∫∑§«“¡ª√‘∑—»πå
°“√欓∫“≈ºŸâªÉ«¬¡–‡√Á߇μâ“π¡∑’ˉ¥â√—∫√—ß ’√—°…“
Nursing Care of Breast Cancer Patient, Receiving Radiotherapy
¡∏ÿ√ ÿ¢‡°…¡ æ¬.∫.
ß“π°“√欓∫“≈√—ß ’«‘∑¬“ ΩÉ“¬°“√欓∫“≈ ‚√ßæ¬“∫“≈
»‘√‘√“™ §≥–·æ∑¬»“ μ√廑√‘√“™æ¬“∫“≈ ¡À“«‘∑¬“≈—¬¡À‘¥≈
∫∑π”
ªí®®ÿ∫—π¡–‡√Á߇μâ“π¡‡ªìπ¡–‡√Áß∑’Ëæ∫‰¥âÕ—π¥—∫ 1
¢ÕߺŸâÀ≠‘ß„πª√–‡∑»‰∑¬·≈–„πªï æ.».2555 ¡’√“¬ß“π
«à“‡ªìπÕ—π¥—∫ 1 ¢Õß¡–‡√Áß∑—ÈßÀ¡¥1 ·≈–®“° ∂‘μ‘¡’·π«
‚π⡇æ‘Ë¡¡“°¢÷Èπ∑ÿ°ªï2 ´÷Ëß°“√√—°…“À≈—°¬—߇ªìπ°“√ºà“μ—¥
À√◊Õ°“√ºà“μ—¥√à«¡°—∫‡§¡’∫”∫—¥ ·≈–/ À√◊Õ√—ß ’√—°…“
√à«¡°—∫°“√„ÀâŒÕ√å‚¡π‡ √‘¡°“√√—°…“ ®“°°“√»÷°…“
¢Õß«√“ß§≥“ ®—π∑√ ÿ¢3 ≥ ∂“∫—π¡–‡√Áß·Ààß™“μ‘ æ∫
«à“Õ—μ√“°“√√Õ¥™’«‘μ∑’Ë 5 ªï (5 years survival) ¢Õß∑ÿ°
√–¬–Õ¬Ÿà∑’Ë √âÕ¬≈– 73.7 ‚¥¬Õ—μ√“°“√√Õ¥™’«‘μ∑’Ë Ÿß ¡’
§«“¡ —¡æ—π∏å°—∫°“√μ√«®§—¥°√Õ߇√‘Ë¡μâπ∑’ˇ√Á«¢÷Èπ °“√
«‘π‘®©—¬ ·≈–°“√√—°…“∑’Ë¡’ª√– ‘∑∏‘¿“æ¡“°¢÷Èπ4 ·μà Õ¬à“߉√°Á¥’ Õ—μ√“°“√√Õ¥™’«‘μ∑’Ë Ÿß¢÷Èπ ∑”„À⺟âªÉ«¬∫“ß
√“¬¡’‚Õ°“ ‡º™‘≠°—∫¿“«–·∑√°´âÕπ®“°°“√√—°…“π“π
¢÷Èπ5 ‚¥¬‡©æ“–Õ¬à“߬‘Ëߺ≈¢â“߇§’¬ß®“°°“√ºà“μ—¥·≈–
Abstract
Breast cancer is the most common cancer in Thai women in recent years, and in 2012, its became the most common among all cancer in Thailand. Siriraj cancer registry reported the increasing of number of new patients on each year. Radiation therapy has established the role in breast cancer patients as curative treatment, loco-regional disease treatment, palliative radiation therapy and also loco-regional recurrence breast cancer. In Radiation therapy, nurse has taken the roles since prior, undergoing and after treatment, by helping and support the patient with treatment and side effect information. Also assessment, evaluation and together with the patient to manage radiation side effects, emotional support, provide contact and liaise with doctor and other healthcare providers. The aim of all actions is to let the patient pass through the whole treatment without ceasing, prevent and reduce the side effect that could be avoided, support social image and together with the quality of life.
Key words: breast cancer, radiotherapy, nursing care
°“√©“¬√—ß ’6 ∫∑∫“∑¢Õß√—ß ’√—°…“„π°“√√—°…“¡–‡√Áß
‡μâ“π¡ ¡’∑—È߇æ◊ËÕÀ«—ßÀ“¬¢“¥®“°‚√§ (curative treatment)
„π°√≥’∑’Ë‚√§Õ¬Ÿà‡©æ“–∑’Ë (locoregional disease) À√◊Õ≈¥
Õ“°“√·≈–§«“¡∑ÿ°¢å∑√¡“π®“°μ—«‚√§ (palliation) „π
°√≥’∑’Ë‚√§¡–‡√ÁßÕ¬Ÿà„π√–¬–·æ√à°√–®“¬ (metastatic dis- ease)7 „π∑’¡√—ß ’√—°…“ 欓∫“≈¡’∫∑∫“∑ ”§—≠„π
°“√‡μ√’¬¡μ—«ºŸâªÉ«¬‡æ◊ËÕ„Àâ¡’§«“¡√Ÿâ §«“¡‡¢â“„®
“¡“√∂ªØ‘∫—μ‘μπ‰¥â∂Ÿ°μâÕß √—∫°“√√—°…“‰¥âμàÕ‡π◊ËÕß
§√∫∂â«π ‡π◊ËÕß®“°ºŸâªÉ«¬∫“ß√“¬¬—ߢ“¥§«“¡√Ÿâ °≈—«
°“√√—°…“ √«¡∑—Èߺ≈¢â“߇§’¬ß®“°°“√√—°…“8 πÕ°®“°π’È
°“√‡μ√’¬¡μ—«ºŸâªÉ«¬ “¡“√∂™à«¬ªÑÕß°—π·≈–≈¥§«“¡
√ÿπ·√ߢÕß°“√‡°‘¥º≈¢â“߇§’¬ß¢≥–·≈–À≈—ß°“√√—°…“
¥â«¬√—ß ’ ‡π◊ËÕß®“°º≈¢â“߇§’¬ß¢Õß°“√√—°…“∫“ßÕ¬à“ß
‡™àπ ¿“«–·¢π∫«¡πÈ”‡À≈◊Õß (Arm Lymphedema) ‡ªìπ
¿“«–∑’Ë∑”„À⺟âªÉ«¬¡’¢’¥®”°—¥„π°“√∑”°‘®°√√¡ ¡’
§ÿ≥¿“æ™’«‘μ≈¥≈ß ¡’ªí≠À“∑“ß®‘μ„® ·≈–Õ“√¡≥å9,10 πÕ°®“°π’Ȭ—ß àߺ≈μàÕ¿“æ≈—°…≥å∑“ß —ß§¡¢ÕߺŸâªÉ«¬Õ’°
¥â«¬11
√—ß ’√—°…“
12-18∫∑∫“∑¢Õß√—ß ’√—°…“„π°“√√—°…“¡–‡√Á߇μâ“π¡ ¡’
∑—Èß à«π¢Õß°“√√—°…“‡æ◊ËÕ°“√À“¬¢“¥ (curative treatment)
‡™àπ °“√©“¬√—ß ’¿“¬À≈—ß°“√ºà“μ—¥‡μâ“π¡ÕÕ°∑—ÈßÀ¡¥
(Post-mastectomy radiation) °“√©“¬√—ß ’¿“¬À≈—ß°“√
ºà“μ—¥‡μâ“π¡ÕÕ°∫“ß à«π (Breast conservative therapy)
‡æ◊ËÕ°“√§«∫§ÿ¡‚√§„πºŸâªÉ«¬¡–‡√Áß√–¬–·æ√à°√–®“¬
‡©æ“–∑’Ë (Locally advanced breast cancer) ·≈–‡æ◊ËÕ°“√
ª√–§—∫§Õß·≈–∫√√‡∑“Õ“°“√ (Palliative radiation therapy and Loco-regional recurrence breast cancer) ‚¥¬§«√‰¥â
√—∫°“√©“¬√—ß ’¿“¬„π 4 -6 —ª¥“Àå ‰¡à‡°‘π 8 —ª¥“Àå
¿“¬À≈—ß°“√ºà“μ—¥ „π°√≥’∑’ˉ¥â√—∫¬“‡§¡’∫”∫—¥°àÕπ
°“√©“¬√—ß ’ §«√‰¥â√—∫°“√©“¬√—ß ’‰¡à‡°‘π 6 ‡¥◊Õπ (20 - 24 —ª¥“Àå) ¿“¬À≈—ß°“√ºà“μ—¥16 °àÕπ°“√√—°…“·æ∑¬å
®–®”≈Õß ·≈–«“ß·ºπ°“√√—°…“ (Simulation Technique) ªí®®ÿ∫—ππ’ȇ∑§π‘§∑’Ë„™â à«π„À≠à ®–‡ªìπ°“√«“ß·ºπ°“√
√—°…“·≈–°“√©“¬√—ß ’·∫∫ 3 ¡‘μ‘ (3D-CRT) ‚¥¬∑—Ë«‰ª μ”·ÀπàߢÕß°“√©“¬√—ß ’¡’¥—ßπ’È
1. °“√©“¬√—ß ’∫√‘‡«≥ºπ—ß∑√«ßÕ° (chest wall) À√◊Õ‡μâ“π¡∑—È߇μâ“ (intact breast)
„™â ”À√—∫ºŸâªÉ«¬¡–‡√Á߇μâ“π¡∑’Ë¡’§«“¡‡ ’Ë¬ß Ÿß (high risk) À≈—ß°“√ºà“μ—¥ mastectomy À√◊ÕºŸâªÉ«¬∑’Ë∑”
breast conserving surgery ‚¥¬°“√©“¬√—ß ’¥â«¬ medial
·≈– lateral tangential portals ‚¥¬§√Õ∫§≈ÿ¡ ∫√‘‡«≥
ºπ—ß∑√«ßÕ° À√◊Õ ‡μâ“π¡∑—È߇μâ“ ·≈–欓¬“¡„Àâ√—ß ’∂Ÿ°
‡π◊ÈÕªÕ¥·≈–À—«„®„ÀâπâÕ¬∑’Ë ÿ¥ ª√‘¡“≥√—ß ’∑’Ë„™â 45-50 Gy / 25-28 fractions / 5 —ª¥“Àå ∂Ⓡªìπ conserving surgery æ‘®“√≥“ boost ∑’Ë tumor bed ‡æ‘ˡՒ° 10-20 Gy / 5-10 fractions
2. °“√©“¬√—ß ’∫√‘‡«≥μàÕ¡πÈ”‡À≈◊Õß supraclavicu- lar node field
‡ªìπ°“√©“¬√—ß ’‡æ◊ËÕ§«∫§ÿ¡‚√§∫√‘‡«≥μàÕ¡πÈ”
‡À≈◊Õß∑’ËÕ¬Ÿà‡Àπ◊Õ·≈–„μâμàÕ°√–¥Ÿ°‰Àª≈“√â“·≈–∫“ß à«π¢ÕßμàÕ¡πÈ”‡À≈◊Õß∫√‘‡«≥√—°·√â ª√‘¡“≥√—ß ’∑’Ë„™â 45- 50 Gy / 25- 28 fractions / 5 —ª¥“Àå
3. °“√©“¬√—ß ’∫√‘‡«≥ internal mammary node field
°“√©“¬√—ß ’∫√‘‡«≥ internal mammary node
®–æ‘®“√≥“©“¬√—ß ’∫√‘‡«≥π’È ‡¡◊ËÕæ∫¡’ clinical À√◊Õ patho- logical nodes positive À√◊Õ¢÷Èπ°—∫¥ÿ≈¬æ‘π‘®¢Õß√—ß ’·æ∑¬å ª√‘¡“≥√—ß ’∑’Ë„™â 45-50 Gy / 25-28 fractions / 5 —ª¥“Àå
§‘¥∑’˧«“¡≈÷° 3-4 cm. ®“°º‘«Àπ—ß
”À√—∫°“√°≈—∫‡ªìπ´È”∫√‘‡«≥√—°·√â (axillary recur- rence) æ∫‰¥âª√–¡“≥ √âÕ¬≈– 0.5-3 ‡∑à“π—Èπ ¥—ßπ—Èπ®÷ß
‰¡à¡’§«“¡®”‡ªìπμâÕß©“¬√—ß ’∫√‘‡«≥√—°·√â ¬°‡«âπ„π
√“¬∑’ˉ¡à “¡“√∂ºà“μ—¥μàÕ¡πÈ”‡À≈◊ÕßÕÕ°‰¥âÀ¡¥ „π
°√≥’∑’Ë¡’ clinical matted axillary nodes À√◊Õ∑“ßæ¬“∏‘
«‘∑¬“√“¬ß“π«à“¡’ extracapsular invasion Õ“®æ‘®“√≥“
©“¬√—ß ’∑’Ë∫√‘‡«≥√—°·√â¥â«¬
º≈¢â“߇§’¬ß¢Õß°“√√—°…“¥â«¬√—ß ’ “¡“√∂·∫àß ÕÕ°‰¥â‡ªìπ 3 √–¬–17
1. Acute Radiation Complication §◊Õ μ—Èß·μà«—π·√°
∑’ˇ√‘Ë¡©“¬√—ß ’ ®π°√–∑—Ëß 3 ‡¥◊Õπ π—∫®“°«—π ÿ¥∑⓬¢Õß
°“√©“¬√—ß ’ ‚¥¬º≈¢â“߇§’¬ß∑’ˇ°‘¥¢÷Èπ„π√–¬–π’È¡—°®–
‡ªìπ·∫∫™—Ë«§√“« “¡“√∂√—°…“„ÀâÀ“¬‰¥â
2. Sub-acute Radiation Complication §◊Õ „π™à«ß 3 - 6 ‡¥◊Õπ À≈—ß®“°«—π ÿ¥∑⓬¢Õß°“√©“¬√—ß ’ ‚¥¬º≈¢â“ß
‡§’¬ß∑’ˇ°‘¥¢÷Èπ„π√–¬–π’È‚¥¬ à«π„À≠à “¡“√∂∑’Ë®–√—°…“
„ÀâÀ“¬‰¥â
3. Chronic (Late) Radiation Complication §◊Õ À≈—ß 6 ‡¥◊Õπ ®“°«—π ÿ¥∑⓬¢Õß°“√©“¬√—ß ’ ‚¥¬º≈¢â“ß
‡§’¬ß∑’ˇ°‘¥¢÷Èπ„π√–¬–π’È‚¥¬ à«π„À≠à‰¡à “¡“√∂√—°…“
„ÀâÀ“¬‰¥â ¡—°®–‡ªìπ∂“«√
º≈¢â“߇§’¬ß¢Õß°“√√—°…“¥â«¬√—ß ’„πºŸâªÉ«¬¡–‡√Áß
‡μâ“π¡ ∑’Ë “¡“√∂æ∫‰¥â‚¥¬∑—Ë«‰ª (common radiation complication)‡™àπ °“√√–§“¬‡§◊Õߺ‘«Àπ—ß∫√‘‡«≥∑’ˉ¥â√—∫
√—ß ’ (skin reaction) Õ“°“√ÕàÕπ≈â“ (fatigue) ·≈–º≈¢â“ß
‡§’¬ß∑’Ë®”‡æ“–μàÕμ”·ÀπàߢÕß°“√©“¬√—ß ’ (specific or- gan complication) ‡™àπ À≈Õ¥Õ“À“√Õ—°‡ ∫ (esophagitis)
¿“«–ªÕ¥Õ—°‡ ∫®“°°“√©“¬√—ß ’ (radiation Pneumoni- tis) °“√‡°‘¥æ—ߺ◊¥∑’˺‘«Àπ—ß∫√‘‡«≥©“¬√—ß ’ (skin Fibrosis)
¿“«–·¢π∫«¡À≈—ß°“√√—°…“¡–‡√Á߇μâ“π¡ (arm lymphe- dema) ¿“«–°“√‡°‘¥æ—ߺ◊¥∑’˪ե®“°°“√©“¬√—ß ’ (radia- tion-induced pulmonary fibrosis) ·≈–¿“«–°“√‡°‘¥º≈
¢â“߇§’¬ßμàÕÀ—«„® ´÷Ëß¡’Õÿ∫—μ‘°“√≥åπâÕ¬°«à“√âÕ¬≈– 5
·≈– à«π„À≠à‡°‘¥¢÷Èπ„π√“¬∑’ËμâÕ߉¥â√—∫ª√‘¡“≥√—ß ’ Ÿß¡“°
·μà‡¡◊ËÕ‡°‘¥·≈â«°Á¡’Õ—πμ√“¬¡“°‡™àπ°—π18
°“√欓∫“≈ºŸâªÉ«¬¡–‡√Á߇μâ“π¡∑’ˉ¥â√—∫
√—ß ’√—°…“
‡π◊ËÕß®“°°“√©“¬√—ß ’‡ªìπ°“√√—°…“∑’ËμâÕß„™â√–¬–
‡«≈“·≈–§«“¡μàÕ‡π◊ËÕß ¥—ßπ—Èπ°“√¥Ÿ·≈ºŸâªÉ«¬®÷߉¥â∂Ÿ°
«“ß·∫∫·ºπμ“¡°“√√—°…“·≈–º≈¢â“߇§’¬ß∑’Ë®–‡°‘¥¢÷Èπ
‚¥¬·∫à߇ªìπ°àÕπ ¢≥– ·≈–¿“¬À≈—ß°“√√—°…“§√∫ ¥—ß
∑’˰≈à“«‰«â„πμÕπμâπ «à“欓∫“≈√—ß ’√—°…“¡’∫∑∫“∑
”§—≠„π°“√‡μ√’¬¡μ—«ºŸâªÉ«¬‡æ◊ËÕ„Àâ¡’§«“¡√Ÿâ §«“¡‡¢â“„®
“¡“√∂ªØ‘∫—μ‘μπ‰¥â∂Ÿ°μâÕß “¡“√∂√—∫°“√√—°…“‰¥âμàÕ
‡π◊ËÕß §√∫∂â«π “¡“√∂ªÑÕß°—π·≈–®—¥°“√º≈¢â“߇§’¬ß
‰¥âÕ¬à“ß¡’ª√– ‘∑∏‘¿“æ ·≈–ª≈Õ¥¿—¬ ‡æ◊ËÕ„Àâ∫√√≈ÿ
«—μ∂ÿª√– ߧ套߰≈à“« 欓∫“≈μâÕ߇ªìπºŸâ¡’§«“¡√Ÿâ„π
¿“æ√«¡¢Õß‚√§·≈–°“√√—°…“ °“√ªÑÕß°—π·≈–®—¥°“√
º≈¢â“߇§’¬ß “¡“√∂π”∑ƒ…Æ’∑“ß°“√欓∫“≈¡“‡æ◊ËÕ
„™âª√–‡¡‘πºŸâªÉ«¬„Àâ§√∫∑ÿ°¥â“π ·∫∫Õß§å√«¡ √«¡∑—Èß¡’
§«“¡„ à„®„π°“√æ—≤π“»—°¬¿“æ¢Õßμπ ‡æ◊ËÕ𔉪 Ÿà
°“√欓∫“≈¥â«¬À—«„®§«“¡‡ªìπ¡πÿ…¬å19
°“√欓∫“≈ºŸâªÉ«¬°àÕπ‰¥â√—∫√—ß ’√—°…“
°“√‡μ√’¬¡§«“¡æ√âÕ¡°àÕπ°“√√—°…“®÷߇ªìπ
°√–∫«π°“√ ”§—≠´÷Ë߉¡à§«√≈–‡≈¬ ‡π◊ËÕß®“°¬—ß¡’
∑—»π§μ‘∑’ˉ¡à∂Ÿ°μâÕߢÕߺŸâ§π„π —ß§¡∫“ß à«π‡°’ˬ«°—∫
°“√©“¬√—ß ’ ºŸâªÉ«¬§«√‰¥â√—∫°“√ª√–‡¡‘π·≈–°“√¥Ÿ·≈
·∫∫Õß§å√«¡
1. °“√‡μ√’¬¡æ√âÕ¡∑“ߥâ“π√à“ß°“¬ ºŸâªÉ«¬§«√‰¥â
√—∫°“√ª√–‡¡‘π ¿“«– (performance status) °“√
ª√–‡¡‘π¿“«–‚¿™π“°“√ °“√À“§à“¥—™π’¡«≈°“¬ (body mass index) §”·π–π”¥â“π‚¿™π“°“√∑’ˇÀ¡“– ¡ ·≈–
°“√‡μ√’¬¡‡ ◊ÈÕºâ“∑’ˇÀ¡“– ¡„π¢≥–√—∫°“√©“¬√—ß ’ 2. °“√‡μ√’¬¡æ√âÕ¡∑“ߥâ“π®‘μ„® Õ“√¡≥å ºŸâªÉ«¬
§«√‰¥â√—∫°“√ª√–‡¡‘π§«“¡«‘μ°°—ß«≈ ®“° ’Àπâ“ ∑à“∑“ß
§”查 ·≈–°“√°√–∑”ª√–‡¡‘π§«“¡√Ÿâ·≈–∑—»π§μ‘ ‡°’ˬ«
°—∫°“√√—°…“8 √«¡∑—Èß Õ∫∂“¡∂÷ߪí≠À“Õ◊ËπÊÕ∏‘∫“¬∂÷ß
°“√√—°…“ „Àâ¢âÕ¡Ÿ≈·≈–§”·π–𔇰’ˬ«°—∫°√–∫«π°“√
√—°…“μàÕ‡π◊ËÕß μ“¡·ºπ°“√√—°…“¢Õß·æ∑¬å º≈¥’¢Õß
°“√√—°…“·≈–º≈‡ ’¬¢Õß°“√‰¡à¡“√—°…“ ‡ªî¥‚Õ°“ „Àâ ºŸâªÉ«¬·≈–≠“μ‘´—°∂“¡¢âÕ ß —¬ √–∫“¬§«“¡√Ÿâ ÷° √—∫
øíß·≈– √ÿªªî¥°“√ π∑π“ ´÷Ëß¡’√“¬ß“π°“√»÷°…“æ∫
«à“°“√ ◊ËÕ “√∑’Ë¡’ª√– ‘∑∏‘¿“æ¢Õß∫ÿ§≈“°√∑“ß·æ∑¬å
¡’º≈μàÕ§ÿ≥¿“æ™’«‘μ¢ÕߺŸâªÉ«¬20
3. °“√‡μ√’¬¡æ√âÕ¡∑“ߥâ“π®‘μ —ß§¡ à߇ √‘¡„À⺟⠪ɫ¬·≈–§√Õ∫§√—«®—¥°“√∑“ß —ß§¡Õ¬à“߇À¡“– ¡
∫∑∫“∑„π§√Õ∫§√—« ∑’Ë∑”ß“π §à“„™â®à“¬ ‘∑∏‘§à“√—°…“
欓∫“≈ √«¡∑—Èß∑’Ëæ—°Õ“»—¬√–À«à“ß°“√©“¬√—ß ’„π°√≥’
∫â“π‰°≈ à߇ √‘¡„π‡√◊ËÕß°“√ª√—∫μ—«√—∫§«“¡‡ª≈’ˬπ
·ª≈ßμà“ßÊ ∑’Ë®–‡°‘¥¢÷Èπ
4. °“√‡μ√’¬¡æ√âÕ¡∑“ߥâ“π®‘μ«‘≠≠“≥ ‡ªìπ°“√
¥Ÿ·≈¡‘μ‘∑’ˇ°’ˬ«¢âÕß —¡æ—π∏å°—∫»“ π“ §«“¡‡™◊ËÕ §«“¡À«—ß
§«“¡√—° §«“¡»√—∑∏“ ‡ªÑ“À¡“¬¢Õß™’«‘μ ·≈–°“√
· ¥ßÕÕ°æƒμ‘°√√¡§«“¡√Ÿâ ÷°∑’ËÕ¬Ÿà à«π≈÷°¢Õß∫ÿ§§≈ ∑’Ë
®– àߺ≈°√–∑∫μàÕ√à“ß°“¬ ·≈–®‘μ„® ´÷Ëß®–·μ°μà“ß°—π
„π·μà≈–∫ÿ§§≈ ‡™àπ°“√ à߇ √‘¡„À⺟âªÉ«¬π”§«“¡‡™◊ËÕ
∑“ß»“ π“¡“ª√—∫„™â°—∫μπ‡Õß °“√π”§«“¡√—°¢Õß
∫ÿ§§≈„π§√Õ∫§√—«¡“‡ªìπ·√ߺ≈—°¥—π„À⺟âªÉ«¬¡“√—∫
°“√√—°…“®π§√∫∂â«π
πÕ°®“°π’È ‡æ◊ËÕ„Àâ°“√√—°…“‡ªìπ‰ªÕ¬à“ß¡’
ª√– ‘∑∏‘¿“æ æ¬“∫“≈§«√‡μ√’¬¡º≈μ√«®∑“ß§≈‘π‘° ‡™àπ º≈™‘Èπ‡π◊ÈÕ º≈ hormone receptors ‰¥â·°à estrogen recep- tor (ER), progesterone receptor (PR) ·≈– º≈ molecular receptors ‰¥â·°à human epidermal growth factor recep- tor 2 (HER2) º≈μ√«®∑“ß√—ß ’«‘∑¬“ ‰¥â·°à °“√‡Õ°´‡√¬å ªÕ¥ (CXR) °“√μ√«®§≈◊Ëπ·¡à‡À≈Á°‰øøÑ“ (MRI) À√◊Õ
‡Õ°´‡√¬å§Õ¡æ‘«‡μÕ√å (CT) À√◊Õ Õ—≈μ√“´“«π¥å™àÕß∑âÕß (ultrasound whole abdomen) ·≈–°“√∂à“¬¿“æ ·°π
°√–¥Ÿ° (bone scan) º≈μ√«®∑“ßÀâÕߪؑ∫—μ‘°“√ ‡™àπ CBC
‡π◊ËÕß®“° à«π„À≠ຟâªÉ«¬¡—°‰¥â√—∫‡§¡’∫”∫—¥°àÕπ¡“√—∫
√—ß ’√—°…“ ®÷ß§«√ª√–‡¡‘π¿“«–´’¥ (anemia) À√◊Õ¿“«–
‡¡Á¥‡≈◊Õ¥¢“«μË” (neutropenia)
°“√欓∫“≈ºŸâªÉ«¬¢≥–‰¥â√—∫√—ß ’√—°…“
1. °“√¥Ÿ·≈º‘«Àπ—ß∑’ˉ¥â√—∫√—ß ’ ‡π◊ËÕß®“°°“√
‡ª≈’ˬπ·ª≈ߢÕߺ‘«Àπ—ß (skin reaction/ radiation derma- titis) ‡ªìπÕ“°“√∑’Ëæ∫‰¥â∑—Ë«‰ª„πμ”·Àπàß∑’ˉ¥â√—∫√—ß ’ æ∫‰¥â∂÷ß√âÕ¬≈– 9521 ‚¥¬º‘«Àπ—߇ªìπ°≈ÿࡇπ◊ÈÕ‡¬◊ËÕ∑’ˇ®√‘≠
‡μ‘∫‚μμ≈Õ¥‡«≈“ (rapid cellular mitosis) ®÷ß¡’§«“¡‰«
μàÕ√—ß ’ Ÿß ¡’°“√‡ª≈’ˬπ·ª≈ß∑“ß‚§√ß √â“ß·≈–Àπâ“∑’Ë º‘«Àπ—ß∫√‘‡«≥π’È®÷ß∫Õ∫∫“ß·≈–μâÕß°“√°“√¥Ÿ·≈‡ªìπ æ‘‡»…22 ‚¥¬º‘«Àπ—ߢÕߺŸâªÉ«¬®–‡√‘Ë¡¡’Õ“°“√·¥ß (erythema) ‰¥âμ—Èß·μà 24 ™—Ë«‚¡ß·√°¢Õß°“√©“¬√—ß ’
·≈–®–‡√‘Ë¡‡ÀÁπ™—¥‡®π¢÷Èπ‡¡◊ËÕºŸâªÉ«¬‰¥â√—∫ª√‘¡“≥√—ß ’μ—Èß·μà 20-40 Gy μàÕ¡“ ’º‘«®–‡¢â¡¢÷Èπ (hyperpigmentation) æ√âÕ¡°—∫≈—°…≥–·Àâß∑’ˇ√’¬°«à“ dry desquamation ‡¡◊ËÕ
‰¥â√—∫ª√‘¡“≥√—ß ’μ—Èß·μà 45 Gy ¢÷Èπ‰ª ·≈–‡¡◊ËÕ‰¥â√—∫
ª√‘¡“≥√—ß ’¡“°°«à“ 60 Gy ¢÷Èπ‰ª º‘«Àπ—ߢÕߺŸâªÉ«¬®–
‡√‘Ë¡· ¥ß≈—°…≥–‡ªìπ·º≈·©–æ√âÕ¡°—∫¡’‡≈◊Õ¥ÕÕ° ∑’Ë
‡√’¬°«à“ moist desquamation ´÷Ëß·æ∑¬å¡—°®–„ÀâÀ¬ÿ¥æ—°
°“√©“¬√—ß ’ ®π°«à“·º≈®–¥’¢÷Èπ ‚¥¬§«“¡√ÿπ·√ß∑’ˇ°‘¥
¢÷Èπ¡’§«“¡ —¡æ—π∏å°—∫ªí®®—¬À≈“¬ª√–°“√ ‰¥â·°à ªí®®—¬
∑“ߥâ“π°“√√—°…“ ‡™àπ ª√‘¡“≥√—ß ’ μ”·Àπàß∑’Ë√—°…“
‚¥¬‡©æ“–∫√‘‡«≥√Õ¬æ—∫ √Õ¬·º≈ºà“μ—¥ °“√‰¥â√—∫√—ß ’
√—°…“√à«¡°—∫‡§¡’∫”∫—¥ ´÷Ëß¡’º≈μàÕ√–∫∫¿Ÿ¡‘§ÿâ¡°—π ·≈–
ªí®®—¬¥â“πºŸâªÉ«¬ ‡™àπ ‚√§√à«¡ ‚√§‡∫“À«“π ‚√§‰μ ºŸâ ŸßÕ“¬ÿ √«¡∂÷ß°“√¥Ÿ·≈μπ‡Õß ·≈–¿“«–‚¿™π“°“√21
°“√欓∫“≈·≈–°“√¥Ÿ·≈º‘«Àπ—ß∫√‘‡«≥∑’ˉ¥â√—∫°“√
©“¬√—ß ’21-23
1.1 ºŸâªÉ«¬ “¡“√∂Õ“∫πÈ” ‚¥¬„™â ∫Ÿà‡¥Á°ÕàÕπÊ À≈’°‡≈’ˬ߰“√øÕ°¢—¥∂Ÿ À≈—ßÕ“∫πÈ”„™âºâ“πÿà¡Ê ´—∫‡∫“Ê
·∑π°“√‡™Á¥μ—«μ“¡ª°μ‘
1.2 ¥Ÿ·≈º‘«Àπ—ß„Àâ –Õ“¥ ·Àâß ·≈–‰¡àÕ—∫™◊Èπ À≈’°‡≈’ˬ߰“√‡ ’¬¥ ’º‘«Àπ—ß §«√ «¡„ à‡ ◊ÈÕºâ“À≈«¡Ê
‡π◊ÈÕºâ“ÕàÕππÿà¡ ‰¡à„ ର∑√ß¡’‚§√ßÀ√◊Õ¬°∑√ß√—¥·πàπ
‰¡à «¡ √âÕ¬§Õ
1.3 À≈’°‡≈’ˬ߰“√„™â°√–‡ªÜ“πÈ”√âÕπÀ√◊ÕπÈ”‡¬Áπ
√–«—߉¡à„À⺑«Àπ—ß∂Ÿ°·¥¥®—¥Ê ‚¥¬μ√ß §«√°“ß√à¡ À√◊Õ
«¡„ à‡ ◊ÈÕª°ªî¥∫√‘‡«≥∑’ˉ¥â√—∫°“√©“¬√—ß ’°àÕπÕÕ°
πÕ°∫â“π
1.4 Àâ“¡„™â¡’¥‚°π¢π „π∫√‘‡«≥∑’ˉ¥â√—∫°“√
©“¬√—ß ’ §«√„™â°√√‰°√À√◊Õ‡§√◊ËÕß‚°π·∫∫Õ‘‡≈°‚∑π‘§
1.5 ºŸâªÉ«¬§«√‰¥â√—∫ª√–‡¡‘πº‘«Àπ—ß∫√‘‡«≥∑’ˉ¥â
√—∫°“√©“¬√—ß ’Õ¬à“ßπâÕ¬ —ª¥“Àå≈–§√—Èß ‡æ◊ËÕ„Àâ°“√¥Ÿ·≈
√—°…“μ“¡√–¥—∫§«“¡√ÿπ·√ß
1.6 ºŸâªÉ«¬§«√¥◊Ë¡πÈ” –Õ“¥ Õ¬à“ßπâÕ¬ 8-10 ·°â«
(200- 250 ´´/ ·°â«) ‡æ◊Ëՙ૬‡æ‘Ë¡§«“¡™ÿà¡™◊Èπ„À⺑«Àπ—ß 1.7 À“°¡’·º≈Õ—°‡ ∫ À√◊Õμ‘¥‡™◊ÈÕ ∑”§«“¡
–Õ“¥·º≈¥â«¬ 0.9% NSS ·≈– “¡“√∂„™â Betadine
∑“∫√‘‡«≥∑’Ë©“¬√—ß ’‰¥â À≈’°‡≈’ˬ߰“√μ‘¥æ“ ‡μÕ√å ∫π º‘«Àπ—ß∑’ˉ¥â√—∫√—ß ’√—°…“ √à«¡°—∫°“√√—∫ª√–∑“πÕ“À“√
‚ª√μ’π Ÿß ‡æ◊ËÕ à߇ √‘¡°“√À“¬¢Õß·º≈
À≈—° ”§—≠¢Õß°“√¥Ÿ·≈º‘«Àπ—ß∑’ˉ¥â√—∫√—ß ’Õ¬Ÿà∑’Ë
°“√À≈’°‡≈’ˬ߰“√√–§“¬‡§◊Õß °“√¢—¥∂Ÿ ·≈–°“√‡æ‘Ë¡
§«“¡™ÿà¡™◊Èπ„À⺑«Àπ—ß ªí®®ÿ∫—π¡’·π«∑“ߪؑ∫—μ‘ (practice guideline) „πμà“ߪ√–‡∑» ¬Õ¡√—∫„Àâ∑“‚≈™—Ëπ∫“ßμ—«
√–À«à“ß°“√©“¬√—ß ’‡æ‘Ë¡§«“¡™ÿà¡™◊Èπ„À⺑«Àπ—ß ≈¥
Õ“°“√§—π®“°º‘«·Àâ߉¥â23 Õ¬à“߉√°Á¥’μâÕߪ√÷°…“·æ∑¬å
‡æ◊ËÕæ‘®“√≥“§«“¡‡À¡“– ¡„πºŸâªÉ«¬·μà≈–√“¬
2. °“√¥Ÿ·≈·≈– à߇ √‘¡¿“«–‚¿™π“°“√ ‡π◊ËÕß
®“°¢≥–√—∫°“√√—°…“ √à“ß°“¬ºŸâªÉ«¬¡’§«“¡μâÕß°“√
æ≈—ßß“π„π√–¥—∫ Ÿß √à«¡°—∫ºŸâªÉ«¬Õ“®‡°‘¥Õ“°“√
À≈Õ¥Õ“À“√Õ—°‡ ∫ (Esophagitis) ´÷Ëß¡’°≈‰° °“√‡°‘¥
‡™àπ‡¥’¬«°—∫¿“«–‡¬◊ËÕ∫ÿ∑“߇¥‘πÕ“À“√Õ—°‡ ∫¢≥–‰¥â√—∫
√—ß ’ (radiation mucositis) ‚¥¬Õ“°“√· ¥ß§◊Õ ª«¥
· ∫¬Õ¥Õ° °≈◊π‡®Á∫ ∑”„Àâ√—∫ª√–∑“πÕ“À“√‰¥âπâÕ¬≈ß
·π–π”„À⺟âªÉ«¬√—∫ª√–∑“πÕ“À“√ÕàÕπ∑’Ë¡’‚ª√μ’π ·≈–
æ≈—ßß“π Ÿß ‡™àπ π¡ ‰Õ»°√’¡ πÈ”º÷Èß Õ“À“√∑’ˉ¡à¡’√ ®—¥
‡æ◊ËÕ≈¥°“√√–§“¬‡§◊Õß ·π–π”„π‡√◊ËÕß°“√·∫àßÕ“À“√
‡ªìπ¡◊ÈÕ‡≈Á°Ê ‡™àπ 4- 6 ¡◊ÈÕμàÕ«—π ‰¡àπÕπ¿“¬À≈—ß¡◊ÈÕÕ“À“√
„Àâπ—ËßÀ√◊Õ¬◊πÀ≈—ß√—∫ª√–∑“πÕ“À“√Õ¬à“ßπâÕ¬ 30 π“∑’
‡æ◊ËÕ≈¥°“√√–§“¬‡§◊ÕßÀ≈Õ¥Õ“À“√
3. à߇ √‘¡°“√πÕπÀ≈—∫„π‡«≈“°≈“ß§◊π °“√æ—°
ºàÕπ °“√∫√‘À“√¢âÕμàÕ ·≈–‰À≈à ·≈–ÕÕ°°”≈—ß°“¬∑’Ë
‡À¡“– ¡°—∫ ¿“æ√à“ß°“¬·≈–Õ“¬ÿ ‡™àπ°“√‡¥‘π °“√
‡≈àπ‚¬§– ‡æ◊Ëՙ૬≈¥Õ“°“√ÕàÕπ≈â“
4. ª√–‡¡‘π§«“¡«‘μ°°—ß«≈®“°°“√√—°…“ ®“°
’Àπâ“ ∑à“∑“ß §”查 ·≈–°“√°√–∑” à߇ √‘¡°‘®°√√¡∑’Ë ºŸâªÉ«¬ “¡“√∂∑”‡æ◊ËÕ √â“ß§«“¡ ÿ¢≈¥§«“¡«‘μ°°—ß«≈
°“√„™â°≈ÿà¡ π—∫ πÿπ (group support) À√◊Õ Õ“™’« Õπ“¡—¬
°“√欓∫“≈ºŸâªÉ«¬¿“¬À≈—߉¥â√—∫√—ß ’√—°…“§√∫
°“√欓∫“≈ºŸâªÉ«¬¿“¬À≈—ß√—∫√—ß ’√—°…“§√∫ ·∫à߉¥â
‡ªìπ 2 √–¬–§◊Õ°“√欓∫“≈¿“¬À≈—ß√—∫√—ß ’√—°…“§√∫ 4- 6 —ª¥“Àå·√° °“√欓∫“≈π’È®–„Àâ°àÕπ°“√√—°…“ ‘Èπ ÿ¥
‡æ◊ËÕ„À⺟âªÉ«¬·≈–≠“μ‘∑”§«“¡‡¢â“„® ´—°∂“¡ ‡°’ˬ«°—∫
º≈¢â“߇§’¬ß∑’ˇ°‘¥¢÷Èπ·≈–¬—ß§ß¡’Õ¬Ÿà ‡æ◊ËÕ„Àâ “¡“√∂
π”°≈—∫‰ª¥Ÿ·≈μπ‡Õß∑’Ë∫â“π‰¥â ·≈–°“√欓∫“≈‡æ◊ËÕ ªÑÕß°—π·≈–®—¥°“√º≈¢â“߇§’¬ß√–¬–¬“« §◊Õ°“√
欓∫“≈¿“¬À≈—ߺŸâªÉ«¬√—∫°“√μ√«®μ‘¥μ“¡º≈°“√
√—°…“§√—Èß·√°
°“√欓∫“≈¿“¬À≈—ß√—∫√—ß ’√—°…“§√∫ 4-6 —ª¥“Àå·√°
1. °“√¥Ÿ·≈º‘«Àπ—ß ‡™àπ‡¥’¬«°—∫¢≥–√—∫√—ß ’μàÕ‰ª Õ’°ª√–¡“≥ 4- 6 —ª¥“Àå À≈’°‡≈’ˬ߰“√øÕ°¢—¥∂Ÿ “¡“√∂„™â‚≈™—Ëπ≈Ÿ∫‰≈⺑«Àπ—ß∫√‘‡«≥∑’ˉ¥â√—∫√—ß ’‡æ◊ËÕ‡æ‘Ë¡
§«“¡™ÿà¡™◊Èπ ·≈–‡æ‘Ë¡ª√– ‘∑∏‘¿“æ°“√øóôπøŸ ¿“æ º‘«Àπ—ß21
2. ¥Ÿ·≈„À≥â√—∫°“√√—°…“ ·≈–°“√欓∫“≈º≈¢â“ß
‡§’¬ß∑’ˇ°‘¥¢÷Èπ¢≥–√—∫°“√©“¬√—ß ’ (acute radiation com- plication) μàÕ‡π◊ËÕß ‡™àπ °“√∑”·º≈ °“√√—∫ª√–∑“π Õ“À“√ÕàÕ𠂪√μ’π Ÿß ”À√—∫ºŸâªÉ«¬∑’Ë¡’¿“«–À≈Õ¥
Õ“À“√Õ—°‡ ∫
3. à߇ √‘¡°“√øóôπøŸ ¿“æ√à“ß°“¬ºŸâªÉ«¬¿“¬À≈—ß
√—ß ’√—°…“ ¥â«¬°“√ à߇ √‘¡Õ“À“√∑’ˇÀ¡“– ¡ ‡™àπ
Õ“À“√‚ª√μ’π Ÿß ”À√—∫ºŸâªÉ«¬¡’¿“«–∑ÿæ‚¿™π“°“√
Õ“À“√∑’Ë¡’ —¥ à«π§√∫ 5 À¡Ÿà·≈–À≈“°À≈“¬ ”À√—∫
ºŸâªÉ«¬∑—Ë«‰ª Õ“À“√‡©æ“–‚√§ ”À√—∫ºŸâªÉ«¬∑’Ë¡’¿“«– ÿ¢
¿“æÕ◊ËπÊ ‡™àπ ‚√§‡∫“À«“π ‚√§§«“¡¥—π‚≈À‘μ Ÿß À√◊Õ
‚√§‰μ à߇ √‘¡°“√¥◊Ë¡πÈ” –Õ“¥ Õ¬à“ßπâÕ¬ 8-10 ·°â«/«—π (200- 250 ´´/ ·°â«) à߇ √‘¡°“√πÕπÀ≈—∫ °“√æ—°ºàÕπ
·≈–°“√ÕÕ°°”≈—ß°“¬∑’ˇÀ¡“– ¡
4. ·π–π”°“√μ√«®μ“¡π—¥∑ÿ°§√—Èß ‡æ◊ËÕμ‘¥μ“¡
º≈°“√√—°…“ ¿“«–·∑√°´âÕπ ·≈–°“√°≈—∫‡ªìπ´È”¢Õß‚√§
√«¡∑—ÈßÕ“°“√º‘¥ª°μ‘∑’˧«√¡“æ∫·æ∑¬å°àÕπ°“√π—¥À¡“¬
‡™àπ º‘«Àπ—ßÕ—°‡ ∫∫√‘‡«≥∑’Ë©“¬√—ß ’ À“¬„®ÀÕ∫‡Àπ◊ËÕ¬
¡’‰¢â Ÿß À√◊Õæ∫«à“¡’‡π◊ÈÕßÕ°„À¡à
5. à߇ √‘¡°“√øóôπøŸ®‘μ„®ºŸâªÉ«¬¿“¬À≈—ß√—ß ’√—°…“
°“√ à߇ √‘¡§«“¡§‘¥‡™‘ß∫«° ‡ √‘¡ √â“ß§«“¡æ√âÕ¡„π
°“√°≈—∫ Ÿà —ß§¡
ª°μ‘°“√μ√«®μ‘¥μ“¡º≈°“√√—°…“®–ª√–°Õ∫‰ª
¥â«¬ °“√´—°ª√–«—μ‘ μ√«®√à“ß°“¬ °“√μ√«®·¡¡‚¡·°√¡
·≈–°“√μ√«®¿“¬„π ”À√—∫ºŸâªÉ«¬∑’ˉ¥â√—∫¬“ŒÕ√å‚¡π
‡ √‘¡°“√√—°…“
°“√欓∫“≈‡æ◊ËÕªÑÕß°—π·≈–®—¥°“√º≈¢â“ß
‡§’¬ß√–¬–¬“«
º≈¢â“߇§’¬ß√–¬–¬“«¢Õß√—ß ’√—°…“μàÕ°“√√—°…“
¡–‡√Á߇μâ“π¡∑’Ë “¡“√∂æ∫‰¥â §◊Õ ‡ª≈’ˬπ·ª≈ߺ‘«Àπ—ß
∫√‘‡«≥∑’Ë©“¬√—ß ’ ≈—°…≥–º‘«®–À¬“∫¢÷Èπ™—Èπ„μ⺑«Àπ—ß Àπ“μ—« (skin fibrosis) à«π„À≠à‰¡à√ÿπ·√ß ¿“«–·¢π
∫«¡À≈—ß°“√√—°…“¡–‡√Á߇μâ“π¡ (arm lymphedema)
¿“«–ªÕ¥Õ—°‡ ∫ À√◊Õ‡ªìπº—ßæ◊¥®“°°“√©“¬√—ß ’ (Radia- tion pneumonitis À√◊Õ Radiation induced pulmonary fi- brosis (RIPF)) ´÷Ë߇°‘¥‰¥âπâÕ¬ ·μà‡¡◊ËÕ‡°‘¥®–¡’§«“¡√ÿπ·√ß
¿“«–°“√‡°‘¥æ—ߺ◊¥¢Õߺ‘«Àπ—ß (skin fibro- sis)
17,24‡ªìπ¿“«–∑’Ëæ∫‰¥â„πºŸâªÉ«¬∑’ˉ¥â√—∫ª√‘¡“≥√—ß ’ Ÿß ‚¥¬
°“√‡°‘¥æ—ߺ◊¥ (skin fibrosis) ¡’¢—ÈπμÕπ¢Õß°“√‡°‘¥¥—ßπ’È §◊Õ
‡¡◊ËÕº‘«‡°‘¥°“√Õ—°‡ ∫‡√◊ÈÕ√—ß ®–‡√‘Ë¡°≈“¬‡ªìπ myofibroblasts ·≈–°≈“¬‡ªìπæ—ߺ◊¥ (fibrosis) „π∑’Ë ÿ¥
° √ – ∫ « π ° “ √ π ’ È Õ “ ® „ ™ â ‡ « ≈ “ „ π ° “ √ ‡ ° ‘ ¥ π “ π ‡ ª ì π ª ï
≈—°…≥–º‘«Àπ—ß®–μ÷ß·¢Áß ¡’‚Õ°“ ‡ªìπ‡π◊ÈÕ쓬 (radion-
√Ÿª∑’Ë 1 °“√‡ª√’¬∫‡∑’¬∫¿“«–·¢π∫«¡¢Õß·¢π 2 ¢â“ß „πºŸâªÉ«¬·μà≈–√“¬
ecrosis) ”À√—∫¿“«–π’È °“√ªÑÕß°—π∂◊Õ«à“‡ªìπ°“√√—°…“
∑’Ë¥’∑’Ë ÿ¥
°“√欓∫“≈¿“«–°“√‡°‘¥æ—ߺ◊¥¢Õߺ‘«Àπ—ß 1. Õ∏‘∫“¬∂÷ß°≈‰°°“√‡°‘¥æ—ߺ◊¥ §«“¡®”‡ªìπ·≈–
§«“¡ ”§—≠„π°“√𫥇æ◊ËÕªÑÕß°—π°“√‡°‘¥
2. Õπ· ¥ß °“√π«¥ ¥—ßπ’ȧ◊Õ „™â§√’¡À√◊Õ‚≈™—Ëπ
∑“º‘« ∑“∫√‘‡«≥∑’Ë©“¬√—ß ’„Àâ∑—Ë«∑—Èß∑√«ßÕ° ·≈–À—«‰À≈à
„™âπ‘È«∑—Èß 4 π«¥ ‡ªìπ≈—°…≥–§√÷Ë߫߰≈¡ °¥πÈ”Àπ—°≈ß æÕª√–¡“≥ ‚¥¬‡√‘Ë¡À≈—ß®“°©“¬√—ß ’§√∫·≈⫪√–¡“≥
4 - 6 —ª¥“Àå Õ¬à“ßπâÕ¬§√—Èß≈– 15 - 20 π“∑’
3. „π°√≥’∑’˺ŸâªÉ«¬¡’·º≈ ¡’°“√Õ—°‡ ∫ ∫«¡·¥ß À√◊Õ¡’‰¢â ߥ°“√π«¥®π°«à“Õ“°“√‡À≈à“π—Èπ®–À“¬
4. ªí®®ÿ∫—π°“√∑” Hyperbaric oxygen ¬—߉¡à¡’
¢âÕ¡Ÿ≈‡™‘ߪ√–®—°…å«à“ “¡“√∂≈¥À√◊Õ∑”„À⺑«Àπ—ß°≈—∫
¡“¡’ ¿“懥‘¡ ·μà “¡“√∂≈¥Õ“°“√∫«¡ ·¥ß ·≈–ª«¥
䴉25
¿“«–·¢π∫«¡À≈—ß°“√√—°…“¡–‡√Á߇μâ“π¡
(arm lymphedema)
¿“«–·¢π∫«¡À≈—ß°“√√—°…“¡–‡√Á߇μâ“π¡ §◊Õ ¿“«–
∑’Ë¡’πÈ”‡À≈◊Õß§—ËßÕ¬Ÿà„π‡π◊ÈÕ‡¬◊ËÕ„μ⺑«Àπ—ß ‡π◊ËÕß®“°¡’°“√
Õÿ¥μ—πÀ√◊Õ∑”≈“¬¢Õß∑àÕπÈ”‡À≈◊Õß®π∑”„ÀâπÈ”‡À≈◊Õß
‰À≈‡«’¬π°≈—∫‰¥â‰¡à¥’ ‡ªìπ¿“«–·∑√°´âÕπ¿“¬À≈—ß°“√
√—°…“∑’Ëæ∫‰¥â„π¡–‡√Á߇μâ“π¡‚¥¬‡©æ“–ºŸâªÉ«¬∑’ˉ¥â√—∫
°“√ºà“μ—¥‡≈“–μàÕ¡πÈ”‡À≈◊Õß√à«¡°—∫°“√©“¬√—ß ’6 À“°
‡°‘¥¿“«–π’È·≈⫉¡à “¡“√∂√—°…“„ÀâÀ“¬¢“¥‰¥â ‡ªìπ
¿“«–‡√◊ÈÕ√—ß∑’ËμâÕß√—°…“‰ªμ≈Õ¥™’«‘μ °“√ªÑÕß°—π®÷߇ªìπ ‘Ëß∑’Ë¥’∑’Ë ÿ¥26 °“√√—°…“ à«π„À≠à‡ªìπ·§à‡æ’¬ß°“√·°â‰¢
™—Ë«§√“« ‡™àπ °“√∑”°“¬¿“æ∫”∫—¥ °“√π«¥ (massage)
°“√𫥉≈àπÈ”‡À≈◊Õß (Manual Lymphatic Drainage (MLD))
°“√„™â·√ß°¥ (compression) ´÷ËßÕ“®‡ªìπ ª≈Õ°·¢π (pres- sure garment) À√◊Õ ºâ“¬◊¥æ—π (elastic bandage) ·≈–
ÿ¥∑⓬§◊Õ°“√ºà“μ—¥ ´÷Ëß°Á¡’‚Õ°“ °≈—∫¡“‡ªìπ´È”‰¥âÕ’°27
√Ÿª∑’Ë 2 ºŸâªÉ«¬·μà≈–√“¬∑’Ë„ àª≈Õ°·¢π
√“¬ß“πÕÿ∫—μ‘°“√≥å°“√‡°‘¥Õ¬Ÿà∑’Ë√âÕ¬≈– 21 (14.9 -29.8)
·≈–„π°“√»÷°…“‡¥’¬«°—ππ’Èæ∫«à“√–¬–‡«≈“∑’ˇ°‘¥Õ¬Ÿà„π
™à«ß 12 ∂÷ßπâÕ¬°«à“ 24 ‡¥◊Õπ ·μà°Á¡’°“√»÷°…“æ∫«à“¡’
‚Õ°“ ‡°‘¥‰¥â∂÷ß 30 ªï11
°“√μ√«®¿“«–·¢π∫«¡ “¡“√∂μ√«®‰¥â¥—ßπ’È 1. °“√«—¥‡ âπ√Õ∫«ß·¢π ·≈–°“√«—¥ª√‘¡“μ√
¢Õ߇À≈«∑’Ë – ¡Õ¬Ÿà (Limb circumference and volume)
‡ªìπ«‘∏’∑’Ë„™â«‘π‘®©—¬·≈–μ‘¥μ“¡Õ“°“√°—π‡ªìπ à«π¡“°
°“√«—¥‡ âπ√Õ∫«ß¢Õß·¢π ®–«—¥‡ª√’¬∫‡∑’¬∫°—∫¥â“π μ√ߢⓡ „πμ”·Àπàß∑’Ëμ√ß°—π (circumferential measure- ments at standard distances) à«π°“√«—¥ª√‘¡“μ√
¢Õ߇À≈«„™â«‘∏’ water displacement method ‡ªìπ°“√«—¥
ª√‘¡“μ√πÈ”∑’Ë∑âπÕÕ° ‡¡◊ËÕ«“ß·¢π≈ßÕà“ß«—¥´÷ËßÕÕ°·∫∫
„Àâ¡’∑’Ë√Õß√—∫·≈– “¡“√∂∫Õ°ª√‘¡“μ√πÈ”∑’Ë∑âπÕÕ°¡“‰¥â
‚¥¬°“√«—¥®–«—¥·¢π∑—Èß 2 ¢â“߇ª√’¬∫‡∑’¬∫°—π
2. °“√μ√«®‚¥¬„™â‡§√◊ËÕß¡◊Õæ‘‡»…∑“ß√—ß ’ ¡’°“√
√–∫ÿ«à“°“√ ·°πμàÕ¡πÈ”‡À≈◊Õß (Lymphoscintigraphy)
‡ªìπ°“√μ√«®∑’Ë„Àâº≈·πàπÕπ∑’Ë ÿ¥5 πÕ°®“°π—Èπ “¡“√∂
μ√«®‚¥¬°“√μ√«®§≈◊Ëπ·¡à‡À≈Á°‰øøÑ“ À√◊Õ‡Õ°´‡√¬å
§Õ¡æ‘«‡μÕ√å
°“√欓∫“≈¿“«–·¢π∫«¡À≈—ß°“√√—°…“
¡–‡√Á߇μâ“π¡
1. ª√–‡¡‘π§«“¡√Ÿâ §«“¡‡¢â“„®¢ÕߺŸâªÉ«¬‡°’ˬ«°—∫
¿“«–·¢π∫«¡À≈—ß°“√√—°…“¡–‡√Á߇μâ“π¡·≈–°“√
®—¥°“√Õ“°“√
2. „Àâ§”·π–π” „π°“√®—¥°“√‡°’ˬ«°—∫¿“«–·¢π
∫«¡À≈—ß°“√√—°…“¡–‡√Á߇μâ“π¡ ‡™àπ °“√®—¥°“√‚¥¬ „™â ª≈Õ°·¢π À√◊Õ ºâ“¬◊¥æ—π √«¡∑—Èß°“√ Õπ· ¥ß°“√π«¥
·≈–°“√𫥉≈àπÈ”‡À≈◊Õß
2.1 °“√„™â·√ß°¥‚¥¬ª≈Õ°·¢π ‚¥¬∑—Ë«‰ª
·æ∑¬å®– —Ëßμ—¥ª≈Õ°·¢π‡æ◊ËÕ„Àâ‡À¡“–·°àºŸâªÉ«¬·μà≈–
√“¬∑¥·∑π°“√„™âºâ“¬◊¥æ—π ¡’°“√»÷°…“æ∫«à“°“√„™âºâ“
æ—π À√◊Õª≈Õ°·¢πμàÕ‡π◊ËÕß 6 ™—Ë«‚¡ß®–‡°‘¥ª√–‚¬™πå
Ÿß ÿ¥28
2.2 °“√𫥉≈àπÈ”‡À≈◊Õß π‘È« ¡◊Õ ·≈– ·¢π
‡ªìπ°“√π«¥∑’Ë®–μâÕ߉≈àπÈ”‡À≈◊Õß®“°π‘È« ¢÷Èπ¡“‡√◊ËÕ¬
·≈–¥—π„À⇢ⓠŸàμàÕ¡πÈ”‡À≈◊Õß ‚¥¬ª°μ‘°“√𫥉≈àπÈ”
‡À≈◊Õß §«√∑”‚¥¬π—°°“¬¿“æ∫”∫—¥ À√◊ÕºŸâ∑’ˉ¥â√—∫°“√
Õ∫√¡ „π°√≥’∑’˺ŸâªÉ«¬·≈–≠“μ‘ ‰¡à “¡“√∂‰ª√—∫∫√‘°“√
∑’Ë‚√ßæ¬“∫“≈„°≈â∫â“π μâÕ߉¥â√—∫§”·π–π”·≈–°“√
Õπ· ¥ß‚¥¬π—°°“¬¿“æ∫”∫—¥ ‡æ◊ËÕ„Àâ “¡“√∂∑”‡Õß
∑’Ë∫â“π‰¥â ®“°°“√∑∫∑«π°“√»÷°…“27 æ∫«à“¬—ß¡’º≈°“√
»÷°…“∑’Ë¢—¥·¬âß°—π«à“ °“√𫥉≈àπÈ”‡À≈◊Õß®–‰¥â ª√–‚¬™πå∑’Ë·∑â®√‘ßÀ√◊Õ‰¡à ·μàÕ¬à“߉√°Á¥’ ¬—߉¡à¡’°“√
·π–π”„Àâ‡≈‘°∑”
3. ·π–π”°“√¥Ÿ·≈μπ‡Õß ”À√—∫ºŸâªÉ«¬∑’ˉ¥â√—∫°“√
©“¬√—ß ’∫√‘‡«≥∑√«ßÕ° ‡æ◊ËÕ‡æ‘Ë¡ª√– ‘∑∏‘¿“æ¢Õß°“√
‰À≈‡«’¬π ¢Õ߇≈◊Õ¥·≈–πÈ”‡À≈◊Õߥ—ßπ’È
3.1 à߇ √‘¡°“√ÕÕ°°”≈—ß°“¬·¢π À—«‰À≈à
‡·≈– à«πÕ◊ËπÊ ¢Õß√à“ß°“¬ „πÕ¥’μºŸâªÉ«¬ºà“μ—¥‡μâ“π¡
√à«¡°—∫°“√©“¬√—ß ’ ‚¥¬‡©æ“–Õ¬à“߬‘Ëß °“√ºà“μ—¥‡≈“–
μàÕ¡πÈ”‡À≈◊Õß ®–‰¥â√—∫§”·π–π”„Àâ®”°—¥°“√„™â·¢π
¢â“ß∑’Ë∑”ºà“μ—¥ ª√–°Õ∫ºŸâªÉ«¬ à«π„À≠à°≈—«∑’Ë®–„™â·¢π27
·≈–°≈—«¿“«–·¢π∫«¡®÷ßÀ≈’°‡≈’ˬ߰“√ÕÕ°°”≈—ß°“¬∑’Ë μâÕß„™â·¢π ·≈–À—«‰À≈à „π™à«ß‡«≈“‰¡à°’˪π’È¡’°“√
»÷°…“·∫∫°“√∑¥≈Õß·∫∫ ÿà¡·≈–¡’°≈ÿà¡§«∫§ÿ¡ (ran- domized controlled trial) „πºŸâªÉ«¬¡–‡√Á߇μâ“π¡∑’Ë¡’
¿“«–·¢π∫«¡ 141 √“¬ ‚¥¬„ÀâÕÕ°°”≈—ß°“¬ —ª¥“Àå
≈– 2 §√—Èß §√—Èß≈– 90 π“∑’ ‚¥¬¡’°“√ÕÕ°°”≈—ß°“¬
À≈“¬Ê∑à“ √«¡∑—Èß¡’°“√¬°¥—¡‡∫≈ (dumbbells) À√◊Õ
‡§√◊ËÕß¡◊Õ∑’ËμâÕß„™â·√ßμâ“π29 ´÷Ëߺ≈°“√»÷°…“27 ‰¥â √ÿª«à“
°“√ÕÕ°°”≈—ß°“¬ ∑’ËμâÕß„™â·√ߢÕß·¢π§àÕπ¢â“ß¡“°π’È
‰¡à‰¥â‡æ‘Ë¡§«“¡‡ ’ˬߢÕß°“√‡°‘¥¿“«–·¢π∫«¡„πºŸâªÉ«¬
¡–‡√Á߇μâ“π¡À≈—ß°“√√—°…“¥â«¬°“√ºà“μ—¥·≈–/À√◊Õ©“¬
√—ß ’ πÕ°®“°π’È„π°“√»÷°…“π’È ‰¥â√“¬ß“π«à“ “¡“√∂≈¥
°“√§—ËߢÕßπÈ”‡À≈◊Õß„πºŸâªÉ«¬∑’Ë∑”°“√ÕÕ°°”≈—ß°“¬‰¥â
Õ’°¥â«¬
3.2 à߇ √‘¡°“√π«¥º‘«Àπ—ß∫√‘‡«≥∑’Ë©“¬√—ß ’
‡™àπ‡¥’¬«°—∫°“√ªÑÕß°—π·≈–∫√√‡∑“°“√‡°‘¥ æ—ߺ◊¥¢Õß º‘«Àπ—߇π◊ËÕß®“°°“√𫥇æ‘Ë¡ª√– ‘∑∏‘¿“æ°“√‰À≈
‡«’¬π¢Õ߇≈◊Õ¥·≈–πÈ”‡À≈◊Õß30
4. ·π–π”ºŸâªÉ«¬®—¥∑” ¡ÿ¥∫—π∑÷° ·≈–«—¥¢π“¥¢Õß
·¢π‡æ◊ËÕμ‘¥μ“¡¿“«–¢Õß‚√§ ¡’À≈—°∞“π‡™‘ßª√–®—°…å
«à“°“√ μ‘¥μ“¡Õ“°“√¢Õß‚√§√à«¡°—∫°“√„Àâ§”·π–π”
·≈–°“√ÕÕ°°”≈—ß°“¬®–™à«¬„Àâ°“√欓°√≥å¢Õß‚√§¥’
¢÷Èπ27
5. ·π–π”ºŸâªÉ«¬§«∫§ÿ¡Õ“À“√ ·≈–πÈ”Àπ—° ∂÷ß
·¡â«à“º≈®“°°“√»÷°…“¬—ß§ß¡’§«“¡¢—¥·¬âß°—π«à“°“√¡’
πÈ”Àπ—°‡°‘π¡“μ√∞“π‡ªìπªí®®—¬‡ ’ˬßμàÕ°“√‡°‘¥·≈– àß
‡ √‘¡¿“«–·¢π∫«¡À√◊Õ‰¡à ®“°°“√»÷°…“¢Õß°«—π ·≈–
§≥– (Kwan, et al., 2013)31 √–∫ÿ«à“°“√¡’¥—™π’¡«≈°“¬
(Body Mass Index (BMI)) ¡“°°«à“ À√◊Õ‡∑à“°—∫ 26 ‡ªìπ Àπ÷Ëß„πªí®®—¬‡ ’Ë¬ß „π¢≥–∑’Ë Œ“‡¬ ·≈–§≥– (Hayes et al., 2012)32 √–∫ÿ«à“§«“¡Õâ«π‰¡à„™àªí®®—¬‡ ’Ë¬ß ·μà
‡π◊ËÕß®“°§«“¡Õâ«π‡ªìπÀπ÷Ëß„πªí®®—¬‡ ’ˬߢÕß°“√‡°‘¥
¡–‡√Á߇μâ“π¡33,34 ·≈–‚√§Õ◊ËπÊμ“¡¡“ ºŸâªÉ«¬®÷ß§«√
§«∫§ÿ¡Õ“À“√ ·≈–πÈ”Àπ—°
¿“«–°“√‡°‘¥æ—ߺ◊¥∑’˪ե®“°°“√©“¬√—ß ’ (Radiation-induced Pulmonary Fibrosis (RIPF))
°“√‡°‘¥æ—ߺ◊¥∑’˪ե à«π„À≠à‡ªìπº≈ ◊∫‡π◊ËÕß®“°
°“√‡°‘¥ªÕ¥Õ—°‡ ∫®“°°“√©“¬√—ß ’ (acute radiation pneu- monitis) ´÷Ë߇ªìπº≈¢â“߇§’¬ßª√–‡¿∑‡©’¬∫æ≈—π ‚¥¬
à«π„À≠à‡¡◊ËÕ‰¥â√—∫°“√«‘π‘®©—¬®“°°“√‡Õ°´‡√¬åªÕ¥
·≈–‰¥â√—∫¬“ ‡μ’¬√Õ¬¥å Õ“°“√·≈–Õ“°“√· ¥ß¡—°À“¬
‰ª ·μà∂â“°“√Õ—°‡ ∫‡√◊ÈÕ√—ß®–𔉪 Ÿà°“√‡°‘¥æ—ߺ◊¥¢Õß
‡π◊ÈÕªÕ¥μ“¡¡“17,35 ´÷Ëß à«π„À≠ຟâªÉ«¬Õ“®®–‰¡à¡’
Õ“°“√„¥Ê‡≈¬ ·μà¡’¿“æ‡Õ°´‡√¬åº‘¥ª°μ‘ „π∫√‘‡«≥
‡¥’¬«°—∫¢Õ∫‡¢μ°“√©“¬√—ß ’
°“√欓∫“≈
1. ª√–‡¡‘π°“√√—∫√Ÿâ·≈–§«“¡‡¢â“„®¢ÕߺŸâªÉ«¬μàÕ
¿“«–·∑√°´âÕπ∑’ˇ°‘¥¢÷Èπ
2. ‡ªî¥‚Õ°“ „À⺟âªÉ«¬´—°∂“¡ „π à«π∑’ˇ°’ˬ«°—∫
° “ √ √ — ° … “ ª √ – “ π ß “ π „ À â ‰ ¥ â æ ∫ · æ ∑ ¬ å ‡ ® â “ ¢ Õ ß ‰ ¢ â
‡π◊ËÕß®“°¿“«–æ—ߺ◊¥∑’˪ե®“°°“√©“¬√—ß ’ ‰¡à¡’‚Õ°“
À“¬¢“¥35 ·μà‚¥¬ª°μ‘ºŸâªÉ«¬Õ“®®–‰¡à¡’Õ“°“√∑“ß
§≈‘π‘°‡°‘¥¢÷Èπ‡≈¬μ≈Õ¥√–¬–‡«≈“¢Õß‚√§
3. ·π–π”Õ“°“√∑’˧«√¡“æ∫·æ∑¬å ‡™àπ ¡’‰¢â Ÿß
‰Õ¡“° ÀÕ∫‡Àπ◊ËÕ¬
4. °“√Ωñ°°“√À“¬„® (breathing exercise) √à«¡°—∫
°“√ÕÕ°°”≈—ß°“¬ ∂◊Õ«à“‡ªìπÀπ÷Ëß„π¡“μ√∞“π°“√√—°…“
·≈–°“√®—¥°“√Õ“°“√∑’ˉ¡à„™â¬“36∑’Ë√—∫√Õß‚¥¬ Pulmonary fibrosis organization ´÷Ë߇ªìπÕß§å°√∑’Ë¥Ÿ·≈ „Àâ§«“¡√Ÿâ·≈–
¢âÕ¡Ÿ≈·°àºŸâªÉ«¬∑’Ë¡’æ—ߺ◊¥∑’˪ե ‰¡à«à“®“° “‡Àμÿ„¥°Áμ“¡
´÷Ëß°“√Ωñ°°“√À“¬„® “¡“√∂∑”‰¥â‚¥¬ π—ËßÀ≈—ßμ√ß ºàÕπ§≈“¬°≈â“¡‡π◊ÈÕ§Õ ·≈– ‰À≈à À“¬„®™â“Ê ºà“π∑“ß
®¡Ÿ° ‰¡à§«√À“¬„®≈÷° ‰¡à§«√„ÀâªÕ¥¢¬“¬¡“°„π™à«ß
·√°Ê À√◊Õ™à«ß∑’Ë¡’Õ“°“√‡Àπ◊ËÕ¬ π—∫ 1 ·≈– 2 À“¬„®
ÕÕ°™â“Ê ∑“ߪ“°
5. ·π–π”°“√√—∫ª√–∑“πÕ“À“√ º—°º≈‰¡â∑’Ë¡’ “√
μâ“πÕπÿ¡Ÿ≈Õ‘ √– (antioxidant) ‡™àπ â¡ ·Õª‡ªî≈ ¡–¢“¡
ªÑÕ¡ ‡π◊ËÕß®“°¡’º≈°“√»÷°…“„π —μ«å∑¥≈Õßæ∫«à“ °“√
√—∫ª√–∑“π«‘μ“¡‘π E √à«¡°—∫ ¬“ pentoxifylline 400 mg “¡“√∂ªÑÕß°—π¿“«–æ—ߺ◊¥∑’˪ե®“°°“√©“¬√—ß ’ ‰¥â37
∂÷ß·¡â«à“‡ªìπ°“√»÷°…“„π —μ«å∑¥≈Õ߇∑à“π—Èπ ·μà°“√ àß
‡ √‘¡„À⺟âªÉ«¬√—∫ª√–∑“πÕ“À“√∑’Ë¡’ “√μâ“πÕπÿ¡Ÿ≈Õ‘ √–
∂◊Õ«à“¡’ª√–‚¬™πå
√ÿª
®”π«πºŸâªÉ«¬¡–‡√Á߇μâ“π¡∑’ˇæ‘Ë¡¡“°¢÷Èπ àߺ≈„Àâ
‡Õ° “√Õâ“ßÕ‘ß
1. Hospital-based cancer registry annual report 2012. National cancer institute, Department of Medical service, Ministry of Public Health; 2014. 62 p.
2. Siriraj cancer registry 2013. Siriraj cancer center, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University; 2013. 63 p.
3. Chantarasuk W. Prognostic factors and survival of breast can- cer patients in the national cancer institute, Thailand [M.Sc.thesis]. Program in infectious disease and epidemiology:
Mahidol University; 2557 B.E.
4. Ferlay J, Shin HR, Bray F Forman D, Mathers C, Parkin DM.
Estimates of worldwide burden of cancer in 2008: GLOBOCAN 2008. Int J Cancer 2010;127:2893-917.
5. Schmitz KH, Ahmed RL, Troxel A, Cheville A, Smith R, Lewis- Grant L, et al. Weight Lifting in Women with Breast-Cancer- Related Lymphedema. N Engl J Med 2009;361:664-73.
6. Burstein HJ, Winer EP. Primary care for survivors of breast cancer. N Engl J Med 2000; 343:1086-94.
7. ®—π®‘√“ ‡æ™√ ÿ¢»‘√‘. ‡Õ° “√§” Õπ‡√◊ËÕß ∫∑∫“∑¢Õß√—ß ’
√—°…“„π°“√√—°…“‚√§¡–‡√Áß. §≥–·æ∑¬»“ μ√å »‘√‘√“™
¡À“«‘∑¬“≈—¬¡À‘¥≈.
8. Halkett G, OûConnor M, Aranda S, Jefford M, Spry N, Shaw T, et al. Protocol for the RT prepare trial: a multiple-baseline study of radiation therapists delivering education and support to women with breast cancer who are referred for radiotherapy. BMJ Open 2014;4:e006116. doi:10.1136/bmjopen-2014-006116.
9. Ridner SH. Quality of life and a symptom cluster associated with breast cancer treatment-related lymphedema. Support Care Cancer 2005;13:904-91.
10. Ahmed RL, Prizment A, Lazovich D, et al. Lymphedema and qualityof life in breast cancer survivors: The Iowa Womenûs Health Study. J Clin Oncol 2008;26:5689-96.
11. DiSipio T, Rye S, Newman B, Hayes S. Incidence of unilateral arm lymphoedema after breast cancer: a systematic review and meta-analysis. Lancet Oncol 2013;14:500-15.
12. ∂“∫—π¡–‡√Áß·Ààß™“μ‘. ·π«∑“ß°“√μ√«®§—¥°√Õß «‘π‘®©—¬
·≈–√—°…“¡–‡√Á߇μâ“π¡. 2555.
13. ª√–‡ √‘∞ ‡≈‘» ß«π ‘π™—¬, π—π∑πå ÿπ∑√æß»å, Õ‘Ë¡„® ™‘μ“æπ“√—°…å,
»√’™—¬ §√ÿ π∏‘Ï, ™¡æ√ ’μ–∏π’. ·π«∑“ß√—ß ’√—°…“„πºŸâªÉ«¬
¡–‡√Á߇μâ“π¡. „π: ·π«∑“ß°“√μ√«®§—¥°√Õß «‘π‘®©—¬ ·≈–
√—°…“¡–‡√Á߇μâ“π¡. ∂“∫—π¡–‡√Áß·Ààß™“μ‘; 2555.
14. ¡–‡√Áß«‘∑¬“ ¡“§¡·Ààߪ√–‡∑»‰∑¬. ·π«∑“߇«™ªØ‘∫—μ‘„π
°“√√—°…“‚√§¡–‡√Á߇μâ“π¡. 2555.
15. Gielda BT, Griem KL, Dickler A. Breast cancer. In: Khan FM, Gerbi BJ, editors. Treatment planning in radiation oncology.
3rd ed. Lippincott Williams & Wilkins; 2012.
16. Ruo Redda MG, Verna R, Guarneri A, Sannazzari GL. Timing of radiotherapy in breast cancer conserving treatment. Cancer Treat Rev 2002;28(1):5-10.
17. æ‘∑¬“ ¥à“π°ÿ≈™—¬. ‡Õ° “√ª√–°Õ∫°“√ Õπ‡√◊ËÕß Radiation com- plication. §≥–·æ∑¬»“ μ√廑√‘√“™ ¡À“«‘∑¬“≈—¬¡À‘¥≈.
18. Uschold GM, Zhang H. Breast cancer. In: Washington CM, Leaver D, editors. Principle and practice of radiation therapy.
3rd ed. Mosby Elsevier; 2010.
19. ÿ√’¬å ∏√√¡‘°∫«√. °“√欓∫“≈Õß§å√«¡: °√≥’»÷°…“°“√
欓∫“≈Õß§å√«¡ºŸâªÉ«¬¡–‡√Áß °“√欓∫“≈Õß§å√«¡ºŸâªÉ«¬
¿“«–À—«„®≈⡇À≈«. ‚§√ß°“√ «— ¥‘°“√«‘™“°“√ ∂“∫—π æ√–∫√¡√“™™π°. °√ÿ߇∑æœ: ∏π“‡æ√ ; 2554.
20. Kerr J, Engel J, Schlesinger-Raab A,. Sauer H, Hölzel D. Com- munication, quality of life and age: results of a 5-year prospec- tive study in breast cancer patients. Ann Oncol 2003;(14):421- 27. doi: 10.1093/annonc/mdg098
21. McQuestion M. Evidence-Based Skin Care Management in Ra- diation Therapy: Clinical Update. Semin Oncol Nurs 2011;(27):e1-
®”π«πºŸâªÉ«¬¡–‡√Á߇μâ“π¡∑’ˉ¥â√—∫°“√√—°…“¥â«¬√—ß ’‡æ‘Ë¡
¢÷Èπ æ√âÕ¡°—∫Õ—μ√“°“√√Õ¥™’«‘μ∑’Ë Ÿß¢÷Èπ ·μàÕ¬à“߉√°Á¥’
∑”„À⺟âªÉ«¬∫“ß√“¬¡’‚Õ°“ ‡º™‘≠°—∫¿“«–·∑√°´âÕπ
®“°°“√√—°…“π“π¢÷Èπ ´÷Ëß∂◊Õ‡ªìπ§«“¡∑â“∑“¬μàÕ
∫ÿ§≈“°√∑“ß°“√·æ∑¬å ‚¥¬‡©æ“–Õ¬à“߬‘Ëßæ¬“∫“≈ „π
∫Ÿ√≥“°“√Õß§å§«“¡√Ÿâ∑—Èß∑“ß∑ƒ…Æ’ ·≈–ªØ‘∫—μ‘ „π°“√
∑’Ë®–¥Ÿ·≈ºŸâªÉ«¬„Àâ§√Õ∫§≈ÿ¡ ‡æ◊ËÕ„À⺟âªÉ«¬¡’§«“¡√Ÿâ
§«“¡‡¢â“„® ¡’∑—»π§μ‘∑’Ë¥’μàÕ°“√√—°…“ “¡“√∂ªØ‘∫—μ‘
μπ‰¥â∂Ÿ°μâÕß “¡“√∂√—∫°“√√—°…“‰¥âμàÕ‡π◊ËÕß §√∫∂â«π “¡“√∂ªÑÕß°—π·≈–®—¥°“√º≈¢â“߇§’¬ß ‰¥âÕ¬à“ß¡’
ª√– ‘∑∏‘¿“æ ·≈–ª≈Õ¥¿—¬ ¿“¬„μâ¢âÕ®”°—¥¢Õß
∑√—欓°√ πÕ°®“°π’Èæ¬“∫“≈¬—ßμâÕ߇º™‘≠Àπâ“°—∫
§«“¡‡ª≈’ˬπ·ª≈ß°â“«Àπâ“ ∑’Ë√«¥‡√Á«¢Õ߇∑§‚π‚≈¬’„π
°“√√—°…“ ®÷߇ªìπÕ’°Àπ÷Ëß§«“¡∑â“∑“¬∑’Ëæ¬“∫“≈μâÕß æ—≤π“»—°¬¿“æ¥â“π§«“¡√Ÿâ §«“¡§‘¥‡™‘ß√–∫∫·≈–
§«“¡§‘¥ √â“ß √√§å ‡æ◊ËÕ„Àâ°“√欓∫“≈‡ªìπ‰ªÕ¬à“ß¡’
ª√– ‘∑∏‘¿“æ·≈–¡’§ÿ≥¿“æ
e17.
22. °“πμ√—™μå ‚√®πæ—π∏å. °“√欓∫“≈ºŸâªÉ«¬¡–‡√Áß∑’ˉ¥â√—∫°“√
©“¬√—ß ’. ΩÉ“¬°“√欓∫“≈ ‚√ßæ¬“∫“≈»‘√‘√“™.
23. Bolderston A, Lioyd NS, Wong RKS, Holden L, Robb-Blenderman L. The prevention and management of acute skin reactions related to radiation therapy: a systematic review and practice guideline. Support Care Cancer 2006;14: 802-17. doi 10.1007/
s00520-0063-4.
24. Delanian S, Lefaix JL. Current management for late normal tissue injury: radiation-induced fibrosis and necrosis. Semin Radiat Oncol 2007;17:99-107.
25. Delanian S, Lefaix JL. The radiation-induced fibroatropic pro- cess: therapeutic perspective via the antioxidant pathway. Rad Oncol 2004;73:119-31.
26. Zuther JE. Lymphedema management the comprehensive guide for practitioner. New York: Thieme; 2005.
27. Stuiver MM, ten Tusscher MR, Agasi-Idenburg CS, Lucas C, Aaronson NK, Bossuyt PMM, et al. Conservative interventions for preventing clinically detectable upper-limb lymphoedema in patients who are at risk of developing lymphoedema after breast cancer therapy (Review). The Cochrane Collaboration in The Cochrane Library 2015, Issue 2.
28. Golshan M, Smith B. Prevention and management of arm lymphedema in the patient with breast cancer. J Support Oncol 2006;4:381-6.
29. Schmitz KH, Ahmed RL, Troxel A, Cheville A, Smith R, Lewis-
Grant L, et al. Weight lifting in women with breast-cancer- related lymphedema a randomized trial. JAMA 2010;304 (24):2699-705.
30. Tate P. Seeleyûs principle of anatomy and physiology. 2nd ed.
New York: McGraw-Hill; 2012. p. 570-99.
31. Kwan ML, John EM, Caan BJ, Lee VS, Bernstein L, Cheng I, et al. Obesity and mortality after breast cancer by race/ethnicity:
the california breast cancer survivorship consortium. Published online August 30, 2013, Retrieved at May 8, 2015.
32. Hayes SC, Johansson K, Stout NL, Prosnitz R, Armer JM, Gabram S, et al. Upper-body morbidity after breast cancer.
Published online April 6, 2012, Retrieved at May 8, 2015.
33. Tretbar LL, Morgan CL, Lee BB, Simonian SJ, Blondeau B.
Lymphedema diagnosis and treatment. London: Springer; 2008.
34. æ‘¡æåæ‘™≠“ ªí∑¡ ‘√‘«—≤πå. æ—π∏ÿ»“ μ√å¡–‡√Á߇μâ“π¡. °√ÿ߇∑æœ:
æ’.‡Õ. ≈’ø«‘Ëß; 2553.
35. Rosiello RA, Merrill WW. Radiation induced lung injury. lin Chest Med 1990;11(1):65-71.
36. Pulmonary fibrosis treatment. (Accessed May 11, 2015, at http:/
/pulmonaryfibrosis.org/life-with-pf/pulmonary-fibrosis-treatment- options.)
37. Kaya V, Yazkan R, Yíldírím M, Doguç DK, Süren D, Bozkurt KK, et al. The relation of radiation-induced pulmonary fibrosis with stress and the efficiency of antioxidant treatment: an experi- mental study. Med Sci Monit 2014;20:290-6.