บทที่1 บทนํา

(1)

บทนํา

ความเปนมาและความสําคัญของปญหา

โลกยุคปจจุบันเปนสังคมที่เรียกวา “โลกไรพรมแดน” หมายถึง กระแสของขอมูลหรือกระแส ของวัฒนธรรมที่ถายทอดจากสังคมหนึ่งไปอีกสังคมหนึ่งไดอยางรวดเร็ว ขาวสารจากซีกโลกหนึ่ง สามารถถายทอดมายังซีกโลกหนึ่งไดเพียงเสี้ยววินาที กระแสโลกไรพรมแดนสงผลกระทบโดยตรงตอ การดํารงชีวิตของคนในสังคมนําไปสูปญหาตาง ๆ ที่เชนความคิดทางการเมืองแตกแยก สภาพเศรษฐกิจ ที่ผันผวนอยูตลอดเวลา ศีลธรรม จริยธรรมและวัฒนธรรมเสื่อมโทรม ดังนั้น ระบบการศึกษาจึงมี

ความสําคัญเปนอยางมากในการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาศักยภาพของผูเรียน เพื่อใหผูเรียนพัฒนาตน ใหทันตอการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วของสังคม โดยเฉพาะอยางยิ่งการพัฒนาทางดานทักษะการคิด วิเคราะหของผูเรียน (ประพันธศิริ สุเสารัจ, 2551 : 4) เนื่องจากทักษะการคิดวิเคราะหเปนประโยชน

อยางมากตอการดําเนินชีวิตประจําวัน ทักษะการคิดวิเคราะห หมายถึง การแสวงหาขอเท็จจริงดวย การระบุ จําแนก แยกแยะ ขอมูลและการเชื่อมโยงขอมูลตาง ๆ ในสถานการณที่เกิดขึ้น ทั้งที่เปน ขอเท็จจริงกับความคิดเห็น จุดเดน หรือจุดดอยเปนการจัดขอมูลใหเปนระบบเพื่อไปใชเปนพื้นฐาน ในการคิดระดับอื่น ๆ สรุปไดวาวัตถุประสงคของทักษะการคิดวิเคราะหเกี่ยวของกับการศึกษา การตรวจสอบการตีความ การทําความเขาใจ การหาความสัมพันธเชิงเหตุผล การสืบคนความจริง อันนําไปสูการตัดสินใจหรือประเมินคาในเรื่องนั้น ๆ (ชัยอนันต สมุทวณิช, 2542 : 14) การพัฒนา ทักษะการคิดวิเคราะหจึงเปนสิ่งสําคัญที่สุดที่ตองพัฒนาใหเกิดขึ้นในตัวของผูเรียน สอดคลองกับ จุดมุงหมายของหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ที่กําหนดใหผูเรียนมีความรู

ความสามารถในการสื่อสาร การคิดวิเคราะห การแกปญหา การใชเทคโนโลยี และมีทักษะชีวิต อยูในระดับดี แตจากแบบบันทึกผลพัฒนาคุณภาพผูเรียน (ปพ.5) ของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษา ปที่ 6 โรงเรียนสอาดเผดิมวิทยา พบวา นักเรียนกวารอยละ 80 ของมีผลการประเมินทักษะการคิด วิเคราะหของรายวิชาสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม อยูในระดับพอใช จากขอมูลผลการประเมิน ทักษะการคิดวิเคราะหของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 รายวิชาประวัติศาสตรไทย โรงเรียน สอาดเผดิมวิทยาอยูในเกณฑที่ตองปรับปรุงและพัฒนาเปนอยางยิ่ง สอดคลองกับปญหาการจัดกิจกรรม การเรียนรูกลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม รายวิชาประวัติศาสตรไทยของโรงเรียน สะอาดเผดิมวิทยาที่ผูวิจัยรับผิดชอบพบวาการจัดกิจกรรมการเรียนรูที่นํามาใชเปนขั้นตอนการเรียนรู

ไมสามารถกระตุนใหผูเรียนเกิดการพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหได สาเหตุเนื่องจากการจัดกิจกรรม

(2)

การเรียนรูในรูปแบบเดิมนั้น ผูสอนมุงเนนการทองจําสาระการเรียนรูมากกวาการมุงเนนใหผูเรียน เปนผูศึกษาคนควาและสรางองคความรูไดดวยตนเอง ทําใหผูเรียนขาดความกระตือรือรน ขาดความคิด สรางสรรค ขาดการพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห

จากความสําคัญของปญหาที่กลาวในขางตน การศึกษาแนวคิด รูปแบบและกิจกรรมการเรียนรู

จึงเปนสิ่งสําคัญอยางยิ่งที่จะสงเสริมใหผูเรียนเกิดการพัฒนาทักษะทางดานการคิดวิเคราะหในการศึกษา คนควาหารูปแบบและกิจกรรมการเรียนรูที่สามารถพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหใหมีประสิทธิภาพ ผูวิจัยพบวา การรูปแบบการสอนดวยกระบวนการวิจัยเปนกระบวนการจัดการเรียนรูที่สามารถพัฒนา ทักษะการคิดวิเคราะหไดอยางมีประสิทธิภาพ เนื่องจากการนํากระบวนการวิจัยมาเปนกิจกรรมการ เรียนรูเปนรูปแบบการเรียนรูสงเปดโอกาสใหผูเรียนไดลงมือปฏิบัติกิจกรรมดวยตนเองและทําให

ผูเรียนมีโอกาสชวยเหลือกันและกันในการทํางานใหประสบความสําเร็จ (อมรพรรณ เวียงจันทร, 2558) นอกจากกิจกรรมการเรียนรูจะเปนสวนสําคัญที่ผลักดันใหเกิดการพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห

ของผูเรียนแลว รูปแบบการเรียนการสอนก็เปนวิธีการหนึ่งที่สามารถถายทอดความรู ความเขาใจและ สามารถฝกทักษะการคิดวิเคราะหไดนั้น มีหลากหลายแตการจัดการเรียนรูโดยใชชุดกิจกรรมการ เรียนรูเปนรูปแบบที่เหมาะสมที่สุด เนื่องจากการใชชุดกิจกรรมการเรียนรูเปนนวัตกรรมการศึกษา รูปแบบหนึ่งที่เนนผูเรียนเปนสําคัญเพราะการใชชุดกิจกรรมการเรียนรูโดยใชกระบวนการวิจัยเปน กิจกรรมการเรียนรู เปนรูปแบบที่สงเสริมการพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห เพราะการสอนโดยใชชุด กิจกรรมการเรียนรูที่ใชกระบวนการวิจัยเปนขั้นตอนการเรียนรู สอนใหผูเรียนรูจักการวางแผน การตั้ง คําถาม การรวบรวมขอมูล การสรุปขอมูล แยกแยะขอมูล เชื่อมโยงขอมูล ซึ่งกระบวนการเหลานี้

เปนกระบวนการที่สงเสริมและพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห (ธนัตตวรรณ ธนบัตร, 2555 : 91) ดังนั้นผูวิจัยจึงสนใจที่จะพัฒนาผูเรียนใหมีทักษะการคิดวิเคราะหเพิ่มขึ้น โดยการใชชุดกิจกรรม การเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหโดยการใชการจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร ในรายวิชาประวัติศาสตรไทย ระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 โรงเรียนสอาดเผดิมวิทยา ภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2558 ทั้งนี้ ผูวิจัยเชื่อวาชุดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิด วิเคราะห โดยการใชการจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร จะชวยพัฒนา พัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหและผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผูเรียนได

วัตถุประสงคของการวิจัย

1. เพื่อพัฒนาชุดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหโดยการใชการจัด การเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร รายวิชาประวัติศาสตรไทย กลุมสาระ สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 โรงเรียนสอาดเผดิมวิทยา

(3)

2. ศึกษาและเปรียบเทียบการพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหเกิดจากการใชชุดกิจกรรม ทดลองสอนกับนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 ของโรงเรียนสอาดเผดิมวิทยา

3. ศึกษาและเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ของผูเรียนที่เกิดจากการใชชุดกิจกรรม ทดลองสอน กับนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 ของโรงเรียนสอาดเผดิมวิทยา

ขอบเขตของการศึกษา

ขอบเขตประชากร

1. ประชากรที่ใชในการวิจัยครั้งนี้ ไดแก นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 ของโรงเรียน สอาดเผดิมวิทยา จังหวัดชุมพร ภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2558 จํานวน 9 หองเรียน จํานวน 250 คน

2. กลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัยครั้งนี้ ไดแก นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6/1 ของโรงเรียน สอาดเผดิมวิทยา จังหวัดชุมพร ภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2558 จํานวน 30 คน โดยหองเรียนเปน หนวยสุม

ขอบเขตดานเนื้อหา

เนื้อหาที่ใชในการวิจัย คือ เนื้อหาในกลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม รายวิชา ประวัติศาสตรไทย มัธยมศึกษาปที่ 6 โดยใชเนื้อหาที่เกี่ยวขององคความรูในดานตาง ๆ ของการ ดํารงชีวิตของคนในทองถิ่นจังหวัดชุมพรที่เกิดจากการสั่งสมประสบการณทั้งทางตรงและทางออม ที่ประกอบดวย แนวคิดในการแกปญหาของตนเองจนเกิดการหลอมรวมเปนแนวความคิดสําหรับ แกปญหาที่มีลักษณะเฉพาะของตนเอง ซึ่งสามารถพัฒนาความรูดังกลาว แลวนํามาประยุกตใชในการ แกปญหาและการดํารงชีวิตไดอยางเหมาะสมตามกาลเวลา ตรงตามมาตรฐาน ตัวชี้วัดของหลักสูตร แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 กลุมสาระการเรียนรูสังคมศึกษา ศาสนา และ วัฒนธรรม จํานวนชุดกิจกรรมการเรียนรู 2 ชุดกิจกรรมเวลา 20 ชั่วโมง

ขอบของตัวแปร

การจัดกิจกรรมการเรียนรูรายวิชาประวัติศาสตรไทย ใหเกิดทักษะการคิดวิเคราะหและ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรูที่ดีขึ้น จําเปนตองใชชุดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห

โดยการใชการจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร เพื่อใหสอดคลองกับ วัตถุประสงคการวิจัยผูวิจัยไดกําหนดตัวแปรไวดังนี้

1. ตัวแปรตน ไดแก ชุดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหโดยการใช

การจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร รายวิชาประวัติศาสตรไทย กลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6

(4)

2. ตัวแปรตาม ไดแก

2.1 ทักษะการคิดวิเคราะหของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 2.2 ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 ขอบเขตเวลา

ระยะเวลาที่ใชในการวิจัย คือ ภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2558 โดยใชเวลา 20 ชั่วโมง ชุดกิจกรรมกิจกรรมการเรียนรูจํานวน 2 ชุดกิจกรรม

กรอบแนวคิดในการวิจัย

การพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหรายวิชาประวัติศาสตรไทย โดยการใชชุดกิจกรรมการเรียนรู

เพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหโดยการใชการจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่อง เมืองชุมพร รายวิชาประวัติศาสตรไทย กลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สําหรับนักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 ของโรงเรียนสอาดเผดิมวิทยาของวิทยาผูวิจัยไดศึกษาแนวคิดของนักการศึกษา ทั้งชาวไทยและชาวตางประเทศ ปรากฏผลตามภาพที่ 1.1 ดังนี้

ตัวแปรตน ตัวแปรตาม

ภาพที่ 1.1 กรอบแนวคิดในการวิจัย

การจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย 1. ตั้งคําถาม/กําหนดประเด็นปญหา 1.1 กําหนดประเด็นปญหา 1.2 กําหนดปญหาและหาตัวแปร 2. ตั้งสมมุติฐาน

3. รวบรวมขอมูล

3.1 เก็บรวบรวมขอมูลตามประเด็นที่

ตองการศึกษา 3.2 การวิเคราะหขอมูล 4. สรุปผล

5. นําเสนอผลกการวิจัย

ทักษะการคิดวิเคราะห

ทักษะในการคิดวิเคราะหทั้ง 5 ทักษะ 1. ทักษะการจําแนก

2. ทักษะการจัดหมวดหมู

3. ทักษะการเชื่อมโยง 4. ทักษะการสรุปความ 5. ทักษะการประยุกต

ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน รายวิชาประวัติศาสตรไทย

เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร

(5)

สมมุติฐานของการวิจัย

1. ชุดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหโดยการใชการจัดการเรียนรู

ดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร รายวิชาประวัติศาสตรไทย กลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 โรงเรียนสอาดเผดิมวิทยา ที่มีประสิทธิภาพตาม เกณฑ 75/75

2. ทักษะการคิดวิเคราะหโดยการใชชุดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห

โดยการใชการจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร รายวิชาประวัติศาสตรไทย

กลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 โรงเรียน สอาดเผดิมวิทยา หลังเรียนสูงกวากอนเรียนอยางมีนัยยะสําคัญทางสถิติที่ 0.5

3. ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน โดยการใชชุดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห

โดยการใชการจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร รายวิชาประวัติศาสตรไทย

กลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 โรงเรียน สอาดเผดิมวิทยา หลังเรียนสูงกวากอนเรียนอยางมีนัยยะสําคัญทางสถิติ 0.5

นิยามศัพทเฉพาะ

ชุดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหโดยการใชการจัดการเรียนรู

ดวยกระบวนการวิจัย หมายถึง ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่นํากระบวนการวิจัยเปนกิจกรรมการเรียนรู

เพื่อสงเสริมการแสวงหาความรูอยางเปนระบบ ประกอบดวย 5ขั้นตอน (สันต สุวทันพรกูล, 2551 : 53 - 54) ดังนี้

1. ตั้งคําถาม/กําหนดประเด็นปญหา 1.1 กําหนดประเด็นปญหา 1.2 กําหนดปญหาและหาตัวแปร 2. ตั้งสมมุติฐาน

3. รวบรวมขอมูล

3.1 เก็บรวบรวมขอมูลตามประเด็นที่ตองการศึกษา 3.2 การวิเคราะหขอมูล

4. สรุปผล

5. นําเสนอผลการคนหาคําตอบ

(6)

ทักษะการคิดวิเคราะห หมายถึง ความสามารถในการพิจารณาไตรตรองแกปญหาที่แมนยํา มีความละเอียดในการจําแนกแยกแยะ เปรียบเทียบขอมูลเรื่องราวเหตุการณตาง ๆ อยางชํานาญ โดย การหาหลักฐานที่มีความสัมพันธเชื่อมโยงหรือขอมูลที่นาเชื่อถือมาสนับสนุนหรือยืนยันเพื่อพิจารณา อยางรอบคอบกอนตัดสินใจ ซึ่งประกอบดวย 5 ทักษะ ดังนี้ 1) ทักษะการจําแนก 2) ทักษะการจัด หมวดหมู 3) ทักษะการเชื่อมโยง 4) ทักษะการสรุปความ 5) ทักษะการประยุกตของบลูม (Bloom อางถึงใน ประพันศิริ สุเสารัจ, 2551 : 60)

ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน หมายถึง ความสามารถของผูเรียนที่เกี่ยวของกับเนื้อหาสาระ ขององคความรูดานตาง ๆ ของการดํารงชีวิตของคนในทองถิ่นจังหวัดชุมพรที่เกิดจากการสั่งสม

ประสบการณทั้งทางตรงและทางออมที่ประกอบดวย แนวคิดในการแกปญหาของตนเองจนเกิดการ หลอมรวมเปนแนวความคิดสําหรับแกปญหาที่มีลักษณะเฉพาะของตนเอง ซึ่งสามารถพัฒนาความรู

ดังกลาว แลวนํามาประยุกตใชในการแกปญหาและการดํารงชีวิตไดอยางเหมาะสมตามกาลเวลา ซึ่งเกิดจากผูเรียนไดรับประสบการณจากกระบวนการเรียน

ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ

1. ไดแนวทางในการจัดทําชุดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหโดยการ

ใชการจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร รายวิชาประวัติศาสตรไทย กลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6

2. สามารถพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห รายวิชาประวัติศาสตรไทย โดยชุดกิจกรรม การเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหโดยการใชการจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร รายวิชาประวัติศาสตรไทย กลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สําหรับ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 ของโรงเรียนสะอาดเผดิมวิทยา

3. สามารถพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการรายวิชาประวัติศาสตรไทย โดยการใชชุดกิจกรรม การเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะหโดยการใชการจัดการเรียนรูดวยกระบวนการวิจัย เรื่อง เลาเรื่องเมืองชุมพร รายวิชาประวัติศาสตรไทย กลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สําหรับ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 6 ของโรงเรียนสอาดเผดิมวิทยา

4. สามารถพัฒนาใหเกิดความรักและความเขาใจในวัฒนธรรม ภูมิปญญาทองถิ่นของตนเอง 5. ผูเรียนมีความสนใจ ใฝรู และตื่นตัวในการแสวงหาความรูอยูตลอดเวลา