โดย
นางสาวนงนุช สุขพัฒน
วิทยานิพนธนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาหลักสูตรและการนิเทศ
ภาควิชาหลักสูตรและวิธีสอน บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร
ปการศึกษา 2547 ISBN 974-653-998-1
ลิขสิทธิ์ของบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร
FOR SEVENTH GRADERS
By Nongnoot Sukpat
A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree MASTER OF EDUCATION
Department of Curriculum and Instruction Graduate School
SILPAKORN UNIVERSITY 2004
ISBN 974-653-998-1
เสริมทักษะการจดบันทึกของนักเรียนมัธยมศึกษาปที่ 1 " เสนอโดย นางสาวนงนุช สุขพัฒน
เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาหลักสูตรและ การนิเทศ
……….……….
(รองศาสตราจารย ดร.จิราวรรณ คงคลาย) คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย
วันที่ …….เดือน………..พ.ศ………
ผูควบคุมวิทยานิพนธ
1. รองศาสตราจารยกาญจนา คุณารักษ
2. ผูชวยศาสตราจารย ดร. มาเรียม นิลพันธุ
3. อาจารยสามารถ ทิมนาค คณะกรรมการตรวจสอบวิทยานิพนธ
………ประธานกรรมการ ( อาจารย ดร.วัชรา เลาเรียนดี)
..………./………/…………..
………กรรมการ …….………กรรมการ
(รองศาสตราจารย กาญจนา คุณารักษ) (ผูชวยศาสตราจารย ดร.มาเรียม นิลพันธุ)
………./………/………. ..………./………/………..
………กรรมการ …….………กรรมการ
(อาจารยสามารถ ทิมนาค) ( อาจารยมณฑนา วัฒนถนอม)
………./………/……… …………/………/…………
ง
นงนุช สุขพัฒน : การสรางแบบฝกเสริม ทัก ษะการจดบันทึก ของนักเรีย นมัธ ยมศึก ษาปที่ 1 (THE CONSTRUCTION OF NOTE TAKING SKILL PRACTICE PACKAGE FOR SEVENTH GRADERS) อาจารยผูควบคุมวิทยานิพนธ : รศ. กาญจนา คุณารักษ , ผศ.ดร. มาเรียม นิลพันธุ และ อ. สามารถ ทิมนาค. 234 หนา.
ISBN 974-653-998-1
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อ 1) ทราบขอมูลพื้นฐานในการสรางแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก 2) สรางแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกสําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1 ที่มีประสิทธิภาพตามเกณฑ80/80 3) ทดลอง ใชแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1 4) ทดสอบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนเรื่องการจด บันทึกและศึกษาความคิดเห็นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1 ที่มีตอการเรียนดวยแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก กลุม ตัวอยางที่ใชในการวิจัยเปนนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1 จํานวน 30 คน ซึ่งกําลังศึกษาอยูในภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2547 โรงเรียนวัดลานคา อําเภอบางเลน จังหวัดนครปฐม เครื่องมือที่ใชในการวิจัย คือ แบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก แผนการจัดการเรียนรู แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน แบบสอบถามความคิดเห็น การวิเคราะหขอมูลใชคารอยละ คาเฉลี่ย คาสวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน คาสถิติ t - test แบบ Dependent และการวิเคราะหเนื้อหา
ผลการวิจัย พบวา
1.นักเรียน และ ครู ตองการใหมีการสรางแบบฝกเสริมทักษะที่มีรูปแบบและเนื้อหาหลากหลาย เกี่ยวกับ นิทาน บทความ สารคดีและสถานที่ตาง ๆ เนื้อเรื่องมีความยากงายเหมาะสมกับผูเรียน โดยครอบคลุมการจดบันทึกจาก การอาน การฟงและการสังเกต แบบฝกมีภาพประกอบสวยงามสอดคลองกับเนื้อเรื่อง
2. แบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกที่สรางขึ้นประกอบดวย คําแนะนําการใช จุดประสงค แบบประเมินตนเอง แบบประเมินผลทายบท แบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกมีจํานวน 3 ชุด คือ การจดบันทึกจากการอาน การจดบันทึกจาก การฟง การจดบันทึกจากการสังเกต มีประสิทธิภาพสูงกวาเกณฑ คือ 89.11 / 92.89
3. ผลการสังเกตพฤติกรรมในขณะทดลองสอน พบวา ระยะแรกนักเรียนบันทึกรายละเอียด จัดลําดับและ บันทึกประเด็นสําคัญไดชาไมตรงประเด็น เมื่อไดรับการฝกตามกระบวนการจัดการเรียนรูนักเรียนสามารถบันทึกราย ละเอียด จัดลําดับและบันทึกประเด็นสําคัญรวมทั้งบันทึกขอคิดเห็นไดถูกตอง นักเรียนพัฒนาการจดบันทึกจากการอานได
ดีกวาการจดบันทึกจากการฟงและการสังเกต
4. ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนกอนและหลังเรียนดวยแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกแตกตางกัน อยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ 0.01 โดยหลังเรียนผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนสูงกวากอนเรียน ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนดาน ทักษะการจดบันทึกจากการอานสูงสุด และดานทักษะการจดบันทึกจากการฟงต่ําสุด นักเรียนมีความคิดเห็นวาวิธีการเรียน ดวยแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก ทําใหนักเรียนตั้งใจเรียนมากขึ้น ไดรับความรูมากขึ้น และเห็นวาแบบฝกเสริมทักษะ การจดบันทึกมีความนาสนใจมีความสอดคลองกับเนื้อหาที่เรียน มีรูปภาพประกอบเหมาะสมกับเนื้อเรื่อง มีสีสวยงามให
ความเพลิดเพลิน และควรนําแบบฝกนี้ไปใชกับเรื่องอื่น ๆ
ภาควิชาหลักสูตรและวิธีสอน บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ปการศึกษา 2547 ลายมือชื่อนักศึกษา……….
ลายมือชื่ออาจารยผูควบคุมวิทยานิพนธ 1………..….… 2.…………..……… 3.……….
จ
NONGNOOT SUKPAT : THE CONSTRUCTION OF NOTE TAKING SKILL PRACTICE PACKAGE FOR SEVENTH GRADERS. THESIS ADVISORS : ASSOC. PROF. KANCHANA KUNARAK M.Sc. , ASST. PROF. MAREAM NILLAPUN Ed.D. , AND SAMART TIMNAG M.Ed. , 234 pp. ISBN 974-653-998-1.
The purposes of this research were 1) studying fundamental knowledge of note taking skill practice construction, 2) creating note taking skill practice for seventh grader in accordance with efficient standard criterion of 80/80, 3) experimenting the skill practice with the seventh graders, and 4) evaluating students’ learning achievement of note taking and studying the opinion of seventh graders on learning with note taking skill practice. The samplers of this research were 30 seventh graders of first semester academic year 2004, Wat Lanka School, Bang Len District, Nakhon Pathom Province. Research instruments were note taking skill practice, learning plan, achievement test and the structured interview form. The statistical analysis employed were percentage, mean, standard deviation, t-test dependent and content analysis.
The results of this research were as follow:
1. The students and teachers require the development of note taking skill practice in variety of formats and contents tales, articles, documentaries and places. The difficult of content should be suitable for the student and cover note taking from reading, listening and observing. The practice should consist of colourful-illustration inconsistent with its content.
2. The note taking skill practice consisted of instruction, objectives, self evaluation form, after-studied evaluation form and 3 types of skill practice : note taking from reading, note taking from listening and note taking from observing. The efficiency was higher than the selected efficient standard criterion of 89.11/92.89.
3. The result of behavior observation during the experiment was : at the beginning the students took note slowly and could not get the essence of the story. After training, the students did better and on time. The students improved note taking from reading more than from listening and observing.
4. The students’ learning achievement scores before and after taught by the note taking skill practice were statistically significant different at 0.01 level. After using the skill practice, the students’ achievement was higher.
The highest was note taking skill from reading and the lowest was note taking from listening. The students’ opinions towards the note taking skill practice were they concentrated more on the lesson, gained more knowledge and thought that the note taking skill practice was interesting and inconsistent with the content of the study. Moreover, the practice was well illustrated and colorful rousing learning amusement. The note taking skill practice should be applied to other aspects.
Department of Curriculum and Instruction Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2004 Student’s signature ...
Thesis Advisors’signature 1... 2... 3...
ฉ
วิทยานิพนธ เรื่อง การสรางแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกของนักเรียนมัธยมศึกษา ปที่ 1 ฉบับนี้ สําเร็จลุลวงไปไดดวยความกรุณา เอาใจใส ใหคําปรึกษาแนะนํา ตลอดจนตรวจ แกไข ขอบกพรองจาก รองศาสตราจารยกาญจนา คุณารักษ อาจารย ดร.มาเรียม นิลพันธุ และ อาจารยสามารถ ทิมนาค ผูเปนอาจารยที่ปรึกษาและควบคุมวิทยานิพนธ ผูวิจัยขอกราบ ขอบพระคุณเปนอยางสูง
ขอขอบพระคุณ อาจารย ดร.วัชรา เลาเรียนดี ประธานกรรมการตรวจสอบวิทยานิพนธ
อาจารยมณฑนา วัฒนถนอม ผูทรงคุณวุฒิ ที่กรุณาเปนที่ปรึกษาแนะนํา แกไขขอบกพรองและให
ความรูเชิงวิจารณเพื่อความสมบูรณของวิทยานิพนธ
ขอขอบพระคุณ อาจารยวิไลวรรณ ตรีชั้น อาจารยดุสิต หวังเสวก และอาจารยจรรยาพร ยอดแกว ที่กรุณาเปนผูเชี่ยวชาญในการตรวจสอบเครื่องมือที่ใชในการวิจัยใหมีความสมบูรณและมี
ประสิทธิภาพ
ขอขอบพระคุณผูบริหาร คณะครู นักเรียน โรงเรียนวัดลานคา อําเภอบางเลน จังหวัด นครปฐม ที่ใหความรวมมือและอํานวยความสะดวกในการศึกษาวิจัยเปนอยางดี ขอบพระคุณ อาจารยผูประสิทธิ์ประสาทวิชาความรูทุกทาน ขอบคุณพี่ เพื่อน นองรวมสถาบันการศึกษา สาขา วิชาหลักสูตรและการนิเทศ ที่ใหความชวยเหลือและเปนกําลังใจตลอดมา
ทายที่สุดของความสําเร็จครั้งนี้ ขอกราบขอบพระคุณบิดา มารดา ผูเปนครูคนแรกของ ชีวิต พี่ ๆ นอง ๆ ทุกคนที่เปนกําลังใจมาโดยตลอด และขอขอบพระคุณผูเขียนตํารา และเอกสาร ตาง ๆ ที่ผูวิจัยใชในการทําวิทยานิพนธในครั้งนี้
ช
หนา
บทคัดยอภาษาไทย……….. ง
บทคัดยอภาษาอังกฤษ………. จ
กิตติกรรมประกาศ……… ฉ
สารบัญตาราง……… ญ
สารบัญแผนภูมิ………. ฏ
บทที่
1 บทนํา………. 1
ปญหาการวิจัย………... 6
ประพจนปญหาของการวิจัย………. 7
ความสําคัญของปญหา……… 8
กรอบแนวคิดการวิจัย………. 10
วัตถุประสงคของการวิจัย……….. ….. 14
คําถามของการวิจัย………... 14
สมมติฐานการวิจัย……… 14
ขอบเขตของการวิจัย………. 14
คํานิยามศัพทเฉพาะ……….. 15
2 วรรณกรรมที่เกี่ยวของ………... 19
หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544………. 19
จุดหมายของหลักสูตร พุทธศักราช 2544………... 20
สาระและมาตรฐานการเรียนรูกลุมสาระการเรียนรูภาษาไทย……… 21
หลักสูตรสถานศึกษาโรงเรียนวัดลานคา……….. 24
การสอนภาษาไทยและการพัฒนานวัตกรรมการเรียนการสอนภาษาไทย……… 28
วิธีสอนภาษาไทย……… 28
การสอนที่มีประสิทธิภาพ……….. 35
การพัฒนานวัตกรรมการเรียนการสอน……….. 37
นวัตกรรมทางการศึกษา………. 38
ซ
ความหมายของนวัตกรรมทางการศึกษา……… 39
ประเภทของนวัตกรรมทางการศึกษา……… 40
ประโยชนของนวัตกรรมทางการศึกษา………. 41
ทักษะการเขียน……….. 42
ความหมายของการเขียน……….... 42
จุดมุงหมายของการเขียน……… 44
องคประกอบของการเขียน………. 45
ประเภทของการเขียน………. 46
การจดบันทึก……….. 47
ความหมายของการจดบันทึก………. 47
ประเภทของการจดบันทึก……….. 48
ลักษณะของการจดบันทึกที่ดี………. 51
แบบฝกเสริมทักษะ………. 53
ความหมายของแบบฝกเสริมทักษะ………. 53
ความสําคัญของแบบฝกเสริมทักษะ……… 54
ลักษณะที่ดีของแบบฝกเสริมทักษะ………. 55
หลักการสรางแบบฝกเสริมทักษะ……… 56
หลักจิตวิทยาเกี่ยวกับการสรางแบบฝกเสริมทักษะ………. 57
ประโยชนของแบบฝกเสริมทักษะ……….. 59
งานวิจัยที่เกี่ยวของ……….. 61
งานวิจัยในประเทศ………. 61
งานวิจัยตางประเทศ………...………. 63
3 วิธีการดําเนินการวิจัย………. 66
ขั้นตอนที่ 1 วิจัย (Research) การศึกษาความตองการและขอมูลพื้นฐาน สําหรับการพัฒนาแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก………. 66
ขั้นตอนที่ 2 การพัฒนา (Development) และหาประสิทธิภาพแบบฝก เสริมทักษะการจดบันทึก……….. 72
ขั้นตอนที่ 3 การวิจัย (Research) การทดลองและใชแบบฝกเสริมทักษะ การจดบันทึก……… 78
ฌ
ขั้นตอนที่ 4 การพัฒนา (Development) การประเมินแบบฝก เสริมทักษะและปรับปรุงแบบฝกเสริมทักษะ
การจดบันทึก……….. 79
4 การวิเคราะหขอมูล……….. 84
ตอนที่ 1 ผลการศึกษาขอมูลพื้นฐาน……… 84
ตอนที่ 2 ผลการพัฒนาและหาประสิทธิภาพแบบฝกเสริมทักษะ การจดบันทึก……… 90
ตอนที่ 3 ผลการทดลองใชแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก………. 93
ตอนที่ 4 ผลการประเมินแบบฝกเสริมทักษะการเขียนเรื่อง……… 97
5 สรุปผลการวิจัย อภิปรายผลและขอเสนอแนะ……… 101
สรุปผลการวิจัย……… 101
อภิปรายผล……….. 103
ขอเสนอแนะ……… 108
ขอเสนอแนะเพื่อการนําไปใช………. 108
ขอเสนอแนะเชิงนโยบาย………. 109
ขอเสนอแนะเพื่อการวิจัยครั้งตอไป………. 109
บรรณานุกรม……….. 110
ภาคผนวก……… 119
ภาคผนวก ก รายนามผูเชี่ยวชาญตรวจสอบเครื่องมือ……… 120
ภาคผนวก ข คาความเที่ยงตรงและคาความเชื่อมั่นที่ใชในการวิจัย………... 124
ภาคผนวก ค เครื่องมือที่ใชในการวิจัย………... 133
ภาคผนวก ง แผนการจัดการเรียนรู……… 143
ภาคผนวก จ แบบประเมินผลกอนเรียนและหลังเรียน……… 168
ภาคผนวก ฉ แบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก……….. 182
ประวัติผูวิจัย………. 234
ญ
ตารางที่ หนา
1 โครงสรางหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน……….. 21
2 การจัดทําหนวยการเรียนรู สาระการเรียนรูภาษาไทย……….. 27
3 สรุปวิธีดําเนินการวิจัยขั้นตอนที่ 1 การสํารวจความตองการและการศึกษาขอมูล พื้นฐาน……….. 71
4 สรุปวิธีดําเนินการวิจัยขั้นตอนที่ 2 ขั้นตอนการพัฒนาและหาแบบฝก……… 77
5 สรุปวิธีดําเนินการวิจัยขั้นตอนที่ 3 การทดลองใชแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก… 79 6 สรุปวิธีดําเนินการวิจัยขั้นตอนที่ 4 การประเมินและปรับปรุงแกไขแบบฝก เสริมทักษะการจดบันทึก……… 83
7 จํานวนและรอยละ ขอมูลทั่วไปของผูตอบแบบสอบถาม……… 88
8 ผลการหาประสิทธิภาพแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกแบบรายบุคคล……… 92
9 ผลการหาประสิทธิภาพแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกแบบกลุมเล็ก……….. 93
10 ผลการหาประสิทธิภาพแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกของนักเรียน มัธยมศึกษาปที่ 1………. 96
11 แสดงรายละเอียดผลสัมฤทธิ์ที่ไดในแตชุดฝกของแบบฝกเสริมทักษะ……… 97
12 เปรียบเทียบผลการประเมินผลสัมฤทธิ์ทางดานทักษะการจดบันทึกกอนเรียนและ หลังเรียนดวยแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก……….. 98
13 คาเฉลี่ยของแบบสอบถามความคิดเห็นตอการเรียนดวยแบบฝกเสริมทักษะการจด บันทึก………. 100
14 คาประสิทธิภาพ E1/E2 ของแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกกลุมทดลอง กลุมยอย จํานวน 3 คน……….. 124
15 คาประสิทธิภาพ E1/E2 ของแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกกลุมทดลอง กลุมเล็ก จํานวน 9 คน………... 125
16 คาประสิทธิภาพ E1/E2 ของแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกกลุมทดลอง กลุมใหญ จํานวน 30 คน……….……….. 126
17 แสดงคาความตางของคะแนนกอนเรียนและหลังเรียนโดยใชแบบฝกเสริมทักษะ การจดบันทึก ของนักเรียนมัธยมศึกษาปที่ 1……… 127
ฎ
18 การเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนกอนเรียนและหลังเรียน ดวยแบบฝก
เสริมทักษะการจดบันทึก โดยใชสถิติ t - test แบบ Dependent……….. 128 19 การแสดงผลการพิจารณาความเหมาะสมของแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก
ของผูเชี่ยวชาญ จํานวน 3 ทาน………. 129 20 การแสดงผลการพิจารณาความเหมาะสมของแบบสัมภาษณและความคิดเห็น
ของครูเกี่ยวกับการสรางแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึกของผูเชี่ยวชาญ
จํานวน 3 ทาน……….. 130 21 แสดงผลการพิจารณาความเหมาะสมของแบบสัมภาษณความคิดเห็น ของผูเชี่ยวชาญ ดานภาษาไทย เกี่ยวกับการสรางแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก
จํานวน 3 ทาน……….. 131
ฏ
แผนภูมิที่ หนา
1 แผนภูมิกรอบแนวคิดที่ใชในการวิจัย……….. 17
2 แผนภูมิสรุปขั้นตอนการสรางแบบสอบถามความตองการการใชแบบฝก เสริมทักษะการจดบันทึก……… 68
3 แผนภูมิสรุปขั้นตอนการสรางแบบสัมภาษณผูสอน……… 69
4 แผนภูมิสรุปขั้นตอนการสรางแบบสัมภาษณผูเชี่ยวชาญ………. 70
5 แผนภูมิสรุปขั้นตอนการสรางแบบฝกเสริมทักษะการจดบันทึก………. 75
6 แผนภูมิสรุปขั้นตอนการสรางแผนการจัดการเรียนรู……… 76
7 การสรางแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน……… 81
8 ขั้นตอนการสรางแบบสอบถามความคิดเห็น……… 82
1 บทนํา
การจัดการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติมุงพัฒนาผูเรียนใหสมบูรณทั้ง ระบบสมอง ระบบกาย และระบบจิตวิญญาณมีความสมดุลที่เปนองครวมทุกชวงชั้น และการจะ พัฒนาใหเกิดองครวมการจัดการเรียนรูตองใชการบูรณาการทั้งดานจิตใจ รางกาย ปญญา และสังคม สามารถพึ่งตนเอง โดยจะตองฝกใหผูเรียนคิดเองปฏิบัติเองรวมมือกับผูอื่นอยางสรางสรรค พัฒนา สังคมและสิ่งแวดลอมโดยใชความรูความสามารถที่ไดจากการศึกษามาสรางประโยชนใหแกสวนรวม ทั้งในชุมชน สังคม ประเทศชาติ และโลก เพื่อใหผูเรียนมีความสําเร็จทั้งการศึกษา และการดํารง ชีวิต มีความสุขในชีวิต และมีคุณภาพชีวิตที่ดี (สมศักดิ์ สินธุระเวชญ 2543 : 8)
หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2544 ไดกําหนดการจัดการศึกษาโดยมุงเนน ความสําคัญทั้งดานความรู ความคิด ความสามารถ คุณธรรม กระบวนการเรียนรู และความรับผิด ชอบตอสังคม เพื่อพัฒนาคนใหมีความสมดุล โดยยึดหลักผูเรียนสําคัญที่สุด ทุกคนมีความ สามารถเรียนรูและพัฒนาตนเองได สงเสริมใหผูเรียนสามารถพัฒนาตามธรรมชาติและเต็มศักยภาพ ใหความสําคัญตอความรูเกี่ยวกับตนเอง และความสัมพันธ ของตนเองกับสังคม ไดแก ครอบครัว ชุมชน ชาติ และสังคมโลก รวมทั้งความรูเกี่ยวกับประวัติศาสตรความเปนมาของสังคมไทย และระบบ การเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ความรูและทักษะทาง ดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ความรูความเขาใจและประสบการณเรื่องการจัดการ การบํารุงรักษา และ การใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางสมดุลยั่งยืน ความรูเกี่ยวกับศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม การกีฬา ภูมิปญญาไทย และการประยุกตใชภูมิปญญา ความรูและทักษะดานคณิตศาสตร
และดานภาษาเนนการใชภาษาไทยอยางถูกตอง ความรูและทักษะการประกอบอาชีพ การดํารงชีวิตใน สังคมอยางมีความสุข
ในสวนของสาระการเรียนรูภาษาไทย ซึ่งเปนสาระหนึ่งนั้น หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ไดระบุถึงความสําคัญของภาษาไทย ไววา
ภาษาไทยเปนเอกลักษณประจําชาติ เปนสมบัติทางวัฒนธรรมอันกอใหเกิดความเปนเอกภาพ และเสริมสรางความเขาใจ และความสัมพันธที่ดีตอกัน ทําใหสามารถประกอบธุรกิจการงาน และดํารงชีวิตรวมกันในสังคมประชาธิปไตยไดอยางสันติสุข และเปนเครื่องมือในการแสวงหาความรู
ประสบการณจากแหลงขอมูล สารสนเทศตาง ๆ เพื่อพัฒนาความรู ความคิด วิเคราะห วิจารณ
และสรางสรรคใหทันตอการเปลี่ยนแปลงทางสังคม และความกาวหนาทางวิทยาศาสตร เทคโนโลยีตลอด จนนําไปใชในการพัฒนาอาชีพใหมีความมั่นคงทางสังคมและเศรษฐกิจ นอกจากนี้ยังเปนสื่อแสดงถึง ภูมิปญญาของบรรพบุรุษดานวัฒนธรรม ประเพณี ชีวทัศน โลกทัศน และสุนทรียภาพ โดยบันทึกไว
เปนวรรณคดีอันล้ําคา ภาษาไทยจึงเปนสมบัติของชาติที่ควรคาแกการเรียนรูเพื่ออนุรักษและสืบสาน ใหคงอยูคูชาติไทยตลอดไป (กระทรวงศึกษาธิการ, กรมวิชาการ 2545 : บทนํา)
นอกจากนี้ หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ไดระบุถึงธรรมชาติ/
ลักษณะเฉพาะของภาษาไทยวา
ภาษาไทยเปนเครื่องมือใชสื่อสารเพื่อใหเกิดความเขาใจตรงกัน และตรงตามจุดมุงหมายไมวา จะเปนการแสดงความคิด ความตองการ และความรูสึก คําในภาษาไทย ยอมประกอบดวย เสียง รูป พยัญชนะ สระ วรรณยุกต และความหมาย สวนประโยคเปนการเรียงคําตามหลักเกณฑ
ของภาษา และประโยคหลายประโยคเรียงกันเปนขอความ นอกจากนั้นคําในภาษาไทยยังมีเสียงหนัก เบา มีระดับของภาษา ซึ่งตองใชใหเหมาะแกกาลเทศะและบุคคล ภาษายอมมีการเปลี่ยนแปลงตามกาลเวลา ตามสภาพของวัฒนธรรมของกลุมคนตามสภาพของสังคมและเศรษฐกิจ การใชภาษาเปนทักษะที่ผูใช
ตองฝกฝนใหเกิดความชํานาญไมวาจะเปนการอาน การเขียน การพูด การฟง และการดูสื่อตาง ๆ รวมทั้งตองใชใหถูกตองตามหลักเกณฑทางภาษา เพื่อสื่อสารใหเกิดประสิทธิภาพ และใชอยาง คลองแคลว มีวิจารณญาณ และมีคุณธรรม (กระทรวงศึกษาธิการ, กรมวิชาการ 2545 : บทนํา)
ดังนั้น ในการเรียนการสอนวิชาภาษาไทยใหเกิดประสิทธิภาพตามหลักสูตรนั้นตองสอน ใหครอบคลุมทักษะทั้ง 4 ดาน คือ ทักษะการฟง การพูด การอาน การเขียน โดยมีจุดมุงหมายตรงกัน คือ ใหสามารถใชภาษาในทักษะนั้น ๆ ไดอยางมีประสิทธิภาพ และสามารถสื่อสารไดอยางมี
ประสิทธิผล ในการถายทอดความคิดไปยังผูอื่น ทั้งการพูดและการเขียน แตการพูดนั้นมีขอจํากัดใน การสื่อสารหลายประการ เชน เมื่อเวลาผานไป ความรูความคิดที่เคยสื่อสารกันมาก็จะคอย ๆ เลือนหายไปเพราะลืม หรือบางทีก็ไมสามารถจดจํารายละเอียดไดทั้งหมด ดังนั้นเพื่อใหเรื่องราวที่
สื่อสารกันคงอยู จึงตองมีเครื่องมือในการถายทอดเสียงพูดเอาไว และในการถายทอดเสียงพูดนั้น มีอยูหลายวิธีดวยกัน เชน การบันทึกเทป การบันทึกดวยวีดีทัศน ซึ่งสามารถบันทึกไดทั้งภาพและ เสียง รวมถึงการบันทึกดวยคอมพิวเตอร แตสื่อตาง ๆ ที่กลาวมาขางตนมีขอจํากัดอยูวาไมสามารถ กระทําไดทุกสถานที่ ทุกเวลา และทุกโอกาส เพราะบางสถานที่อาจไมมีไฟฟา บางสถานที่อาจจะ ขาดอุปกรณ เหตุผลที่กลาวมานี้คือขอจํากัดของการบันทึกขางตน สวนการบันทึกที่งายและไมตอง ใชอุปกรณมากมายก็คือการเขียน การเขียนเปนสัญลักษณที่ใชถายทอดเสียงพูดอยางมีกฎเกณฑ
ทั้งในเรื่องอักขรวิธี การสะกดและตัวการันต การใชคําและการเรียงถอยคําใหเปนประโยคตาม หลักไวยากรณเปนเรื่องสําคัญที่ทําใหการสื่อสารดวยภาษาเขียนเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ ทําให
ผูอานเขาใจขอความที่เขียนไดอยางรวดเร็ว แตในทางตรงกันขามหากผูเขียนไมเขาใจกฎเกณฑ
ในการเขียนตาง ๆ ดีพอ หรือเขียนโดยขาดความระมัดระวังก็อาจจะเขียนผิด ทําใหการสื่อสารไมไดผล
เพราะผูอานจะเขาใจความหมายคลาดเคลื่อน และกอใหเกิดปญหาขัดแยงไมเขาใจกัน เนื่องจาก การสื่อสารที่ผิดพลาด (ศศิจันทร ภมรศิริ 2532 : 1)
การเขียนเปนทักษะหนึ่งที่ใชในการสงสารเพื่อสื่อความคิดหรือเรื่องราวเปนลายลักษณ
อักษร ซึ่งผูสงสารตองการถายทอดไปยังผูรับ เปนเครื่องมืออันสําคัญในการสงเสริมสติปญญา ความรู ความคิด ความรูสึกของมนุษยและเปนเครื่องมือสําหรับบันทึกเรื่องราว ขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม อีกทั้งชวยสืบทอดวิชาความรูตาง ๆ จากอดีตตอเนื่องจนถึงปจจุบันจวบจน อนาคต กุสุมา รักษมณี และคณะ (ม.ป.ป. : 177, อางถึงใน ดารณี สมบูรณอนุกูล 2539 : 2) กลาววา “การเขียนมีความสําคัญในชีวิตประจําวัน ซึ่งผูเรียนทุกคนจะตองมีโอกาสใชทั้งขณะศึกษา อยูและประกอบอาชีพการงานในภายภาคหนา” นอกจากนี้ สุจริต เพียรชอบ และ สายใจ อินทรัมพรรย
(2536 : 172) ไดกลาวถึงความสําคัญของการเขียนวา “ในชีวิตประจําวันผูเรียนมีโอกาสที่จะตอง เขียน เชน การเขียนในชั้นเรียน ซึ่งไดแก เรียงความ บันทึกประจําวัน บันทึกเหตุการณ การเขียนรายงาน การเขียนบทความ และการเขียนแสดงความคิดเปนตาง ๆ เปนตน”
จะเห็นวาการสื่อสารดวยภาษาเขียนนั้นมีความสําคัญมาก และเนื่องจากภาษาเขียนมีกฎเกณฑที่
ซับซอนจึงทําใหการเขียนเปนเรื่องยากกวาการพูด เพราะตองอาศัยกระบวนการคิดวิเคราะหและ ถายทอด การถายทอดความคิดออกมาเปนภาษาเขียนนั้นตองมีการลําดับความคิดอยางเปนระเบียบ เปนเหตุเปนผลตอเนื่องกัน และสามารถเขียนไดตรงกับที่คิดไวอยางชัดเจน จึงทําใหผูอานเขาใจได
ดังนั้นผูที่สามารถใชภาษาเขียนไดอยางมีประสิทธิภาพตองมีความสามารถทางการใชภาษาที่ดีถูกตอง ตามระเบียบแบบแผน สามารถใชถอยคําสํานวนใหผูอานเขาใจไดอยางชัดเจน และพยายามขจัด ขอบกพรองตาง ๆ ในการใชภาษาอยูเสมอ ซึ่งสิ่งเหลานี้จําเปนตองฝกฝนเพื่อใหเกิดทักษะความ ชํานาญ วิธีการฝกฝนเพื่อพัฒนาทักษะการเขียนนั้นมีอยูหลายวิธีดวยกัน ขึ้นอยูกับวุฒิภาวะทางการ ศึกษาของผูเรียน เชน การฝกหัดคัดไทย เขียนไทย การประกวดคําขวัญ คํากลอน การเขียนเรียงความ การเขียนเรื่องจากภาพ การทําหนังสือภาพของผูเรียน สิ่งตาง ๆ เหลานี้ถา ครูผูสอนทุกคน ทุก ระดับชั้น ทุกกลุมสาระการเรียนรูไดสนใจที่จะสอดแทรกเรื่องการเขียนไวในกระบวนการเรียนการ สอนแลว ทักษะการเขียนของผูเรียนจะดีขึ้น
สรุปไดวาการเขียนมีความสําคัญในชีวิตประจําวัน ซึ่งคนเราจะตองนําการเขียนมาใชใน การศึกษา การประกอบอาชีพ และการติดตอสื่อสาร การเขียนยังชวยจดจําสิ่งตาง ๆ ที่ผานมามิให
ลืมเลือนไปโดยงาย ถึงแมวาจะลืมก็สามารถนํามาเปดอานใหมไดอีกทุกครั้งที่ตองการ โดยเฉพาะ
การจดบันทึกซึ่งมีความสําคัญ เพราะจะชวยเตือนความจําและเก็บขอมูลที่สําคัญ ๆ ไวได
ซึ่ง สมิทธ สุติบุตร (2544 : 17) ไดกลาวถึงการจดบันทึกไววา การจดจําเพียงอยางเดียวดูจะเปน ภาระของสมองมากเกินไป และเมื่อวันเวลาลวงเลย ความทรงจําตาง ๆ ก็อาจลางเลือนหลงลืมไปบาง
ขณะเดียวกันการบันทึกภาพถายไว บางครั้งเราก็พบวาภาพถายนั้นไมสามารถสื่อหรือแสดงรายละเอียดได
อยางที่ใจตองการ เนื่องจากขอจํากัดหลาย ๆ อยาง อีกทั้งการพกพาอุปกรณเขาไปในพื้นที่ บางแหง ก็เปนเรื่องที่ไมคอยสะดวกนัก การวาดภาพและการจดบันทึกจึงเปนวิธีที่งายและไดผลดี
การจดบันทึกจึงสามารถทําไดทุกที่ ทุกเวลา และทุกโอกาส เพียงแตผูจดบันทึก มี
กระดาษ ปากกาหรือดินสอเทานั้นก็สามารถจดบันทึกไดทันที และที่สําคัญผูบันทึกตองมีความรู
ความเขาใจในการใชภาษาเขียนไดดีพอสมควร วีระ แข็งกสิการ (2543 : 12) ไดกลาววามีวิธี
หนึ่งที่จะสามารถพัฒนาทักษะการเขียนของผูเรียนใหดีขึ้น คือการฝกใหผูเรียนเขียนบันทึก มนัสนิตย
วณิกกุล และ สุวัฒน เงินฉ่ํา (2542) มีความเห็นสอดคลองกันวา สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงจดบันทึกเรื่องราวสาระตาง ๆ ที่ไดทรงพบเห็น ซึ่งเปนประโยชนลงในสมุด บันทึกสวนพระองคมาโดยตลอด พระจริยวัตรดังกลาวเปนแบบอยางที่ควรสงเสริม และปลูกฝง ใหผูเรียนเจริญรอยตามเบื้องยุคลบาทอันเปนกระบวนการเสริมสรางลักษณะนิสัย รักการแสวงหา ความรู และจดบันทึกสาระความรูตาง ๆ ไวอยางสม่ําเสมอ และเปนระบบ ดังนั้น ทั้งสํานักงานคณะ กรรมการการประถมศึกษาแหงชาติและกรมสามัญศึกษา กระทรวงศึกษาธิการไดตระหนักถึงพระจริยวัตร ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี จึงไดจัดทําสมุดบันทึกตามพระจริยวัตรของ พระองคทาน เพื่อใหผูเรียนไดพัฒนาความรูความสามารถ และมีลักษณะนิสัยในการจดบันทึก
จากความสําคัญของการจดบันทึกดังกลาวขางตน หลักสูตรมัธยมศึกษาตอนตน พุทธศักราช 2521 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2533) จึงกําหนดเรื่องการจดบันทึกไวในจุดประสงค
วิชาภาษาไทย ขอ 4 ไววา เพื่อใหมีความคิดริเริ่มสรางสรรค มีนิสัยรักการอาน การเขียน และมีรสนิยมใน การเลือกอานหนังสือ และในคําอธิบายรายวิชา ท 101 ท 102 ระบุไววา ฝกการฟง พูด อาน เขียน โดยฟงคําอธิบาย คําบรรยาย เรื่องเลา นิทาน ขาว บทความ พูดสนทนาแลกเปลี่ยน ความคิดเห็น เลาเรื่องรายงาน ชี้แจงเหตุผล อธิบายความตองการ อานออกเสียงทั้งรอยแกวและ รอยกรอง อานหนังสือหรืองานเขียนตาง ๆ ทั้งบันเทิงคดีและสารคดี ทองจําบทประพันธที่ชอบ เขียนคัดลอกขอความ เขียนตามคําบอก จดบันทึก เรียงความ ยอความ ขยายความ เขียนจดหมาย กรอกแบบฟอรม แตงคําประพันธ และศึกษาหลักภาษาเกี่ยวกับเสียงในภาษาไทย อักษรไทย และ หลักการเขียนตัวอักษร การจําแนกคําในภาษาไทย การใชประโยคสื่อสาร หลักการอานออกเสียง การใชพจนานุกรม เพื่อใหสามารถจับใจความสําคัญ แยกขอเท็จจริงจากขอคิดเห็น ตีความ แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับสิ่งที่ไดอานและฟง พูดและเขียนไดถูกตองชัดเจนตามวัตถุประสงค
เลือกอานหนังสือไดตรงตามความตองการ และมีมารยาทในการใชภาษา (กระทรวงศึกษาธิการ 2533 : 11)
นอกจากนี้ หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 กลุมสาระการเรียนรูภาษาไทย ไดกําหนดสาระและ มาตรฐานการเรียนรูวิชาภาษาไทยที่เกี่ยวของกับการเขียนไวคือ สาระที่ 2 การ เขียน มาตรฐาน ท 2.1 ใชกระบวนการเขียน เขียนสื่อสาร เขียนเรียงความ ยอความ และเขียนเรื่อง ราวในรูปแบบตาง ๆ เขียนรายงาน ขอมูลสารสนเทศ และรายงานการศึกษาคนควาอยางมีประ สิทธิภาพและกําหนด มาตรฐานการเรียนรูชวงชั้น ม. 1 – 3 ไวในขอ 2 วา “รูจักเลือกใชภาษาเรียบ เรียงขอความไดอยางประณีต สนใจ ศึกษา คนควา รวบรวม บันทึกขอมูล” (กระทรวงศึกษาธิการ, กรม วิชาการ 2544 : 11) นอกจากนี้ สาระการเรียนรูแกนกลาง กลุมสาระการเรียนรูภาษาไทย ชั้น มัธยมศึกษาปที่ 1 ระบุใหผูเรียน เรียนรูการเขียนบันทึกประจําวัน บันทึกขอมูลและความรู การ กรอกแบบรายการ คําขวัญ คําคม รายงาน โครงงาน การปลูกฝงนิสัยรักการเขียน โดยการสังเกต คนควา รวบรวมขอมูล และจดบันทึกความรู ประสบการณ และเหตุการณอยางสม่ําเสมอ (กระทรวง ศึกษาธิการ, กรมวิชาการ 2546 : 35)
ทั้งหลักสูตรที่ผานมาและหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ซึ่งเปน หลักสูตรใหม เนนใหเห็นวาภาษานั้นเปนสิ่งสําคัญ เพราะเปนทักษะพื้นฐาน ซึ่งผูเรียนจะตองฝกฝนทั้ง การฟง พูด อาน และเขียน ในสวนของการจดบันทึกนั้นเปนสวนหนึ่งของการเขียน และถือวาเปน สวนสําคัญของการสื่อสารใหผูอื่นไดรับรูเรื่องราวและขาวสารตาง ๆ ไดอยางชัดเจนและยาวนาน
การเรียนการสอนเพื่อใหบรรลุจุดมุงหมายของหลักสูตรนั้น จําเปนตองเนนการฝกทักษะ ทางภาษาที่เพียงพอและตอเนื่อง โดยเฉพาะทักษะการเขียน เพราะเปนทักษะที่ตองถายทอดใหผูอื่น ไดรับรูอยางถูกตองและชัดเจน ถาขาดทักษะการเขียนแลวยอมทําใหการสื่อสารผิดพลาดได การฝกให
ผูเรียนรูจักคิด รูจักสังเกต และใชภาษาอยางถูกตอง มีความสําคัญยิ่งที่ครูภาษาไทยตองเอาใจใส
ปรับปรุง การที่จะใหเด็กเขียนเปนนั้นตองใหเด็กคิดเปนเสียกอน ดังคํากลาวของ ชาตรี สําราญ ที่วา “คําถามสั้น ๆ จะกระตุนความคิดใหเด็กนอยคิดขอความเขียนเรื่องตอ” (ชาตรี สําราญ 2544 : 37) ถาหากเด็กคิดเปน ก็จะเขียนไดดี การเรียนการสอนจะพัฒนาและมีคุณภาพอยูเสมอ
ปจจุบันมนุษยอยูในโลกของขอมูลขาวสาร การเขียนเปนเครื่องมือที่ใชในการสื่อสาร เพื่อบันทึกเรื่องราว ถายทอดความรูสึกนึกคิดของผูเขียนเปนลายลักษณอักษร อีกทั้งสามารถเก็บ หลักฐานใหอนุชนรุนหลังไดศึกษาไดดวย ณรงคฤทธิ์ ศักดาณรงค (2537 : 37) กลาวถึงการเขียนวา
“ในการสื่อสาร การเขียนคือหัวใจสําคัญ เพราะตองใชในการบันทึกขอความ ใชในการถายทอด ขอความ การจด การจารึก การบันทึก สิ่งเหลานี้มีบทบาทในการเขียนทั้งนั้น” การจดบันทึกเปน การจดขอความ เรื่องราวตาง ๆ จากการฟง การอาน หรือจากประสบการณตาง ๆ ซึ่งเปนประโยชน
ตอการเรียน เพราะเปนเครื่องชวยเตือนความจําไดเปนอยางดี