• Tidak ada hasil yang ditemukan

nblib.library.kz - /elib/library.kz/jurnal/Аграрная_03_2016/

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Membagikan "nblib.library.kz - /elib/library.kz/jurnal/Аграрная_03_2016/"

Copied!
6
0
0

Teks penuh

(1)

N E W S

OF TH E N A T IO N A L A C A D E M Y OF SCIEN C ES OF TH E R EPU B LIC OF K A Z A K H ST A N S E R IE S O F A G R IC U L T U R A L S C IE N C E S

ISSN 2224-526Х

V olum e 3, N um ber 33 (2016), 102 - 107

INFLUENCE OF BIOLOGICAL FERTILIZERS

ON PRODUCTIVITY AND QUALITY OF POTATO VARIETIES IN THE CONDITIONS OF CENTRAL KAZAKHSTAN

R . E . E lesh ev 1, E . T. N u rm a n o v 2

1Kazakh National Agrarian University, Almaty, Kazakhstan, 2S. Seifullin Kazakh Agro Technical University, Astana, Kazakhstan Keywords: potato varieties, soil, biological fertilizers, productivity, efficiency.

A bstract. The paper presents the results of a study conducted on dark chestnut soils of Central Kazakhstan on the impact of biological fertilizer on the productivity and quality of a potato.

Studies have shown that the efficacy of biological fertilizer not only on its composition but also the totality of external factors, and primarily on the soil conditions and availability of potato macroelements.

ЭОЖ 631.8(631.4.454)

ОРТАЛЫК КАЗАХСТАН ЖАГДАЙЫНДА БИОЛОГИЯЛЫК ТЫЦАЙТКЫШТАРДЫЦ КАРТОП С¥РЫПТАРЫНЫЦ

0Н1МД1Л1Г1 МЕН САПАСЫНА ЭСЕР1

Р . Е . Е л е ш е в 1, Е. Т. Н у р м а н о в 2,

1 Казак ^лттыщ аграрлык университетi, Алматы, Казахстан,

2С. Сейфуллин атындагы Казак агротехникалык университет^ Астана, Казахстан ТYЙiн сездер: картоп с^рыптары, топырак, биологиялык тынайткыштар, еш мдш к, тиiмдiлiк.

А ннотация. Макалада Орталык Казакстанныц ауыр кумбалшыкты кYHгiрт кара-коныр топырагында картоп с^рыптарынын енiмдiлiгi мен сапасына биологиялык тыцайткыштардыц эсерiн зерттеу багытында жYргiзiлген гылыми-зерттеу ж^мыстарынын нэтижелерi келтiрiлген.

Зерттеу ж^мыстары биологиялык тынайткыштардын тш м д ш п онын к¥рамына гана емес, сырткы фак- торлардын эсерiнен, онын iшiнде алдымен топырак жагдайы мен картоптын макроэлементтермен камта- масыз етiлуiне байланысты екендiгiн керсеттi.

К 1 р к п е. Елбасы Н. Э. Н азарбаев К азакстан халкы н а ж олдаган «К азакстан-2050» С тратегиясы калы птаскан м ем лекеттщ ж ана саяси багы ты » атты ж олдауы нда элем дш азык-тYлiк нары гы ны н кеш басш ы сы болу мен ауы л ш аруаш ы лы гы ен дiрiсiн артты ру Yшiн - дакы лдарды н егiстiк келем iн

^лгай ты п кана коймай, оны н ен iм iн артты ру, нары кта с^раны ска ие дакы лдарды , бэсекеге каб>

леттi ж ан а с^ры птарды ецщ рю ке енгiзу каж ет екенiн атап е т п . А талм ы ш дакы лдарды н iш iнде, ауы л ш аруаш ы лы гы нда маны зды лы гы ете ж огары эр1 болаш агы зор картоп болы п табы лады.

М аны зды лы гы ж агы н ан «екiнш i нан» болы п табы латы н картоп тYЙнегiнiн акуы зы биологиялы к к¥ВДылыгы ж агы нан дэндi дакы лдар акуы зы нан ан аг^рлы м ж огары багаланады , ал к¥рамы ж агы нан б аска дакы лдарды н к¥рам ы нда кездеспейтiн ж ещ л сiнiм дi ам ин кы ш кы лдарга, кем iртегi, дэрум ендер (С, В, А, РР, К) м ен м инералды т^зд ар га (темiр, кальций, калий, магний, натрий, фосф ор, йод ж эне т.б.) ете бай келедь в ц щ р ю те к¥рам ы ндагы крахм алдан кагаз алу, агаш ендеу,

102

(2)

куры лы с м атериалдары н дайы ндау, токы ма, хи м и ялы к ж эне ф арм ацевтикалы к б агы тта 500-ге тарта eнiм eндiредi. Ол кан аздык, CYЙек калы птасу, асказан, жYЙке аурулары н а бiрден-бiр ем болы п табы лады .

К азiрri тац д а элем дегi халы к саны ны ц артуы азы к-тулш ке деген сураны сты ц ж огары лауы на экелуде. Елiмiзде картоп е а р у г е топы рак-клим ат ж агдайлары н ы ц колайлы лы гы на карамас- тан оны ц eн iм дiлiгi Еуропа, А К Ш , К анада, Т М Д елдерiм ен салы сты рганда едэуiр тем ен келедь К азахстан Республикасы ны ц статистикалы к а г е н т п г ш щ м элiм еттерi бойы н ш а 2014 ж ы лы картоп

184,8 м ы ц га жерге оты ргы зы лса, орташ а е ш м д ш к - 18,1 т/га кураган (элем дiк орташ а eн iм дiлiк кeрсеткiш i - 26,6 т/га).

0 н iм д iл iк тiц тeм ен болуы ны ц басты себептерiнiц бiрi - картопты ц топы ракка, оны ц кура- мы ндагы к о р е к п к заттарга кояты н талабы н, ты цайткы ш тарга деген к а ж еттш ш н толы к зертте- мегендш тен болы п отыр.

К азiрri тац д а К азакстан да картопты ц биологиялы к ерекш елiктерiн, оны ц селекциясы мен eсiру технологиясы н зерттеуде галы м дарды ц кeптеген гы лы м и-зерттеу ж ум ы стары ны ц нэтиж елерi ж арияланган [1-7 ж эне т.б.]. А лай да картопты ц минералды коректену ж агдайлары мен ты ц ай т­

кы ш тарга деген к а ж е т т ш г ш аны ктау секiлдi м ацы зды сурактар карасты ры лм аган.

З е р т т е у д щ м а н д а т ы . Зерттеуге О рталы к К азахстан ж агдайы н да картопты ц eнiм дiлiгi мен сапасы на биологиялы к ты цайткы ш тарды ц эсерi мен оларды ц топы рактагы к о р е к п к заттарга деген к а ж еттш ш н аны ктау максаты койы лды .

З е р т т е у эд iстер i м ен н ы с а н д а р ы

F ы лы м и-зерттеу ж ум ы стары К араганды облы сы , Букар-Ж ы рау ауданы ны ц «К араганды eсiм дiк ш аруаш ы лы гы ж эне селекциясы F3№> Ж Ш С -н iц ауы р кум балш ы кты кYЦгiрт кара-коцы р топ ы рагы н да жYргiзiлдi. Тэж1рибе топы рагы ндагы караш iрiк - 2,73-2,79% , ж алпы азот - 0,147­

0,172% , фосф ор - 0,20-0,25% -ды курады . Тэж iрибе танаптары ндагы топы ракты ц фосф ор ж эне калийм ен кам там асы з етiлуi ж огары , нитратты азотпен кам там асы з етiлуi eте тeм ен болганды ктан азотты ты цайткы ш тарды ц аясы ж асалы нды . Тэж1рибе 16 нускада, уш кайталауда салы нды . М eлдек кeлем i - 20,0 м 2.

О ты ргы зу ж ум ы стары алды н да картоп тYЙнектерi, ал бYршiктену мен гYлдену кезецде- рш де ж ер Yстi мYшелерi «Г ум ат С уфлер» ^ ц д е у м eлш ерi 0,25-0,3 л/га), «Биостим У ниверсал» (0,5­

2 л/га), «И нтерм аг П роф и К артоф ель» (1,0-2,0 л/га) атты биологиялы к ты цайткы ш тарм ен eцделдi.

К eктем де оты ргы зу ж ум ы стары на дей iн барлы к нускалардан топы ракты ц к о р е к п к заттар м eлш ерi м ен ы лгалды лы гы н аны ктау м аксаты нда 0-20, 20-40 см кабаттары нан, ал бакы лау нускасы нан эр 0-20 см кабат сайы н б1р метр кабатка дейiнгi терецдiкте топы рак Yлгiлерi алынды.

А лы нган Yлгiлерден ж алпы эдю теме бойы нш а агрохим иялы к талдау ж ум ы стары ж асалы нды . О ты ргы зу ж ум ы стары «О й ш е» картоп оты ргы згы ш м аш инасы м ен жYргiзiлдi. С ебу м eлш ерi - 3,5 т/га. К олданы лган суры птар - Н евский, Тамаш а. О ты ргы зу ж ум ы стары нан кейiн топы рак бiрден ны гы здалды .

З е р т т е у л е р н э т и ж е л е р i м ен о л а р д ы т а л н ы л а у

2014-2015 ауы л ш аруаш ы лы к ж ы лы кYзi суык, аз карлы , кeктем нiц кеш ш ы гуы м ен, ж ы лды к ж ауы н-ш аш ы н м eлш ерi орташ а ж ы лды к кeрсеткiш тен 90 мм-ге ж огары , ай лы к орташ а ауа тем пературасы орташ а ж ы лды к кeрсеткiш тен 2-30С -ка тeм ен болуы м ен ерекш елендь

С эуiр-м ам ы р ай лары нда ау а тем пературасы ны ц тeм ен , ж ауы н-ш аш ы н м eлш ерiнiц мол тYсуi топы рак eцдеу, егiн себу ж ум ы стары на eзiн дiк кедергiлерiн келтiрiп, картоп оты ргы зу ж ум ы стары тек мамы р айы ны ц Yшiншi о н к у н д ш н щ аягы нда ган а жYргiзiлдi. О сы ган сэйкес егш кeгi суры п ерекш елiктерiне сэйкес м ерзiм iнен 2-3 кунге кеш iгiп шыкты.

Д акы лды ц вегетациялы к кезецiнде (V -V III айлар) тускен ж ауы н-ш аш ы н м eлш ерi 169 м м ^ курады , бул орташ а ж ы лды к гарсетю ш тен 34 мм-ге немесе 44% -га ж огары болды (1-кесте).

М аусы м -ш iлде айлары нда ауа тем пературасы кeпж ы лды к м элiм еттерден 1-20С тeм ен болды.

Там ы з айы ны ц 25-нен 26-на караган тyнi ауа тем ператураны ц -3-50С -ка бiрден тeм ен деуi, картоп ­ ты ц туйнек тyзiлу кезецiне сэйкес келiп, eнiм курауда керi эсерiн тигiздi. Ж апы рактар солгы н тарты п, бiр аптаны ц ш в д е карайып, тек сабактар гана ж асы л кyйiнде калды.

(3)

1-кесте - Зерттеу журпзшген жылдагы гидротермиялык жагдайлар («КбШжС ЕЗИ» ЖШС метеопост мэлiметтерi бойынша)

Айлар

Температура, °С Жауын-шашын мелшеру мм

орташа

жылдык 2015 ж. + орташа

жылдык 2015 ж. +

Мамыр 13,4 13,6 +0,2 36,6 69,1 +32,5

Маусым 19,0 18,6 -0,4 32,5 47,5 +15,0

Шiлде 20,2 20,3 +0,1 43,6 44,2 +0,6

Тамыз 18,1 14,4 -3,7 23,6 9,1 -14,5

А.ш. жылы бойынша 304,9 394,4 +89,5

IX-IV 168,6 224,5 +55,9

V-VIII 17,7 16,7 -1,0 136,3 169,9 +33,6

КYЗгi-кектемгi ж ауы н-ш аш ы нны н мол тYсуi топ ы рак ы лгалды лы гы н ж огары латты . Б1р метр кабаттагы ы лгал м елш ерi Н евский сурпы нда 222 мм, Т ам аш а сурпы бойы н ш а 241 мм курады (2-кесте).

2-кесте - Картоп егiстiгiндегi топырактыц тиiмдi ылгалдылык мелшерi мен динамикасы, мм Топырак кабаты,

см

Невский сурпы Тамаша сурпы

отыргызуга дешн

буршжтену кезещ

гулдену кезещ

отыргызуга дейн

буршжтену кезещ

гулдену кезещ

0-20 29,1 29,0 27,8 33,7 33,1 28,6

20-40 41,0 37,4 26,9 43,6 42,6 28,2

0-40 70,1 66,4 54,7 77,3 75,7 56,8

40-60 44,5 35,4 27,3 51,2 36,7 38,2

60-80 51,6 48,1 40,0 55,1 49,3 45,8

80-100 56,5 49,7 45,0 58,3 51,2 46,0

0-100 222,7 199,6 167,0 241,9 212,9 186,8

БYршiктену ж эне гYлдену кезендерш де жYргiзiлген суару ж ум ы стары топ ы рак ы лгалды лы гы н еш м ж и налганга дей iн канагаттанарлы к ^ й д е сактауга мYмкiндiк бердi.

Гидротерм иялы к ж агдайлар картопты н м инералды коректенуi мен топы рактагы жYрiп ж аткан Yдерiстерге ез эсерш тигiздi (3-кесте).

3-кесте - Картоп отыргызар алдындагы топырактагы коректж заттар мелшеру мг/кг Топырак

кабаты, см

N-NO3 P2O5 К2О

отыр- гызуга

дешн

буршжтену кезещ

гулдену кезещ

отыр- гызуга

дешн

буршжтену кезещ

гулдену кезещ

отыр- гызуга

дешн

буршжтену кезещ

гулден у кезещ

0 - 20 9,8 6,7 7,5 80,8 78,3 78,5 845,0 878,0 864,0

20 - 40 7,8 5,6 7,0 52,1 35,6 35,0 545,0 512,0 550,0

0 - 40 8,8 6,2 7,2 66,4 57,0 56,8 695,0 695,0 707,0

40 - 60 9,0 5,0 8,0 44,0 38,0 29,6 510,0 530,0 522,0

60 - 80 8,4 5,0 7,2 20,4 17,2 15,6 258,0 295,0 247,0

80-100 7,8 4,9 7,2 10,2 12,0 15,6 240,0 235,0 228,0

Топы рактагы нитратты азот к е к те м п - ж азгы гидротерм иялы к ж агдайларга сэйкес езгерiп оты рды . О ты ргы зу ж ум ы стары алды н да оны н 0-40 см кабаттагы м елш ерi - 9,0 м г/кг ш амасы нда, 40-60 см ж эне одан тем ен кабаттары ндагы м елш ерi де осы ш ам алас денгейде болды . С уармалы

104

(4)

ж агдайда азоттьщ топы ракты ц т е м е н п кабаттарга карай ш айы лганы н к е р с е т п . Б^л картопты ц азотка деген к а ж е т п л т ж огары болганы н керсетедi.

К артопты ц бYршiктену кезецiнде топы рактагы азотты ц м елш ерi бiртiндеп тем ендеген, б^л дакы лды ц есiп -ен уi кезiнде оны п ай даланганы н байкатты . К ейiннен гулдену кезецiнде топ ы ­ рактагы нитриф икация YДерiсiнiц каркы нды лы гы азот м елш ерiнiц артуы н а экелд^

Т опы ракты ц ж ы рты латы н кабаты ндагы (0-20 см) ж ы лж ы м алы фосф ор м елш ерi ете жогары (86 мг/кг) болды. Б^л алды цгы ж ы лдардагы то п ы ракка Yлкен м елш ерде органикалы к ты цайт- кы ш тарды колданганнан болган. Т е м е н п кабаттарда оны ц м елш ерi бiрден тем ен дей д ^ негiзгi м елш ерi 0-20 см кабатта ш огы рланган. О дан тем ен гi кабаттарда он ы ц м елш ерi 2-2,5 есеге тем ендеген. Б^л картопты ц ф осф орм ен коректенуде ж огаргы кабат м ацы зды болганы н керсетедi.

А лм аспалы калий м елш ерi де фосф ор секiлдi ете ж огары (840 мг/кг). Д акы лды ц есш -ен у кезецiнде оны ц м елш ерi теракты болды. Зерттеу ж ^м ы стары коректену нэтиж есiнде калий м ел- ш ерi тем ен деген iм ен топы рактагы б аска д а ф ракцияларм ен толы кты ры лы п оты рганы н к е р сетп .

К олданы лган биологиялы к ты цайткы ш тар сапалы к к¥рамы ж агы н ан картопты ц есiп -енуiн е к а ж етп барлы к м инералды ж эне органикалы к заттарга бай келедь «Биостим У ниверсал» био- ты цайткы ш ы ны ц к¥рам ы нда енiм к¥рауга к а ж е т п ам инкы ш кы лдары м ен катар (10% ), азот (6% ) ж эне калийм ен (3% ) кам там асы з етiлген. К ^рам ы ндагы ам инкы ш кы лдар есiм дiктiц ферм енттiк жYЙесi м ен акуы зды ц биосинтезделуi Yшiн негiзгi м атериал болы п табы лады . Б^л ез кезеп н д е есiм дiк еркен iн iц ^заруы на, гYлдену, еш м тYзу кезецдерiнде оц эсерiн т и и зе д ь

Г ум ат Суфлер - к¥рам ы нда ж огары м елш ерде гум ицщ заттары (80% ) бар органикалы к- м инералды ты цайткы ш . 0 сiм д iк тiц есiп -ен у i мен ж ем iс салу кезецдерiнде ты цайткы ш к¥ра- мы ндагы белсендi гум ин кы ш кы лдары ны ц косы лы стары белсендi эсер етедi.

И нтерм аг П роф и К артоф ель - концентрленген с^й ы к микроты цайткы ш . Ол картопты ц ауру- ларга, сы рткы орта ж агдайлары н а тезiм д iлiгiн артты рады , тYЙнек к¥рам ы ндагы крахм ал м ел- ш ерш е, ен iм н iц сапалы к касиеттерiне оц эсер етедь К ^рам ы ндагы бар тец естiрiлген микро- элем енттер (M gO, SO3, B,Cu, Fe, M n ж эне т.б.) м ен ж алпы азот (15% ) картопты ц к о р е к п к заттарга деген к а ж е т п л т н толы к канагаттанды рады .

Биологиялы к ты цайткы ш тарды колдану картопты ц м инералды коректену ж агдайы н ж ак- сартып, бакы лаум ен салы сты рган да есiм дiктер куатты сабак к¥ры п, ж апы рактары кою ж асы л тус- ке ие болы п, нэтиж еш нде ф отосинтетикалы к Yдерiстердiц каркы нды лы гы н артты ры п, ен iм тYзуге оц эсер ет п .

Б иологиялы к ты цайткы ш тарды ц картоп с^ры птары ны ц енiм дiлiгiне эсерi 4-кестеде келт>

рш ген.

4-кесте - Биологиялык тыцайткыштардыц картоп с^рыптарыныц ешмдштне эсер1, т/га

№ Н^скалар

Невский сщ>пы Тамаша с^рпы

етм дш к косымша ешм

етм дш к косымша ешм

т % т %

1 Бакылау 26,4 - - 29,6 - -

2 Гумат Суфлер 29,3 2,9 11,0 35,1 5,5 18,6

3 Биостим Универсал 32,3 5,9 22,3 34,1 4,5 15,2

4 Интермаг Профи 29,1 2,7 10,2 30,1 0,5 1,7

m, % НСР 05

3,19 2,72

2,93 2,75

Бакы лаудагы ен iм дiлiк Н евский с^рпы б ойы нш а 26,4 т/га, Т ам аш а с^рпы - 29,6 т/га к¥рады.

Н евский с^рпы с^ры п ерекш елiктерiне сэйкес бiр тYптегi тYЙнектерi бойы нш а тYЙнектерi iрi, алайда саны аз (3-5 дана), тауарлы к массасы 75-80% -ды к¥раса, Т ам аш а с^рпы тYЙнектерi орташ а болганы мен, Н евский с^рп ы м ен салы сты рган да бiр тYптегi тYЙнектер саны бойы н ш а ж огары болды (5-8 дана). Т ауарлы к керсеткiш терi 65-70% -ды к¥рады.

Н ^скалар б ойы нш а биоты цайткы ш тардан алы нган косы м ш а еш м 2,7-ден 5,9 т/га аралы гы нда езгердь Ец ж огары ен iм д iл iк Н евски й с^рпы бойы н ш а «Биостим У ниверсал» н^скасы нан (5,9 т/га

(5)

немесе 22,3% ) алы нса, тем ен е ш м д ш к «Г ум ат С уф лер» ж эне «И нтерм аг П роф и К артоф ель»

нускалары нан (тиiсiнш е 2,9 ж эне 2,7 т/га немесе 11,0 ж эне 10,2%) алынды.

Т ам аш а сурпы бойы н ш а керю ш ш е ен ж огары косы м ш а ен iм «Г ум ат С уф лер» нускасы нан (5,5 т/га немесе 18,6%), одан 1 тоннага тем ен «Биостим У ниверсал» (4,5 т/га) м ен бакы лау нускасы денгейiнде енiм берген «Интермаг П роф и К артофель» нускасы нан алы нды (косы мш а еш м 0,5 т/га).

Б iрж ы лды к зерттеу ж ум ы стары картопты н е ш м д ш г ш щ езгеруш е ен алды м ен гидротер­

м иялы к ж агдайлар м ен оны н топы рактан минералды коректенуi эсер етсе, одан кейiн дакы лды н суры п ерекш елiктерi м ен колданы лган ты найткы ш тарды н хи м и ялы к курам ы эсер еткенiн к е р сет п . Бул тиiсiнш е ты найткы ш тарды тиiм дi колдана оты ры п, оларды н хи м и ялы к курам ы н езгертуге, еш м н щ сапалы к касиетiн ж огары латуга мYмкiндiк беретiнiн керсетедi (5-кесте).

Кесте 5 - Биологиялык т^1цайтк^1штард^1ц картоп сурыптарыныц ешм сапасына эсеру %

Нускалар Кул Май Шию нэруыз Клетчатка Крахмал

Невский сурпы

Бакылау 0,75 0,02 1,03 0,86 15,58

Гумат Суфлер 0,80 0,03 1,07 0,90 16,20

Биостим Универсал 0,78 0,04 1,20 0,95 16,82

Интермаг Профи 0,88 0,04 1,36 0,89 17,80

Тамаша сурпы

Бакылау 0,88 0,03 1,14 1,02 15,60

Гумат Суфлер 0,98 0,04 1,24 1,04 17,53

Биостим Универсал 0,95 0,06 1,45 1,10 17,80

Интермаг Профи 0,92 0,06 1,32 1,09 15,88

Зерттеу ж ум ы стары картоп суры птары ны н ен iм сапасы на колданы лган биологиялы к ты н ай т­

кы ш тарды н т у р л ш е эсер еткенiн керсеггi. С уры птар б ойы нш а картоп ен iм iндегi кYл м елш ерi нускалар б ойы нш а 0,75-тен 0,98% -га дей iн ен п зш ген ты найткы ш тарды н тYрлерi мен хим иялы к курам ы на сэйкес езгерiп отырды.

ТYЙнек курам ы ндагы май м елш ерi 0,02-0,06% аралы гы нда езгердк Зерттеу ж ум ы стары енгiзiлген ты найткы ш тар май м елш ерш е эсерi тем ен болганы н ж эне де оларды н турлерш е сэйкес кандай д а бiр занды лы кты н болм аганы н к е р сет п .

К артоп тYЙнек курам ы ндагы ш икi нэруы з м елш ерi 1,03-тен 1,45% ш ам асы нда езгердь 0 н iм курам ы ндагы ш икi нэруы з курам ы на Н евски й сурпы б ойы нш а «И нтерм аг П роф и», ал Т ам аш а сурп ы на «Биостим У ниверсал» нускалары он эсер е т п , е ш м д ш к тш сш ш е 0,33 пен 0,31% -ды курады.

Е нгiзiлген ты найткы ш тар клетчатка курам ы на эсерi ете тем ен болды.

К артопты н м аны зды сапалы к керсеткiш терiн iн бiрi - крахмал. К артоп туй н егш щ кургак м ассасы ны н 75% -ы крахм ал м елш ерiне тиедi ж эне н е п з п кем iртегi болы п табы лады . О ны н м ел- ш ерi асханалы к суры птарда суры п ерекш елш терш е сэйкес 8-17% , ал крахм ал ен дiруш i суры птарда 15-25% аралы гы нда болады. К рахм ал м елш ерiнiн ж огары болуы оны н дэм дш касиетiн жога- ры латады [8].

К рахм алды н стандартты ж iктелуi бойы нш а 14-16% - орташ а, 17-21% - ж огары д еп есепте- лiнедi [9].

Зерттеуге алы нган суры птар крахм ал м елш ерi б ойы н ш а орташ а денгейдi камтиды . Енгiзiлген биоты найткы ш тар эсерiнен оны н м елш ерi 0,6-2,2% -га артты . К рахм алды н ен ж огары м елш ерi Н евский сурпы б ойы нш а «И нтерм аг П роф и», Т ам аш а сурпы бойы нш а «Биостим У ниверсал»

нускалары нан (17,8% ), ал крахм алды н т е м е н п м елш ерi тш сш ш е «Г ум ат С уф лер» (16,2% ) жэне

«И нтерм аг П роф и» (15,88% ) нускалары нан алынды.

Зерттеу ж ум ы стары колданы лган барлы к биоты найткы ш тарды н эконом икалы к т ш м д ш п ж огары екен ш к е р сетп . А лай д а ш ы гы нны н акталуы бойы нш а «Биостим У ниверсал» ты найткы ш ы

«И нтерм аг П роф и» нускасы м ен салы сты рган да 1,6 есе ж огары болса, «Г ум ат С уфлер» нускасы нан 106

(6)

керю ш ш е 3,5 тeм ен болган. К олданы лган ты цайткы ш тарды ц тиiм дiлiгi оларды ц eзiн д iк куны на сэйкес болды.

^ о р ы т ы н д ы . Зерттеу ж ум ы стары биологиялы к ты цайткы ш тарды ц т т м д ш п оны ц хим иялы к курам ы на ган а емес, сы рткы орта ж агдайлары , оны ц ш ш д е топ ы рак ж агдайлары м ен топы ракты ц к о р е к п к заттарм ен кам там асы з етiлуiне сэйкес болганы н кeрсеттi. Бакы лау нускасы нда биоты - цайткы ш тар картоп eн iм iн 10-22% -га ж огары латты . Н евский сурпы б ойы н ш а ец ж огары eн iм дiлiк

«Биостим У ниверсал», ал Т ам аш а сурпы бойы нш а «Г ум ат С уф лер» нускалары нан алынды.

Ж yргiзiлген гы лы м и-зерттеу ж ум ы стары биоты цайткы ш тарды ц картоп суры птары ны ц eнiм дiлiгi м ен суры птары на эсерi ж огары екенiн ж эне зерттеу ж ум ы стары н б олаш акта одан эрi терецiрек зерттеудi каж ет ететiнiн кeрсеттi.

ЭДЕБИЕТ

[1] Бабаев С.А. Сроки посадки картофеля в горных условиях Алма-Атинской области // Научные основы возде­

лывания картофеля в Казахстане. - Алма-Ата, 1980. - С. 161-165.

[2] Нургалиев А.Н. Урожайность картофеля в зависимости от сроков посадки в условиях Целиноградской области // Научные основы возделывания картофеля в Казахстане: Сб. тр. - Алма-Ата, 1980. - С. 91-96.

[3] Красавин В.Ф. Результативность селекционной работы по картофелю в Казахстане. - Алматы, 1996.

[4] Лигай Г.Л. Селекция картофеля на устойчивость к вирусным болезням в Казахстане // Вестник с/х науки Казахстана. - 1999. - № 6. - С. 30-35.

[5] Рахимжанов М.К. Эффективность элементов технологии возделывания картофеля в сухой степи Северного Казахстана: Дис. ... канд. с.-х. наук. - Новосибирск, 2004.

[6] Рекомендация по технологии возделывания картофеля в Северном Казахстане / Под ред. К. К. Абдуллаева. - 2009. - 56 с.

[7] Абдуллаев К.К., Асанбеков А.А., Федосеев В.А. Технология возделывания картофеля в Северном Казахстане (рекомендации). - Астана, 2010.

[8] http://agrokorenevo.ru/kartofelya_dlya_pitaniya

[9] Чечетко И., Лут Н. Картофель в категориях // Зерно. - 2007. - № 12. - С. 15-18.

REFERENCES

[1] Babayev S.A. Dates planting potatoes in the mountains of Almaty region. //Scientific bases of potato cultivation in Kazakhstan. Alma-Ata, 1980. P. 161-165 (in Russ.)

[2] Nurgaliev A.N. Potato yields depending on the dates of planting under Tselinograd Region //Scientific bases of potato cultivation in Kazakhstan: Proceedings. Alma-Ata, 1980. Р. 91-96 (in Russ.)

[3] Krasavin V.F. The effectiveness of potato breeding in Kazakhstan. Almaty, 1996 (in Russ.)

[4] Ligay G.L. Breeding for resistance to potato virus diseases in Kazakhstan. Bulletin of Agricultural Science of Kazakhstan. Almaty,1999. N 6. Р. 30-35 (in Russ.)

[5] Rakhimzhanov M.K. The effectiveness of elements of technology of potato cultivation in the dry steppe of Northern Kazakhstan: the Dissertation of the candidate of Agricultural Sciences. Novosibirsk, 2004 (in Russ.)

[6] Recommendation on the technology of cultivation of the potato in Northern Kazakhstan. Edited K. K. Abdullaev, 2009.

56 p. (in Russ.)

[7] Abdullayev K.K., Asanbekov A.A., Fedoseev V.A. The technology of cultivation of the potato in Northern Kazakhstan (recommendations). Аstаnа, 2010 (in Russ.)

[8] http://agrokorenevo.ru/kartofelya_dlya_pitaniya

[9] Chechetko I., Lut N. Potatoes in categories // Zerno. 2007. N 12. P. 15-18. (in Russ.)

ВЛИЯНИЕ БИ О ЛО ГИ Ч ЕС К И Х У Д О БРЕН И Й НА У Р О Ж АЙНО С ТЬ

И КАЧЕСТВО СОРТОВ К А РТО Ф ЕЛЯ В УСЛОВИЯХ Ц ЕН ТРА Л ЬН О ГО КАЗАХСТАНА Р. Е. Елеш ев1, Е. Т. Нурманов2

1 Казахский национальный аграрный университет, Алматы, Казахстан, 2Казахский агротехнический университет им. С. Сейфуллина, Астана, Казахстан

К лю чевы е слова: сорта картофеля, почва, биологические удобрения, продуктивность, эффективность.

А ннотация. Представлены результаты исследования проведенных на темно-каштановых тяжелосугле- нистых почвах Центрального Казахстана по изучению влияния биологических удобрений на продуктивность и качество картофеля.

Исследования показали, что эффективность применения биологических удобрений зависит не только от его состава, но и совокупности внешних факторов и прежде всего от почвенных условий и обеспеченности картофеля макроэлементами.

Поступила 25.04.2016г.

Referensi

Dokumen terkait

This research shows that it serves well in majority of cases as an effective shock absorption mechanism; 2 Scale-free supply network topologies need less inventory than random

1 Australian and New Zealand Journal of Public Health 39 © 2020 The Authors Clinical trials are increasingly recognised as having an integral role in the Australian healthcare