4663
ОЖ 341.2
ЛТАРАЛЫҚ КОРПОРАЦИЯЛАРДЫ Қ ҚЫҚ СУБЪЕКТІЛІГІ Суханова Алима Бауржановна
Л. Н. Г а а Е а , А а а, а а а
Ха а а а а Х -11
– С Б. Б.
а а а а ( АК) а а
а а а .
АК а а а а а а . Та а а а АК- а
а а а а а а
а а , а а а а а а а
а а а , а а а а ,
а , а а а . . К а а а
АК- а а а а ,
а а а а а а а а а а а а ,
Б а а а АК -
а - а а а ,
а а а а а а а а
а а
а а . Е а а а а - а а а а
а а а а
а а а а а а
а а а а а . А а а, а а а а а
АК- а , а
а а а
а а а а а .
С а а а а
а а а а а а а . а а а
а а а а а а . Ж АК
а а а а а , а
а а а а а а . С , а
а а а а а а а а а а
а а .
XX а а а а а а а
а а : General Electric (А Ш), Microsoft (А Ш), Royal-Dutch / Shell ( а / Н а ), Coca-Cola (А Ш), IBM (А Ш) General Motors (А Ш), Hitachi (Жа ), Ма а (Жа ), Nestle (Ш а ), Ford (А Ш), Alcatel (Ф а ), Philips (Н а ), Mobile Oil (А Ш), Ace Braun Bovary (Ш а ), Volkswagen (Г а ), Toyota (Жа ), Siemens
4664
(Германи ), British Petroleum ( л британи ), Unilever ( л британи / Нидерланд) [2].
лтарал компани лар арапай м фирмалардан, е алд мен, т келей инвести и лау немесе ж м с степ т р ан компани лард ак и лар н сат п алу жол мен р лат н нд р ст к сипатта етелд к филиалдар мен ен лес компани лард ке жел с н болу мен ерек еленед .
ТМД елдер нде лтарал корпора и лард 2 м а жу ен лес компани лар бар, он нде аза станда – ек ж зге жу . аза станда з н ен лес фирмалар н бар н а к п сан америкал , еуропал ,
тай ж не жапони н АК ие.
АК т таби ат н м селелер н хал арал жеке та араст р анда АК т суб ект л г ерек е м нге ие. АК хал арал жеке суб ект с бол п таб ла ма немесе жо па деген м селе б л б л ст хал арал жеке т т л ем ндег барл м н н ан тайд . АК т суб ект л г н м селес н е у
« АК» ан тамас н ан таумен ж не т с нумен т келей байлан ст . АК т суб ект л г н санат хал арал жеке аспект с нде азаматт ж не корпоративт к т за д т л алар н т суб ект л г т ж р мдамас н олданумен араст р лу керек екен ай н, себеб хал арал жеке аспект с нде за д т л а ан тамас жо . С йкес н е, хал арал жеке та за д т л ан сипаттамалар мен т таби ат алай бол анда да ти ст лтт азаматт ж не корпоративт к нег здер нен ал над .
Хал арал жеке та АК ан тамас м надай сипаттама ан талу м мк н: АК – б л е м аб лдауд ан тал ан к р кт р лген ж йес бар кономикал б рл к нег з нде б р немесе б рне е бас корпора и лар н болу мен немесе одан да к п елдерде бек т л п, ж м с стейт н рт рл жеке за (lex societatis) бар за д ж не за д емес т л алард жи нт . АК ж йес не кем дегенде мекеме к ред – б л б р бас компани ж не ек б л м е немесе ек бас компани ж не б р б л м е.
Б Сауда ж не даму конферен и с н е бер нде (ЮНКТАД) АК бас к с пор ндар мен олард ет елдег б л м елер к рет н инкорпора и лан ан да, инкорпора и ланба ан к с пор ндар рет нде ан талад .
Сон мен, АК ан тамас он ж йес не к рет н барл б л м елер н жи нт н амтид , ал жеке б рл ктерге келсек, ос немесе
зге лтт ж йес н за д немесе за д емес т л алар на жат зу а болад . АК ж йес бас корпора и н кспанси с н к мен ал птасад ж не ол б р ай кономикал а зан райт н ек ден астам мемлекетте мекемелер жел с не ие бол ан кезде ана АК – мекемелер н бас а кей п не згеред .
Атал ан мн жалп ма нас нда т суб ект л к ек рамдас б л кт амтид : с- рекетке аб летт л к ж не т
4665
аб ле л к. аб ле л к б ек н а мен м нде е н бол аб ле л г н, ал - еке ке аб ле л к – б ек н з н -
еке мен з н а мен м нде е д иелен ге ж не ола бой н а жа а бе аб ле л г н б лд ед . За д ла ала д жеке л ала мен
ал анда б ек л г , е алд мен, за д л ан аб ле л г мен - еке ке аб ле л г б а а, йке н е он мемлеке к кел нде неме е ай а й мда д белг л б ле а ал ан неме е за д л ала д мемлеке к з л м не и н е жазба енг з жол мен за д л ан а а нде ндай нд нда ж не о ай нд нда жа .
де е, азама - а на а б ек е нде, он нде е елд к лемен к бол мен за д л ала д м надай белг ле а а к е лед :
• й мда л б л к;
• м л к к жеке-да ал ;
• з н м нде е бой н а з нд к м л к к жа а ке л г ;
• азама айнал мда ж не о а да да ла д е кез нде з а нан йле 3.
АК за д л а е нде а а л ж не, йке н е,
ал а ал жеке а б ек л к бе н жо а да
а ал ан за д л ала д ба л и а амал а ала н бол н болжайд .
з н айда бол нен ба а за д л а жекелеген а мен м нде е не ие й мда л б ай а за е нде
нд лген4. Ба л а а за ге ле за д л ала м еле н неме е ак ионе ле н а мен м нде е н он жеке а мен м нде е нен б лген. А а ан Р. Па нд й мн
б ек л г м елеле н а а а о , за д б л к б ек л к б лд ке ек г н ж не б л а а а мен м нде е ге ие за д л ала а ана н екенд г н а а ед 2.
й мда л б л к а мен м нде емеле жи н н бол н болжайд 3. Б л же де андай а мен м нде е ал з ж жа анд ал на л ала е лед . Е алд мен, б л о а
ала ке ж не ж а ке бол , а на а нал ан , м л к а ал , ме ге ж не иел к е , а а д жа а ж не на мемлеке но мала на йке ие бол м мк н за д
л ала д ба а да а .
За д л ан й мда л б л г н а а а о , АК б ай й мда л н ан е нде м м мк н еме г н а а ке ек, й кен АК н г не б не е б л м е ба б мекеме еме , б ай за д е мдел жо за д ж не за д еме л ала д ба л жи н к ед .
Ж не а нда да, й мда л б л к белг ле н б л ай, мейл ол жа , л ай л а , еке неме е зге жа
4666
болс н жа ар н бол . АК а с болса, с зс з, б р ай ж йен за д рес мдел н бек м мк н жа жо . Бас а жа нан ал п ара анда, за д л ан с б ек л г мемлеке к рке мен рес мделед , ал
АК кономикал б р ай ж йе ре нде е андай з л мде ркелмейд . Хал арал жеке а АК- а с б ек л к бер олард зме н ре е с ан м жа нан ана а ал и с си
к р нед . Ш н нда ал арал жеке аспек с нде АК зме н ре е м ндай ал арал - жа ард жо нда бол п аб лад . АК зме н кейб р аспек лер н ре е ал арал к п л к ж не л де гей нде ана регамен елед . Жеке ал анда л де гейде АК зме н ре е а ал ан мемлеке а ма нда инвес и и л
зме ж зеге ас р ж н нде е елд к жеке ж не за д л алар зме не а с ан ал ан нормалард белг ле ге немесе корпора ив к оп ард зме н ре е ге са д .
Ос лай а, АК б р ай за д рес мде ге ие емес г н белг ле ге болад . АК за д немесе за д емес л алард ж йес ре нде с н лад , ал б л б р ай ас л емде м лдем жо . Демек, ал арал жеке а АК с б ек л г ж н нде с з оз ал анда АК за д л а бол п аб лмай нд ж не
с б ек л кке ие емес г с н к болад , ал б л с б ек л к он жеке б л к ер н с б ек лер не са д . Ос лай а, б л жа дайда бас компани н , илиалдар мен к лд к ерд , ен лес к с пор ндар мен бас а да б л м елерд с б ек л г н арас р ан ж н.
аза с анд л ми дебие е дерл к да л к з арас бар, б л
« е елд к док ринас нда к п а ан бер бер к ж р м ал п ас : АК ал арал с б ек л кке ие, ал арал к п л к , е алд мен, ал арал кономикал с б ек лер бол п аб лад ». аз рг а а АК ал арал с б ек л г а ал п о р.
А ал ан м селен алдай келек, ал арал к п л к док ринас нда ж не е алд мен, е ел док ринас нда АК ал арал
с б ек л к ж р м н бол н кездес р е сирек екенд г н а ап ем з. Б зге ал арал кономикал а нас ард дам н ос кезе нде ж не ал арал к п л к замана и док ринкас к з арас р с нан АК ал арал сс б ек л к игер д рменс з бол п к р нед . АК ал арал кономикал м рд ал п ас ан белг с екенд г да с з, б ра ал арал а, сондай-а л ж йеде де л арнай м р ебеге ол же пеген.
АК ал арал с б ек л кке ие бол н олар е болма анда ал арал бой н а ар мен м нде ер н бол
аб ле л г не ие бол , ал арал - жа ап бол аб ле л к ер н бол ж не ал арал нормал арма л
зме ке а с , ни ал арал с б ек с н сапас на ие бол керек. Хал арал к п л к салас нда АК ар
4667
- -
-
-
:
- 2013. 20
2.Kenza Benhima.Financial integration, capital misallocation and global imbalances Original Research ArticleJournal of International Money and Finance, Volume 32, February 2013. P. 324 340.
3.Jan Toporowski. The transnational company after globalization. Transnational company after globalisation Original Research ArticleFutures, Volume 42, Issue 9, November 2010. P. 920 925.
-
- 2013.
6.http://www.corpo.su/.
341.17
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)