Ұлытау тас ғасыры (2018 жылғы жұмыстардың нәтижелері бойынша)

(1)

3999

Согласно обычаю якутов, покойника укладывали в гроб «на спину» в вытянутом положении, с прямыми ногами, руки вытягивались вдоль тела, а иногда были согнуты в локтях и кисти покоились на тазовых костях. Также еще в погребениях встречается поза «на боку», обычно с подогнутыми, реже – вытянутыми конечностями [1, 49].

Таким образом, традиционные погребальные сооружения якутов имеет несколько типов: воздушное (арангас), грунтовое. В арангасе хоронили не только шаманов, богатых людей, но и священную лошадь. Сам арангас имеет 4 типа. Надмогильное сооружения грунтового погребения имеют 5 типов и они очень разнообразные по конструкции.

Примечание. Глоссарий.

1. Арангас – деревянное сооружение для погребения шамана над землей (воздушное захоронение);

2. Алаас - Алаас представляет собой пологосклонную и плоскодонную ложбину овальной формы диаметром до нескольких километров и глубиной до 30 м. Образуется при вытаивании подземных льдов (термокарст), усадке грунта и горных пород, суффозии, карсте и т. д. Низина аласа обычно покрыта заболоченным озером, а склоны — лугово- степной растительностью;

3. Тойон – вождь у якутов, глава рода;

4. Сэргэ - ритуальный столб, коновязь. Изначально сэргэ ставились у жилья (юрты, балагана) якутов и использовали по их прямому назначению – для привязывания коня;

5. Балаган – якутский зимник, бревенчатая юрта трапециевидной формы с плоской крышей и земляным полом;

6. Чардак – деревянное надмогильное сооружение якутов;

7. Ытык сылгы – священная лошадь.

Список использованных источников

1. Бравина Р.И. Погребальный обряд якутов (XVII-XIXвв.) Якутск. Изд-во Якутского университета, 1996. С 230.

2. Константинов Иван Васильевич, МАТЕРИАЛЬНАЯ КУЛЬТУРА ЯКУТОВ XVIII ВЕКА (по материалам погребений). Якутск. Якуткнигоиздат (Якутский филиал СО АН СССР). 1971. 212 с.

3. Бравина, Р.И.; Попов, В.В. Погребально-поминальная обрядность якутов:

памятники и традиции (ХV-ХIХ вв.) Новосибирск.: Наука, 2008. С 294

4. Бравина Р.И. Концепция жизни и смерти в культуре этноса: На материале традиций саха / Р.И. Ьравина. – Новосибирск: Наука, 2005, - 307 с.

5. Эрик Крюбези, Алексеев А.Н. Мир древних якутов: опыт междисциплинарных исследований (по материалам саха-французкой археологической экспедиции).

Якутск. Изд-во СВФУ, 2012. С. 225 УДК 902

ҰЛЫТАУ ТАС ҒАСЫРЫ (2018 ЖЫЛҒЫ ЖҰМЫСТАРДЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІ БОЙЫНША)

Токсанова Гүлзара [email protected]

Л. Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-і Тарих факультеті, Археология және этнология мамандығының студенті

Ғылыми жетекші: т.ғ.к. Мамиров Т.Б.

Ұлытау тас ғасырының зерттеу тарихы Орталық Қазақстан археологиялық экспедициясының жұмыстарымен тығыз байланысты (ХХ ғасырдың 40-шы жылдарындағы

(2)

4000

і ші ), Ə. Х. М ғұ ң і ш ғ

і і ғ іш ш [1].

К і ә і і ің іш і ғ

ің і – . . ш , . . Ч ә . . [2, 27-28

.].

2001 ғ і і і і і , .

ұ ұ ң ші і і Ə.Х.М ғұ ғ

ң і .

ұ ш ғ ш ғ ғ , ә і ә і ің

іш і: ә і і ің ұ і,

ә і і ің , өш і і ә і і ің , X-XII

ғғ. ғ ш ғ , XVII-XIX ғғ. [2, 28 .].

ұ ғ , і, ұ ә . . ұ ғ ғ

і і .

2018 Ə.Х.М ғұ ғ . . .

М ң ші і і ә і ұ ұ

ғ . і іші і – і ә - і ө і

ң ғ і . і ө і ің ңғ ші ә і

ғ , шө і і і ш ,

ұш . ұ ш і ә і ө і ің

ғ . ғ ң шө і і і іші -

і, і ә ө і шө і і ің і і і [3, . 35-38].

2018 ө ғ ә і ғ ң і і.

ғ ң ғ ң ұ ұ ғ 17

ә і і і 2 ғ ң ші 1 ң і ң і і.

ң і ө і і 18 ш. . ұ і ғ і

ө і ің ө ң ші , ұ

ғ , - ғ і ң ң і і і ің

ші . ө і ң ә

ші ө і 6 1 ш ш ө ң ш , і ң

ң і і 120-130 , ө і ң ғ ғ .

ә і ә ө ө і ө і ші ғ і і

і , ң і , і ә

і ң і і .

2018 ғ ң і і і і іш і

, ө і 2014 ғ ұ - ң

" ө і" і і ш ғ ш , і

, -өң ұ , ғ ш , і і- ғ

ұ ә . . . іш ің і і і і

ұ . К і і ң і ө і і ің

ұ ө і і- ң і ғ ң і ө і і

ш . ң ш ғ , і і і ғ

. ң і і і , ң і і і і

і і.

2018 і ң ш ң ғ і і і і

. і іш ің ұ , і

- ө і шө і і ің , - іш і ң ғ

ұ ғ ғ і і і.

і ө і ғ ғ

і і і. М ә і ш ғ ң , і і , і ө

шө і і і .

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

(3)

4001

ғ і ө і ұ ғ . ұ

і ің ғ ғ ө і і і ұ , ұ

і і.

. . 2001 ғ ұ ғ , ң ғ

512 . . , 70 ң і ә ң ү

[5].

ұ ғ ғ ұ і ң ң ұ ,

ң ә ң і і ұ ғ

ү і і і. ү і і ә ұ ү і ің

, ұ ң ғ ө і і і і і, ң , ү і ә ә

ө і ө і і і ің , ғ ә

і і і ү і ө і і ң ә ғ ү і і

і [6].

2018 і ің ү і ү і - ң ү і

ғ . ң і і 60-70 34 . ., ,

- ң ү і і ң і і 1,4 . . ұ

ұ ң ү і ө і і ұ ң і ің ә ң

ғ ө і, і і , і ің ң ү і ө і і ө і і

ө і, і і ң ғ ө і.

і ің ү і ұ ө і, ұ

ұ ғ ң ғ і і . і ің

ү і ү ің ү і і ө і і ғ .

і і ің і ө

. ғұ ( ) 50-70 ң і і і. ұ ү і

( ғ ү і і ғ ), і і і і ің ғ

ғ ө і і ә ғ . і і ң ( ), 30-50

ң і , і ің ө ғ . ң і

ң ғ ғ , і ( ),

і , ұ ә . . . ұ ө і і і ә

ң і і і – і

ғ і ің і і ұ ғ . ө і і ң (0-10/15 )

і і . - ү

ә ғ , і ң ә . . ұ ғ [6, 169 .].

ұ ғ ғ ұ і ң ң ұ

( ә і і ), ң , ғ

ү і і ө і і ғ ң ә ң і і

ұ ғ ү і і і.

П л нғ н ә тт р

1. . . К Э 1947 // . К . . .

– 1948. – . 2. – . 3-36.

2. . ., . . К К Э

2001-2012 . // К :

. , 70-

-К К . –

. 2. – : « - », 2017. – . 27-32.

3. . ., . . –

//

. - ,

25- К 25-

. . . . – : . . . ,

2016. – . 31-43.

(4)

4002

4. а О. ., К а ., а а . ., а а . . К

а щ а а . – . 1. – а : а , 2013. – 400 .

5. О. . а, . К. К а , . . , . . а а

а а а а а //

а Ка а а : . а .- а . . «Ма а

-14». – Ш ; а , 2002. – . 13–19.

6. а О. ., Ма . . а а а а а

а а а Ка а а а // а Ка . а а ,

а , . – . 5. – И : И а

, 2016. – . 165-172.