бiршама ақпараттылығын көрдiк. Эрозиялық желiнiң әр элементiнiң реттiлiгi Хортон-Стралер әдiсi бойынша анықталды. Бұл әдiс бойынша бiрiншi
реттiк аңғарға оған басқа ешқандай аңғар қосылмайтын аңғарлар жатады және бiрiншi реттiк аңғарлардың қосылуы арқылы екiншi және екiншi реттiк аңғарлардың қосылуы арқылы үшiншi реттiк аңғарлар пайда болады (сурет 4a).
Осылайша эрозиялық желiдегi басқа аңғарлар да реттерге бөлiндi. Кейiн су жиналу алабтарының шегiнде жатқан ағыстар ретiне сәйкес алабтар реттерi де анықталды (сурет 4 b).
Сурет 4.- Бұқтырма өзенi алабындағы эрозиялық желiлер мен элементарлы алабтар
Гидрологиялық модельдеу үрдiсiнiң соңында кате полигондарды алып тастау және топологиялық түзету үшiн ағыстар желiсi мен элементарлы алабтардың растрлық моделi векторлық түрге көшiрiлдi.
Бұқтырма өзенi алабынының территориясында реттiлiгi бiрден алтыға дейiн болатын 24360 элементарлы алабтар анықталынды және алабтың шекарасында төртiншi, бесiншi және алтыншы реттi элементарлы алабтардың басымдылығын көрдiк. Олардың iшiнде Бұқтырма өзенi алтыншы ретке, оның салалары Сарымсақты мен Язовая өзендерi төртiншi, Собачье, Чиндагатуй, Белая, Берел, Черновая, Кауриха, Бобровка және Тұрғұсын өзендерi бесiншi реттi жатты.
Модельдеу нәтижесiн бағалау үшiн Черновая өзенi алабының территориясына масштабы 1:50 000 болатын топокартадан түсiрiлген жер бедерiнiң биiктiк мәндерiнiң негiзiнде жер бедерiнiң моделi құрылды. Осы екi модельдi салыстыру олардың көптеген ұқсастықтырын көрсеттi. SRTM ненiзiнде құрылған модель бiршама генерализациялаған болып шықты.
Генерализациялану әсерi iсiресе тау аралық ойпаттар мен өзен аңғарлары территорияларында жақсы байқалады. Осылайша SRTM негiзiнде құрылған жер бедерiнiң сандық моделiнiң iрi және орташа өзендер алабтарын модельдеуге жарамдылығын растауға болады. Бұдан күрделiрек зерттеулерге масштабы 1:50 000 және одан iрi масштабты топокарталарды қолданған дұрыс.
Осылайша өзен алабын SRTM жердi қашықтықтан зерделеу мәлiметтерi негiзiнде геоақпараттық модельдеу үшi картометриялық және морфометриялық есептеулер кешенi жүргiзiлдi. Геоақпараттық жүйе ортасында автоматтандырылған рәсiмде Бұқтарма өзенi алабының эрозиялық желiлерi мен су жиналу алабтарының карталары құрылды. Қолда бар картографиялық база мен әдiстер аппараттары кешендi морфометриялық көрсеткiштердiң, базисттiк және қалдықтық беттер мен жер бедерiнiң өзге параметрлерiне арналған карталар жасауға мүмкiндiк бередi.
ӘДЕБИЕТТЕР
1. Милъков Ф.Н. Бассейн реки как парадинамическая ландшафтная система и вопросы природопользования // География и природные ресурсы. 1981. №4, Б. 11–18.
2.Погорелов А.В., Салпагаров А.Д., Киселев Е.Н., Куркина Е.В. Геоинформационный метод в практике региональных физико-географических исследований // Тебердинский государственный заповедник. 2007. №45, Б. 200-208.
3.Лузгин, Б.Н. Морфогения Большого Алтая // Геоморфология. 2002. №4, Б. 158–165.
4. Джаналиева К.М. Физическая география Республики Казахстан - Алматы: изд-во "Казак университеты", 1998. - 234 б.
5. Муравьев Л.А. Высотные данные SRTM против топографической съемки //
http://geo.web.ru/db/msg. 2008.
6.Farr T.G., Hensley S., Rodriguez E. at al. The shuttle radar topography mission // CEOS SAR Workshop. 1999. №8, Р. 361–363.
7. Maidment D., Djokic D. Hydrologic and Hydraulic Modeling Support with Geographic Infor- mation Systems. Redlands, California. 2000. -232 p.
Джаналеева Г.М., Таукенов Т.Р
Өзен алабын SRTM жердi қашықтықтан зерделеу мәлiметтерi негiзiнде геоақпарттық модельдеу (Бұқтырма өзенi алабының мысалында)
Статья посвящена вопросам цифрового моделирования территории речного бассейна. В качестве объекта исследования выступает бассейн р. Бухтармы. Автором приводится подробный алгоритм геомоделирования речного бассейна в геоинформационной среде ArcGIS по данным радарной интерферометрической съемки. Создан ряд моделей, характеризующих рельеф и сток в пределах изучаемой территории. Конечные модели отражают разнопорядковые водосборные бассейны и элементы эрозионной сети.
Dzhanaleeva GM., Taukenov T.R
Geomodeling of River Basin Based of the Space Data SRTM (as Example of Buktirma River)
This article is devoted to questions of digital modeling of river basin area. The basin of the Buktirma River appears as the research object. The author results detailed algorithm of river basin geomodeling by using of computer software (ArcGIS, ESRI) on the basis of the space data (SRTM). Characterizing relief and water flow models are created. As a result watersheds and stream network are delineated.
Редакцияға 12.01.2012 қабылданды Басылымға 27.01.2012 жiберiлдi
