ӘӚЖ 372.851
ҰБТ КЕЗІНДЕ МАТЕМАТИКАДАН ЕСЕПТЕР ШЫҒАРУДЫҢ ЕРЕШЕЛІКТЕРІ
Баядилова А. Е.
Ш. Уалиханов атындағы КМУ, Көкшетау
Ғылыми жетекші – ф.-м.ғ.к. Рахимжанов Б.Н.
Ұлттық бірыңғай тестілеу – жалпы орта білім беру ұйымдарында оқушылардың қорытынды аттесттауының бір түрі. Ол техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі немесе жоғары білім беретін білім беру ұйымдарына түсу емтихандарын біріктіруді кӛздейді.
ҰБТ – білім беру ұйымдарын объективті бағалау, олардың нақты рейтингісін кӛрсету, оқушылардың және мұғалімдердің білім алудағы жоғары нәтижелеріне талпынысын ынталандыру. Ұлттық бірыңғай тестілеудің мақсаты – жоғары білім алудағы барлық бітірушілердің тең дәреджеде қол жеткізуі, білім берудің сыртқы тәуелсіз бағалау жүйесін құру.
Ағымдағы жылы талапкерлер білім гранттарын тағайындау конкурсына қатысу үшін кешенді тестілеуден ӛтіп сертификат алуы қажет. Конкурс бойынша жоғары балл кімде болса сол білім грантына ие болады.
Жастарымыздың мектеп бітіріп, жоғары оқу орындарына түсуі еліміз үшін еш күмәнсіз стратегиялық маңызы бар мәселе екені белгілі. Бұл – елдің болашағының тағдырын шешу. Сондықтан да оны мемлекеттік деңгейде мұқият ойластырып, ұйымдастыру құптарлық жағдай. Ұлттық бірыңғай тест осындай ӛте дұрыс мем-лекеттік саясатты жүзеге асыруы тиіс еді.
ҰБТ кезінде әрбір оқушы үш жарым сағат ішінде 125 сұраққа тиянақты жауап беруі тиіс. Математика пәнін алатын болсақ небір күрделі есептер мен шырғалаң сұрақтар бар.Осы үш жарым сағат балаға ӛте қатаң талаптар қояды. Баланың психикасына ерекше салмақ түседі.Әрбір жасӛспірім ӛз ӛмірінің алғашқы сынында-ақ оның ең қиынына тап болады – интеллектуалдық сынақ. Жәй емес, күрделі мазмұны ӛте қысқа уақытқа сығымдалған қуатты ақыл-ой сыны. Бұрын-соңды мұндай сынға түспеген жасӛспірімдердің кӛпшілігінің әлі солқылдақ жан дүниесі тестке дайындық кезінде-ақ дембіл-дембіл стресске ұшырап, ӛзін-ӛзін жоғалтып немесе «маған бәрібір» деген апатиялық меңзең күйге түсетіні белгілі.
Математиканы оқыту – математикалық теория және математикалық ойлау іс- әрекетіне үйрету болып табылады.
Математиканы оқыту арқылы мәселені талдай білуге, нақтылауға, ұғымдарды анықтауға, ой қорытулар жасауға, дәлелдеуге тағы басқа іс – жүзінде қадам сайын логикалық білім беріледі.
ҰБТ есептерінде геометрия есептері қиындық келтіреді. Ол үшін есеп шартын толық және түсінікті етіп оқу керек. Сонымен бірге оның сызбасын да дұрыс сыза білуіміз керек.
Сызбаның дұрыс сызылуы біздің есебіміздің дұрыс, әрі тез шығуына кӛп кӛмегін тигізеді.
Есепті қалай шығару керек. (Оқушыға кеңестер) Есептің шартын мұқият түсіну қажет.
1. Кейін не берілгенін, нені табу керектігін қысқаша жазу керек
2. Есеп сұрағына жауап беру үшін нені білу керектігін ойлап, жоспар құру.
3. Егер жоспар құру қиын болса, есеп шартын тағы да оқып шығып, бӛліктерге бӛлу.
4. Әрбір заттың атауын формуламен алмастыру.
5. Есепте берілген шамалардың байланысын анықтау.
6. Есеп шартынан туындайтын қорытындыны жазу.
7. Бұрын осыған ұқсас есеп шығарылған жоқ па, соны дәптерінен, кітаптан қарау.
8. Есепті шығарып болған соң, тексер, шығару жолының басқаша түрі бар ма, ойлану.
ҰБТ-да кездесетін кейбір есептердің шығару жолдары:
Есеп 1:
Бұдан , .
Жаңа айнымалы енгігізіп алып, мына жүйені аламыз,
Бұдан u=2, v=3екендігін аламыз. Әрі қарай теңдеулер жүйесін шешеміз.
Есеп 2. Теңдеуді шешіңіз:
I-тәсіл. Берілген теңдеудің екі бӛлігін кӛбейтіндісіне кӛбейтеміз, сонда шығады, мұның екі бӛлігін де бӛлеміз, сонда
деп аламыз, сонда
Жауабы: 1 және -4 .
II-тәсіл. Тӛмендегідей шағын түрлендіру жүргіземіз.
Теңдеудің екі бӛлігін не бӛлеміз, әрі қарай түрлендіріп квадрат теңдеуін аламыз.
Жауабы: 1 және -4 III-тәсіл.
Тағы да шағын тӛмендегідей түрлендіру жүргіземіз.
Нәтижеде теңдеуін аламыз, бұл I- тәсілдегідей шешіледі.
Есеп 3: lnx2+lnx+3=0 теңдеуі логарифмдік теңдеуі болады.
Осы теңдеуді шешейік:
lnx2+lnx+3=0
2·lnx+lnx+3=0 (lnan=n·lna формуласын пайдаландық) 3·lnx+3=0
3·lnx=-3
lnx=-3/3 lnx=-1 lnx=lne-1 x=e-1
Жауабы: x=e-1.
Әдебиет
1. Литвиненко В.Н., Мордкович А.Г. Практикум по решению математических задач.
– М.: Просвещение, 198.-288 с.
2. Сканави М.И. Сборник задач для поступающих во ВУЗы.
3. Фридман Л.М., Турецкий Е.Н. Как научиться решать задачи: Пособие для учащихся. - 2-е изд., перераб. и доп. − М.: Просвещение, 1984. − 175 с.
Математика пәнінен тест жинағы – 2013, 13-25 б.
