ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Студенттер мен жас ғалымдардың
«Ғылым және білім - 2014»
атты IX Халықаралық ғылыми конференциясының БАЯНДАМАЛАР ЖИНАҒЫ
СБОРНИК МАТЕРИАЛОВ
IX Международной научной конференции студентов и молодых ученых
«Наука и образование - 2014»
PROCEEDINGS
of the IX International Scientific Conference for students and young scholars
«Science and education - 2014»
2014 жыл 11 сәуір
Астана
УДК 001(063) ББК 72
Ғ 96
Ғ 96
«Ғылым және білім – 2014» атты студенттер мен жас ғалымдардың ІХ Халықаралық ғылыми конференциясы = ІХ Международная научная конференция студентов и молодых ученых «Наука и образование - 2014» = The IX International Scientific Conference for students and young scholars «Science and education - 2014».
– Астана: http://www.enu.kz/ru/nauka/nauka-i-obrazovanie/, 2014. – 5830 стр.
(қазақша, орысша, ағылшынша).
ISBN 978-9965-31-610-4
Жинаққа студенттердің, магистранттардың, докторанттардың және жас ғалымдардың жаратылыстану-техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті мәселелері бойынша баяндамалары енгізілген.
The proceedings are the papers of students, undergraduates, doctoral students and young researchers on topical issues of natural and technical sciences and humanities.
В сборник вошли доклады студентов, магистрантов, докторантов и молодых ученых по актуальным вопросам естественно-технических и гуманитарных наук.
УДК 001(063) ББК 72
ISBN 978-9965-31-610-4 © Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық
университеті, 2014
3709
Из данных литературы известно, что концентрация эндотоксина не всегда коррелирует с инсектицидной активностью. Так, Юдина Т.Г. с соавторами отмечала, что в зависимости от условий культивирования изменяется состав параспоральных включений. Иногда происходит адсорбирование на поверхности кристаллов «посторонних» белков, которые не имеют инсектицидной активности [6].
Таким образом, в результате проведенных исследований получены маркированные высокоактивные варианты B. thuringiensis, инсектицидная активность которых составляла 83,3-88,8 %. Полученные штаммы можно рекомендовать для интродукции в природные биоценозы с целью регулирования численности вредителей растений.
Список использованных источников
1. Патыка В.Ф. Экология Bacillus thuringiensis // В.Ф. Патыка, Т.И. Патыка. – К.: Изд-во ПДАА, 2007. – 216 с.
2. Дирда Н.С., Дрегваль О.А., Черевач Н.В., Вінніков А.І. Селекція високопродуктивного штаму ентомопатогенних бактерій Bacillus thuringiensis, перспективного для захисту природних біоценозів // Вісник Дніпропетровського університету. Біологія. Медицина. – 2011. – Вип. 2, т. 2, С. 23-227.
3. Bradford M.M. Rapid and sensitive method for the quantitation of microgram quantities of protein utilizing the principle of protein – dye binding // Anal. Biochem. – 1976. - Vol. 72. – P.
248-254.
4. Martin P. A.W., Mongeon E.A., Gundersen-Rindal D. E., Blackburn M. B. Recovery of Bacillus thuringiensis from forest soil after application for gypsy moth control using susceptible Insect larvae // Intern. Res. J. Microbiol. – 2011. – Vol. 2 (8). – P. 285-291.
5. Жерносекова И.В. Изменчивость продуцента литических ферментов Streptomyces recifensis var. lyticus и его селекция: Авторефю дисс. ... канд. биол. Наук. – К., 2002. – 20 с.
6. Юдина Т.Г., Саламаха О. В., Олехнович Е. В. Влияние источника углерода на биологическую активность и морфологию параспоральных кристаллов Bacillus thuringiensis // Микробиология. – 1992. – Т. 61, вып.4. – С. 577—584.
УДК 57(07) М79
ӚСІМДІК ТЕКТЕС ШИКІЗАТТЫ АШЫТҚЫ ДАЙЫНДАУДА ҚОЛДАНУ Муратов Р.Д, Мейрамбекова Н.М
[email protected], [email protected]
Қазақ инновациялық гуманитарлық – заң университеті, Семей қаласы Ғылыми жетекшілері - Б.Силыбаева, А. Қуандықова
Қазіргі уақытта дүниежүзілік биоресурстар мұнай, газ және әртүрлі жер асты қазба байлықтары жӛнінде кең ауқымды мәселелер қаралады. Бұл адамзатқа қажетті экономикалық жағынан тиімді шикізат кӛздері болып табылады. Жер бетіндегі жануарлар мен ӛсімдіктер биоресурстары да адамдар үшін ең қажетті тіршілік кӛзінің негізі болып саналады.
Ең бастысы, Қазақстан флорасында ӛндірістің барлық салаларында қолданатын ӛсімдіктер түрлері кездеседі, бірақ оны біз әліде болса ӛз деңгейінде жеткілікті қолдана алмай келеміз.
Ғылыми зерттеу жҧмысының негізгі мақсаты: ӛсімдік тектес шикізат кӛзі ретінде алынғантұттар тұқымдасына(Moraceae) жататынкәдімгі құлмақты (Хмель обыкновенный, Humulus lupulus) нан ашытқысы ретінде қолдану бағыттарын зерттеу.
Ғылыми зерттеу жҧмысының негізгі міндеттері:
- ертіс ӛзенінің жиегінде орналасқан аралас орманшықтардағы кәдімгі құлмақтыңкездесу жиіліктерін анықтау және оларды жинау, гербарийлеу;
- кәдімгі құлмақтың химиялық құрамын анықтау;
3710 - кәдімгі құлмақты нан ашытқысы ретінде қолдану.
Құлмақ (Humulus lupulus) – тұттар тұқымдасына(Moraceae) жататын шырмалып ӛсетін қос үйлі ӛсімдік. Қазақстанның барлық жерінденде ӛседі.Ғылыми зерттеу жұмысы барысында, кәдімгі құлмақ ӛсімдігі 2013 жылдың күзгі маусымында Ертіс ӛзенінің жағауларында ӛскен терек, итмұрын, қайың, қарағай, ұшқат және т. б. ағаштармен бұталы ӛсімдіктер ӛскен аралас орманшықтардан жиналды. Аралас орманшықтартардағы бұл түрдің кездесу жиіліктері орташа деңгейде болды. Кәдімгі құлмақ биіктігі 3 – 5 метрге жететін, жапырағы қарама- қарсы орналасқан кӛп жылдық шӛптесін ӛсімдік. Гүлі сарғыш, жасыл түсті, аналығы – біреу, масақ пішіндес, 5 аталығы сыпыртқы тәрізді гүлшоғырында орналасқан. Маусым – шілде айларында гүлдеп, шілде – тамызда жеміс береді. Жемісі – жаңғақша. Медицинада, косметикада қолданылады, сабағынан қап тоқитын және жіп есетін талшық алынады. Құлмақ техникалық дақыл ретінде де ӛсіреді [1,2].
Дүниежүзінің сыра шығаратын барлық ӛндіріс салаларының негізгі шикізат кӛзі ретінде құлмақ ӛсімдігі қолданады. Оның құрамында 8 – 10% илік және жұпар иісті заттар бар.
Ал бұл ӛсімдікті тек қана сыра ӛндірісінде қолданумен қатар, бұны нан ашытуда да қолдануға болады. Ғылыми зерттеу жұмысы барысында лабораториялық жағдайда құлмақтың аналық бүрін нан ашытқысы ретінде қолданылды. Себебі бұл табиғи таза шикізат кӛзі болып табылады. Әдебиеттерге шолу барысында құрғақ күйдегі құлмақ құрамында ащы заттар 18,5 %, құлмақ майы 0,5 %, дубильдік заттар 3,5 %, белок 20 %, минералдық заттар 8
% болатындығы аңғарылды.[3]
Кұлмақты нан ашытқысын дайындау технологиясында қолдану қазақтың бұрынан келе жатқан ұлттық нан ашытудың технологиясы негізінде жасалынды. Нан ашытқысын жасаудың қосымша шикізат ретінде бидайдың кебегі алынды. Кебек ауыл шаруашылығында ӛсірілетін дәнді дақылдардың дәнінің қабығынан алынады. Құрамында клетчатка мен витаминдерге бай бидай кебегі - ұн ӛндірісінің азықтық қалдығы болып табылады. Зерттеу жұмысы барысында лабораториялық жағдайда кебектің ылғалдылығын анықтауға қажетті алынған сынамалар тӛменде кӛрсетілген әдістемелер бойынша анықталды. Жұмыс барысында ӛлшеп алынған 10г ұн сынамасын, 130-140 ºС температурада, 40 минут уақыт аралығында арнаулы шкафта кептірілді. Әрі қарай кептірілген ұн 20 минут эксикаторда суытылып, ӛлшенді.
1 сынамада 10 г кебек қақпағы жабылған бюксқа салынып ӛлшенді.
Х= 100*m1-m2/m1 X= 100*10-9,95/10= 0,5
m1 – кептірілмей тұрғандағы ұн салмағы;
m2 – кептіргеннен кейінгі ұн салмағы;
2 сынамада 10 г ұн қақпағы жабылған бюксқа салып ӛлшенді.
Х= 100*m1-m2/m1
X= 100*10-9,88/10= 1,2
m1 – кептірілмей тұрғандағы ұн салмағы;
m2 – кептіргеннен кейінгі ұн салмағы;
Лабораториялық жағдайда анықталған кебектің ылғалдылығы (МЕМСТ 9404-88) мемлекеттік сандартқа сай екендігі анықталды. Құлмақты нан ашыту процесіне қажетті әртүрлі сорттағы ұнның алдын-ала анықталған органолептикалық кӛрсетікіштері 1 кестеде кӛрсетілген.[4]
Ҧнның органолептикалық кӛрсеткіштері
1- кесте Кӛрсеткіш
сапасы
Арнайы техникалық талаптарға сәйкестігі
Зерттеу нәтижелерінің қорытындысы Түсі Жоғарғы сортының түсі – ақ немесе
аздап қоңыр реңді болады. Бірінші сорттың түсі – ақ немесе ақшыл
Жоғарғы сортты ұнның түсті ақ болды.
3711
сарғыш реңді болады Бірінші сортты ұнның түсі ақшыл сарғыш болды
Иісі Ұнның құрамында шіріктің, кӛктің және басқа да бӛтен иістердің болмауы қажет.
Қолданылуға алынған екі сортты ұнның құрамында шіріктің, кӛктің және басқа да бӛтен иістері болған жоқ.
Дәмі Ұнның құрамында қышқыл, ашты
және бӛтен дәм болмауы қажет. Қолдануға алынған екі сортты ұнның құрамында қышқыл, ашты және бӛтен дәмдері болған жоқ.
Сынаманың физикалық-химиялық кӛрсеткіштерін анықтау барысында жоғарғыда кӛрсетілген ұн сорттарының ылғалдылығы мемлекеттік стандартарға байланысты анықталды (МЕМСТ 9404-88). Алынған 10 г ұн сынамалары арнаулы шкафтарда 130–140 ºС температурада, 40 минут аралығында кептірілді.
Ӛнімнің ылғалдылығының пайыздық кӛрсеткіші (Х) тӛмендегі формула бойынша анықталды:
Х= 100×m1-m2/m1
Мұндағы: m1 –кептіргенге дейінгі сынама салмағы;
m 2 – кептіргеннен кейінгі сынама салмағы.
1) X= 100×10-9,2/10= 8 2) X= 100×10-9,84/10= 1,6
Сонымен қатар, зерттеу жұмысы барысында қолданатын ұн сорттарының қышқылдығы мемлекеттік стандартқа сәйкестігі лабораториялық жағдайда тәжірибе жүзінде химиялық әдістерді қолдану арқылы (МЕМСТ 9404 – 60 бойынша)анықталды. Зерттеу барысында 5 г ұнға 10 мл. дистелденген су қосылып, араластырылды және оған 3-5 тамшы фенофталеин ертіндісі қосылды. Әрі қарай ашық қызыл түс пайда болғанға дейін 0,1нNaOH ертіндісімен титірленді. Қышқылдығы тӛменде кӛрсетілген формула бойынша анықталды.
Х= V×100/m×10= 3×100/10×10= 3 º T
Мұнда: V – 1 н натрий гидрооксидінің кеткен кӛлемі;
m – ұн салмағы;
Аз мӛлшердегі жылы суға құлмақ және кебек үлгілерібелгілі бір қатынаста араластырылып, дӛңгелек пішіндес ашытқы сынамалары дайындалды және қалыптыбӛлме температурасында кептіріліп, сақталынды. Екінші кезекте 0,5 литр жылы суға2 үлкен қасық қант қосылған ерітіндіге құлмақтан дайындалған ашытқы сынамасы қосып араластырылды.
Ашытқының бетін дәкемен жауып 1 тәулік бӛлме температурасында ұсталды. Осы уақыт аралығында дайын болған ашытқы сүзіліп, бӛлек алынды. Келесі кезекте сүзіп алынған құлмақ ашытқысының ерітіндісіне 0,5 литр жылы су, 6 қасық қант және ұн қосу арқылы қоймалжың масса түзілгенге дейін араластырылып, 5 сағатқа27-28 ºС-та термостатқа қойылды. Осы уақыт аралығында ашытқы екі есе кӛтерілді, яғни бұл ашытқы дайындаудың соңғы сатысы болып табылады. Әрі қарайдәстүрлі нан ашыту технологиясы бойыншадайындалған ашытқыданқамыр иленді. Дайын болған қамыр «Тағам биотехнологиясы» зертханасында180 0С температурада 40 минутқа духовкаға қояйып пісірілді.
Тӛменгі кестеде зерттеу нәтижелерінің салыстырмалық кӛрсеткіштері ұсынылады.
Престелген ашытқы қосылған нан және қҧлмақ ашытқысы қосылған нанның органолептикалық кӛрсеткіштері
2 - кесте Кӛрсеткіштердің
аталуы МЕМСТ 984-95
бойынша сипаттама
Престелген ашытқы қосылған нанның кӛрсеткіштері
Құлмақ ашытқысы қосылған нанның кӛрсеткіштері
Сыртқы түрі, Нан формасына Нан формасына сәйкес Нан формасына сәйкес
3712
формасы сәйкес
келді,беткі қабаты кӛтеріліп піскен болады.
келді, беткі қабаты аздап кӛтеріліп пісті
келді,беткі қабаты кӛтеріліп піскен болды.
Нанның жұмсақтық жағдайы,піскендігі.
Ұстағанда ылғалды, жақсы піскен .
Жақсы піскен, ылғалды. Жақсы піскен, ылғалды
Қамырдың араласуы
Түйінсіз, біртекті
Түйіні жоқ. Түйінсіз.
Саңылаулығы Наның беткі қабаты
бӛлінбеген.
Нанның беткі қабаты бӛлінбеген.Саңылаулары жақсы жетілген.
Нанның беткі қабаты бӛлінбеген.Саңылаулары жақсы жетілген
Дәмі Нанға тән дәмі
бар, бӛгде дәм жоқ
Нанға тән дәмі бар. Құлмақ ашытқысы нанға ӛте жағымды дәм берді.
Иісі Нанға тән иісі
бар,жағымсыз иісі болмайды
Жағымсыз иісі жоқ, нанға тән иісі болды.
Жағымсыз иісі болған жоқ, керісінше нан хош иісті болды.
Қорытынды:
1. Тұттар тұқымдасына(Moraceae) жататын кәдімгі құлмақ (Humulus lupulus) түрі Ертіс ӛзенінің жиектерінде орналасқан орманшықтардан жаңғақша жемісі маусым айындатолық пісіп жетілген кезінде жинақталды.
2. Кәдімгі құлмақтың лабораториялық жағдайда химиялық құрамы анықталды.
Зерттеу нәтижесіне байланысты құлмақтың қышқылдылығы жоғары 9,1 ºТ және ылғалдылығы 7,6 %, яғни МЕМСТ-қа сәйкес екендігі анықталды.
3. Құлмақты нан ашытқысы ретінде пайдалану мақсатында жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижелеріне байланысты құлмақ ашытқысынан дайындалған нан, престелген нан ашытқысы қосып пісірілген нанға қарағанда дәмі ерекше және құлмаққа тән хош иісті болатындығы анықталды.
4. Сақталу мерізіміне байланысты престелген ашытқы қосылып дайындалған нанға қарағанда құлмақ ашытқысынан дайындалған нан ұзақ мерзімге сақталынады (7-10 күн аралығы).
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Флора Казахстана 3 том. Стр -76. Главный редактор академик АН Каз.ССР Н. В. Павлов 2. Жоғары сатыдағы ӛсімдіктер систематикасы,241,242 б. Алматы, 2012. Б. М. Силыбаева, Ж.
К. Байғана, Н.Ш. Карипбаева, В. В. Полевик.
3. Тағам биотехнологиясы ЗаяданБ.Қ., Ӛнерхан Г. Алматы.Әл-Фараби ҚазҰУ,2011,59б.
4. Лабораторный практикум по общей технологии пищевых продуктов.И. М Ройтер, 1978
УДК 579.26
ИЗУЧЕНИЕ ВЛИЯНИЯ РН СРЕДЫ КУЛЬТИВИРОВАНИЯ НА СИНТЕЗ БИОЛОГИЧЕСКИ АКТИВНЫХ ВЕЩЕСТВ УФ МУТАНТАМИ СТРЕПТОМИЦЕТА
Олейник Анна Александровна, Черногор Наталья Павловна, Жерносекова Ирина Владимировна, Тымчук Александра Андреевна, Винников Альберт Иванович
Студентка кафедры микробиологии, вирусологии и биотехнологии Днепропетровского национального университета им. О. Гончара, Днепропетровск, Украина.
