Research Article

(1)

ปจจัยที่สงผลตอการตัดสินใจเดินทางดวยรถไฟฟาแอรพอรตลิงค

DECISION FACTORS FOR CHOOSING AIRPORT RAIL LINK TRANSIT

สญชัย ลบแยม Sonchai Lobyaem

ภาควิชาการออกแบบและวางผังชุมชนเมือง คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย Department of Urban Design and Planning, Faculty of Architecture, Silpakorn University, Bangkok, Thailand

Email: [email protected]

บทคัดยอ

งานวิจัยศึกษาปจจัยที่สงเสริมการเดินทางดวยระบบขนสงมวลชนทางรถไฟเชื่อมตอ ทาอากาศยานสุวรรณภูมิ (Suvarnabhumi Airport Rail Link) หรือประชาชนทั่วไปรูจักในนาม

“แอรพอรตลิงค (Airport Link)” ระบบดังกลาวประกอบไปดวย 8 สถานี เริ่มจาก สถานีสุวรรณภูมิ

ถึงสถานีพญาไท โครงการฯ เริ่มเปดทดลองใชระหวางวันที่ 5-7 ธันวาคม 2552 และแลวเสร็จเปดให

บริการพรอมสถานีโดยสารอากาศยานในเมืองมักกะสันเมื่อวันที่ 23 สิงหาคม 2553 ทั้งนี้ เกือบ 8 ป

ที่ผานมา จํานวนผูโดยสาร จาก 2 สาย city line และ express line รวมกันอยูที่ประมาณ 30,000 คน ตอวัน เทียบกับที่คาดการณไวมากกวา 50,000 คนตอวัน ขณะที่ขบวนสายดวนหรือ express line มีจํานวนผูโดยสารจริงตํ่ากวา 1,000 คนตอวัน เมื่อเทียบกับที่ประมาณไว 2,000 คนตอวัน จึงเห็น ไดวาจํานวนผูโดยสารรวมตํ่ากวาเปาหมายถึงรอยละ 40 จากขอมูลสถิติดังกลาว จึงอุปมานไดวาการ ใหบริการระบบขนสงมวลชนนี้ประสบปญหาบางประการ สงผลใหมียอดผูโดยสารไมเปนไปตามเปาหมาย ที่วางไว ดังนั้น งานวิจัยนี้ไดมุงเนนคนหาปจจัยดานสังคมและเศรษฐกิจที่มีอิทธิพลตอการเลือกโดยสาร ดวยระบบขนสงมวลชนแอรพอรตลิงค อันเปนสิ่งที่จําเปนเพื่อการปรับปรุงการดําเนินโครงการตอไป จากผลการศึกษาพบปจจัยที่มีผลตอการตัดสินใจของผูที่ใชบริการเปนประจํา ที่มีนัยสําคัญเชิงสถิติ

จํานวนทั้งสิ้น 5 รายการ ไดแก 1) อายุ 2) รายได 3) จํานวนผูติดตาม และ 4) การถือครองยานพาหนะ

Received: 2018-09-18 Revised: 2018-10-07 Accepted: 2018-10-09

(2)

คําสําคัญ: รถไฟฟา แอรพอรตลิงค การพัฒนาพื้นที่โดยรอบสถานีขนสงมวลชน ระบบขนสงมวลชน ทางรถไฟเชื่อมตอทาอากาศยานสุวรรณภูมิ การเลือกเดินทาง

ABSTRACT

The research aimed to study all potential socio-economic factors affecting passengers riding a Thai mass transit system “Suvarnabhumi Airport Rail Link,” generally known as Airport Link or ARL.The ARL has eight stations starting from Suvarnabhumi to Phayathai and operates two lines for service. Those lines are City Line and Express Line. The project launched about eight years ago, and since then the transit has experienced ridership lower than previously planned by approximately forty percent. Initially, the project had estimated average daily ridership of both lines as 50,000 passengers including 48,000 passengers for the City Line and 2,000 for the Express Line respectively, while the collected data showed the average daily passengers merely 30,000 that was composed of 29,000 City Line riders and 1,000 Express Line riders. As such the statistical data, the ARL is really in needs of ﬁnding short-term measures to increase the daily ridership to cover such a huge loss. This study research for potential socio-economic factors promoting ridership of the ARL. The research indicates four variables statistically signiﬁcant affecting travel choice of regular passengers.

Those variables include the followings: 1) age 2) income 3) dependents and 4) household vehicle ownership.

Keywords: mass rapid transit (MRT), Airport Link, transit-oriented development (TOD), Suvarnabhumi Airport Rail Link, mode choice

บทนํา

สําหรับการจราจรทางบก ระบบขนสง มวลชนทางรางเปนระบบที่มีประสิทธิภาพสูง ในดานการขนสงผูโดยสารหรือสินคา ประหยัด พลังงาน ใชพื้นที่ในการเดินรถไมมาก และมี

ความปลอดภัยในการเดินทางสูง (OCMLT &

Chulalongkorn University, 1999) เมืองใหญ

ในประเทศพัฒนาแลวหลายประเทศ อาทิ โตเกียว

ลอนดอน สิงคโปร ฮองกง โซล และนิวยอรค ตางใชระบบขนสงมวลชนทางรางเพื่อเปนสวนหนึ่ง ในการแกไขปญหาการจราจร และบรรเทาปญหา สิ่งแวดลอม และกระตุนการเติบโตเชิงเศรษฐกิจ ของชุมชน (Banister, 1994; Dutton, 2000;

Ewing, 1997) อันเปนการสอดรับกับนโยบาย ของรัฐบาล และแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม

(3)

ขนสงคนและสินคาดวยระบบราง (NRCT, 2013) อยางไรก็ตามสัดสวนการเดินทางดวยระบบขนสง มวลชนทางรางยังตํ่ามากสําหรับประเทศไทย แสดงสัดสวนการเดินทางของประชาชนในเขต กรุงเทพมหานคร ดวยรูปแบบการเดินทางที่

หลากหลาย พบวาสัดสวนสูงสุดยังคงเปนรถยนต

สวนบุคล (เกือบรอยละ 60) ขณะที่ระบบขนสง มวลชนรวมกันระหวาง BTS BRT MRT และ SRT (รถไฟชานเมือง) และ ARL (แอรพอรตลิงค) อยูที่

รอยละ 4.98 (Ofﬁce of Permanent Secretary to the Ministry of Transport, 2014; Sittipun, 2013;

Rajpolsit, 2012) รายละเอียดตามตารางที่ 1 และภาพที่ 1 อนึ่ง โครงการรถไฟฟาแอรพอรตลิงค

จาก 2 สาย (city line และ express line) รวมกัน อยูที่ประมาณ 30,000 คนตอวัน เทียบกับที่

คาดการณไวมากกวา 50,000 คนตอวัน ขณะที่

ขบวนสายดวนหรือ express line มีจํานวน ผูโดยสารจริงตํ่ากวา 1,000 คนตอวัน เมื่อเทียบ กับที่ประมาณไว 2,000 คนตอวัน จึงเห็นไดวา จํานวนผูโดยสารรวมตํ่ากวาเปาหมายถึง รอยละ 40 จากขอมูลสถิติดังกลาว จึงอุปมาน ไดวาการใหดําเนินโครงการระบบขนสงมวลชน นี้ประสบปญหาบางประการ อาจมาจากสาเหตุ

การวางแผน ออกแบบ หรือมาตรการสงเสริม การขายและบริการของโครงการฯ สงผลใหมียอด ผูโดยสารไมเปนไปตามเปาหมายที่วางไว

ตารางที่ 1 สัดสวนการเดินทางดวยรูปแบบการเดินทางประเภทตาง ๆ ใน กทม.

ที่มา : Ofﬁce of Permanent Secretary to the Ministry of Transport, 2014; Suttipun, 2013; Rajpolsit, 2012

Mode Car Bus BTS MRT ARL BRT

SRT (รถไฟชานเมือง) Total

Share (Million Trips/day) 12.50

7.98 0.68 0.26 0.05 0.05 0.03 21.55

Percent 57.99 37.02 3.17 1.21 0.23 0.23 0.14 100.00

(4)

จากสภาพปญหาจํานวนผูโดยสาร ระบบขนสงมวลชนรถไฟฟาแอรพอรตลิงค

ลดลงกวาที่คาดการณมากอยางมีนัยสําคัญ จึงมีความจําเปนสําหรับการศึกษาวิจัยปจจัย ดานสังคมและเศรษฐกิจที่อาจสงผลกระทบ ตอการตัดสินใจเลือกเดินทางดวยรถไฟฟา แอรพอรตลิงคของประชาชนผูโดยสาร เพื่อการ ปรับปรุงระบบและการใหบริการอยางมี

ประสิทธิภาพและประสิทธิผลตอไป วัตถุประสงคของการวิจัย

1. เพื่อสํารวจความคิดเห็นดานการ เดินทางของผูโดยสารดวยระบบขนสงมวลชน รถไฟฟาแอรพอรตลิงค ประเภทรถไฟฟาปรกติ

(city line) เปนประจํา

2. เพื่อศึกษาวิเคราะหปจจัยดานสังคม และเศรษฐกิจที่มีผลตอการตัดสินใจของผูโดยสาร

ในการเลือกใชระบบขนสงมวลชนรถไฟฟา แอรพอรตลิงค ประเภทรถไฟฟาปรกติ (city line) เปนประจํา

ขอบเขตของการวิจัย

งานวิจัยนี้ จะเลือกศึกษากลุมตัวอยาง แบบสุม สําหรับผูที่ใชบริการระบบขนสงมวลชน แอรพอรตลิงค ประเภทรถไฟฟาปรกติ (city line) อยางเปนประจํา ซึ่งเปนระบบขนสงมวลชนที่ให

บริการแกประชาชนในวงกวางกวารถไฟฟาดวน (express line) ที่เปนระบบขนสงที่ตอบสนอง เปนกรณีพิเศษสําหรับผูโดยสารสายการบิน หรือ ผูโดยสารอากาศยาน ในการนี้ พื้นที่ศึกษาคือ บริเวณสถานีระบบขนสงมวลชนแอรพอรตลิงค

จํานวนทั้งหมด 8 สถานี (ภาพที่ 2) และบริเวณ รอบนอกสถานีในรัศมีประมาณ 800 เมตร ตามหลักการ transit-oriented development ภาพที่ 1 สัดสวนรอยละการเดินทางใน กทม.

ที่มา : Ofﬁce of Permanent Secretary to the Ministry of Transport, 2014; Suttipun, 2013; Rajpolsit, 2012)

(5)

ทบทวนวรรณกรรม

โครงการระบบขนสงมวลชนทางรถไฟ เชื่อมตอทาอากาศยานสุวรรณภูมิและสถานี

โดยสารอากาศยานในเมือง (Suvarnabhumi Airport Rail Link and City Air Terminal project) หรือรูจักในชื่อ Airport Link เปนโครงการ ที่ประกอบไปดวยระบบขนสงมวลชนรถไฟฟา 2 สาย คือ สายปรกติ (city line) และสายดวน (express line) (ณ ปจจุบัน express line หยุดใหบริการ) มี 8 สถานี (ภาพที่ 3) ไดแก สถานี

สุวรรณภูมิ สถานีลาดกระบัง สถานีบานทับชาง สถานีหัวหมาก สถานีรามคําแหง สถานีมักกะสัน ภาพที่ 2 เสนทางบริการรถไฟฟาแอรพอรตลิงค

ที่มา : SRT Electriﬁed Train, 2018

สถานีราชปรารภ และสถานีพญาไท โดยมี

ทาอากาศยานในเมือง (City Air Terminal หรือ CAT) จํานวน 1 แหง ที่สถานีมักกะสัน ระยะทาง รวมทั้งสิ้น 28.60 กิโลเมตร ไดรับความเห็นชอบ จากคณะรัฐมนตรีเมื่อ 1 มิถุนายน 2547 ดวยมูลคา โครงการรวม 30,000 ลานบาท และลงนาม สัญญาจางกอสรางเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2548 (Construction & Property Editorial Board, 2007) โครงการฯ เริ่มเปดทดลองใชระหวางวันที่

5 - 7 ธันวาคม 2552 และแลวเสร็จเปดใหบริการ พรอมสถานีโดยสารอากาศยานในเมืองมักกะสัน เมื่อวันที่ 23 สิงหาคม 2553

ภาพที่ 3 เสนทางใหบริการโครงการแอรพอรตลิงค และอื่น ๆ ใน กทม.

ที่มา : Ofﬁce of Transport and Trafﬁc Policy and Planning, 2010

(6)

การดําเนินการโครงการแอรพอรตลิงค

ไดพบปญหาอุปสรรคที่อาจสงผลตอการใหบริการ ประชาชนผูโดยสาร ปญหาที่สําคัญ ไดแก ความถี่

ในการใหบริการ ความตรงตอเวลา และการเขาถึง สถานีบางสถานีที่มีความยากลําบาก ขาดสิ่งอํานวย ความสะดวก เชน ทางเทา ไฟสองสวาง ทาง จักรยานและที่จอดยานพาหนะ เปนตน (Khaosod, 2017) โดยทางเลือกอื่นในการเดินทางของประชาชน บนเสนทางเดียวกันนี้ เชนรถไฟธรรมดาสาย ตะวันออก ซึ่งมีคาโดยสารที่ถูกกวา แตระยะเวลา เดินทางเขา-ออกเมือง ดวยระยะทางเดียวกัน อาจมากกวาถึงสองเทา อีกทั้งความสบายในการ เดินทาง เชน กลิ่น และความรอน ตลอดจน ความปลอดภัยอาจเปนรองระบบขนสงมวลชน แอรพอรตลิงค (SRTET, 2016; News1, 2018)

ในเรื่องหลักการตัดสินใจของผูโดยสาร ตามทฤษฎีอรรถประโยชน (utility theory) ของ Ben-Akiva และ Lerman (1985) เกี่ยวกับการ การตัดสินใจเลือกรูปแบบการเดินทาง (mode choice) กลาววาบุคคลจะเลือกสิ่งใดเหนือ สิ่งอื่น ๆ หากสิ่งที่เลือกนั้นมีอรรถประโยชนสูงกวา โดยความพึงพอใจที่ไดรับนี้จะตรวจสอบได

จากฟงกชั่นความพึงพอใจ ซึ่งประกอบไปดวย องคประกอบของความพึงพอใจที่สามารถวัดได

และองคประกอบที่เปนความไมแนนอน โดยมี

สมมติฐานวาผูเดินทางจะเลือกรูปแบบการเดินทาง ที่กอใหเกิดอรรถประโยชนหรือความพึงพอใจ สูงสุดเพียงทางเลือกเดียวในการเลือกแตละครั้ง (discrete choice)

สมมติฐานการวิจัย

งานวิจัยมีสมมติฐานการวิจัย จํานวน 4 ขอ ดังตอไปนี้

1. ระดับรายไดสงผลตอการเลือก เดินทางดวยรถไฟฟาแอรพอรตลิงค

2. จํานวนผูติดตามสงผลตอการเลือก เดินทางดวยรถไฟฟาแอรพอรตลิงค

3. การถือครองยานพาหนะสงผลตอ การเลือกเดินทางดวยรถไฟฟาแอรพอรตลิงค

4. อายุสงผลตอการเลือกเดินทางดวย รถไฟฟาแอรพอรตลิงค

กรอบแนวคิดของการวิจัย

งานวิจัยมีกรอบแนวคิดการวิจัยปรากฏ ตามภาพที่ 4 กลาวคือทั้งปจจัยดานสังคมและ เศรษฐกิจ (socio-economic factor) และปจจัย ดานการใชประโยชนที่ดิน (land-use factor) สงผลตอการเลือกรูปแบบการเดินทาง (travel modes) โดยงานวิจัยชิ้นนี้มุงหวังศึกษาปจจัย ดานสังคมและเศรษฐกิจเปนหลักสําคัญ เพื่อเพิ่ม โอกาสในการปรับปรุงการบริหารจัดการระบบ ขนสงมวลชนรถไฟฟาแอรพอรตลิงค และดึงดูด จํานวนผูโดยสารใหเพิ่มขึ้นไดในระยะเวลาไมนาน หากเทียบกับมาตรการดานการใชประโยชนที่ดิน ซึ่งมักเกี่ยวของกับสิทธิ ขอหาม และการออก กฎหมาย ซึ่งอาจใชเวลานานกวาสําหรับการ นําไปสูการปฏิบัติและบังเกิดผล

(7)

ภาพที่ 4 กรอบแนวคิดของการวิจัย

ระเบียบวิธีวิจัย

สวนนี้จะกลาวถึงขอมูลที่ใช พื้นที่ศึกษา ประชากรและตัวอยาง เครื่องมือ และวิธีวิเคราะห

โดยมีรายละเอียดดังนี้

ขอมูลที่ใช

งานวิจัยนี้ใชวิธีการเก็บขอมูลแบบผสาน วิธี เพื่อใหไดขอมูลทั้งเชิงปริมาณ และเชิงคุณภาพ โดยแบงเปนขอมูลระดับปฐมภูมิ และขอมูลระดับ ทุติยภูมิ โดยขอมูลระดับปฐมภูมิ ไดแก การทํา แบบสอบถาม การสัมภาษณเชิงลึก และการสังเกต ทั้งแบบมีสวนรวมและไมมีสวนรวม และขอมูล ระดับทุติยภูมิ ไดแก บทความ เอกสาร สื่อ และ งานศึกษาและวิจัยที่เกี่ยวของ

พื้นที่ศึกษา

บริเวณสถานีระบบขนสงมวลชน แอรพอรตลิงค จํานวนทั้งหมด 8 สถานี และบริเวณ รอบนอกสถานีในรัศมีประมาณ 800 เมตร

ตามหลักการ transit-oriented development (CTOD, 2010)

ประชากร และกลุมตัวอยาง

ประชากร ประกอบดวยผูที่ทํางาน พักอาศัย หรือเดินทางผานมาดวยรูปแบบการ เดินทางตาง ๆ บริเวณสถานีแอรพอรตลิงค

ภายในรัศมีประมาณ 800 เมตร โดยแบงเปน ผูที่ใชบริการระบบขนสงมวลชนรถไฟเชื่อม ทาอากาศยานสุวรรณภูมิเปนประจํา (regular passengers) และผูที่ใชบริการไมประจํา (irregular passengers) โดยนิยามการเดินทาง แบบประจําคือการเดินทางอยางนอย 1 เที่ยว ตอสัปดาห การศึกษากลุมตัวอยางเชิงสถิติ

เพื่อเปนตัวแทนประชากรที่สนใจศึกษาในงานนี้

ผูวิจัยใชวิธีสุมตัวอยาง เพื่อเก็บขอมูล โดยแบง เปนจํานวน 2 กลุมตัวอยางที่ตองการ ไดแก กลุม ผูใชบริการแอรพอรตลิงคเปนประจํา (เดินทาง socio-

economic factor

travel modes

land use factor

(8)

อยางนอยสัปดาหละหนึ่งเที่ยว) และกลุมผู

ไมใชบริการแอรพอรตลิงคเปนประจํา ใชการ คํานวณหาขนาดตัวอยางจากสูตรไมทราบ จํานวนประชากรที่แทจริง กําหนดใหเปนตัวแทน ที่ 50% ของประชากรทั้งหมด ยอมรับความ คลาดเคลื่อนที่ 5% คํานวณได 384 คน (ที่ระดับ นัยสําคัญ 5% หรือ 5% signiﬁcance level) และรวมคาความคลาดเคลื่อนอีกประมาณ 15%

ไดขนาดกลุมตัวอยางทั้งสิ้น 440 คนตอกลุม ดังนั้น จํานวนตัวอยางของทั้ง 2 กลุม รวมทั้งสิ้น เทากับ 880 คน

เครื่องมือวิจัย

เครื่องมือที่ใชประกอบในงานวิจัย ไดแก

โปรแกรมวิเคราะหสถิติ โปรแกรมภูมิสารสนเทศ GIS เครื่องบันทึกภาพและเสียง แบบสอบถาม และแบบบันทึกการสังเกต ในแบบสอบถาม มีแนวคําถามซึ่งสามารถแบงเปนหมวดหมู) ไดแก

1) เพศ 2) อายุ 3) ระดับการศึกษา 4) รายได

5) การถือครอง 6) จํานวนยานพาหนะ 7) การ มีผูติดตาม 8) จํานวนผูติดตาม 9) ใชบริการ ประจํา 10) สาเหตุที่ใชบริการประจํา 11) ความถี่

ที่ใช 12) วัตถุประสงคการเดินทาง 13) ลักษณะ การเดินทาง และ 14) คาใชจายในการเดินทาง

วิธีวิเคราะห

หลังจากไดขอมูลจากแบบสอบถาม ผูวิจัยไดใชการวิเคราะหหาคาสถิติ Chi Square (χ²) ตามสมการที่ 1 เพื่อคนหาความสัมพันธ

ระหวางตัวแปรอิสระที่ไดมาวามีความสัมพันธ

กันหรือไมอยางไร (Silpjaru, 2009) และไดใช

การคํานวณคาคงที่ Contingency Coefﬁcient

(CC) เพื่อหาระดับความสัมพันธของตัวแปรใน กรณีมีความสัมพันธ

χ²=^∑ (O_i - E_i)² E_i

โดย χ² = Chi Square Statistic O = Observed value E = Expected value

ทั้งนี้ คาคงที่ Contingency coefﬁcient (CC) ที่ใชหาระดับความสัมพันธระหวางตัวแปร มีรายละเอียดตามสมการที่ 2

CC = √ χ²/ χ² + N โดย N = Sample size

เงื่อนไข

1) หาก CC มีคานอยกวา 0.10 แสดง ระดับความสัมพันธตํ่า

2) ระหวาง 0.11-0.30 แสดงระดับความ สัมพันธปานกลาง

3) มากกวา 0.31 แสดงระดับความ สัมพันธสูง

สรุปผลการวิจัยและอภิปรายผลการวิจัย สรุปผลการวิจัย

ผูวิจัยและคณะดําเนินการศึกษา สํารวจขอมูลผูใชบริการแอรพอรตลิงคดวย แบบสอบถาม บริเวณภายในและภายนอก สถานีแอรพอรตลิงค (รัศมีครอบคลุมประมาณ 800 เมตร) ปรากฎตามภาพที่ 5 - ภาพที่ 6 และ สามารถวิเคราะหขอมูลที่ไดรับจากผูโดยสาร ที่ใชบริการประจําปรากฏตามตารางที่ 2

(1)

(2)

(9)

ภาพที่ 5 การสํารวจความคิดเห็นประชาชนผูใชบริการ

ภาพที่ 6 การสํารวจความคิดเห็นผูใชบริการภายในสถานี

(10)

ตารางที่ 2 ขอมูลเชิงสถิติของผูใชบริการประจํา

ตัวแปร

หญิงชาย ตํ่ากวา 20 ป

20 - 40 ป

41 - 60 ป

เกิน 60 ป

ตํ่ากวาปริญญาตรี

อนุปริญญาหรือเทียบเทา ปริญญาตรี

สูงกวาปริญญาตรี

ตํ่ากวา 15,000 15,000 - 30,000 30,001 - 45,000 มากกวา 45,000

มี

ไมมี

1 คัน 2 คัน 3 คัน มากกวา 3 คัน

มี

ไมมี

1 คน 2 คน3 คน มากกวา 3 คน

218270 28093 109 6 13063 24649 163 23783 5 242246 142 7818

4 333155

75 6417 8

24.80 30.72 10.58 31.85 12.40 0.68 14.81

7.18 28.02

5.58 18.54 26.96 9.440.57 27.56 28.02 33.97 18.66 4.310.96 37.88 17.63 27.88 23.79 6.322.97 รายเอียดตัวแปร ความถี่ รอยละ เพศ

อายุ

ระดับการศึกษา

รายได

รถยนต/กระบะ

จํานวนรถยนตที่มี

ผูติดตาม

จํานวนผูติดตาม

(11)

ตัวแปร รายเอียดตัวแปร ความถี่ รอยละ สาเหตุหลักที่เลือกใชบริการ

รถไฟฟาแอรพอรตลิงค เปนประจํา

ความถี่ที่ใชบริการ (หนวย : เที่ยวตอสัปดาห)

วัตถุประสงค

ในการเดินทาง

การเดินทางจากตนทาง มายังสถานีแอรพอรตลิงค

ระยะทางจากตนทาง มายังสถานีแอรพอรตลิงค

(หนวย : กิโลเมตร)

50.41 41.77 7.82 19.10 46.61 30.39 3.90 45.38 15.81 24.44 14.37 0.00 24.70 44.16 19.46 6.774.91 35.807.20 52.47 4.53 245

20338 93 227148

19 22177 11970 0 146261 11540 29 17435 25522 อยูในพื้นที่ใหบริการ

หรือมีบริการในเสนทางที่ตองการ ประหยัดเวลา รวดเร็ว

ปลอดภัย 1 - 2 3 - 4 5 - 6 7 หรือมากกวา

เพื่อไปทํางาน เพื่อไปเรียน เพื่อนันทนาการ

เพื่อรับสงคน อื่น ๆ

รถยนต หรือรถกระบะ ขนสงสาธารณะอื่น รถแท็กซี่ หรือจักยานยนตรับจาง

เดิน หรือจักรยาน อื่น ๆ นอยกวา 1

1 - 5 6 - 10 มากกวา 10

(12)

ตารางที่ 2 (ตอ)

ตัวแปร รายเอียดตัวแปร ความถี่ รอยละ

46.705.21 25.35 15.80 6.94 16.91 43.09 36.29 3.71 13.99 37.24 32.51 16.26 26930

14691 40 20982 17618 68 181158

79 รถยนต หรือรถกระบะ

ขนสงสาธารณะอื่น รถแท็กซี่ หรือจักรยานยนตรับจาง

เดิน หรือจักรยาน อื่น ๆ นอยกวา 1

1 - 5 6 - 10 มากกวา 10

15 - 29 30 - 44 45 - 59 60 หรือมากกวา การเดินทางจาก

สถานีแอรพอรตลิงค

ไปปลายทาง ระยะทางจากสถานี

แอรพอรตลิงค

ไปยังปลายทาง (หนวย : กิโลเมตร) รวมคาใชจายการเดินทาง

จากตนทางถึงปลายทาง โดยประมาณ (หนวย : บาท)

จากขอมูลตามตารางขางตนบงชี้วา ผูโดยสารประกอบดวยเพศชายมากกวาเพศหญิง เล็กนอย (รอยละ 31 และรอยละ 25 ตามลําดับ) สวนใหญเปนคน Millennium หรือ Generation Y (อายุ 20-40 ป) จํานวนสูงสุดที่รอยละ 3 มีระดับ การศึกษาปริญญาตรี (ที่รอยละ 28) และรายได

ตอเดือนอยูระหวาง 15,000-30,000 บาท (ประมาณ รอยละ 27) โดยระดับรายไดมีความสัมพันธ

สอดคลองกับระดับการศึกษา มีการถือครองรถยนต

ในครอบครัว (รถยนตสวนบุคคล หรือกระบะ) กํ้ากึ่งใกลเคียงกันอยูที่รอยละ 28 โดยมีจํานวน รถยนตที่ครอบครองเปนสวนใหญ 1 คัน (รอยละ 34) สวนมากของกลุมตัวอยาง มีผูติดตามมาในการ

โดยสารดวย โดยมีจํานวนผูติดตามประมาณ 1 คน (รอยละ 38)

สาเหตุหลักที่ผูโดยสารแบบประจําเลือกใช

บริการ เรียงตามความสําคัญ ไดแก แหลงกิจกรรม อยูในบริเวณพื้นที่ใหบริการของแอรพอรตลิงค

(รอยละ 50) และประหยัดเวลา (รอยละ 42) โดยมี

ความถี่ในการใชบริการแอรพอรตลิงค อยูระหวาง 3 - 6 เที่ยวตอสัปดาห มีวัตถุประสงคในการเดินทาง สวนมากที่สุดคือ ไปทํางาน (รอยละ 45) ถัดมา คือเพื่อนันทนาการ (เชน ทองเที่ยว ซื้อของ ออกกําลังกาย) ประมาณรอยละ 24 โดยสัดสวน นอยสุดที่ประมาณรอยละ 15 คือ เพื่อไปเรียนและ รับสงคน ทั้งนี้ รูปแบบการเดินทางของผูโดยสาร

(13)

ดวยระบบขนสงสาธารณะอื่น เชน รถโดยสาร ประจําทาง รถสองแถวรวมบริการ รถตูมวลชน รถไฟ รถไฟฟา และเรือ (รอยละ 44) รถยนต

สวนบุคคล รอยละ 25 และระบบกึ่งสาธารณะ ไดแก แท็กซี่ หรือมอเตอรไซครับจาง ที่ประมาณ รอยละ 19

สัดสวนรูปแบบการเดิน หรือจักรยาน มีอยูนอยมาก เพียงแครอยละ 7 ในสวนของ ระยะทางของผูโดยสารจากตนทางมายังสถานี

รถไฟฟา ไกลถึง 6 - 10 กิโลเมตร (กวารอยละ 52)

อยูระหวาง 1 - 5 กิโลเมตร (รอยละ 43) ทั้งนี้

ผูโดยสารสวนใหญมีคาใชจายในการเดินทางอยู

ระหวาง 30 - 44 บาท

งานวิจัยนี้ไดศึกษาหาความสัมพันธ

ระหวางตัวแปรจากแบบสอบถาม โดยใชหลักการ วิเคราะห Chi Square (χ²) และประเมินระดับ ความสัมพันธ (ปานกลาง และมาก) ดวยการ พิจารณาจากคาสัมประสิทธิ์ Contingency Coefﬁcient (CC) ระหวาง 0 - 1 ดวยเทคนิค

“crosstabulation” ไดตามตารางที่ 3 ตารางที่ 3 ประเมินระดับความสัมพันธระหวางตัวแปร

ตัวแปร ระดับความสัมพันธ

ระดับการศึกษาอายุ

รายได

ผูติดตาม เพศอายุ

รถยนต/รถกระบะ จํานวนรถยนตที่มี

ผูติดตาม รถยนต/รถกระบะเพศ จํานวนรถยนตที่มี

ผูติดตาม ระดับการศึกษาอายุ

รายได

การใชบริการแอรพอรตลิงค เปนประจํา สาเหตุหลักที่เลือกใชบริการ รถไฟฟาแอรพอรตลิงค เปนประจํา

ความถี่ที่ใชบริการ (หนวย : เที่ยวตอสัปดาห)

วัตถุประสงคในการเดินทาง

ปานกลาง ปานกลาง

ปานกลาง

มาก

(14)

จากการวิเคราะหเชิงสถิติ และการ ประเมินความสัมพันธตามหลักการวิเคราะห

ดวยคาสถิติ Chi Square และมาตรวัด contingency coefﬁcient ผลวิจัยสนับสนุน สมมติฐานวิจัยที่วางไว ไดแก ระดับรายไดของ ผูใชบริการมีความสัมพันธตอการเลือกเดินทาง ดวยรถไฟฟาแอรพอรตลิงค จากสถิติ พบผูโดยสาร สวนมาก (รอยละ 27) มีระดับรายไดระหวาง 15,000 ถึง 30,000 บาทตอเดือน จํานวน ผูติดตามมีความสัมพันธตอการเลือกเดินทางดวย รถไฟฟาแอรพอรตลิงค การถือครองยานพาหนะ มีความสัมพันธตอการเลือกเดินทางดวยรถไฟฟา แอรพอรตลิงค โดยผูโดยสารประจําไมมีรถยนต

ในครอบครอง

ในประเด็นเรื่องอายุ พบวามีความสัมพันธ

ตอการเลือกเดินทางดวยรถไฟฟาแอรพอรตลิงค

จากผลวิเคราะหทางสถิติแสดงใหเห็นวาผูโดยสาร สวนใหญอยูในวัยทํางาน (ระหวาง 20 ถึง 60 ป) โดยมากสุดคือวัยทํางานชวงตน 20 ถึง 40 ป โดยมี

อัตราสวนรอยละ 32 และวัยทํางานชวงปลาย 40 ถึง 60 ป ประมาณรอยละ 13 ตามลําดับ

อภิปรายผลการวิจัย

จากการศึกษาวิจัยพฤติกรรมผูใชบริการ รถไฟฟาแอรพอรตลิงคเปนประจํา คนพบปจจัย หลักที่สงผลตอการตัดสินใจเลือกใชบริการ อยางมีนัยสําคัญเชิงสถิติ และสอดคลองกับ การทบทวนวรรณกรรม จํานวนทั้งสิ้น 4 ปจจัย ไดแก 1) อายุ (age) 2) ระดับรายได (income) 3) ผูติดตาม (dependents) และ 4) การถือครอง ยานพาหนะ (vehicle ownership) ในครอบครัว โดยอนุมานไดวาผูโดยสารที่ใชบริการเปนประจํา จะมีลักษณะทางสังคมและเศรษฐกิจ คือ มีอายุ

ตัวแปร ระดับความสัมพันธ

รถยนต/รถกระบะ อายุ

ระดับการศึกษา รายได

จํานวนรถยนตที่มี

ผูติดตาม ระดับการศึกษา

ผูติดตาม

ระยะทางจากตนทางมายังสถานีแอรพอรตลิงค

(หนวย : กิโลเมตร)

ระยะทางจากสถานีแอรพอรตลิงค

ไปยังปลายทาง (หนวย : กิโลเมตร) รวมคาใชจายการเดินทางจากตนทาง

ถึงปลายทางโดยประมาณ

ปานกลาง

ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ตารางที่ 3 (ตอ)

(15)

30,000 บาทตอเดือน มักไมมีผูติดตาม และไมมี

ยานพาหนะ

สวนปจจัยรองที่อาจสงผลตอการเลือกใช

บริการแอรพอรตลิงค มีจํานวน 3 ปจจัย ไดแก

1) พื้นที่ใหบริการ (service coverage) ในขณะที่

ผูโดยสารมีระยะเดินทางจากที่พักมายังสถานี

ไกลกวาระยะทางจากสถานีไปยังที่หมาย ชี้วา โครงขายระบบขนสงมวลชน หรือระบบขนสง สาธารณะของภาครัฐอาจยังไมครอบคลุมแหลง พักอาศัยของคนสวนใหญ 2) ความสะดวก ในการเขาถึง (ease of access) หลายสถานี

มีทางเขา และรูปแบบการเดินทางเพื่อเขาถึงที่

จํากัด (transportation modes) และไมสะดวก และ 3) ระยะเวลาในการเดินทาง (travel time) ความถี่ในการเดินรถไฟฟาสงผลกระทบโดยตรง ตอระยะเวลาเดินทางรวมของผูโดยสาร

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะเพื่อภาครัฐ หรือหนวยงาน ที่เกี่ยวของกับโครงการรถไฟฟาแอรพอรตลิงค

ไดแก การรถไฟแหงประเทศไทย และบริษัท รถไฟฟา รฟท. จํากัด เพื่อสงเสริมยอดผูใช

บริการแบบประจําเพิ่มมากขึ้น สามารถแบงเปน 1) นโยบายระยะสั้น เริ่มปฏิบัติไดภายในระยะ เวลา 3 ป และ 2) นโยบายระยะยาว ปฏิบัติได

หลังจาก 3 ป เปนตอไป นโยบายระยะสั้น

ควรเจาะกลุมผูใชบริการ ตามชวงอายุ

รายได คาโดยสารสําหรับการเดินทางแบบมากกวา หนึ่งคน (มีผูติดตาม) นอกจากนี้ การปรับปรุง

ทางเทา ทางจักรยาน ไฟสองสวาง และที่จอด ยานพาหะประเภทตาง ๆ และการปรับปรุงระบบ ขนสงเสริม (Feeders) ก็ควรใหความสําคัญ

นโยบายระยะยาว

เพิ่มความครอบคลุมพื้นที่ใหบริการ ไดแก แหลงงาน ที่พักอาศัย สถานศึกษา แหลง นันทนาการที่สําคัญ และมาตรการลดการ ถือครองรถยนตสวนบุคคล เชน การเพิ่มภาษี

รถยนต การจํากัดที่จอดรถยนตภายในอาคารและ นอกอาคาร และการเก็บคาธรรมเนียมผานทาง ในเวลาเรงดวน (congestion pricing) อันจะเปน มาตรการลดความสะดวกสบายของการใชรถยนต

สวนบุคคล และคาดหวังใหประชาชนหันมาใช

ระบบขนสงสาธารณะเพิ่มมากขึ้น อันจะเปนการ สงเสริมการพัฒนาเมืองและระบบการสัญจร ที่ชวยลดภาวะการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (climate change) อันเกิดจากการใชพลังงาน สิ้นเปลือง (นํ้ามัน) และมลพิษไดอีกดวย อีกทั้ง การวางแผนการใชที่ดินแบบผสามผสาน (mixed use) ก็ยังคงมีความจําเปนตอการเพิ่มโอกาส ในการลดระยะทาง ระหวางตนทางและปลายทาง ของผูเดินทาง และยังสงเสริมระบบขนสง สาธารณะของเมืองอีกดวย

กิตติกรรมประกาศ

บทความวิจัยนี้เปนสวนหนึ่งของงาน วิจัย เรื่อง การสงเสริมการเดินทางระบบขนสง ทางรถไฟเชื่อมทาอากาศยานสุวรรณภูมิ โดยได

รับทุนสนับสนุนวิจัยจากสํานักงานคณะกรรมการ แหงชาติ (วช.) ประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2559

(16)

นอกจากนี้ ผูวิจัยขอขอบคุณการรถไฟแหง

ประเทศไทย (ร.ฟ.ท.) และบริษัท รถไฟฟา ร.ฟ.ท. จํากัด ที่สนับสนุนขอมูล และอํานวยความสะดวก ในการปฏิบัติงานวิจัยภาคสนาม

REFERENCES

Banister, D. (1994). Transport planning in the UK, USA, and Europe. NY: E & FN Spon.

Ben-Akiva, M. & Lerman, S. (1985). Discrete choice analysis. Massachusetts: The MIT Press.

Center for Transit-Oriented Development (CTOD). (2010). Performance-based transit-oriented development typology guidebook. Springﬁeld, VA: CTOD.

Construction & Property Editorial Board. (2007). Suvarnabhumi Airport Rail Link project.

Construction & Property, 6(3), 52-55.

Dutton, J. A. (2000). New American urbanism: re-forming the suburban metropolis. Milano, Italy: Skira.

Ewing, R. (1997). Transportation & land use innovations: when you can’t pave your way out of congestion. Chicago, IL: Planner Press, American Planning Association.

Khaosod. (2017). Airport Link was broken in the midway! Crowded and sour-of-breath passengers waited for assistance! Retrieved September 28, 2018, from https://www.

khaosod.co.th/breaking-news/news_252487 (in Thai)

Litman, T. (2014). Land use impacts on transport: how land use factors affect travel behavior.

Bangkok: Victoria Transport Policy Institute.

National Research Council of Thailand (NRCT). (2013). Y2015 Research proposal evaluation manual. Bangkok: Thailand: NRCT. (in Thai)

News1. (2561). Explained how to survive when Airport Link delayed, and passengers were overcrowded. Retrieved September 28, 2018, from http://news1live.com/detail.

aspx?NewsID=9610000029954 (in Thai)

Office of Permanent Secretary to the Ministry of Transport. (2014). Transportation service status. Retrieved May 29, 2014, from http://vdevhostnetdemo.com/mot (in Thai) Office of the Commission for the Management of Land Traffic (OCMLT) & Chulalongkorn

University. (1999). Urban public transport. Bangkok: OCMLT. (in Thai)

Ofﬁce of Transport and Trafﬁc Policy and Planning (OTP). (2010). The administration and management of the mass transit projects (Progress report). Bangkok: OTP. (in Thai)

(17)

cpd.bangkok.go.th/ﬁles/admin/samart4-02-55.pdf (in Thai)

Silpjaru, T. (2009). Statistical research and analysis and SPSS. Bangkok: Business R&D.

(in Thai)

Sittipun, C. (2013). Guideline for the national transportation infrastructure improvement.

Retrieved May 29, 2014, from http://www.eit.or.th/q_download/_2556/04022013_

logistic/logistic30012013.pdf (in Thai)

SRT Electriﬁed Train (SRTET). (2016). Airport Rail Link explained why it delayed. Retrieved September 28, 2018, from http://www.srtet.co.th/index.php/th/news-activity/

contents/289 (in Thai)

SRT Electriﬁed Train (SRTET). (2018). Service route. Retrieved April 20, 2018, from http://

www.srtet.co.th/index.php/en/