บทที่ 1
บทนํา
ความเปนมาและความสําคัญของปญหา
ปญหาสิ่งแวดลอมเปนปญหาที่สําคัญของชุมชน ที่กําลังทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น เนื่องจาก การเพิ่มขึ้นของประชากรและการขยายตัวทางเศรษฐกิจรวมทั้งความกาวหนาทางเทคโนโลยี ประชากร มีความตองการสิ่งอุปโภคบริโภคเพิ่มขึ้น ความตองการที่ไมมีขีดจํากัดทําใหมีการนําทรัพยากรไปใช
อยางไมมีประสิทธิภาพเพื่อตอบสนองตอความตองการของมนุษย จนทําใหสภาพแวดลอมเสื่อม เกิดการสูญพันธุของพืชและสัตวหลายชนิด (เกษม จันทรแกว, 2553 : 13) ในปจจุบันโลมาเปนสัตว
ที่กําลังจะสูญพันธุทั้งตางประเทศและประเทศไทยโลมาไดลดจํานวนไปอยางรวดเร็ว ประเทศไทย มีกฎหมายคุมครองโลมาและแหลงอาศัย โดยพระราชบัญญัติการประมง พ.ศ. 2490 พระราชบัญญัติ
ปาสงวนและคุมครองสัตวปา พ.ศ. 2535 และพระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอม แหงชาติ พ.ศ. 2535 โลมาเปนสัตวปาคุมครองตามบัญชีทายกฎกระทรวง ฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปา พ.ศ. 2535 ในลําดับที่ 134 โลมาปากขวด (Tursiops truncatus) ลําดับที่ 136 โลมาหลังโหนก หรือโลมาสีชมพู (Sousa chinensis) ลําดับที่ 137 โลมาหัวบาตร (Neophocaena phocaenoides) และลําดับที่ 138 โลมาอิรวดี (Orcaella brevirostris) เนื่องจากโลมามีสถานภาพเปนสัตวปาคุมครองของประเทศไทย และมีถิ่นที่อยูอาศัยแพรกระจาย อยูในทะเลอาวไทยและทะเลอันดามันตลอดแนวชายฝง และยังพบวามีการหากินและอาศัยอยูเปนประจํา ในบางพื้นที่ เชน ปากแมน้ําบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา และชายฝงทะเลอําเภอขนอม จังหวัด นครศรีธรรมราช (สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม, 2547) โลมาจัดเปน สัตวเลือดอุน เปนสัตวเลี้ยงลูกดวยนม โลมา แบงออกเปนสองกลุมใหญๆ คือ ชนิดที่ไมมีฟน (Baleen whale) ซึ่งจะมีแผงกรอง (Baleen plate) ทําหนาที่กรองอาหาร จัดอยูในกลุม Suborder Mysticeti และชนิดที่มีฟน (Toothed whale) จัดอยูในกลุม Suborder Odontoceti จากการศึกษาโลมาและ ปลาวาฬที่มีชีวิตอยูทั่วโลกพบทั้งหมด 78 ชนิดใน 13 วงศ ปจจุบันในประเทศไทยสํารวจพบโลมาและ ปลาวาฬ จํานวน 23 ชนิด จาก 6 วงศ ในอดีตที่ผานมามีการลาจับโลมาและปลาวาฬกันมากเพื่อใชบริโภค และแปรรูปเปนผลิตภัณฑตาง ๆ ปจจุบันประชากรโลมาและปลาวาฬกําลังประสบปญหาการคุกคาม จากมนุษย ซึ่งทั่วโลกกําลังใหความสําคัญและจัดใหเปนสัตวคุมครอง โดยลงทะเบียนในอนุสัญญา (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora:
CITES) ประเทศไทยเปนประเทศหนึ่งที่เปนสมาชิกในอนุสัญญาฉบับนี้ อยางไรก็ตามเนื่องจากขอมูล และการศึกษาเกี่ยวกับโลมาในประเทศไทยยังมีอยูนอยมาก ประกอบกับการมีอุตสาหกรรมดานการ ประมงในปริมาณที่สูง และกําลังถูกวิจารณอยางมากการประมงและสิ่งแวดลอมที่อาจเกิดผลกระทบตอ ประชากรสัตวทะเลซึ่งอาจเกี่ยวของกับการคาระหวางประเทศ จึงจําเปนอยางยิ่งที่จะตองมีการศึกษา สัตวทะเลเลี้ยงลูกดวยนมเหลานี้อยางจริงจัง เพื่อใหไดขอมูลที่สมบูรณถูกตองในการนําไปวิเคราะห
ถึงปญหาและผลกระทบอันเกิดจากการประมง หรือการอุตสาหกรรมตาง ๆเพื่อใหเปนที่ยอมรับ
ของนานาประเทศ นอกจากนั้นโลมายังเปนอาหารสําคัญของประเทศที่มีพื้นที่ติดทะเล ซึ่งมีมาตั้งแต
ในสมัยโบราณแตก็ไมมีผลกระทบตอจํานวนประชากรมาก เพราะเครื่องมือและเรือที่มีขนาดเล็กและ ใชพลังงานจากลมหรือจากแรงมนุษย จนถึงชวงป ค.ศ. 1800 ที่มีการพัฒนาเรือที่ใชเครื่องจักรไอน้ํา ทําใหมนุษยสามารถเดินทางไปในทะเลไดไกลขึ้นและเร็วขึ้น รวมถึงเครื่องมือในการลาที่มีประสิทธิภาพสูง เชน ปนยิงฉมวกขนาดใหญ ทําใหสามารถติดตามโลมาเพื่อลาไดดีขึ้น สงผลใหจํานวนประชากรของโลมา ทั่วโลกลดลงอยางรวดเร็ว จนถึงทศวรรษที่ผานมาที่ปญหาการลาโลมาเริ่มลดลง แตภัยคุกคามดานอื่น กลับเพิ่มขึ้นเชน การติดเครื่องมือประมงโดยบังเอิญ การพัฒนาพื้นที่ชายฝง การปนเปอนของมลพิษ ทางทะเล มลภาวะทางเสียงจากการสํารวจแหลงปโตรเลียม และเสียงโซนาจากเรือดําน้ําของทหาร ซึ่งมีผลกระทบตอการดํารงชีวิตของโลมาทําใหเกิดการเกยตื้นหมูได สําหรับสาเหตุการเกยตื้นของโลมา และปลาวาฬในประเทศไทย จากการเก็บขอมูลของของสถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรทางทะเล ชายฝงทะเล และปาชายเลน พบวามีสาเหตุมาจากการอาการปวยกอนจะเกยตื้น รอยละ 75 มากกวา การเกยตื้นจกการติดเครื่องมือประมง รอยละ 25 (กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง, 2552 : 39 - 63) อําเภอขนอม จังหวัดนครศรีธรรมราช จัดเปนสถานที่ทองเที่ยวที่สําคัญ มีความสวยงาม ตามธรรมชาติอยูมาก อีกทั้งยังมีสัญลักษณสําคัญที่ดึงดูดนักทองเที่ยวคือโลมาสีชมพู ทําใหนักทองเที่ยว มาเยี่ยมชมทะเลขนอมไมขาดสาย เนื่องจากโลมาสีชมพูมีแหลงหากินใกลชายฝงทําใหนักทองเที่ยว สามารถพบเห็นโลมาไดทุกวันตลอดทั้งปไมเพียงแตอําเภอขนอมเทานั้น อําเภอดอนสัก และอําเภอสิชล ก็เปนพื้นที่ที่โลมาสีชมพูไปปรากฏตัว ซึ่งโลมาสีชมพูที่เห็นกันนั้นเปนสายพันธุโลมาหลังคอมมีชื่อเรียก อยางเปนทางการวา โลมาหลังคอมอินโด-แปซิฟก หรือโลมาหลังโหนก (Sousa chinensis) มีหลากสี
ตั้งแตสีเหลือง ชมพู ขาว เทา ตัวโตเต็มที่อาจยาวไดถึง 3 เมตร น้ําหนักประมาณ 150 - 200 กิโลกรัม ลักษณะจะคลายกับโลมาปากขวดมาก จนบางครั้งเกิดการสับสนระหวาง โลมาทั้งสองชนิด จากการ เก็บสถิติการสํารวจโลมาสีชมพูบริเวณอาวขนอมของศูนยวิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝงอาวไทย ตอนลาง พบวามีฝูงโลมาสีชมพูอาศัยอยูราว 30 - 50 ตัว แตจากรายงานตั้งแตตนป 2553 เปนตนมา มีรายงานวาโลมาสีชมพูมาตายเกยตื้นริมฝงทะเล ขนอมจํานวน 6 ตัว หรือถานับรวมภายในระยะเวลา 5 ป โลมาสีชมพูมาตายเกยตื้นแลวไมนอยกวา 30 ตัว สาเหตุการตายสวนใหญมาจากการไดรับบาดเจ็บ จากเครื่องมือประมง การติดตาขายอวนหาปลา เรืออวนรุนหรือโดนใบจักรเรือบาดบริเวณอวัยวะสําคัญ (บํารุงศักดิ์ ฉัตรอนันทเวช, 2553)
จากขอมูลดังกลาวผูวิจัยเห็นวาการแกปญหาในระยะยาว เพื่ออนุรักษโลมาสีชมพูในพื้นที่
อาวขนอมการปลูกฝงและการสรางจิตสํานึกใหกับนักเรียนซึ่งเปนเยาวชนและเปนกําลังสําคัญของชาติ
ในอนาคต รวมทั้งเปนคนในพื้นที่ และชาวประมงในอนาคตรุนตอ ๆ ไป ใหมีความสนใจและหวงแหน ตลอดจนรูถึงคุณคาของโลมาชมพู จึงสนใจที่พัฒนาโปรแกรมการเรียนรู แบบศูนยการเรียน เรื่อง โลมาสีชมพูในอาวขนอม ปลูกฝงใหนักเรียนเกิดการเรียนรูรวมกัน รวมทั้งสรางการมีสวนรวม ในกระบวนการทํางานและความรับผิดชอบตอสังคมรวมกัน เพื่อสิ่งแวดลอมที่ยั่งยืนตอไป
วัตถุประสงคของการวิจัย
1. เพื่อพัฒนาโปรแกรมการเรียนรูแบบศูนยการเรียน เรื่องโลมาสีชมพูในอาวขนอม สําหรับนักเรียนชวงชั้นที่ 1 ใหมีประสิทธิภาพตามเกณฑ 80/80 และคาดัชนีประสิทธิผล 0.50 ขึ้นไป
2. เพื่อศึกษาผลสัมฤทธิ์การเรียน เรื่องโลมาสีชมพูในอาวขนอม ของนักเรียนชวงชั้นที่ 1 โรงเรียนชุมชนบานบางโหนด จังหวัดนครศรีธรรมราช
3. เพื่อศึกษาความพึงพอใจของนักเรียนตอโปรแกรมการเรียนรูแบบศูนยการเรียน เรื่อง โลมาสีชมพูในอาวขนอม
ความสําคัญของการวิจัย
1. ไดโปรมแกรมการเรียนรู แบบศูนยการเรียน เรื่องโลมาสีชมพู เพื่อพัฒนาองคความรู
ความเขาใจ เรื่องของโลมาสีชมพู ในโรงเรียน
2. นักเรียนในโรงเรียนชุมชนบานบางโหนด มีจิตสํานึกและตระหนักถึงความสําคัญ ของโลมาสีชมพู และสามารถนําความรูที่ไดรับไปใชและเผยแพรตอเพื่อความยั่งยืนของทรัพยากร
ธรรมชาติในอําเภอขนอม
3. โปรแกรมการเรียนรู แบบศูนยการเรียน เรื่องโลมาสีชมพู สามารถนําไปใชกับนักเรียน กลุมอื่น ๆ ได
ขอบเขตของการศึกษา
1. ประชากรและกลุมตัวอยาง ประกอบดวย
1.1 ประชากรที่ศึกษา เปนนักเรียนชวงชั้นที่ 1 ระดับประถมศึกษาปที่ 4 - 6 โรงเรียน ชุมชนบานบางโหนด ที่กําลังเรียนในภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2556 จํานวน 215 คน
1.2 กลุมตัวอยางที่ใชในการศึกษา เปนนักเรียนชวงชั้นที่ 1 ระดับประถมศึกษาปที่ 4 - 6 โรงเรียนชุมชนบานบางโหนด ที่กําลังเรียนในภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2556 จํานวน 36 คน ไดจากการสุมตัวอยางแบบชั้นภูมิ (Stratified Sampling) และสุมตัวอยางแบบงาย (Simple Random Sampling) ระดับชั้นละ 12 คน
2. เนื้อหา
โปรแกรมการเรียนรูแบบศูนยการเรียน เรื่องโลมาสีชมพู ประกอบดวยเนื้อหา 4 หนวย คือ หนวยที่ 1 ความรูทั่วไปเกี่ยวกับโลมา 3 ชั่วโมง
หนวยที่ 2 ความสําคัญของโลมาตอทองถิ่นและระบบนิเวศ 3 ชั่วโมง หนวยที่ 3 สาเหตุการตายของโลมา 3 ชั่วโมง
หนวยที่ 4 วิธีการอนุรักษโลมา 3 ชั่วโมง 3. ระยะเวลาที่ใชในการทดลอง
ทดสอบกอนเรียน 1 ชั่วโมง ทดสอบหลังเรียน 1 ชั่วโมง
ระยะเวลาที่ใชในการทดลอง รวมใชเวลา 14 ชั่วโมง
กรอบแนวคิดในการวิจัย
ผูวิจัยไดศึกษาตัวแปรตนและตัวแปรตาม ซึ่งมีความสัมพันธกันดังภาพที่ 1.1
ตัวแปรตน ตัวแปรตาม
ภาพที่ 1.1 กรอบแนวคิดในการวิจัย
1. ผลสัมฤทธิ์การเรียนรู เรื่องโลมาสีชมพู
ในอาวขนอม
2. ระดับความพึงพอใจตอโปรแกรมการเรียนรู
แบบศูนยการเรียน เรื่องโลมาสีชมพู
ในอาวขนอม โปรแกรมการเรียนรู
แบบศูนยการเรียน เรื่องโลมาสีชมพูในอาวขนอม
สมมติฐานการวิจัย
1. ผลสัมฤทธิ์จากการเรียนรูของนักเรียนดวยโปรแกรมการเรียนรู แบบศูนยการเรียน เรื่องโลมาสีชมพูในอาวขนอม สําหรับนักเรียนชวงชั้นที่ 1 หลังเรียนสูงกวากอนเรียน
2. ระดับความพึงพอใจของนักเรียนตอโปรแกรมการเรียนรู เรื่องโลมาสีชมพูในอาวขนอม สําหรับนักเรียนชวงชั้นที่ 1 อยูในระดับมาก
นิยามศัพทเฉพาะ
โปรแกรมการเรียนรู แบบศูนยการเรียน เรื่องโลมาสีชมพูในอาวขนอม หมายถึง กระบวนการ การจัดการเรียนแบบศูนยการเรียน เพื่อสงเสริมใหนักเรียนเกิดการเรียนรูดวยตนเอง ประกอบดวย ชุดกิจกรรมตามศูนย แตละศูนยจะมีกิจกรรมที่แตกตางกันออกไปโดยมีเนื้อหา 4 หนวย คือ 1) ความรู
ทั่วไปเกี่ยวกับโลมา 2) ความสําคัญของโลมาตอทองถิ่นและระบบนิเวศ 3) สาเหตุการตายของโลมา 4) วิธีการอนุรักษโลมา ใชเวลาศูนยละประมาณ 3 ชั่วโมงโดยใหนักเรียนทุกคนมีโอกาสเขาเรียนรู
ในศูนยเหมือนกันทุกคน และมีครูเปนผูคอยดูแลและประสานงาน
ประชากร หมายถึง นักเรียนชวงชั้นที่ 1 ระดับชั้นประถมศึกษาปที่ 4 - 6 โรงเรียนชุมชน บานบางโหนด ที่กําลังเรียนในภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2556 จํานวน 215 คน
