จ
ชื่อเรื่องวิทยานิพนธ กระบวนการเรียนรูในการแกไขปญหาหนี้สินภาคเกษตรกรรม ของหมูบานปาไผ ตําบลแมโปง อําเภอดอยสะเก็ด จังหวัด เชียงใหม
ผูเขียน นายไททัศน ภัยพิลัย
ปริญญา ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (การพัฒนาสังคม)
อาจารยที่ปรึกษาวิทยานิพนธ อาจารย ดร.สิทธิณัฐ ประพุทธนิติสาร
บทคัดยอ
วิทยานิพนธฉบับนี้ เปนการศึกษาทางดานสังคมศาสตร ที่วิเคราะหกระบวนการเรียนรูใน การแกไขปญหาหนี้สินภาคเกษตรของเกษตรกร โดยมีวัตถุประสงคหลัก 2 ประการ คือ เพื่อศึกษา กระบวนการเรียนรูของเกษตรกร ในการวิเคราะหปญหาสาเหตุ ผลกระทบ และแนวทางแกไข ปญหาหนี้สินที่เกิดขึ้นในระดับครอบครัวและระดับชุมชน และ เพื่อศึกษากระบวนการแกไขปญหา ของเกษตรกรในระดับครอบครัวและระดับชุมชน ดวยการผสมผสานทุนทางสังคมและทุนจากภาย นอก ซึ่งการศึกษาครั้งนี้ไดใชวิธีการเก็บรวบรวมขอมูลจาก (1) เอกสารรายงานทางการและการวิจัย ที่เกี่ยวของ (2) การจัดเวทีประชุมกลุมยอย (3) การสังเกตการแบบมีสวนรวม และ (4) การใชแบบ สอบถามสัมภาษณครอบครัวเกษตรกร 40 ครอบครัว โดยแบงกลุมเกษตรกรเปน 2 กลุม คือ เกษตรกรกลุมกาวหนา ที่มีกิจกรรมเพื่อการแกไขปญหาหนี้สินที่หลากหลาย และเกษตรกรกลุม ผลิตซ้ํา ซึ่งมีกิจกรรมการแกไขปญหาหนี้สินไมหลากหลาย ของหมูบานปาไผ ตําบลแมโปง อําเภอ ดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม
การศึกษาพบวา ปญหาหนี้สินเปนปญหาที่เกิดขึ้นในระดับครอบครัวและชุมชน มีแนว โนมของความรุนแรงมากขึ้นตามลําดับ แตเนื่องจากเงื่อนไขที่เปนศักยภาพของชุมชนในดานตางๆ คือ ปจจัยการผลิต ทรัพยากร กลุมองคกรและกลุมอาชีพ ศักยภาพของแกนนําชุมชน และการหนุน เสริมจากภายนอก จึงทําใหระบบเศรษฐกิจของครอบครัวและชุมชนยังคงดํารงอยูไดภายใตภาวะ หนี้สินที่เพิ่มขึ้น
กระบวนการเรียนรูของเกษตรกรทั้ง 2 กลุม ในการวิเคราะหปญหาสาเหตุ ผลกระทบ และหาทางแกไขปญหาหนี้สิน มีลักษณะของการวิเคราะหแบบเชื่อมโยง แบบองครวมที่เกิดขึ้นใน ระดับครอบครัวชุมชน และระดับโครงสราง ซึ่งกอใหเกิดองคความรูเฉพาะพื้นที่ ทั้งที่เปนแบบองค
ÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂàªÕ§ãËÁè
Copyright by Chiang Mai University
A l l r i g h t s r e s e r v e d
ÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂàªÕ§ãËÁè
Copyright by Chiang Mai University
A l l r i g h t s r e s e r v e d
ฉ
รวมและองคความรูเชิงลึกเฉพาะจุดในประเด็นที่เกี่ยวกับปญหาหนี้สิน เพียงแตเกษตรกรกลุมกาว หนาจะมีเงื่อนไขดานปจเจก ครอบครัว ที่เปดใหเกิดการเชื่อมโยงกับแหลงเรียนรูในชุมชนและนอก ชุมชน ทําใหมีพัฒนาการของกระบวนการเรียนรูในการหาแนวทางแกไขปญหาไดดีกวาเกษตรกร กลุมผลิตซ้ํา
องคความรูที่เกิดจากกระบวนการเรียนรูในการวิเคราะหและปฏิบัติการแกไขปญหาของ เกษตรกรทั้งสองกลุมดังกลาว มีลักษณะที่เคลื่อนไหว เนื่องจากมีพัฒนาการของการเรียนรู วิเคราะห
และปฏิบัติการ สั่งสมและพอกพูนความรูเปนวงจรตอเนื่องมากขึ้นเรื่อยๆ ดวยเงื่อนไขปจจัยดาน ศักยภาพที่เปนทุนทางสังคมทั้งภายในชุมชนและภายนอกชุมชน
สําหรับปฏิบัติการในการนําความรูมาใชแกไขปญหาหนี้สิน พบวา ผลจากกระบวนการ เรียนรูดังกลาว ทําใหมีการใชทุนทางสังคมของพื้นที่ผสมผสานองคความรูและวิธีการแกไขจากภาย นอก เกิดกิจกรรมการแกไขใน 4 ลักษณะ คือ (1) การลดตนทุนการผลิต (2) การกระจายความเสี่ยง (3) การเพิ่มรายได (4) การลดรายจาย โดยเริ่มจากครอบครัวแกนนํา และกลุมกาวหนาที่มีพัฒนาการ ของฐานการเรียนรูเปนทุนเดิมอยูแลวกอน แตการขยายไปสูกิจกรรมรวมระดับชุมชนโดยเฉพาะใน กลุมผลิตซ้ํายังจํากัดอยู ตอเมื่อกิจกรรมประสบผลสําเร็จเปนรูปธรรม ก็ทําใหเกิดการยอมรับปฏิบัติ
ในเกษตรกรกลุมผลิตซ้ําบางราย ซึ่งกิจกรรมการแกไขปญหาหนี้สินของเกษตรกรทั้งหมด แมไมได
เปนการแกไขปญหาหนี้สินตรงๆ แตเปนกิจกรรมที่ชวยบรรเทาความรุนแรงของปญหาหนี้สินและ เกิดขึ้นในพื้นที่กอน อยางไรก็ตาม องคความรูและปฏิบัติการที่มาจากกระบวนการเรียนรูในระดับ พื้นที่ที่เชื่อมโยงสูการแกไขในระดับโครงสราง ไดเริ่มมีการวิเคราะหแลว แตการขับเคลื่อนและ ผลักดันยังอยูในระยะเริ่มตนเทานั้น
ÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂàªÕ§ãËÁè
Copyright by Chiang Mai University
A l l r i g h t s r e s e r v e d
ÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂàªÕ§ãËÁè
Copyright by Chiang Mai University
A l l r i g h t s r e s e r v e d
ช
Thesis Title Learning Process for Agricultural Debt Solutions of Pa Phai Village, Mae Pong Sub-district, Doi Saket District, Chiang Mai Province
Author Mr. Titus Paipilai
Degree Master of Arts (Social Development) Thesis Advisor Lecturer Dr. Sidthinat Prabuddhanitisarn
ABSTRACT
This study applies social scientific analysis to understand the learning process of farmers about debt problem. It has two objectives: (1) to investigate how the farmers, through the learning process, analyze causes, impacts and solutions of household’s debt, and (2) to study how community solves this problem by integrating internal and external social cultural capitals. The data were collected from several methods: (1) secondary data from official documents and academic research (2) focus group discussions (3) participatory and non-participatory observations (4) 40 household questionnaires interviewing 2 groups of advanced farmers who have activities for managing their various debt, and conservative or reproductive ones at Pa Phai Village, Mae Pong Sub-district, Doi Saket District, Chiang Mai Province.
From the study, debt is the problem of households and community which has increasingly become serious. However, with the community potentials of maintaining means of production, natural resource, organizations and occupational groups, leaders, and other external supports, the family and community economy has still been sustained.
The learning process of farmers in analyzing causes, impacts and solutions of debt is found to be holistic, linking household, community, and market phenomena. The resulted knowledge appears to be case, time and place specific or situated rather than general one. It is found that the advanced group has more positive individual and family conditions, therefore is more articulated in liking causes, impact, and solutions than the conservative one.
The knowledge gaining from the farmer’s learning process in analyzing and managing their debt problem is a dynamic action as it has increasingly been developed from the farmers’
ÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂàªÕ§ãËÁè
Copyright by Chiang Mai University
A l l r i g h t s r e s e r v e d
ÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂàªÕ§ãËÁè
Copyright by Chiang Mai University
A l l r i g h t s r e s e r v e d
ซ
knowledge accumulation of learning, analyzing and practicing, and mobilizing potentials of social capitals both internal and outside.
For solving their debt, there are several activities including (1) minimizing agricultural costs (2) risk distribution (3) alternative income generating (4) minimizing family and social costs of consumption. These activities started from community leaders then expanded to the advanced farmers. If these activities succeed, they will be adopted by other farmers in the community.
Although these activities do not deal directly with debt, they have can reduced problem of farmers’ debts to a certain extent, at the local level. However, solving the problem at the structural level has been limited at the analytical level. Community has been at the early of stage in searching for practical means to cope with causes from market and state’s policy.