ภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ประเทศกัมพูชา
วิทยานิพนธ์
ของ Hem Samphos
เสนอต่อมหาวิทยาลัยมหาสารคาม เพื่อเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร ปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย
มิถุนายน 2565
ลิขสิทธิ์เป็นของมหาวิทยาลัยมหาสารคาม
ภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ประเทศกัมพูชา
วิทยานิพนธ์
ของ Hem Samphos
เสนอต่อมหาวิทยาลัยมหาสารคาม เพื่อเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร ปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย
มิถุนายน 2565
ลิขสิทธิ์เป็นของมหาวิทยาลัยมหาสารคาม
Language and Ethnic Identity of Tai Koh Kong in Cambodia
Hem Samphos
A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of Requirements for Doctor of Philosophy (Thai)
June 2022
Copyright of Mahasarakham University
คณะกรรมการสอบวิทยานิพนธ์ ได้พิจารณาวิทยานิพนธ์ของMr.Hem Samphos แล้ว เห็นสมควรรับเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชา ภาษาไทย ของมหาวิทยาลัยมหาสารคาม
คณะกรรมการสอบวิทยานิพนธ์
(รศ. ดร. ภูมิจิต เรืองเดช )
ประธานกรรมการ
(ศ. ดร. ปฐม หงษ์สุวรรณ )
อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก
(ผศ. ดร. บัญญัติ สาลี )
อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ร่วม
(รศ. ดร. ธนานันท์ ตรงดี )
กรรมการ
(ผศ. ดร. ราชันย์ นิลวรรณาภา )
กรรมการ
มหาวิทยาลัยอนุมัติให้รับวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร ปริญญา ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย ของมหาวิทยาลัยมหาสารคาม
(รศ. ดร. นิตยา วรรณกิตร์ )
คณบดีคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
(รศ. ดร. กริสน์ ชัยมูล ) คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย
ง
บทคัดย่อ ภาษาไทย
ชื่อเรื่อง ภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ประเทศกัมพูชา
ผู้วิจัย Hem Samphos
อาจารย์ที่ปรึกษา ศาสตราจารย์ ดร. ปฐม หงษ์สุวรรณ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. บัญญัติ สาลี
ปริญญา ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชา ภาษาไทย
มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ปีที่พิมพ์ 2565
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาลักษณะภาษา และอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง รวมทั้งความสัมพันธ์ระหว่างภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ประเทศกัมพูชา ผู้วิจัยได้ใช้วิธีการ เก็บข้อมูลทางด้านชาติพันธุ์วรรณนาในสามชุมชนจังหวัดเกาะกงได้แก่ ชุมชนเกาะกะปิ ชุมชนแปรก สวาย และชุมชนตรอเปียงรูง เพื่อด าเนินการวิจัยในครั้งนี้ ผู้วิจัยได้ใช้วิธีการสังเกตแบบมีส่วนร่วมและ แบบไม่มีส่วนร่วม รวมถึงวิธีสนทนากับคนไทเกาะกงโดยสอบถามประวัติส่วนตัว ประวัติชุมชน ความ เชื่อ พิธีกรรม และชีวิตประจ าวันในชุมชน
ผลการวิจัยพบว่า ลักษณะภาษาของคนไทเกาะกงเป็นภาวะสองภาษาซึ่งคนไทเกาะกง สามารถใช้ได้ทั้งภาษาไทยและภาษาเขมร คนไทเกาะกงจะใช้การสลับภาษาและเลือกใช้ภาษาตาม สถานที่ วันเวลา และพิธีกรรม รวมทั้งการใช้ภาษาไทยของคนไทเกาะกงมีลักษณะพิเศษซึ่งมีความ ใกล้เคียงกันกับภาษาไทยถิ่นตราด ส าหรับเรื่องอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ของคนไทเกาะกงได้น าเสนอและ ประกอบสร้างด้วยผ่านประวัติศาสตร์ของกลุ่มชาติพันธุ์ที่ได้เปลี่ยนการปกครองตั้งแต่ก่อนสมัยอาณา นิคมฝรั่งเศสจนมาถึงปัจจุบันที่อยู่ภายใต้การปกครองของรัฐกัมพูชา ดังนั้น คนไทเกาะกงที่ยังปักหลัก ที่อยู่ในจังหวัดเกาะกงได้น าเสนอและปรับเปลี่ยนตัวตนในการด ารงชีวิตประจ าวันทั้งมิติประเพณีและ วัฒนธรรม ความเชื่อและพิธีกรรม รวมทั้งเรื่องเล่าและความทรงจ า จากการศึกษาลักษณะภาษา กับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง จะท าให้มองเห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างการใช้ภาษากับอัตลักษณ์
ชาติพันธุ์ในการด ารงชีวิตทั้งเรื่องชื่อเรียกกลุ่มชาติพันธุ์ การตั้งชื่อและนามสกุล ชื่อเรียกสถานที่ และ การใช้หมวดค าในชีวิตประจ าวัน รวมทั้งเรื่องชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสารจากงานประเพณีและ พิธีกรรมต่างๆ อีกทั้งภาพตัวแทนกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกงในสังคมวัฒนธรรม
ค าส าคัญ : ภาษา, อัตลักษณ์ชาติพันธุ์, คนไทเกาะกง, ประเทศกัมพูชา
จ
บทคัดย่อ ภาษาอังกฤษ
TITLE Language and Ethnic Identity of Tai Koh Kong in Cambodia
AUTHOR Hem Samphos
ADVISORS Professor Pathom Hongsuwan , Ph.D.
Assistant Professor Banyat Salee , Ph.D.
DEGREE Doctor of Philosophy MAJOR Thai
UNIVERSITY Mahasarakham University
YEAR 2022
ABSTRACT
This research aims to study the language use, the ethnic identity construction of Tai Koh Kong, and the relationship between the language and the ethnic identity in Koh Kong Province Cambodia. In this study, the researcher used the concept of ethnic identity to collect Ethnographic data in three communities:
Tropaing Rung and Koh Kapi in Koh Kong District, and Praek Svay in Kamarakpumin District, Koh Kong Province, Cambodia. To conduct the study, the survey was applied for participant and non-participant observation including the method of conversation with the Tai Koh Kong people by asking their personal history, community history, beliefs, rituals and daily life in the community.
The results showed that the language characteristics of the Tai Koh Kong people are bilingual. They can use both Thai and Khmer, switching languages and choosing the language according to the place, date, time and rituals. In addition, the use of the Thai language of the Tai Koh Kong people has a special feature which is similar to the Thai language of Trat. For the ethnic identity of the Tai Koh Kong people, it is presented and constructed through the history of ethnic groups that have changed their ruling since before the French colonial period until the present under the rule of Cambodia. Therefore, the Tai Koh Kong people in Koh Kong Province have presented and transformed themselves in daily life, cultural tradition, beliefs, rituals, and social memories. The study showed that the relationship between language use and ethnic identity in life such as the terms of ethnic group
ฉ names, personal name, place’s name, the use of word categories in daily life.
Furthermore, there is also the ethnography of communication from various traditions and rituals as well as the images of representatives of the Tai Koh Kong ethnic group in the cultural society.
Keyword : language, ethnic identity, Tai Koh Kong, Cambodia
ช
กิตติกรรมประกาศ
กิตติกรรมประกาศ
วิทยานิพนธ์เล่มนี้ส าเร็จสมบูรณ์ได้ด้วยความกรุณาและความช่วยเหลืออย่างสูงยิ่งจาก ศาสตราจารย์ ดร. ปฐม หงษ์สุวรรณ อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก และ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.
บัญญัติ สาลี อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ร่วม ที่เป็นแรงบันดาลใจในการศึกษา “ภาษากับอัตลักษณ์
กลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ประเทศกัมพูชา” และสละเวลาให้ค าปรึกษา ให้ค าแนะน าที่เป็นประโยชน์อย่าง ยิ่งต่อผู้วิจัย ตลอดจนตรวจแก้ไขงานทุกขั้นตอนด้วยความใส่ใจ ขอกราบขอบพระคุณเป็นอย่างสูง
กราบขอบพระคุณ รองศาสตราจารย์ ดร.ภูมิจิต เรืองเดช ประธานกรรมการสอบวิทยานิพนธ์
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ราชันย์ นิลวรรณาภา อาจารย์บัณฑิตศึกษาประจ า และ รองศาสตราจารย์ ดร.
ธนานันต์ ตรงดี ผู้ทรงคุณวุฒิที่กรุณาให้ค าปรึกษา ค าแนะน า และข้อเสนอแนะที่เป็นประโยชน์แก่ผู้วิจัย ส่งผลให้วิทยานิพนธ์เล่มนี้ถูกต้องและสมบูรณ์ยิ่งขึ้น
กราบขอบพระคุณ คณาจารย์ภาควิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
มหาวิทยาลัยมหาสารคามทุกท่าน ที่ให้ความรู้ ค าแนะน า และประสบการณ์อันมีค่ายิ่งแก่ผู้วิจัย
ขอขอบคุณบัณฑิตวิทยาลัยภาควิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ และ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ที่ช่วยแนะน าขั้นตอน และด าเนินการเอกสารได้อย่างราบรื่น ขอขอบคุณคณะผู้บริหารมหาวิทยาลัยภูมินท์พนมเปญที่ได้ให้การสนับสนุนและแรงบันดาลใจ ให้ผู้วิจัยสามารถเขียนวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ได้เสร็จสมบูรณ์
ขอขอคุณผู้บอกภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกงทุกท่านในจังหวัดเกาะกง ประเทศกัมพูชา ที่สละเวลาให้ข้อมูลและให้ความร่วมมือกับผู้วิจัยอย่างดียิ่ง และขอขอบคุณเจ้าของเอกสาร ต ารา งานวิจัย หรืออื่นๆ ที่ช่วยเพิ่มพูนความรู้และเป็นแนวทางส าหรับการท าวิจัยครั้งนี้
ขอขอบคุณครอบครัวที่อบอุ่นและเปี่ยมด้วยความรัก คุณพ่อ คุณแม่ ภรรยาและลูกๆ พี่น้อง ที่
คอยสนับสนุนผู้วิจัย และเพื่อนร่วมรุ่นที่คอยช่วยเหลือและให้ก าลังใจผู้วิจัยมาตลอด
สุดท้ายนี้ ผู้วิจัยขอขอบพระคุณอย่างสูงต่อกรมความร่วมมือระหว่างประเทศ (TICA) ที่มอบ ทุนการศึกษาและสนับสนุนงานวิจัยจนกระทั่งวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ส าเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี
Hem Samphos
สารบัญ
หน้า บทคัดย่อภาษาไทย ... ง บทคัดย่อภาษาอังกฤษ ... จ กิตติกรรมประกาศ... ช สารบัญ ... ซ สารบัญตาราง ... ญ สารบัญภาพประกอบ... ฎ
บทที่ 1 บทน า ... 1
1.1 ภูมิหลัง... 1
1.2 ความมุ่งหมายของการวิจัย ... 4
1.3 ค าถามของการวิจัย ... 4
1.4 กรอบแนวคิดในการวิจัย ... 4
1.5 ขอบเขตของการวิจัย ... 6
1.6 ระเบียบวิธีในการวิจัย ... 7
1.7 ผลที่คาดว่าจะได้รับจากงานวิจัย ... 9
1.8 นิยามศัพท์เฉพาะ ... 10
บทที่ 2 พื้นที่วิจัยและการทบทวนวรรณกรรม ... 11
2.1 พื้นที่วิจัย ... 11
2.2 การทบทวนวรรณกรรม ... 19
บทที่ 3 ลักษณะภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 39
3.1 ลักษณะภาษาไทยของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 39
3.2 ลักษณะภาษาเขมรของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 63
ฌ
3.3 ลักษณะการใช้ภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 66
บทที่ 4 อัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 70
4.1 ประวัติศาสตร์ของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 70
4.2 ประเพณีและวัฒนธรรมของชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 73
4.3 ความเชื่อและพิธีกรรม ... 83
4.4 เรื่องเล่าและความทรงจ าของคนไทเกาะกง ... 90
บทที่ 5 ความสัมพันธ์ระหว่างภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 100
5.1 ชื่อแสดงอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 100
5.2 ลักษณะการใช้ค าของคนไทเกาะกงกับการแสดงทางอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ ... 112
5.3 ภาวะหลายภาษาในชุมชนเกาะกง ... 117
5.4 ชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสารในงานผจุมเบ็ญของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 120
5.5 ภาพตัวแทนกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกงในสังคมวัฒนธรรม ... 127
บทที่ 6 สรุปผล อภิปรายผล และข้อเสนอแนะ ... 135
6.1 สรุปผลการวิจัย ... 135
6.2 อภิปรายผลการศึกษา ... 144
6.3 ข้อเสนอแนะ ... 146
บรรณานุกรม ... 147
ภาคผนวก... 153
ภาคผนวก ก การถอดเสียงบทสัมภาษณ์ ... 154
ภาคผนวก ข ภาพผู้บอกภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ... 177
ประวัติผู้เขียน ... 181
สารบัญตาราง
หน้า
ตารางที่ 1 ตารางแสดงหน่วยเสียงพยัญชนะเดี่ยวของคนไทเกาะกง ... 41
ตารางที่ 2 แสดงหน่วยเสียงพยัญชนะควบกล้ าของคนไทเกาะกง ... 43
ตารางที่ 3 แสดงหน่วยเสียงพยัญชนะท้ายพยางค์ของคนไทเกาะกง ... 45
ตารางที่ 4 แสดงหน่วยเสียงเดี่ยวของคนไทเกาะกง ... 46
ตารางที่ 5 แสดงหน่วยเสียงสระประสมของคนไทเกาะกง ... 46
ตารางที่ 6 แสดงค าศัพท์ภาษาเขมรของคนไทเกาะกงและภาษาเขมรมาตรฐาน ... 64
ตารางที่ 7 เปรียบเทียบชื่อสถานที่ภาษาไทยกับภาษาเขมร ... 111
ตารางที่ 8 แสดงค าบอกเวลาของคนไทเกาะเกง ... 116
ตารางที่ 9 แสดงเหตุการณ์สื่อสารหลักในสถานการณ์สื่อสารของงานผจุมเบ็ญ ... 124
สารบัญภาพประกอบ
หน้า
ภาพประกอบ 1 แผนที่กลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศกัมพูชา ... 1
ภาพประกอบ 2 แผนผังแสดงกรอบแนวคิดการวิจัย ... 6
ภาพประกอบ 3 แผนที่แสดงพื้นที่เก็บข้อมูลในจังหวัดเกาะกง ... 7
ภาพประกอบ 4 แผนที่จังหวัดเกาะกง ... 14
ภาพประกอบ 5 หน่วยในการสื่อสารตามแนวชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสาร ... 22
ภาพประกอบ 6 การท าข้าวเหนียวเหลืองให้ลูกค้าที่ชุมชนตรอเปียงรูง ... 75
ภาพประกอบ 7 คนไทเกาะกงที่ชุมชนเกาะกะปิ ปล่อยตัวเปล่าและใส่สร้อยคอห้อยพระ ... 76
ภาพประกอบ 8 บ้านเรือนของคนไทเกาะกง ก่อนสมัยเขมรแดง และ ปัจจุบัน ... 77
ภาพประกอบ 9 งานผจุญเบ็ญที่วัดแปรกสวาย (คองม่วง) ในชุมชนแปรกสวาย ... 80
ภาพประกอบ 10 งานตักบาตรเทโวที่วัดแปรกสวาย ... 82
ภาพประกอบ 11 ศาลเจ้าพ่อลิ้นด าและการจัดพิธีกรรมพ่อลิ้นด า ... 86
ภาพประกอบ 12 ศาลเจ้ายายเม้าที่ชุมชนเกาะกะปิ ... 89
ภาพประกอบ 13 การท าประมงที่ชุมชนเกาะกะปิ ... 96
ภาพประกอบ 14 การจัดเตรียมสถานที่จัดงานผจุมเบ็ญ ... 121
ภาพประกอบ 15 การจัดเตรียมอาหารถวายพระสงฆ์ฉันเพล ... 122
ภาพประกอบ 16 การรับประทานอาหารร่วมกันที่วัด ... 124
ภาพประกอบ 17 การตั้งรูปถ่ายพระสงฆ์ และธงพุทธเจ้าในบ้านของชุมชนไทเกาะกง ... 128
ภาพประกอบ 18 งานตักบาตรเทโวที่ชุมชนแปรกสวาย ... 128
ภาพประกอบ 19 การใช้ตัวหนังสือภาษาไทยในชุมชนไทเกาะกง ... 131
ภาพประกอบ 20 การใช้สกุลเงินบาทเพื่อท าบุญในงานวันผจุมเบ็ญ ... 131
ภาพประกอบ 21 รูป ใส่ ภูทอง เป็นฮีโร่ของคนไทเกาะกง ... 133
บทที่ 1 บทน า
1.1 ภูมิหลัง
กลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในประเทศกัมพูชามีจ านวน 26 กลุ่ม โดยมีภาษาพูดใน 3 ตระกูล ได้แก่ ออสโตรเอเชียติก ออสโตรนีเซียน และไท-กะได (https://www.ethnologue.com, เข้าถึง วันที่ 20 กันยายน 2560) กลุ่มชาติพันธุ์เขมรเป็นกลุ่มที่ใหญ่ที่สุด และกลุ่มชาติพันธุ์อื่น ๆ จ านวน 25 กลุ่ม ตั้งถิ่นฐานอยู่ในพื้นที่ต่าง ๆ ในประเทศ ดังในแผนที่ข้างล่างนี้
ภาพประกอบ 1 แผนที่กลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศกัมพูชา ที่มา : ดัดแปลงจากhttps://www.ethnologue.com
กลุ่มชาติพันธุ์ที่ปรากฏในแผนที่ที่น ามาแสดงไว้ข้างบนนี้ จะเห็นได้ว่า ในประเทศกัมพูชามี
กลุ่มชาติพันธุ์ตั้งถิ่นฐานกระจายอยู่ในพื้นที่ต่าง ๆ ตัวอย่างเช่น กลุ่มชาติพันธุ์บรูอยู่ในจังหวัดรัตนคีรี
กลุ่มชาติพันธุ์กูยอยู่ในจังหวัดพระวิหารและจังหวัดก าปงธม กลุ่มชาติพันธุ์จามอยู่ในจังหวัดกัณดาล เป็นต้น ในขณะเดียวกัน กลุ่มชาติพันธุ์ไทมีกระจัดกระจายอยู่ในจังหวัดต่าง ๆ ของประเทศ เช่นเดียวกัน เช่น กลุ่มชาติพันธุ์ลาวอยู่ในจังหวัดรัตนคีรี มณฑลคีรี และสตึงแตรงซึ่งอยู่ในตอนเหนือ ของประเทศ ลาวในจังหวัดบันทายมีชัยและจังหวัดพระตะบองซึ่งอยู่ในตอนตะวันตกของประเทศ และลาวในสวายเรียงซึ่งอยู่ในตอนตะวันออกของประเทศ เป็นต้น
2 จากการส ารวจเกี่ยวกับกลุ่มชาติพันธุ์ไทของ ชไลซิงเกอร์ พบว่ามีกลุ่มชาติพันธุ์ไทส่วนใหญ่
อาศัยอยู่ทางตอนเหนือของประเทศกัมพูชาและตั้งถิ่นฐานอยู่ในที่นั้นมาตั้งแต่ดั้งเดิม ไม่มีการโยกย้าย เหมือนกลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในตอนตะวันตกและตะวันออกของประเทศ ได้แก่ จังหวัดบันทายมีชัย พระตะบอง และจังหวัดสวายเรียง ซึ่งตั้งถิ่นฐานโดยถูกเกณฑ์จากกองทัพสยาม Schliesinger (2011) การศึกษากลุ่มชาติพันธุ์ไทที่อาศัยอยู่ในกัมพูชาโดยเฉพาะในพื้นที่ชายแดนที่สอดคล้องกับงาน ของ ชไลซิงเกอร์ ได้แก่ งานของ ธนานันท์ ตรงดี ได้พบว่า ในจังหวัดบันทายมีชัยและจังหวัดพระ ตะบองมีกลุ่มชาติพันธุ์ญ้อ พวน และลาว เป็นต้น Trongdee (2014) เช่นเดียวกันกับงานของ บัญญัติ
สาลี ได้พบว่า กลุ่มชาติพันธุ์เหล่านั้นในพื้นที่จังหวัด บันทายมีชัยและพระตะบองมีเอกลักษณ์ทาง ภาษาและวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ กลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ตามแนวชายแดนมีการ โยกย้ายถิ่นฐานและตั้งถิ่นฐานร่วมกับกลุ่มชาติพันธุ์อื่น จึงท าให้เกิดความหลากหลายทางด้านภาษา และวัฒนธรรมเกิดขึ้นในพื้นที่ชายแดน โดยเฉพาะในจังหวัดบันทายมีชัย กลุ่มชาติพันธุ์ไทญ้อและพวน มีการปรับตัวทั้งการยอมรับเอาและการธ ารงไว้ซึ่งวัฒนธรรมของตน (Salee, 2014)
การตั้งถิ่นฐานของกลุ่มชาติพันธุ์ไทในพื้นที่ต่าง ๆ ในประเทศกัมพูชา มีจ านวนมากกว่า 38,000 คน (Schliesinger, 2011b) จากการส ารวจข้อมูลเบื้องต้นพบว่า การตั้งถิ่นฐานของกลุ่มชาติ
พันธุ์ไทในประเทศกัมพูชามีเหตุผลในการตั้งถิ่นฐานที่สามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม คือ
1. กลุ่มที่ถูกเกณฑ์มาด้วยภารกิจทางด้านการเมืองการปกครอง ได้แก่ กลุ่มชาติพันธุ์
ไทญ้อ ไทพวน และลาว ที่อาศัยอยู่ในจังหวัดบันทายมีชัย จังหวัดพระตะบอง และจังหวัดสวายเรียง 2. กลุ่มที่อพยพมาอาศัยอยู่เพื่อเปลี่ยนที่เลี้ยงชีวิต ได้แก่ กลุ่มไทโคราชที่อาศัยอยู่ใน จังหวัดพระตะบอง และกลุ่มไทลาวที่อาศัยอยู่ที่จังหวัดรัตนคีรี มณฑลคีรี และสตึงแตรง กลุ่มไทใหญ่ที่
จังหวัดไพลิน
3. กลุ่มที่อาศัยดั้งเดิม ได้แก่ กลุ่มไทลาวที่อาศัยอยู่จังหวัดรัตนคีรี มณฑลคีรี และกลุ่มไท ในจังหวัดเกาะกง และ จังหวัดบันทายมีชัย
กลุ่มชาติพันธุ์ไททั้ง 3 กลุ่มนี้มีวิถีชีวิตการด ารงชีพที่แตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ จาก งานวิจัยของ แก้ว และลี (Keo, & Ly, 2009) ได้พบว่า กลุ่มชาติพันธุ์ไทเป็นกลุ่มที่อาศัยอยู่ในพื้นที่
ราบสูงกับพื้นที่ลุ่มน้ า หรือ ติดกับมหาสมุทรมีประวัติการตั้งถิ่นฐานและการประกอบอาชีพแตกต่าง กัน กลุ่มชาติพันธุ์ไทในจังหวัดบันทายมีชัยประกอบอาชีพเกษตรกรรมและรับจ้างทั้งในประทศกัมพูชา และไทยเพื่อเลี้ยงชีพ ส่วนกลุ่มชาติพันธุ์ไทในจังหวัดเกาะกงมีอาชีพท าประมงเป็นส่วนใหญ่ นอกนั้นมี
อาชีพเกษตรกรรมและค้าขายซึ่งถือว่าเป็นส่วนน้อยในจังหวัดเกาะกง ส าหรับการสื่อสารใน ชีวิตประจ าวัน กลุ่มชาติพันธุ์ไทได้ใช้ภาษาเขมรและภาษาไทย ซึ่งจะใช้ภาษาไทยอยู่ในแวดวง ครอบครัว หรือ ชุมชนของตน แต่เมื่อพบเจอคนนอกชุมชน หรือเมื่อใช้ภาษาทางการจะใช้ภาษาเขมร ในการสื่อสารกัน (แก้ว และ ลี Keo, & Ly, 2009) จากความสนใจในการใช้ภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์
3 ไทเกาะกง ผู้วิจัยได้ไปส ารวจพื้นที่ชุมชนไทเกาะกงต่างๆ ในจังหวัดเกาะกง เพื่อท าความเข้าใจเกี่ยวกับ ความสัมพันธ์ระหว่างภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ โดยลงพื้นที่เป็นระยะๆ ซึ่งได้ส ารวจและพูดคุยกับ ผู้คนในกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ในการนี้ ผู้วิจัยได้พูดคุยกับคุณอา กาย อวย อดีตก านันต าบลต รอเปียงรูง ซึ่งท่านเป็นผู้ติดเชื้อสายไทย โดยคุณอาได้เล่าถึงประวัติความเป็นมาและการด ารงชีวิตของ คนไทเกาะกง โดยตอนหนึ่งท่านได้กล่าวว่า
“ในสมัยก่อนมา คนที่นี่ก็ส่วนใหญ่ก็ติดต่อท ามาค้าขายกับคน จังหวัดตาด (ตราด) ของเมืองไทย เพาะฉะนั้น (เพราะฉะนั้น) ทุกคนเป็นภาษาไทยหมดกัน แล้ว เอ่อ คนที่มาจากนอก มาจากไนไน มา มาอยู่ มาอยู่นี่ก็ คือว่าเป็นภาษาไทยเหมือนกัน เพาะว่า (เพราะว่า) ที่นี่ทุกวันนี้ก็ยังใช้ภาษาไทยด้วยกันทั้งนั้นส าหลับ (ส าหรับ) ชาวบ้าน คือว่าพูดภาษาไทย เจอกันก็พูดภาษาไทยทั้งหมดกัน”
(กาย กวย, 6 เม.ย. 2019: สัมภาษณ์) จากค าพูดของคุณอา กาย อวย ได้แสดงให้เห็นว่า คนในชุมชนนี้มักจะใช้ภาษาไทยในชีวิต ประจ าวัน เพื่อติดต่อกันซึ่งคนในชุมชน หรือคนข้างนอกชุมชนที่ได้มาอยู่เป็นระยะหนึ่งแล้วก็จะ สามารถใช้ภาษาไทยได้ ทั้งนี้ เป็นประเด็นที่น่าสนใจว่า ท าไมจึงต้องใช้ภาษาไทยในชุมชนเมื่อทุกคน สามารถพูดภาษาเขมรได้แล้ว แล้วภาษาไทยที่ได้ใช้ด้วยกันนั้นมีลักษณะแบบไหน ซึ่งเหมือนและ แตกต่างจากภาษาไทยที่ใช้ในประเทศไทยที่เรียกว่า ภาษาไทยมาตรฐาน หรือเป็นภาษาถิ่นตามภาค ต่างๆ ของไทยเช่น ภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคอีสานและภาคใต้ หรืออย่างไร หรือ มีลักษณะพิเศษโดย ต่างหาก
ประเด็นส าคัญอีกอย่างหนึ่ง กลุ่มชาติพันธุ์ไทกลุ่มนี้เรียกชื่อตนเองว่า “คนไทเกาะกง” มีนัย ทางชาติพันธุ์อย่างไร ซึ่งพวกเขาสามารถพูดได้ทั้งภาษาเขมรและภาษาไทย (ภาษาไทยเหมือน ภาษาไทยตราด เนื่องจากเป็นเครือญาติและกลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่เดียวกันมาตั้งแต่อดีต) ส่วนคนกัมพูชาในชุมชนได้เรียกชื่อกลุ่มคนดังกล่าวว่า “ไทโกงกาง” เนื่องจากกลุ่มคนนี้อยู่ในพื้นที่ติด กับทะเลและนิยมอาศัยอยู่ริมฝั่งน้ าที่มีต้นโกงกางขึ้นเยอะ จึงเหมารวมเรียกชื่อตามนั้น ใน ขณะเดียวกัน คนกัมพูชาอีกกลุ่มหนึ่งที่อพยพย้ายถิ่นฐานมาในสมัยเขมรแดงยึดครองเมืองเกาะกงได้
ในปี พ.ศ. 2518 (ชัยณรงค์ พันธ์ประชา, 2539) เรียกชื่อกลุ่มชาติพันธุ์ไทในเกาะกงว่า “ไทไปไหน”
ออกส าเนียงภาษาเขมรว่า “ไทไปไน” ซึ่งมีความเชื่อตามทหารเขมรแดงว่า กลุ่มชาติพันธุ์ไทในเกาะกง สมัยนั้นทรยศเป็นกบฏต่อรัฐ คนไทเกาะกงทรยศ คบคิดติดต่อกับประเทศไทย (ประโยชน์ โยธาภิรมย์, 2551) ดังนั้น จะได้เห็นว่า การใช้วาทกรรมทางภาษาเพื่อเรียกชื่อกลุ่มชาติพันธุ์ดังกล่าว จะชี้ให้เห็นถึง ความเป็นอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกงอย่างไร แล้วจะมีความเกี่ยวข้องกันอย่างไรระหว่างความเป็น
4 ชาติพันธุ์กับการใช้ภาษา รวมทั้งการประกอบสร้างพื้นที่ทางสังคมของกลุ่มชาติพันธุ์อีกด้วย เพื่อ การศึกษาให้ได้ครอบคลุมเรื่องภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ผู้วิจัยจะเลือกสามชุมชนที่มีกลุ่ม ชาติพันธุ์ไทเกาะกงอยู่มาเป็นพื้นที่วิจัย ได้แก่ ชุมชนตรอเปียงรูง ชุมชนเกาะกะปิ และชุมชนแปรก สวาย เนื่องจากผู้คนในชุมชนดังกล่าวมีการใช้ภาษาไทยและยังธ ารงรักษาขนบธรรมเนียม ประเพณี
แบบไทยในชีวิตประจ าวัน
ด้วยเหตุผลดังกล่าว การวิจัยครั้งนี้ ผู้วิจัยจึงสนใจศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างภาษากับ อัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ซึ่งกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกงมีลักษณะการใช้ภาษาอย่างไรที่ได้แสดงให้
เห็นถึงการธ ารงรักษาและการประกอบสร้างของอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ ในทางกลับกัน อัตลักษณ์ชาติ
พันธุ์ไทเกาะกงได้ถูกประกอบสร้างจากภาษาอย่างไร ซึ่งเป็นประเด็นส าคัญในการวิจัยครั้งนี้
1.2 ความมุ่งหมายของการวิจัย
1.2.1 เพื่อศึกษาลักษณะทางภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง 1.2.2 เพื่อศึกษาอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง
1.2.3 เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการใช้ภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง 1.3 ค าถามของการวิจัย
1.3.1 ลักษณะทางภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกงเป็นอย่างไรบ้าง 1.3.2 อัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกงเป็นอย่างไรบ้าง
1.3.3 ความสัมพันธ์ระหว่างการใช้ภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกงเป็นอย่างไรบ้าง 1.4 กรอบแนวคิดในการวิจัย
ผู้วิจัยได้สร้างกรอบแนวคิด (conceptual framework) 3 แนวคิด มาเป็นแนวทางเพื่อ ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกงในชุมชนตรอเปียงรูง ชุมชนเกาะ กะปิ และชุมชนแปรกสวายในจังหวัดเกาะกง โดยมีแผนผังกรอบแนวคิดในการวิจัย ดังต่อไปนี้
1.4.1 แนวคิดอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ ผู้วิจัยได้น าแนวคิดนี้มาแบ่งเป็นกรอบแนวคิดใน การศึกษากลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง ดังนี้
1) ประวัติศาสตร์ของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง 2) ประเพณีและวัฒนธรรมของชาติพันธุ์ไทเกาะกง
5 3) ความเชื่อและพิธีกรรมของชาติพันธุ์ไทเกาะกง
4) เรื่องเล่าและความทรงจ าของชาติพันธุ์ไทเกาะกง
1.4.2 แนวคิดชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสาร ผู้วิจัยจะศึกษาการใช้ภาษาของกลุ่ม ชาติพันธุ์ไทเกาะกงด้วยมองถึงสถานการณ์การสื่อสาร เหตุการณ์การสื่อสาร และวัจนกรรมการ สื่อสารในการด ารงชีวิตประจ าวัน โดยแบ่งเป็นกรอบในการศึกษา ดังนี้
1) สถานการณ์การสื่อสาร (communicative situation) 2) เหตุการณ์การสื่อสาร (communicative event) 3) วัจนกรรมการสื่อสาร (communicative act)
โดยใช้กรอบแนวคิดใหญ่นี้วิเคราะห์ตามองค์ประกอบของสถานการณ์การสื่อสาร เชื่อมโยงกับกรอบแนวคิดอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง
1.4.3 แนวคิดความสัมพันธ์ระหว่างภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ ผู้วิจัยจะศึกษาให้
เห็นถึงการใช้ภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกงที่แสดงให้เห็นถึงอัตลักษณ์ โดยวางกรอบแนวคิดใน การศึกษาตามมิติต่าง ๆ ที่ภาษาสื่อให้เห็นถึงอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ เช่น
1) ชื่อกับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง 2) ภาษาเป็นดรรชนีบ่งชี้อัตลักษณ์ชาติพันธุ์
3) ภาษาเป็นเครื่องมือในการประกอบสร้างภาพตัวแทนกลุ่มชาติพันธุ์
6
ภาพประกอบ 2 แผนผังแสดงกรอบแนวคิดการวิจัย 1.5 ขอบเขตของการวิจัย
1.5.1 ขอบเขตเชิงพื้นที่
ผู้วิจัยจะเลือก 3 ชุมชน เป็นพื้นที่วิจัย ได้แก่ ชุมชนตรอเปียงรูง ชุมชนเกาะกะปิ และ ชุมชนแปรกสวาย ส าหรับเหตุผลเลือกชุมชนดังกล่าว มีดังนี้
1) ทั้ง 3 ชุมชน กลุ่มคนสามารถใช้ได้ทั้งภาษาเขมรและไทย 2) ชุมชนดังกล่าวมีกลุ่มชาติพันธุ์ไทซึ่งได้อยู่ในพื้นที่นั้นตั้งแต่ดั้งเดิม
3) กลุ่มชาติพันธุ์ในชุมชนดังกล่าวยังใช้ภาษาไทยในการสื่อสารในชีวิตประจ าวัน 4) กลุ่มชาติพันธุ์ไทในชุมชนดังกล่าวยังจัดพิธีกรรมและอนุรักษ์วัฒนธรรมไว้
อัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสาร
ความสัมพันธ์ระหว่างภาษา กับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง ประวัติศาสตร์ของ
ชาติพันธุ์ไทเกาะกง
ประเพณีวัฒนธรรม ของชาติพันธุ์ไทเกาะกง
ความเชื่อและพิธีกรรม เรื่องเล่าและความทรงจ า
สถานการณ์การสื่อสาร เหตุการณ์การสื่อสาร
วัจนกรรมการสื่อสาร
ชื่อกับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์
ไทเกาะกง
ภาษาเป็นดรรชนีบ่งชี้อัตลักษณ์
ชาติพันธุ์ไทเกาะกง
ภาพตัวแทนกลุ่มชาติพันธุ์ไท เกาะกงในสังคมวัฒนธรรม
7 1.5.2 ขอบเขตเชิงเนื้อหา แบ่งเนื้อหาเป็น 3 ประเด็น ดังนี้
1) ลักษณะภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง 2) อัตลักษณ์ชาติพันธุ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง
3) ความสัมพันธ์ระหว่างภาษากับอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง 1.5.3 ผู้ให้ข้อมูลหลัก
ผู้วิจัยจะเก็บข้อมูลจากกลุ่มคนของกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกงที่อยู่ในชุมชนตรอเปียงรูง ชุมชนเกาะกะปิ และชุมชนแปรกสวาย โดยใช้วิธีการเลือกผู้ให้ข้อมูลหลักมาสัมภาษณ์ในแต่ละพื้นที่
ดังอยู่ในแผนที่ข้างล่าง
ภาพประกอบ 3 แผนที่แสดงพื้นที่เก็บข้อมูลในจังหวัดเกาะกง 1.6 ระเบียบวิธีในการวิจัย
งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ (qualitative research) โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิง ภาษาศาสตร์สังคมด้านชาติพันธุ์วรรณนา (ethnography) การวิจัยเชิงคุณภาพ (qualitative research) คือ นักวิจัยเชิงคุณภาพศึกษาสิ่งต่าง ๆ ในสภาพธรรมชาติ พยายามท าความเข้าใจ หรือ ตีความปรากฏการณ์ในแง่ของความหมายที่ผู้คนน ามาสู่พวกเขา” (เดนซิน และลินคอล์น Denzin, &
Lincoln, 2000) ในการวิจัยเชิงคุณภาพ สภาพแวดล้อมตามธรรมชาติถูกมองว่าเป็นแหล่งโดยตรง และองค์ประกอบส าคัญส าหรับการศึกษา และเกี่ยวข้องกับสิ่งที่เกิดขึ้น การออกแบบการวิจัยเชิง คุณภาพได้รับการคัดเลือกเนื่องจากลักษณะของการออกแบบซึ่งท าความเข้าใจว่าคนไทเกาะกงใช้
ภาษาและสร้างอัตลักษณ์ของตนอย่างไร และมุ่งเน้นที่สถานการณ์เฉพาะหรือผู้คนโดยเน้นที่ค า มากกว่าข้อมูลตัวเลข (แมกซ์เวลล์ Maxwell, 2005) การศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพให้ข้อมูลตามบริบท และประสบการณ์ส่วนตัวเพื่อช่วยให้นักวิจัยตีความข้อมูลในแง่ที่ว่าข้อมูลประกอบขึ้นเป็นความรู้ที่
8 สร้างทางวัฒนธรรม (แมนนิก และ แมการ์รี Mannik & McGarry, 2017) กล่าวโดยย่อ วิธีการท าวิจัย เชิงคุณภาพสามารถใช้เพื่อ “ส ารวจประเด็นส าคัญที่ไม่ค่อยมีใครรู้จักเพื่อให้ได้มาซึ่งความเข้าใจใหม่ๆ และสามารถใช้เพื่อให้ได้รายละเอียดที่ซับซ้อนเกี่ยวกับปรากฏการณ์ เช่น ความรู้สึก ความคิด และ อารมณ์ที่ยากจะดึงออกมาหรือเรียนรู้ ด้วยวิธีการวิจัยอื่นๆ” (สเตราส์ และคอร์บิน (Strauss, &
Corbin Juliet, 1998)
ชาติพันธุ์วรรณนา (ethnography) เป็นการศึกษาเชื่อมโยงกับความเข้าใจเหตุการณ์และ ปฏิสัมพันธ์ทางสังคมภายในบริบททางวัฒนธรรมที่เฉพาะเจาะจง (ปราสาท Prasad, 1997) การศึกษาชาติพันธุ์วรรณนามักจะด าเนินการเพื่อตอบสนองต่อชีวิตของปัจเจกบุคคลที่มี “การแยก ส่วนและแตกต่างทางสังคมและวัฒนธรรมอย่างมาก” (โนเบลาซ์ Knoblauch, 2005) การวิจัยในครั้ง นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาว่า คนไทเกาะกงธ ารงรักษาและประกอบสร้างอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ซึ่ง เป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมของพวกเขาอย่างไร ดังนั้น การศึกษาชาติพันธุ์วรรณนาจึงดูเหมือนจะ สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของการวิจัยนี้เป็นอย่างดี เนื่องจากวัฒนธรรมถูกมองว่าเป็นแนวคิดที่ส าคัญ ในการพัฒนามานุษยวิทยาชาติพันธุ์ (ราชิด แกนและโกส; Rashid, Caine, & Goez, 2015) ที่ส าคัญ กว่านั้น ชาติพันธุ์วรรณนาถูกมองว่าเป็นกระบวนการการศึกษาแบบปลายเปิดและไม่เชิงเส้น ซึ่ง น าไปสู่ข้อมูลเชิงลึกที่ไม่คาดคิดของวัฒนธรรมเฉพาะที่ก าลังศึกษาอยู่ (แมนนิก และ แมการ์รี
Mannik, & McGarry, 2017) โดยพื้นฐานแล้ว ชาติพันธุ์วรรณนาคือการศึกษาผ่านการสังเกตการ วิจัยโดยตรงในสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติของพวกมัน วัตถุประสงค์ของการวิจัยประเภทนี้คือการ ได้รับข้อมูลเชิงลึกว่าผู้เข้าร่วมโต้ตอบกับสิ่งต่าง ๆ ในสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติของพวกเขาอย่างไร วิธีการศึกษา (method) เครื่องมือหลักที่ใช้โดยนักชาติพันธุ์วรรณนา ได้แก่ การสัมภาษณ์
การสังเกตของผู้เข้าร่วม และการท างานภาคสนามเพื่อให้เกิดความเข้าใจในเชิงลึกเกี่ยวกับ สภาพแวดล้อมในชีวิตประจ าวันของผู้เข้าร่วมและความหมายทางสังคมที่เกี่ยวข้องกับการเป็นส่วน หนึ่งของวัฒนธรรมเฉพาะ (Brewer, 2000) ในการวิจัยครั้งนี้ จะใช้การสัมภาษณ์และการสังเกตแบบ ส่วนร่วมเพื่อรวบรวมข้อมูลที่จ าเป็นในการตอบค าถามการวิจัย เนื่องจากการท าวิจัยทางชาติพันธุ์
วรรณนาต้องการให้ผู้วิจัยอยู่ในชุมชนที่ก าลังศึกษาอยู่เพื่อที่จะเข้าใจชีวิตส่วนตัวของผู้คนในชุมชน อย่างแท้จริง ดูเหมือนว่าเครื่องมือที่ใช้ส าหรับเก็บข้อมูลนั้นเหมือนจริง เพื่อสนับสนุนสิ่งนี้ ชาติพันธุ์
วรรณนาที่มุ่งเน้นคือการตอบสนองต่อชีวิตของปัจเจกบุคคลที่มี “การแยกส่วนและแตกต่างทางสังคม และวัฒนธรรมอย่างมาก” (โนเบลาซ์ Knoblauch, 2005) อย่างไรก็ตาม การวิจัยในครั้งนี้ยังคง ต้องการข้อมูลทุติยภูมิซึ่งมาจากเอกสารสิ่งพิมพ์ที่เกี่ยวข้องกับวัตถุประสงค์ของการวิจัย โดยมีขั้นตอน ในการด าเนินการวิจัยดังต่อไปนี้
9 1.6.1 การศึกษาข้อมูลทุติยภูมิ
การเก็บรวบรวมข้อมูลทุติยภูมิ ผู้วิจัยแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ
1) ข้อมูลเกี่ยวกับแนวคิดทฤษฎี ผู้วิจัยได้ศึกษาแนวคิดทฤษฎีภาษาศาสตร์สังคม อัตลักษณ์ และชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสาร เพื่อน าทฤษฎีเหล่านั้นมาสร้างเป็นกรอบแนวคิดใน การวิจัย
2) ข้อมูลเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ผู้วิจัยได้ศึกษาเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ทั้งทางด้านข้อมูลพื้นที่ กลุ่มชาติพันธุ์ และภาษาจากเอกสารต่าง ๆ ที่มีผู้วิจัยได้ศึกษาไว้แล้วทั้งเป็น เอกสารภาษาเขมร ภาษาไทย และภาษาอังกฤษ เพื่อเป็นข้อมูลพื้นฐานในการวิจัยครั้งนี้
1.6.2 การศึกษาข้อมูลปฐมภูมิ งานวิจัยครั้งนี้ ถือว่าเป็นงานวิจัยที่จะต้องเก็บข้อมูล ภาคสนามเป็นหลัก ผู้วิจัยได้ลงเก็บข้อมูลกับผู้ให้ข้อมูลหลักในพื้นที่ ได้แก่ กลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกง และผู้คนในชุมชนทั้งในภาพรวมและเชิงลึก โดยใช้กระบวนการในการเก็บข้อมูล ดังต่อไปนี้
1) การส ารวจ ผู้วิจัยใช้แบบส ารวจเพื่อศึกษาข้อมูลพื้นฐานของกลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่วิจัย โดยเก็บข้อมูลทางด้านกายภาพ จ านวนกลุ่มชาติพันธุ์ ภาษาที่ใช้ในชุมชน อันจะน ามาเป็นข้อมูล พื้นฐานในการศึกษาวิเคราะห์ต่อไป
2) การสัมภาษณ์ ผู้วิจัยใช้วิธีการสัมภาษณ์ทั้งแบบมีโครงสร้างและไม่มีโครงสร้างเพื่อให้
ได้ข้อมูลในเชิงลึกทั้งทางด้านภาษาและวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ไทในพื้นที่วิจัย
3) การสังเกต ผู้วิจัยใช้วิธีการสังเกตเพื่อการวิจัยในครั้งนี้ในสถานการณ์ต่าง ๆ ตาม กรอบแนวคิดและทฤษฎีชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสารทั้งแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม
1.6.3 การวิเคราะห์ข้อมูล
ผู้วิจัยน าข้อมูลที่เก็บรวบรวมทั้งทางด้านเอกสารและภาคสนามมาวิเคราะห์โดยใช้แนว วิธีการวิเคราะห์ตามกรอบแนวคิดทฤษฎีที่ได้น าเสนอไว้
1.6.4 การน าเสนองานวิจัย
การน าเสนอวิจัยในครั้งนี้ผู้วิจัยจะน าเสนอผลการวิจัยเชิงพรรณนาวิเคราะห์ (descriptive analysis)
1.7 ผลที่คาดว่าจะได้รับจากงานวิจัย
1.7.1 ได้เข้าใจลักษณะภาษาและอัตลัษณ์ชาติพันธุ์ไทเกาะกง
1.7.2 ได้เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างภาษากับอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ไทเกาะกง
1.7.3 เป็นแนวทางในการศึกษาภาษาศาสตร์เชิงสังคมให้ขยายไปยังพื้นที่อื่น ๆ จะท าให้
เข้าใจสังคมวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์มากยิ่งขึ้น
10 1.8 นิยามศัพท์เฉพาะ
ไทเกาะกง หมายถึง กลุ่มชาติพันธุ์ไทที่อาศัยอยู่ในจังหวัดเกาะกง และมีบรรพบุรุษอยู่ใน จังหวัดเกาะกง ราชอาณาจักรกัมพูชา
ไทโกงกาง หมายถึง ชื่อที่คนกัมพูชาเรียกกลุ่มชาติพันธุ์ไทที่อาศัยอยู่ในจังหวัดเกาะกง ราชอาณาจักรกัมพูชา แต่กลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกงไม่เคยเรียกว่า ตัวเองเป็นไทโกงกาง
ลักษณะภาษา หมายถึง ภาษาของคนไทเกาะกงที่ใช้ คนไทเกาะกงใช้ภาษา 2 ภาษาคือ ภาษาเขมรและภาษาไทย ลักษณะภาษาของคนไทในชุมชนจังหวัดเกาะกงจึงเป็นชุมชน 2 ภาษา (bilingualism)
อัตลักษณ์ชาติพันธุ์ หมายถึง สิ่งที่เป็นลักษณะร่วมอันเป็นลักษณะเฉพาะที่แสดงถึงความ เป็นชาติพันธุ์ไทเกาะกง โดยพิจารณาในประเด็นต่อไปนี้
1) ภาษา ความเชื่อ และสัญลักษณ์อื่นที่แสดงความเป็นชาติพันธุ์ไทเกาะกง 2) ความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ไทเกาะกงกับสังคม และสิ่งเหนือธรรมชาติ
บทที่ 2
พื้นที่วิจัยและการทบทวนวรรณกรรม
ในบทนี้ผู้วิจัยได้แบ่งหัวข้อน าเสนอ ดังต่อไป 1) พื้นที่วิจัย
2) การทบทวนวรรณกรรม ซึ่งมีรายละเอียดดังต่อไปนี้
2.1 พื้นที่วิจัย
ประเทศกัมพูชาตั้งอยู่ในเอเชียตะวันตกเฉียงใต้มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการว่า ราชอาณาจักร กัมพูชา หรือ ออกเสียงเป็นภาษาเขมรว่า “เพรียะเรียเจียณาจักรกัมปุเจีย” โดยใช้ภาษาเขมรเป็น ภาษาราชการ ปัจจุบัน กัมพูชามีพื้นที่จ านวน 181,035 ตารางกิโลเมตร แบ่งเขตการปกครองเป็น 26 จังหวัด โดยมีชายแดนติดกับประเทศไทยยาวประมาณ 798 กิโลเมตร จังหวัดที่มีชายแดนติดกับ ประเทศไทยมีจ านวน 6 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดพระวิหาร อุดรมีชัย บันทายมีชัย พระตะบอง ไพลิน และเกาะกง
2.1.1 ข้อมูลทั่วไปของจังหวัดเกาะกง 1) ที่ตั้ง
จังหวัดเกาะกง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของประเทศกัมพูชา ซึ่งห่างจากกรุง พนมเปญ ประมาณ 271 กิโลเมตร ตามทางหลวงหมายเลข 4 และ 48 โดยมีอาณาเขตติดต่อกับ จังหวัดใกล้เคียง ดังนี้
ทิศเหนือ ติดกับจังหวัดโพธิสัตว์
ทิศตะวันออก ติดกับจังหวัดพระสีหนุและจังหวัดก าปงสปือ ทิศตะวันตกเฉียงใต้ ติดกับอ่าวไทยและจังหวัดตราด ประเทศไทย
2) เขตปกครอง
จังหวัดเกาะกงแบ่งการปกครองออกเป็น 1 เมือง (ក្រ ុង/kroŋ/ เท่ากับอ าเภอเมือง) 6 อ าเภอ 26 ต าบล และ 3 สังกัด (សង្កាត់/saŋkat/ เท่ากับต าบล) และ 119 หมู่บ้าน ดังนี้
1) เมือง ได้แก่ เมืองเขมรภูมินท์ (ภาษาเขมรเรียกว่า ក្រ ុងខេមរភូមិន្ទ) หรือ เมืองเกาะกง มี 3 สังกัด คือ สมัจเมียนเจ็ย, ดองตุง และ สตึงแวง และ มี 11 หมู่บ้าน
