МРНТИ 14.35.07 https://doi.org/10.51889/2020-1.1728-5496.10 А.М. Әбдіров1, А.Н.Сакаева2, К.Ж.Нұрмұханова3
1С.Сейфуллин атындағы КАТУ профессоры, Нұр-Сұлтан қ., Қазақстан
2п.ғ.к., Қарағанды облысы бойынша «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалының аға оқытушысы, Қарағанды қ., Қазақстан
3т.ғ.м., докторант, С.Сейфуллин атындағы КАТУ аға оқытушысы, Нұр-Сұлтан қ., Қазақстан
ЖОО-ДА ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ ФОРМАЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІНЕН
Андатпа
Қазіргі уақытта қарқынды даму үстіндегі жаппай цифрландыру білім беру жүйесін жетілдіруде маңызды орын алады. Технологиялық революцияның басталуы қашықтықтан оқыту технологиясын қамтитын заманауи білім беру технологияларының қолданылуын жетілдіруді талап етеді. Бүгінгі күні қашықтықтан оқытуда маңызды орын алатын дидактикалық жаңалықтар кеңінен қолданылуда.
Қашықтықтан оқытуды дұрыс ұйымдастыру, білім беру тиімділігін арттырудың бірден-бір себебі.
Осы түста жаңа оқыту әдістерін пайдалануға мүмкіндік беретін оқу үдерісін ұйымдастыру формаларына жеке тоқталып, оларға талдау жасау қажеттілігі туындайды.
Мақалада қашықтықтан оқыту кезінде қолданылатын оқу үдерісін ұйымдастырудың негізгі формалары: электрондық дәрістер, бейнедәрістер, тәжірибелік сабақтар, оқытушы жетекшілігімен жүргізілетін студенттің өздік жұмысы, бақылау түрлері қарастырылған. Оларға қысқаша түсініктеме беріліп, ұйымдастырылу, өткізу кезеңдеріне талдау жасалып, кеңінен баяндалған.
Түйін сөздер: қашықтықтан білім беру технологиялары, қашықтықтан оқыту, оқытуды ұйымдастыру формалары, электронды дәріс, бейнедәріс, вебинар, бейнеконференция, LMS Moodle.
Abdyrov A.M.1, Sakaeva A.N.2, Nurmukhanova K.Zh.3
1 Doctor of Education, c.t.s, Professor of the S.Seifullin Kazakh AgroTechnical University, Nur-Sultan, Kazakhstan
2c.p.s, senior lecturer of the branch of JSC NCPD “Orleu” in the Karaganda region, Karaganda, Kazakhstan
3m.t.s., Doctoral candidate, senior lecturer of the S.Seifullin Kazakh AgroTechnical University, Nur-Sultan, Kazakhstan
FROM THE EXPERIENCE OF ORGANIZATION OF THE FORMS OF DISTANCE LEARNING AT HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS
Abstract
Today, the rapidly evolving mass digitalization plays an important role in improving the improving of the educational system. The beginning of the technological revolution requires the use of educational technologies, which include distance learning technologies. Nowadays the didactic innovations are widely used so the distance learning plays a significant role in the educational system. The effective organization of distance learning is one of the main reasons for improving the educational results. Here it is necessary to discuss and analyze separately the forms of organization of the educational process which will allow to use the new teaching methods.
The article describes the main forms of organization of the educational process which include electronic lectures, video lectures, practical classes, the students' self study and different control forms being used in distance learning. They have been briefly identified, analyzed and explained in more detailed way.
Key words: distance learning technologies, distance learning, forms of educational organization, electronic lecture, video lecture, webinar, video conferencing, Moodle platform.
А.М. Абдыров1, А.Н.Сакаева2, К.Ж.Нурмуханова3
1д.п.н., профессор КазАТУ им.С.Сейфуллина, г. Нур-Султан, Казахстан
2к.п.н., ст.преподаватель филиала АО "НЦПК "Өрлеу" по Карагандинской области, г. Караганда, Казахстан
3м.т.н., докторант, ст.преподаватель КАТУ им.С.Сейфуллина, г. Нур-Султан, Казахстан
ИЗ ОПЫТА ОРГАНИЗАЦИИ ОСНОВНЫХ ФОРМ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ В ВУЗАХ
Аннотация
В настоящее время стремительно развивающаяся массовая цифровизация играет важную роль в совершенствовании системы образования. Начало технологической революции требует использования образовательных технологий, которые включают технологии дистанционного обучения. Сегодня широко используются дидактические инновации, которые играют важную роль в дистанционном обучении. Правильная организация дистанционного обучения является одной из основных причин повышения эффективности обучения. Здесь возникает необходимость отдельного рассмотрения и анализа форм организации учебного процесса, что позволит использовать современные методы обучения.
В статье рассматриваются основные формы организации учебного процесса, применяемые в дистанционном обучении: электронные лекции, видеолекции, практические занятия, самостоятельная работа студента под руководством преподавателя, виды контроля. Даны краткие определения, более подробно раскрыт и проанализирован процесс их организации и проведения.
Ключевые слова: технологии дистанционного образования, дистанционное обучение, формы организации обучения, электронная лекция, видеолекция, вебинар, видеоконференция, LMS Moodle.
Кәсіптік оқытуды ұйымдастыр удың фор масы р етін де оқытушы мен студен ттер дің сабақтағы қар ым-қатын асы, сабаққа топтастыр ылуы жін е олар дың іс-әр екетін ің сипаты, сон дай-ақ он ы өткізудің ор н ы мен р ежимі түсін іледі.
Оқыту фор масын сипаттайтын н егізгі белгілер : - сабақтың дидактикалық мақсаты;
- кеңістіктік-уақыттық сен імділік (сабақ түр і, ор н ы, студен ттер мен жаттықтыр ушылар дың құр амы);
- маман дық құр ылымы, жұмыс кезкеңдер ін ің р еттілігі;
- студен ттер дің тәуелсіздік дәр ежесі.
Оқытуды ұйымдастыр у фор малар ы педагогикалық пр оцестің дидактикалық, тәр биелік жән е дамытушы мақсаттар ын а жетуге ықпал етеді [2, 49 б.]. Қашықтықтан білім бер у техн ологиялар ын (ҚБТ) іске асыр у теледидар лық, желілік жән е кейс-техн ология бойын ша жүзеге асыр ылады [3, 2 б.].
С.Сейфуллин атын дағы Қазақ агр отехн икалық ун ивер ситетін де ҚБТ қолдан у ар қылы бір н еше қысқар тылған оқу бағдар ламалар ы бойын ша білім бер уді жүзеге асыр уда желілік техн ология қолдан ылады. Желілік техн ология ар қылы қашықтықтан оқытудың техн ологиялық мүмкін діктер ін ескер е отыр ып, оқытуды ұйымдастыр удың келесі фор малар ын қолдан уға болады:
- электр он ды дәр істер , медиа-дәр іс (аудио, видео, слайд-пр езен тация, медиа объектілер ге сілтемелер мен мәтін );
- зер тхан алық жән е пр актикалық сабақтар ;
- семин ар лар (аудиокон фер ен ция, бейн екон фер ен ция, эпистокон фер ен ция);
- кон сультациялар (жеке, топтық; техн икалық база: электр он дық пошта, фор умдар , чаттар );
- жобалар (топтық, жеке зер ттеу, шығар машылық, ақпар аттық; техн икалық база: бар лық ин тер н ет қызметтер і);
- жеке (үй) тапсыр малар (эссе, шығар машылық тапсыр малар , есептеу, сызу жән е т.б.);
- бақылау (on-line тестілеу, студен ттің өздік жұмыстар ын бағалау, емтихан дар ; техн икалық база: ар н айы бағдар ламалық қамтамасыздан дыр у қажет).
Аталған оқытуды ұйымдастыр у фор малар ын ың үн емі қолдан ыстағы жән е тиімді н әтижелер көр сетіп отыр ған түр лер ін е тоқталамыз.
Электр он ды дәр істер – бұл электр он ды түр дегі дәр істер мәтін і, қосымша пр езен тация матер иалдар ы, ғылыми мақалалар дан үзін ділер , басқа да оқу құр алдар ын ан тұр атын файл түр ін де жасалған оқу матер иалдар ын ың жиын тығы.
Бейн едәр істер – бұл қажетті кестелер мен , диагр аммалар мен , иллюстр ациялар мен жән е бейн ематер иалдар мен жабдықталған ар н айы дайын далған , бейн е фор маттар ын ың бір ін де файл түр ін де жазылған оқу матер иалы. Бейн едәр істің н егізгі мақсаты – ғылым, техн ика жән е өн дір іс салалар ын дағы білімді көр н екі түр де бер у, табиғи жән е техн ологиялық пр оцестер ді визуализациялау, дыбыстық, бейн елік ақпар ат құр алдар ы ар қылы білімді игер уді қамтамасыз ету, жасыр ын ішкі құбылыстар мен пр оцестер ді көр сете алатын мультимедиа мүмкін діктер ін пайдалан у.
Бейн едәр істер ақпар аттық оқу матер иалы р етін де қолдан ыстағы оқу-әдістемелік кешен дер ін ің жиын тығын тиімді толықтыр ады жән екейбір жағдайлар да сол мезетте қажет ақпар атқа жылдам қолжетімділік, оқу матер иалын оқу қар қын ын ың өзгер ту мүмкін дігі, бұр ын қар алған матер иалға ор алу, жылдам қар ап шығу сияқты техн икалық мүмкін діктер ін е байлан ысты басқа оқу құр алдар ымен (кітаптар , дәр істер , әдістемелік н ұсқаулар ) бәсекеге түсе алады:
Бейн едәр істер де төмен дегідей матер иалдар ды пайдалан уға болады:
- студен ттер ді кәсіби даяр лаудың мазмұн ын а қатысты ғалымдар дың, оқытушылар дың, қоғам қайр аткер лер ін ің, кәсіпор ын дар мен сала басшылар ын ың сөйлеген сөздер і, ой-пікір лер і, ұсын ыстар ы;
- дәр істер дің мазмұн ын толық н емесе ішін ар а жаңғыр татын дәр істер ;
- кез-келген оқу пән ін дегікүр делі сұр ақтар ды түсін дір уді қамтитын бейн екеңестер ;
- студен ттер ден теор иялық білім мен пр актикалық дағдылар ды қолдан уды талап ететін пр облемалық жағдайлар ;
- жеке іс-әр екет, тәсілдер ді сипаттайтын модельдеуші жазбалар ; - ойын сипатын дағы жазбалар .
- Бейн едәр істер ді даяр лау ун ивер ситетте төмен дегідей тәсілдер мен жүзеге асыр ылады:
- аудитор ияда дәр істің өту пр оцесін бейн екамер а ар қылы түсір у жолымен ;
- on-line р ежимін де өткізілетін оқыту фор малар ын ың (дәр іс, семин ар , тәжір ибе, кейбір зер тхан алық сабақтар жән е кеңес бер улер ) жазбалар ын жасау;
- ар н айы пр огр аммалар (Adobe Premier, Movavi Video Editor, Movavi Screen Recorder, Camtasia Studio 9) көмегімен жазу жән е мон таждау ар қылы.
Бір ін ші жағдайда түсір іліп даяр лан ған бейн едәр істер Moodle платфор масын да студен ттің жеке оқу жоспар ын а сәйкес әр пән бойын ша жин ақталған матер иалдар қатар ын ан ор ын алады, сон ымен қатар электр он ды оқу залы қор ын да сақталады.
Екін ші жағдайда қашықтықтан оқыту техн ологиялар ы бойын ша білім алатын студен ттер мен on-line р ежимін де өткізілетін дәр істер жазылып, жоғар ыда аталған электр он ды оқытуды басқар у жүйесі Moodle платфор масын ың «Вебин ар лар » бөлімін е ор н аластыр ылады, сон ымен қатар дәр іс аяқталған соң сақталған бейн ежазбаға сілтеме білім алушылар дың электр он ды пошталар ын а жібер іледі.
Үшін ші жағдайда ар н айы пр огр аммалық құр алдар ар қылы жин ақталған бейн едәр іс жазып мон таждау келесі мүмкін шіліктер ді қамтиды:
1 жұмыс бар ысын қадағалау, басқар у жән е келесі ойн атуды таңдау мүмкін дігін бер у;
2 бейн е матер иал ар асын да пайдалы р есур стар ға түр лі сілтемеле қосу;
3 кез-келген тест тапсыр малар ы мен сауалн амалар ды бейн еге ен гізу;
4 оң жауаптар бер ілген жағдайда күр делі тапсыр малар ға бағыттау, қателіктер ор ын алған жағдайда студен ттер ді қажет тақыр ып бойын ша толық көр ін іс, ақпар ат бер етін бейн е түсін іктемелер ге бағыттау.
Үшін ші бағыттағы жұмыс оқу бейн едәр істер ін ің сапасын жақсар ту мақсатын да әкімшілік, кадр лық, матер иалдық күш-жігер ді, р есур стар ды ор тақ жұмылдыр у қажет екен дігін көр сетті. Осы мақсатта ун ивер ситеттегі дидактика саласын ың маман дар ы, кафедр а, факультет оқу-әдістемелік комиссиялар ы оқу құр алдар ын жасау жән е пайдалан у әдістемесін е сәйкес бұл жұмысты бақылау қажеттігі туын дады.
Ин тер активті мүльтимедиялық дәр істер – толық электр он ды мәтін мен , белгілі бір тәр тіппен құр ылымдалған , дыбыстық жән е бейн е жазбалар мен жабдықталған оқу матер иалы. Мұн дай дәр істер дің маңыздылығы ин тер активті элемен ттер ін ің жұмысы, он ың әдістемелік тұр ғыда шебер ұйымдастыр ылуы болып табылады, он ың көмегімен студен т қажетті әр екеттер ді ор ын дай алады:
матер иалды іздеу, иллюстр ациялық матер иалды қар ау, компьютер лік экспер имен т жүр гізу, тестілеу жән е т.б. [5, 26 б.].
Бұл дәр істер off-line р ежимін де өткен жағдайдың өзін де тиімді болып табылады, себебі әр студен т өзі үшін матер иалды оқып үйр ен удің оңтайлы тр аектор иясын , кур стағы жұмыстың ыңғайлы қар қын ын жән е он ың қабылдауын ың психофизикалық сипаттамалар ын а сәйкес келетін оқып үйр ен у тәсілін таңдай алады.
Біздің жағдайымызда аталған дәр істер оқытуды басқар у жүйесі Moodle платфор масын да ор н аластыр ылып, студен ттер дің off-line р ежимін де жұмыс жасауын а мүмкін дік бер еді.
Тәжір ибелік сабақтар . Тәжір ибелік сабақ теор иялық білімді қолдан у жолдар ын ан ықтауға, дағдылар ды қалыптастыр уға бағытталған оқыту фор малар ын ың бір і болып табылады. Олар ға жаттығулар , есептер шығар у, кестелер , сызбалар , басқа да гр афикалық тапсыр малар ды ор ын дау, оқу, аудар у, шет тілдер ін де сөйлеуге машықтан у жән е т.б. жатады. Тәжір ибелік, семин ар сабақтар ын ың басым бөлігін ақпар аттық техн ологиялар н егізін де қашықтықтан оқыту ар қылы тиімді жүзеге асыр уға болады. Семин ар лар дың көпшілігін on-line техн ологиялар ын қолдан у ар қылы өткізу мүмкін шілігі мол: чат, фор ум, компьтер лік бейн е, жаңалықтар тобы. Семин ар сон ымен қатар н ақты емес уақыт шкаласын да, яғн и off-line р ежимін де өткізілуі мүмкін , бұл жағдайда да оқытушыда әр студен ттің белсен ділік деңгейін бағалау мүмкін дігі бар [5, 29 б.].
Зер тхан алық жұмыстар . Қашықтықтан оқыту кезін де н ақты қон дыр ғылар ды, зер ттеу объектілер і мен экспер имен ттік құбылыстар ды имитациялайтын тр ен ажер лар ды (вир туалды зер тхан а, шебер хан алар ды) пайдалан а отыр ып жүр гізілуі мүмкін . Деген мен әр пән н ің ер екшелігін е қар ай зер тхан алық жұмыстар ды жаппай қашықтықтан жүр гізу мүмкін дігі әлі жеткіліксіз. Бүгін гі күн і біздің тәжір ибемізде кәсіптік оқыту, экон омикалық, эн ер гетика, ақпар аттық-коммун икациялық техн ологиялар бағытын дағы білім бер у бағдар ламалар ы бойын ша көптеген пән дер ден on-line р ежимін де Adobe Connect, Clickmeeting, BigBlueButton платфор малар ын да семин ар , зер тхан алық сабақтар өткізу оң н әтижелер көр сетуде. Осы тұста қашықтықтан оқытуда тәжір ибелік, семин ар жән е зер тхан алық сабақтар ды өткізу бар ысын да әр сабақтың ер екшелігін е байлан ысты аталған платфор малар дың қолдан ылатын фун кцион алдық мүмкін шіліктер ін таңдай білу педагогикалық шебер лікті талап ететін ін е көз жеткіздік.
Студен ттің өздік жұмысы. Студен ттің өздік жұмысы (СӨЖ) оқу үдер ісін ің сапасын ар ттыр удың маңызды фактор ы болып табылады. СӨЖ кезін де студен т оқу үдер ісін ің белсен ді қатысушысы болып табылады, ер кін сын и ойлау мен тыңдау, өз пікір лер ін дәлелдеу жән е қор ғау дағдылар ын қалыптастыр ады. Әр пән бойын ша студен ттің оқытушы жетекшілігімен жүр гізілетін өздік жұмысы (СОӨЖ) жән е СӨЖ әдістемелік өамтамасыз етуді кафедр алар (оқытушылар ) жүзеге асыр ады [6. 7 б.].
Қашықтықтан оқыту техн ологиялар ы ар қылы СӨЖ ұйымдастыр у мүмкін діктер і едәуір кеңейіп, бұл он ың оқу үдер ісін дегі үлесін ің ар туын а әкелуде. Бұл жағдайда оқу жән е олар ға дайын дық бар ысын да өздік жұмысқа байлан ысты бар лық сұр ақтар : дәр іс матер иалдар ымен , қосымша әдебиеттер мен тан ысу, он ы зер делеу, түр лі фор маттағы тапсыр малар мен ин тер активті р ежимде жұмыс жасау, off-line р ежимін де пікір алмасу, on-line р ежимін де ойын жеткізу, өздік, бақылау, кур стық жұмыс, жобалар ын көр н екі түр де көр сете отыр ып қор ғау, сызба жұмыстар ын ың н ақты жасалу жолдар ын көр сету, әр -түр лі фор маттағы тест тапсыр малар ын ор ын дау жән е т.б. өз шешімін толығымен тапты деп сен імді түр де айтуға болады.
СОӨЖ қашықтықтан оқыту жағдайын да өте маңызды ор ын алады. СОӨЖ сабақтың күр делілігімен , студен ттер дің дайын дық деңгейімен ан ықталатын сабақ өткізудің ин тер активті фор масы болып табылады. СОӨЖ –ді on-line р ежимде өткізу тәжір ибеміз студен ттер тар апын ан үлкен қызығушылыққа ие болып, жақсы талпын ыс, оң н әтижелер бер уде. Бер ілген тапсыр малар ды бар ын ша шығар машылық қабілеттер ін қосып, әр тапсыр ман ы платофор малар дың бар лық қызметші фун кциялар ын пайдалан ып түр лі фор матта ор ын дап, көр сетіп баян дауға машықтан ған .
Сур ет 1 – Жұмыс столын көр сету р ежимін де ДК аппар аттық-бағдар ламалық мүмкін шілігін баян дау
Ор ын далған тапсыр ма жауаптар ын көр н екі слайдтар түр ін де көр сете отыр ып баян дау, қызықты мысалдар келтір іп әсер лі әңгімелеу, өз компьютер ін ің жұмыс столын (Демон стр ация р абочего стола фун кциясын ) көр сету ар қылы н ақты өз мысалы н егізін де пр огр аммалық жабдықтау мүмкін шіліктер ін ашып айту, шағын бейн е көр сетілім даяр лап көр сету сияқты әр түр лі фор матта on-line р ежимін де тапсыр у, эфир де өзін ер кін ұстау шебер лігімен ұштасып, ер екше әсер қалдыр ады. Студен ттер оқу матер иалын мазмұн ды даяр лаумен қатар , оқыту платфор масын ың да бар лық мүмкін шіліктер ін жетік меңгер іп, тиімді пайдалан уды үйр ен ген .
Педагогикалық бақылау. Педагогикалық бақылау оқу үдер ісін ұйымдастыр удың н егізгі фор малар ын ың бір і, себебі ол студен ттер дің оқу-тан ымдық іс-әр екеттер ін ің н әтижелер ін , оқытушын ың педагогикалық шебер лігі мен қалаптасқан оқыту жүйесін ің, қолдан ылған техн ологиян ың тиімділігін , сапасын тексер уге мүмкін дік бер еді. Оқу үдер ісін е оқытудың ин тер активті әдістер і мен ақпар аттық-коммун икациялық техн ологиялар ды ен гізу педагогикалық бақылаудың тиімділігін ар ттыр удың жаңа тәсілдер ін қар астыр уға жетелейді.
Педагогикалық бақылау ағымдық, ар алық жән е қор ытын ды болып бөлін еді. Қашықтықтан оқытуда бақылаудың бар лық түр ін қолдан уға толықтай мүмкін дік бар , оқытушыға жүктемен і төмен дететін , бақылау тиімділігін ар ттыр атын , көр сетілген мер зімде өтуін р еттейтін автоматтан дыр ылған бақылау жүйесі үздіксіз р ежимде жұмыс жасайды.
Ағымдық бақылау – күн делікті сабақтар да н емесе бекітілген кестеге сәйкес өткізілетін әр тақы- р ып бойын ша студен ттер дің білімін бақылау жән е бағалау. Ағымдық жән е ар алық бақылауды оқы- тушы ин тер активті сипаттағы пр актикалық сабақтар мен СОӨЖ аясын да жүзеге асыр ады [6, 9 б.].
Қашықтықтан оқытуда бақылаудың бұл түр ін оқытуды басқар удың электр он ды жүйесін де пән н н ің оқу-әдістемелік кешен і құр ылымын да ор н аластыр ылған сауалн ама, бақылау тапсыр малар ы, өзін -өзі бақылау мәліметтер ін тексер у көмегімен ұйымдастыр уға болады. Сон ымен қатар on-line р ежимін дегі вебин ар , шағын кон фер ен циялар , фор умдар түр ін де өткізілетін СОӨЖ бар ысын дағы студен ттер дің белсен ділігі ескер іледі (2-сур ет).
