ISSN 2224-5308 Серия биологическая и медицинская. № 3. 2017 N E W S
OF TH E N A T IO N A L A C A D E M Y OF SCIEN C ES OF TH E R EPU B LIC OF K A Z A K H ST A N S E R IE S O F B IO L O G IC A L A N D M E D IC A L
ISSN 2224-5308
V olum e 3, N um ber 321 (2017), 57 - 60
R . R . B eisenov a, R . S. M u s ta fa , A. Z a n d y b a y , B. Z h . Z h a n to k o v L. N. Gumilyov Eurasian national university, Astana, Kazakhstan.
E-mail: [email protected], [email protected], [email protected], [email protected]
INFLUENCE OF POLYCYCLIC AROMATIC HYDROCARBONS EMITTED DURING TOBACCO SMOKING
ON THE NERVOUS SYSTEM OF LABORATORY RATS
A bstract. The effect of multi-component cigarette smoke to the organism was considered in this article.
Percentage comparing difference of cigarette smoke components as a combustion product and its effect on the behavior of laboratory animals was determined. Possible changes in chronic exposure to cigarette smoke on the body.The harmful effects of cigarette smoke on the animal organism as a whole and their influence on the cognitive functions of the body and ways to correct them. With chronic exposure to cigarette smoke is a reduction of many physiological processes, such as: airways obstruction, general decline in brain function, the influence on the circu
latory system and spontaneous anxiety. The harmful effects of cigarette smoke components and their accumulation in the lungs, liver and kidneys. The harmful effects of cigarette smoke components and their accumulation in the form of tar in the lungs, liver and kidneys. Collection of data from the models of passive smoking in laboratory animals. Test is an elevated plus maze. Correction of the cigarette smoke effect with Ecdyphyt drugs. Ecdyphyt anabolic and tonic drug which increases the metabolism of proteins.
Keywords: nicotine, polycyclic aromatic hydrocarbons, elevated plus maze test, animal behavior, Ecdyphyt drugs.
ЭОЖ 2788. 57.042
Р. Р. Б е й с е н о в а , Р. С. М у с т а ф а , А. З а н д ы б а й , Б . Ж . Ж а н т о к о в Л. Н. Гумилев атындагы Еуразия ^лттык университету Астана, Казакстан
ШЫЛЫМ ТYТIНIНЕН ПАЙДА БОЛАТЫН ПОЛИЦИКЛДЫ АРОМАТТЫ КЭМ^СУТЕКТЕРДЩ ЛАБОРАТОРЯЛЬЩ
ЕГЕУК;¥ЙРЬЩТАРДЬЩ МШЕЗ-К^ЛЦЫНА ЭСЕР!
Аннотация. Темеш ешмдерш ш к е тартканда пайда болатын к¥рамы кYPделi кеп к о м п о н е н т жану ешмшщ агзага типзетш эсерi бершген макалада карастырылган. Сондай-ак темеш тYтiнiнiн жалпы токси- калык элементтершщ пайыздык Yлесi жэне лабораториялык жагдайда жануарлардын мшез-к¥лкына эсер^
Темеш тYтiнiнiн :рак мерзiмдi жалпы агзага типзетш зиянды эсерi жэне жануарлардын когнитивп процес- терше ыкпалы мен оны коррекциялау жолдары. ¥ зак мерзiмдi эсер ету нэтижеанде агзадагы кептеген фи- зиологиялык процестер тежеледу онын iшiнде тыныс алу жолдарынын нашарлауы, жалпы мидын кабы- леттiлiгiнiн темендеуi, кан айланым жYЙесiне эсерi жэне себепаз кYЙзелiстiн пайда болуы. Темекi тYтiнiнiн зиянды компонеттерiнiн жануарлардын екпесiнде, бауыры мен бYЙрегiнде майлы шэйiр репнде шогыр- лануы. Лабораторялык егеук¥йрыктардын пассивп темекi шегу моделi аркылы байкалган мшез-к¥лыктык езгерiстердi тiркеу. Лабораторялык жануарлардын ¥зак мерзiмдi темекi тYтiнiнiн эсершен пайда болатын ауыткулары. Кетерiнкi крест тэрiздi лабиринт тестiсi. Темекi тYтiнiнен пайда болатын эсердi Экдифит пре
параты аркылы коррекциялау. Экдифит непзшен алганды агзадагы белок синтезiн кYшейтушi анаболикалык препарат.
Тушн сездер: никотин, полициклды ароматты кемiрсутектер, кетерiнкi крест тэрiздi лабиринт, жануар
лардын мшез-к¥лкы, Экдифит препараты.
57
Известия Национальной академии наук Республики Казахстан
Ю р к п е . ЭртYрлi м емлекеттерде ш ы лы м ш егетш эйелдер Yлесi ш ам ам ен 35% к¥райды [1]. Б^л керсетю ш кейiнгi ж ы лдары Т М Д мем лекеттерiнде де есiп келедi [1-3]. Н акты деректер бойы нш а м эселен Беларусь м ем лекетш де 64% - ер азам аттар, 20% - эйелдер ш ы лы м ш егуде [4]. О нж ы лды к тэж iрибесi бар ш ы лы м ш егуш ш ерде ¥рпак калды ру к а б ш е т т ш п , келеш ек ^р п акты н ден саулы гы н а эсерiн бы лй койганды , тем ен керсеткiш терге ие болы п оты р [5, 6]. Ш ы лы м ш егуш п е эсер ететiн негiзгi зат никотин болы п табы лады . Х и м и ялы к т^ргы дан караган да никотин - алкалоид. К¥ра- м ы нда азоты бар таби ги есiм дiктерден табиги ж эне хи м и ялы к ж олм ен алы наты н биологиялы к активтiлiгi бар ж агы м сы з эсер туды руш ы биологиялы к енiм. Н егiзiн ен тем екiн iн ж апы рагы мен там ы ры н да ш огы рланаты н нейротоксикант [7, 8]. Н ейротоксиканттарды н агзага тYсу м еханизм дерi негiзiнен гем атоэнцеф алитикалы к барьер аркы лы тш елей ету болы п табы лады . Ж алпы ш ы лы м ш егу эр адам ж ы н ы сы н а байланы ссы з эсер ете алады [9, 10]. Зерттеу бары сы нда тем ею тYтiнiнiн агзага ти гiзетiн эсерiм ен катар, бiздiн ж агдайы м ы зда лабораториялы к егеук¥йры ктарды н м ш ез- к¥лы ктары на ти гiзетiн эсерiн карасты рды к. Тем екi ш егудщ салдары есебiнде п ай да болган ж алпы ф изиологиялы к процестердiн теж елуiн Э кдиф ит деген анаболикалы к препаратпен коррекциялау.
О ны н полиаром атты кем iрсутектердiн эсерiнен п айда болган агзадагы биохим иялы к процестердiн теж елуiн калп ы на келтiруi мYмкiндiгiн зерттеу аталм ы ш ж ¥м ы сты н максаты болы п табы лады . Э кдиф ит препараты к¥рам ы ндагы ф итоэкдистероидтар, агзадагы акуы з синтезiн ^ ш е й т е д у азот алм асуы на эсер етедi, азотты н агзадагы каж еттi ден гей iн ¥стап т¥рады.
З е р т т е у эдiстерi м ен н эти ж е л е р i. Зерттеу бары сы нда лабортаторялы к егеук¥йры ктарды зерттеу ны сан ы н а карай 10 дарактан Yш то п ка белдш . Бiрiнш i топ бакы лау тобы , тэж iрибе б а
ры сы нда еш кандай п репарат ен п зш ген жок. Екiнш i то п ка тем ею тYтiнiмен эсер етiлдi, эдiстеме бойы нш а 4 сагат бойы сагаты на 3 тем екщ ен 4 апта бойы ^ н д е л ш т эсер етiлдi. Y ш iнш i топ ка тем ею тYтiнiмен 4 сагат бойы сагаты на 3 тем екщ ен 4 ап та бойы ^ д е л ш т эсер етiлдi ж эне Э к ди фит препараты ^ н д е л ш т 1,7 м кг/м л бiр келем iнде берiлдi.
К етерiнкi крест тэрiздi лабиринт тестiсi ж ануарларды н м ш ез-к¥лы кты к езгерiстерiн зерттеуде колданылды .
0 тк iзiл ген т э ж р и б е нэтиж есiнде тем ен дегiд ей керсеткiш терге кол ж ею зш оты рмы з.
А ш ы к колга ету ж и ш ш б ойы нш а бакы лау тобы м ен салы сты рган да екiнш i топ та пайы зды к керсеткiш бойы н ш а 22,7% тем ен деп оты р, сол сиякты осы керсетю ш бойы н ш а бакы лау тобы м ен салы сты рганда Yшiншi топ та керсеткiш тер 18,18% тем ен дедь
А ш ы к колд а еткiзген уакы т керсеткiш i б ойы нш а бакы лау тобы м ен салы сты рганда 1,2%
пай ы зга тем ен деген болса, осы керсетю ш бойы нш а бакы лау тобы м ен салы сты рганда Yшiншi топ та 47,64% артканды гы байкалы п отыр.
Т э ж р и б е эдiстем есiнiн талабы б ойы нш а ж ануарлар кетерiнкi крест тэрiздi лабиринт т е с п - сiнен и нтоксикацияга дей iн ж эне и нтоксикациядан кейiн еттi (кесте).
Зерттеу нэтижелер1 Топ
№
Ашык кол аланы Жабык кол аланы Ашык кол аланында темен карай ¥мг^1лу ашык колга
ету ж и т п
ашык колда еткiзген уакыт
жабык колга ету ж иш т
жабык колда еткiзген уакыт
темен карай ¥мтылу жиiлiгi
темен карай ¥мт^1лу уакыты Интоксикацияга дешнп кершстер
Бакылау
тобы 4,4±2,40 68,0±4,50 5,4±0,47 88,6±4,14 7,4±0,17 19,2±0,51
2-топ 3,4±0,47 67,2±1,96 4,8±0,51 158,4±9,48*** 5,6±0,17 16,4±5,06***
3-топ 3,6±0,48 100,4±23,4 4,0±0,59 197,4±13,5 3,8±0,26 17,0±3,24
Интоксикациядан кешнп кершстер Бакылау
тобы 2,0±0,38 110,8±2,8 3,4±0,17 180,4±3,2 1,6±0,17 6,8±0,68
2-топ 2,8±0,64 86,2±17,0 5,0±0,94 180,8±14,4 1,8±0,26 4,8±1,2
3-топ 3,4±0,38 86,8±5,7** 4,2±0,26 178,8±6,68* 4,4±0,17 8,6±0,9
*(р<0,05); **(р<0,01); ***(р<0,001) - екшш жэне уш1нш1 топтармен салыстрыгандагы дэлдiлiк.
58
ISSN 2224-5308 Серия биологическая и медицинская. № 3. 2017 Ж абы к колга ету ж и ш п б ойы нш а бакы лау тобы м ен салы сты рган да керсетю ш тер келесщ ей керш ю беруде. С алы сты рм алы турде екiнш i то п та 11,1% ж эне Yшiншi тотп а бакы лау тобы м ен са
лы сты рганда 25,9% тем ендеген. Ж абы к колд а етю зген уакы т керсеткiш терi б ойы нш а бакы лау тобы м ен салы сты рганды екiнш i топ та 78,7% ж эне Yшiншi топ та бакы лау тобы м ен салы сты рганда
122% (P<0,001) жогарлаган.
Бакы лау тобы м ен салы старганда екiнш i топ та тем ен карай ¥м ты лу ж и ш п бойы нш а 24,32%
тем ен десе, Yшiншi топты н керсеткiш терi 8,6% (P<0,001) тем ендеген. Осы эрекеттщ уакы т бойы н ш а алы нган керсеткiш терiн бакы лау тобы м ен салы сты рсак екiнш i то п та 14,5% ж эне Yшiншi топ та 11,4% тем ен дедь Ж огары да тiркелген керсетю ш тер бакы лаудан кейiн ж асалган керсеткiш тер болы п табы лады .
А ш ы к колга ету ж и ш п б ойы нш а бакы лай тобы м ен салы сты рганда екiнш i топ та пайы зды к керсеткiш б ойы н ш а 40% ж огарлап оты р, сол сиякты осы керсетю ш б ойы нш а бакы лау тобы м ен салы сты рганда Yшiншi то п та керсеткiш тер 70% ж огарлаган. А ш ы к колд а етю зген уакы т керсет- кiш i бойы нш а бакы лау тобы м ен салы сты рганда 21,6% пай ы зга тем ендеген, сол сиякты осы кер- сеткiш бойы н ш а бакы лау тобы м ен салы сты рган да Yшiншi то п та 21% (P<0,01) тем ен деген дiгi бай- калы п отыр. Ж абы к колга ету ж и ш п бойы нш а бакы лау тобы м ен салы сты рганда керсетю ш тер келесщ ей. Екiнш i топ та 47% ж эне Yшiншi тотп а бакы лау тобы м ен салы сты рган да 76,5% (P<0,05) ж огарлаган. Ж абы к колда етю зген уакы т керсеткiш терi бойы н ш а бакы лау тобы м ен салы сты р
ганды екiнш i топ та 0,22% ж огарлаган болса, Yшiншi топ та бакы лау тобы м ен салы сты рган да 0,88%
керю ш ш е тем ендеген.
Бакы лау тобы м ен салы старганда екiнш i топ та т ем ен карай ¥м ты лу ж иiлiгi бойы нш а 12,5%
ж огарлаган болса, Yшiншi топ ты н керсеткiш терi 175% дей iн арты п отыр. Осы эрекеттщ уакы т бойы нш а алы нган керсетю ш терш бакы лау тобы м ен салы сты рсак екiнш i топ та 25% тем ен десе, Yшiншi топ та бакы лау тобы м ен салы сты рганда 26,5% жогарлаган.
Н э т и ж е л е р д i т а л к ы л а у . М иды н интоксикация ж агдайы н да м етаболизм дiк процестерiнiн каркы нды тYPде етуi м ен регенерациялы к процестердiн баяу жYPуi нэтиж есiнде м и клеткалары оггегiн iн а к т и в т ф орм алары ны н закы м дауы н а сезiм тал келедi [11]. М иды н функциясы оггегiн пайдалануды н ж огаргы коэф ф ициентi нэтиж есiнде п ай да болаты н бос радикалдарды н эсерiнен де зардап ш еге алады. О ны н Yстiне м иды н липидты конструкциясы тоты гу ж агдайы н а ы нгайлы келедь С оны м ен катар м и екiнш i р е т п к Yздiксiз тоты гу мен активтi кабы ну процестерiнен зардап ш еге алады [12].
К еп теген зерттеулерге карам астан бензо [а] п ирен эсерш ен п айда болаты н нерв жYЙесiндегi кейбiр дисф ункцияларды н м ехинизм дерi толы к айкы ндалм аган. Бос ради калдарды н оларды н а к т и в т орталы ктары м ен байланы ска тYсуi нэтиж есiнде п ай да болаты н ан тиоксидантты к потен- циалды н калп ы на келуi эдетте нерв жYЙесiнiн д исф ункциясы ны н себебiнен п ай да болаты н тоты гу стрессш туы ндатуы мYмкiн [13].
К о р ы т ы н д ы . Ж ануарларды н барлы к топтары ндагы бiркелкi кер iн iс бер етш бiрiнш i керсет- кiш тер мен салы сты рганда, и нтоксикациядан кеш н стрест ж агдайы н а ж ауап р е ^ н д е екiнш i топ та ж эне Yшiншi топ та аш ы к колга караган да ж абы к колд а етю зген м ерзiм i н ег¥рлы м арткан. Ж ануар
ларды н пассивтi iс-эрекеггерi екiнш i топ та ж огарлаган. Ж огары дэреж елi к'ртзелю кезiнде, эдетте ж ануарлар ж абы к колды корганы ш есебiнде колданады. Бiздiн ж агдайы м ы зда зерттеу iс-эрекеггерi екiнш i топ та тем ендеген. А л Э кдиф ит препараты м ен коррекциялы к эсерi нэтиж есiнде Yшiншi то п т а ж ануарларды н м ш ез - к¥лы кты к керсеткiш тердi жаксарган.
REFERENCES
[1] Dubkova TP. (2006). Vliyanie tabakokureniya na reproductivnoe zdorovie zhenshin [Medicinskaya panorama] 4:
77-81. (In Rus.).
[2] Veber V.R., Fishman B.B., Kopina M.N. (2005). Regionalnie osobennosty rasprostranennosty arterialnoy gipertenzii I ee factororv riska (po materialam vyborochnyx issledovanii) [Profilactica zabolevanii I ucrepleniys zdoroviya] 5: 29-33.
(In Rus.).
[3] Grabauskas V., Misyavichene I., Klumbene Yu. (2005). Izmeneniya epidemiologicheskoy situazii serdechno-sosudis- tyx v selskoy populyazii Litvy s 1987 po 2001 g. [profilactica zabolevanii I ukrepleniya zdoroviya] 5: 23-28. (In Rus.).
[4] Dzyan Yu., Klebanov М.А., Levin R.D. (2001). Udivitelnaya svyaz mezhdu kureniem I gipertenzii vo vremya bere- mennosty [mezhdunarodny. med. zhurn] 2:120-126. (In Rus.).
--- 59 ---
Известия Национальной академии наук Республики Казахстан
[5] Bershtein LM., Zynlina Е ^ ., Kovalenko I.G. (2005)Rezeptorniy status opuxoley I stradaushix saxarnym diabetom bolnix rakom molochnoy zhelezy [Voprosyonkologyy] T-51, 2: 187-191. (In Rus.).
[6] Shishkko G.A. (2000) oxrana reproduktivnogo zdoroviya podrostkov [sborn. nauchno - pracktich. materialov] 113-115.
(In Rus.).
[7] Radzinskyi V.E., Radysh I.V., Ordinyan 1М. (2004) Beremennost I rody pri tabakokurenii [Posobie dlya vrachei. М.:
Izd-vo RUDN] 34. (In Rus.).
[8] Zyrlina Е .^ , Manixas (Kolesnik) О.С., Vasiliev DA. (2000)/ Activnost 2 - gydrocsilazyestradiola v opucholy axtelo- matki i molochnoy zhelezy [Voprosy Onkologyy]. Vol. 46, 3: 306-310. (In Rus.).
[9] Al-Delaimy W.K., Cho E., Chen W.Y. (2004). A prospective study of smoking and risk of breast cancer in young adult women // Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 13: 398-404. DOI10.1093/aje/kwn027
[10] Barch N. (2004). Poisk agentov povrezhdaushix DNK i opasnix dlya cheloveka [Voprosy onkologyy]. Vol. 50.3:
261-265. (In Rus.).
[11] Halliwell B., Gutteridge J.M.C. (1999). Free radicals in biology and medicine. Oxford Clarendon Press. ISBN 9780198552949.9780198552949.
[12] Halliwell B. (2006). Oxidative stress and neurodegeneration: where are we now? Journal of Neurochemistry.
10.1111/j. 1471-4159.2006.03907.x
[13] Fridovich I. (1997). Superoxide anion radical (02), superoxide dismutases and related matters. J. BiolChem. DOI. 25;
272(30): 18515-7.
Р. Р. Бейсенова, Р. С. М устафа, А. Зандыбай, Б. Ж. Ж антоков Евразийский национальный университет им. Л. Н. Гумилева, Астана, Казахстан ВЛИЯНИЕ П О Л И Ц И КЛ И ЧЕС К И Х АРОМ АТИ ЧЕСКИХ УГЛЕВОДОРОДОВ,
ВЫ ДЕЛЯЕМ Ы Х П РИ ТАБА КО КУРЕНИИ, НА НЕРВНУЮ СИСТЕМ У Л А БО РА ТО РН Ы Х КРЫ С А ннотация. Влияние многокомпонентного сигаретного дыма на организм. Процентное соотношение компонентов сигаретного дыма как продукта сгорания и влияние его на поведение животных в лабора
торных условиях. Возможные изменения при хроническом воздействии сигаретного дыма на организм.
Вредное воздействие сигаретного дыма на организм животных в целом и его влияние на когнитивные функ
ции организма и пути их коррекции. При хроническом воздействии сигаретного дыма идет снижение многих физиологических процессов, как: закупорка дыхательных путей, общее снижение функции головного мозга, влияние на кровеносную систему и спонтанное тревожное состояние. Вредное воздействие компонентов сигаретного дыма и их аккумуляция в виде смол в легких, печени и почках. Сбор данных от моделей пассив
ного курения лабораторных животных.
Тест - приподнятый крестообразный лабиринт. Коррекция влияния сигаретного дыма с помощью пре
парата Экдифит. Экдифит анаболический общеукрепляющий, повышающий обмен белков препарат.
К лю чевы е слова: никотин, полициклические ароматические углеводороды, приподнятый крестообраз
ный лабиринт, поведение животных, препарат Экдифит.
60