SCJMSU JOURNAL

1 ภาควิชาจุลชีววิทยาและโครงการวิทยาศาสตรสิ่งแวดลอม คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา ชลบุรี

2 ภาควิชาจุลชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา ชลบุรี

3 ภาควิชาวาริชศาสตร คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา ชลบุรี

1 Department of Microbiology and Environmental Science Program, Faculty of Science, Burapha University, Chon Buri Province

2 Department of Microbiology, Faculty of Science, Burapha University, Chon Buri Province

3 Department of Aquatic Science, Faculty of Science, Burapha University, Chon Buri Province

* Corresponding author : E-mail: subunti@buu.ac.th

คุณภาพของนํ้าดื่มบรรจุขวดในจังหวัดระยอง ประเทศไทย

Quality of Bottled Drinking Water Distributed in Rayong Province, Thailand

สุบัณฑิต นิ่มรัตน

^1*

, กิตติธัช สุพรรณพันธุ

²

, วีรพงศ วุฒิพันธุชัย

³

Subuntith Nimrat

^1*

, Kittitach Supannapan

²

, Verapong Vuthiphandchai

³

Received: 31 October 2015; Accepted: 31 January 2016

บทคัดยอ

ในการศึกษาครั้งนี้ไดทําการศึกษาถึงคุณภาพของนํ้าดื่มบรรจุขวดในจังหวัดระยองประเทศไทยจากผลการศึกษาพบวาตัวอยาง นํ้าดื่มบรรจุขวดทั้งหมดมีคาความเปนกรด-ดาง อยูในชวง 5.35-7.41 และคาของแข็งละลายนํ้าอยูในชวง 1.00-268 มิลลิกรัม ตอลิตร สวนฉลากบนผลิตภัณฑของนํ้าดื่มบรรจุขวดมีการระบุรายละเอียดของสถานที่ผลิต ชื่อบริษัท และวันผลิต/หมดอายุ

ครบถวนจํานวน 8 ยี่หอ (24 ตัวอยาง) และไมระบุวันผลิต/หมดอายุบนผลิตภัณฑจํานวน 8 ยี่หอ (24 ตัวอยาง) และจากการ ตรวจหาแบคทีเรียกลุมโคลิฟอรม แบคทีเรียกลุมฟคัลโคลิฟอรม และ E. coli รวมทั้งแบคทีเรียกลุมเฮทเทอโรโทรปทั้งหมด พบวามีปริมาณแบคทีเรียกลุมโคลิฟอรมและแบคทีเรียกลุมฟคัลโคลิฟอรมนอยกวา 1.8 MPN/100 mL และตรวจไมพบ E. coli รวมทั้งตรวจไมพบแบคทีเรียกลุมเฮทเทอโรโทรปทั้งหมดในตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดที่ทําการศึกษาในครั้งนี้ดังนั้นจากการประเมิน คุณภาพของตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดชนิดพลาสติกใสและขวดขาวขุนที่จําหนายในจังหวัดระยอง ประเทศไทย ทั้งสมบัติทาง กายภาพบางประการและจุลชีววิทยามีเพียง 26 ตัวอยาง (54.17%) จากตัวอยางทั้งหมด 48 ตัวอยางที่ผานมาตรฐานนํ้าดื่มใน ภาชนะบรรจุที่ปดสนิทที่กําหนดโดยกระทรวงสาธารณสุขของประเทศไทยสวนนํ้าดื่มที่ไมผานตามมาตรฐานนั้นเนื่องจากไมผาน มาตรฐานดานคาความเปนกรด-ดางเทานั้น

คําสําคัญ: นํ้าดื่มบรรจุขวด แบคทีเรียโคลิฟอรมฟคัลโคลิฟอรม E. coli แบคทีเรียกลุมเฮทเทอโรโทรปทั้งหมด จังหวัดระยอง ประเทศไทย

Abstract

In this study, the quality of bottled drinking water distributed in Rayong Province, Thailand was investigated. The results revealed that pH and TDS values of tested samples were in a range of 5.13-7.41 and 1.00-268 mg/L. Complete label information including manufacturer, manufacturing name and expired/manufacturing date, presented in 8 brands (24 samples), while 8 brands (24 samples) did not show expired date/manufacturing date on their labels. Coliform bacteria and fecal coliform bacteria of water samples were less than 1.8 MPN/100 mL. No E. coli and no heterotrophic bacteria was found in all tested samples. Indeed, assessment of bottled drinking water samples distributed in Rayong Province, Thailand, based on some physical and microbiological standards for drinking water in sealed container set by Ministry of Public Health of Thailand showed that 26 (54.17%) out of 48 samples met the standard. The tested samples did not meet the standard based on pH level.

Keywords : Bottled drinking water; Coliform bacteria; Fecal coliform bacteria; E. coli; Total heterotrophic bacteria;

Rayong Province; Thailand

บทนํา

ในปจจุบันนํ้าดื่มบรรจุขวดทั้งแบบพลาสติกใสและพลาสติกขุน เปนสินคาที่ไดรับความนิยมอยางมากในบัจจุบันทั้งสภาวะ ปกติและสภาวะที่มีภัยพิบัติดังนั้นคุณภาพนํ้าทางดานพื้นฐาน ตางๆเชนคาความเปนกรด-ดางกลิ่นลักษณะนํ้าดื่มที่บรรจุ

ภายในขวดฉลาก (ชื่อบริษัทที่ผลิตสถานที่ผลิตและวันผลิต วันหมดอายุ) ปริมาณแบคทีเรียกลุมโคลิฟอรมแบคทีเรียกลุม ฟคัลโคลิฟอรมและ E. coli จึงควรไดรับการตรวจวัดเพื่อทําให คุณภาพของนํ้าดื่มมีผลกระทบตอสุขภาพของประชาชน นอยที่สุด¹

นํ้าที่ดีนั้นจะตองสะอาดบริสุทธิ์ไมมีกลิ่นไมมีรสและ ไมมีสี มีลักษณะที่ใสสะอาด² ดังนั้นนํ้าที่ผลิตขึ้นมาจะตอง ปราศจากตัวการตางๆ ที่อาจจะทําใหเปนโรคเชน เชื้อโรค สารเคมีปนเปอน เปนตน ลักษณะของนํ้าที่ใชในการบริโภค ตองใส ปราศจากสี กลิ่น รส และตองมีการทดสอบคุณภาพ ของนํ้าดื่มทางจุลชีววิทยา เพื่อเปนการทดสอบวานํ้าดื่ม สามารถนํามาบริโภคไดหรือไมโดยที่ไมเปนอันตรายตอ สุขภาพ

การตรวจสอบคุณภาพนํ้าดื่มทางจุลชีววิทยาเปนสิ่ง ที่จําเปนเพื่อทําใหมีคุณภาพทางจุลชีววิทยาตามมาตรฐานที่

กําหนดโดยมาตรฐานนํ้าดื่มในภาชนะบรรจุที่ปดสนิทที่กําหนด โดยกระทรวงสาธารณสุขของประเทศไทยคือการตรวจวัด แบคทีเรียกลุมโคลิฟอรมและ E. coli เนื่องจากแบคทีเรียกลุม นี้เปนตัวชี้วัดคุณภาพของนํ้าดื่มอาจมีการปนเปอนของนํ้าดื่ม ดวยจุลินทรียกอโรค ยกตัวอยางเชน ไขไทฟอยด (Typhoid fever) เกิดจาก Salmonella typhi โรคกระเพาะอาหารอักเสบ (Gastroenteritis) เกิดจาก Enteropathogenic E. coli และโรค บิดไมมีตัว (Bacillary dysentery) เกิดจาก Shigella spp.

เปนตน³

การตรวจสอบแบคทีเรียกลุมโคลิฟอรมในนํ้าบงชี้วา อาจมีการปนเปอนของอุจจาระสัตวเลี้ยงลูกดวยนมหรือสัตว เลือดอุนนั่นคือทําใหนํ้าดังกลาวอาจจะปนเปอนดวยจุลินทรีย ที่เปนสาเหตุของโรคอีกหลายชนิดดวยเหตุนี้จึงมีการตรวจหา แบคทีเรียโคลิฟอรมวิธีที่ใชทดสอบในมาตรฐานของประเทศไทย คือวิธีเอ็มพีเอ็น (Most probable number; MPN หรือวิธี

Multiple tubes fermentation technique) ซึ่งกําหนดโดย กระทรวงสาธารณสุขโดยไดกําหนดเกณฑมาตรฐานของนํ้าที่

จะนํามาใชดื่มไดโดยไมเปนอันตรายตอสุขภาพจะตองมีจํานวน ของแบคทีเรียกลุ มโคลิฟอร ม (Coliform bacteria) นอยกวา 1.8 MPN/100 mL และตองไมพบ E. coli

ในการศึกษาครั้งนี้จึงไดทําการศึกษาปริมาณแบคทีเรีย กลุมโคลิฟอรมแบคทีเรียกลุมฟคัลโคลิฟอรมและE. coli ของ

นํ้าดื่มบรรจุขวดที่จําหนายในจังหวัดระยอง รวมทั้งทําการ ตรวจวัดคาความเปนกรด-ดาง กลิ่น ลักษณะนํ้าดื่มที่บรรจุ

ภายในขวดฉลาก (ชื่อบริษัทที่ผลิตสถานที่ผลิตและวันผลิต วันหมดอายุ)

วิธีการศึกษา

1. การจดบันทึก

ทําการเก็บตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุภาชนะปดพรอม ดื่ม ซึ่งตัวอยางนํ้าดื่มทุกยี่หอเปนนํ้าดื่มบรรจุขวดที่จําหนาย ภายในจังหวัดระยองโดยเก็บนํ้าดื่มบรรจุขวดทั้งหมดจํานวน 16 ยี่หอจากนั้นทําการบันทึกคุณภาพของตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุ

ขวดไดแกรายละเอียดบนฉลาก (ชื่อบริษัทวันผลิต/หมดอายุ

สถานที่ตั้ง) ลักษณะขวด ลักษณะนํ้าลักษณะกลิ่นการวัดคา ความเปนกรด-ดางใช pH meter (รุน S20 Seven Easy, Mettler Toledo, สหรัฐอเมริกา) และคาของแข็งละลายนํ้า ทั้งหมดใช TDS meter (รุน TDS-3, สาธารณรัฐประชาชนจีน) โดยทําการทดลอง 3 ซํ้าและแสดงผลเปนคาเฉลี่ย ± คาเบี่ยง เบนมาตรฐาน

2. การทดสอบแบคทีเรียกลุมโคลิฟอรม ฟคัล โคลิฟอรม และ E. coli โดยวิธี Most Probable Number⁴

2.1 การทดสอบขั้นแรก (Presumptive test) ปเปตตัวอยางลงในอาหาร Lauryl Tryptose broth (LST) 10 mL ที่มีความเขมขน 2 เทาจํานวน 5 หลอดๆ ละ 10 mL และปเปตตัวอยางลงในอาหาร LST 10 mL ที่มี

ความเขมขน 1 เทา หลอดๆละ 1 และ 0.1 mL อยางละ 5 หลอด ตามลําดับ นําไปบมเพาะเชื้อที่อุณหภูมิ 35 องศา เซลเซียส นาน 24 ชั่วโมง เลือกหลอด LST บวก (ขุนและมี

กาซใน Durham tube) เพื่อนําไปทํา Confirmed test ของ โคลิฟอรมและฟคัลโคลิฟอรม

2.2 การทดสอบขั้นยืนยัน (Confirmed test) นําหลอด LST ที่ใหผลบวกถายเชื้อลงใน Brilliant Green Lactose Bile broth (BGLB) นําไปบมเพาะ เชื้อที่อุณหภูมิ 35 องศาเซลเซียส นาน 24-48 ชั่วโมง (แบคทีเรียกลุมโคลิฟอรม) และนําหลอด LST ที่ใหผลบวกถาย เชื้อลงใน Escherichia coli (EC) medium นําไปบมเพาะเชื้อ ที่อุณหภูมิ 45.5 องศาเซลเซียสใน Water bath นาน 24-48 ชั่วโมงนับจํานวนหลอด BGLB ที่ใหผลบวก (ขุนและมีกาซใน Durham tube) นําไปเทียบกับตาราง Most Probable Number (MPN) จะไดคา MPN Coliform/100 mL และนับจํานวนหลอด EC ที่ใหผลบวก (ขุนและมีกาซใน Durham tube) นําไปเทียบ กับตาราง MPN จะไดคา MPN Fecal coliform/100 mL

2.3 การทดสอบขั้นสมบูรณ (Completed test) ของ E. coli

นําหลอด BGLB และ/หรือ EC ที่ใหผลบวก ไปเขี่ยลงบน Eosin Methylene Blue agar (EMB) บมเพาะ เชื้อที่อุณหภูมิ 37 องศาเซลเซียส นาน 24 ชั่วโมง ลักษณะ โคโลนีเฉพาะของ E. coli มีสีเขียวสะทอนเงาโลหะ (Metallic sheen) และนําไปทดสอบยืนยันโดยใช IMViC test

3. วิธีการตรวจสอบทางชีวเคมี IMViC⁵ ทําการตรวจสอบคุณสมบัติทางชีวเคมีของ แบคทีเรียจากขอ 2.3 โดยทดสอบสมบัติทางชีวเคมี ไดแก Indole production test, Methyl red test (MR test), Voges- proskauer test (VP test) และ Citrate utilization test

3.1 Indole test

ถายเชื้อที่ตองการทดสอบลงไปใน 1 % Tryptone broth นําไปบมเพาะเชื้อที่อุณหภูมิ 35 องศาเซลเซียส นาน 24-48 ชั่วโมงหยด Kovac’ s reagent ลงไป 0.2-0.3 mL เขยาหลอดทดลองเบา ๆ 2-3 ครั้ง สังเกตการเปลี่ยนสีที่ผิว ของอาหารอานผลเปนบวกเมื่อเกิดวงสีแดงที่ผิวอาหาร

3.2 Methyl red test

ถายเชื้อที่ตองการทดสอบลงไปใน MR-VP broth นําไปบมเพาะเชื้อที่อุณหภูมิ 35 องศาเซลเซียส นาน 24-48 ชั่วโมง หยด Methyl red ลงไป 5 หยด สังเกตการ เปลี่ยนสีของอาหารทันทีหลังจากหยด Indicator อานผลเปน บวกเมื่ออาหารเปลี่ยนเปนสีแดง

3.3 Voges-proskauer test

ถายเชื้อที่ตองการทดสอบลงไปใน MR-VP broth นําไปบมเพาะเชื้อที่อุณหภูมิ 35 องศาเซลเซียส นาน 24-48 ชั่วโมงหยด 5 % naphthol และ Creatine ลงไป 1-2 หยดเขยาหยด 40% KOH ลงไป 2 หยดเขยาใหเขากันทิ้ง ไว 10-15 นาทีสังเกตการเปลี่ยนสีของอาหารอานผลเปนบวก เมื่ออาหารเปลี่ยนเปนสีแดง

3.4 Citrate utilization test

ถายเชื้อที่ตองการทดสอบโดยการเขี่ยลง บนผิวอาหาร Simmons’ citrate agar นําไปบมเพาะเชื้อที่

อุณหภูมิ 35 องศาเซลเซียสนาน 24-48 ชั่วโมงสังเกตการณ เปลี่ยนสีของอาหาร และการเจริญของแบคทีเรียอานผลเปน บวกเมื่ออาหารเปลี่ยนจากสีเขียวเปนสีนํ้าเงิน

ผลการศึกษา

จากตรวจสอบคุณภาพบางประการและลักษณะทาง กายภาพของตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดที่จําหนายในจังหวัด ระยอง ประเทศไทย ผลการศึกษาตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวด

จํานวน 48 ตัวอยาง พบวานํ้าดื่มบรรจุขวดชนิดพลาสติกใส และขวดขาวขุนระบุรายละเอียดของ ลักษณะนํ้าดื่มที่บรรจุ

ภายในขวดฉลาก (ชื่อบริษัทที่ผลิตและสถานที่ผลิต) ครบถวน จํานวน 8 ยี่หอในขณะที่ตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดอีกจํานวน 8 ยี่หอพบวาไมระบุวันผลิต/หมดอายุบนผลิตภัณฑสวนคาความ เปนกรด-ดางของตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดชนิดพลาสติกใสและ ขวดขาวขุนพบวามีคาอยูในชวง 5.35-7.41 และคาคาปริมาณ สารละลายทั้งหมดที่เหลือจากการระเหยอยูในชวง 1.00-268 มิลลิกรัมตอลิตร สวนลักษณะสีและกลิ่นพบวาในทุกตัวอยาง มีลักษณะใสและไมมีกลิ่น (Table 1)

จากตรวจสอบการทดสอบแบคทีเรียกลุมโคลิฟอรม แบคทีเรียกลุมฟคัลโคลิฟอรมและ E. coli โดยวิธี Most Prob- able Number (MPN) ของตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดชนิด พลาสติกใสที่จําหนายในจังหวัดระยอง ประเทศไทย ผลการ ศึกษาตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดพบปริมาณแบคทีเรียกลุม โคลิฟอรมและแบคทีเรียกลุมฟคัลโคลิฟอรมมีคานอยกวา 1.8 MPN/100 mL และไมพบE. coli ในทุกตัวอยางที่ทําการศึกษา ในครั้งนี้และผานมาตรฐานตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข (Table 2)

จากการศึกษาปริมาณและชนิดแบคทีเรียกลุม เฮทเทอโรโทรปทั้งหมดในตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดชนิดพลาสติก ใสและขุนที่ผลิตในจังหวัดระยองพบวาปริมาณแบคทีเรียกลุม เฮทเทอโรโทรปทั้งหมดปนเปอนในตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดมี

คาเทากับ < 10 CFU/mL ในทุกตัวอยางที่ทําการทดสอบ (Table 3)

Table 1 Some quality and physical assessment of clear and opaque plastic bottled drinking water distributed in Rayong Province, Thailand Brand Sample Label information Product fromCharacteristic of container

Appearance Odour pH

TDS Bottled drinking water quality standard **

Name of manufac-

turer*

MFD. / EXP.*

Location of product

Clear plastic bottled drinking water RC1 1 Phra Nakhon Si Ayutthaya Province

Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless7.06±0.01198.67±0.58Passed 2Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless7.28±0.00199.67±0.58Passed 3Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless7.14±0.02197.33±0.58Passed RC2 1 BangkokClear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.98±0.0216.00±0.00Passed 2Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.93±0.0116.67±0.58Passed 3Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless7.21±0.0117.00±0.00Passed RC3 1- Rayong ProvinceClear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.02±0.014.00±0.00Not passed 2-Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.67±0.004.00±0.00Not passed 3-Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.35±0.013.00±0.00Not passed RC4 1 Chonburi ProvinceClear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.92±0.0111.00±0.00Not passed 2Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.13±0.0012.00±0.00Not passed 3Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.35±0.0111.33±0.58Not passed RC5 1 Pathum Thani Province

Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.54±0.018.00±0.00Passed 2Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.86±0.018.00±0.00Passed 3Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.51±0.018.00±0.00Passed RC6 1- Rayong ProvinceClear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.15±0.014.00±0.00Not passed 2-Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.02±0.014.00±0.00Not passed 3-Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.82±0.014.00±0.00Not passed RC7 1 Rayong ProvinceClear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.33±0.02120.33±0.58Not passed 2Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.54±0.01120.00±0.00Passed 3Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.50±0.01119.00±0.00Passed RC8 1 Chonburi ProvinceClear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.93±0.0026.00±0.00Not passed 2Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.85±0.0025.33±0.58Not passed 3Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.68±0.0126.00±0.00Not passed Note: ; Found, - ; Not found, MFD; Manufacturing date, EXP; Expired date * The standard for bottled drinking water in sealed container set by Ministry of Public Health of Thailand is not determined for name of manufacturer and MFD./EXP. ** Notification of Ministry of Health, No. 61 (1981), The water for consumption in sealed container.

Table 1 Some quality and physical assessment of clear and opaque plastic bottled drinking water distributed in Rayong Province, Thailand(Cont.) Brand Sample Label information Product fromCharacteristic of container

Appearance Odour pH

TDS Bottled drinking water quality standard **

Name of manufacturer

* MFD. / EXP.*

Location of product

Clear plastic bottled drinking water RC91 BangkokClear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.88±0.00265.00±0.00Passed 2Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.96±0.00266.33±0.58Passed 3Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless7.02±0.01268.00±0.00Passed RC101 Phra Nakhon Si Ayutthaya Province

Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless7.16±0.01159.33±0.58Passed 2Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless7.20±0.01161.00±0.00Passed 3Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless7.07±0.00159.33±0.58Passed RC11 1- Rayong ProvinceClear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.48±0.012.00±0.00Not passed 2-Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.58±0.001.00±0.00Passed 3-Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless6.30±0.011.00±0.00Not passed RC12 1- Rayong ProvinceClear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.80±0.0065.00±0.00Not passed 2-Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.85±0.0165.00±0.00Not passed 3-Clear plastic with not scratch and dentClearOdourless5.91±0.0164.67±0.58Not passed Opaque plastic bottled drinking water RC131- Rayong ProvinceOpaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.76±0.013.00±0.00Passed 2-Opaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.87±0.014.00±0.00Passed 3-Opaque plastic with not scratch and dentClearOdourless7.41±0.014.00±0.00Passed RC141- Rayong ProvinceOpaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.62±0.014.00±0.00Passed 2-Opaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.59±0.013.00±0.00Passed 3-Opaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.17±0.004.00±0.00Not passed RC151- Rayong ProvinceOpaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.64±0.012.00±0.00Passed 2-Opaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.6±80.012.00±0.00Passed 3-Opaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.71±0.002.00±0.00Passed RC161- Rayong ProvinceOpaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.46±0.012.00±0.00Not passed 2-Opaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.09±0.002.00±0.00Not passed 3-Opaque plastic with not scratch and dentClearOdourless6.24±0.002.00±0.00Not passed Note: ; Found, - ; Not found, MFD; Manufacturing date, EXP; Expired date * The standard for bottled drinking water in sealed container set by Ministry of Public Health of Thailand is not determined for name of manufacturer and MFD./EXP. ** Notification of Ministry of Health, No. 61 (1981), The water for consumption in sealed container.

Table 2 Number of indicator bacteria in clear and opaque plastic bottled drinking water distributed in Rayong Province, Thailand BrandProduct fromSampleColiform (MPN/100 mL)Fecal coliform (MPN/100 mL)E. coli (MPN/100 mL)Bottled drinking water quality standard * Clear plastic bottled drinking water RC1 Phra Nakhon Si Ayutthaya Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC2 Bangkok1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC3 Rayong Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC4 Chonburi Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC5 Pathum Thani Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC6 Rayong Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC7 Rayong Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC8 Chonburi Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC9Bangkok1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC10Phra Nakhon Si Ayutthaya Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed Note: * Notification of Ministry of Health, No. 61 (1981), The water for consumption in sealed container.

Table 2 Number of indicator bacteria in clear and opaque plastic bottled drinking water distributed in Rayong Province, Thailand(Cont.) BrandProduct fromSampleColiform (MPN/100 mL)Fecal coliform (MPN/100 mL)E. coli (MPN/100 mL)Bottled drinking water quality standard * Clear plastic bottled drinking water RC11 Rayong Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC12 Rayong Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed Opaque plastic bottled drinking water RC13 Rayong Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC14 Rayong Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC15 Rayong Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed RC16 Rayong Province1< 1.8< 1.8Not foundPassed 2< 1.8< 1.8Not foundPassed 3< 1.8< 1.8Not foundPassed Note: * Notification of Ministry of Health, No. 61 (1981), The water for consumption in sealed container.

Table 3 Number of total heterotrophic bacteria in clear and opaque plastic bottled drinking water distributed in Rayong Province, Thailand

Brand Product from Number of total heterotrophic bacteria (CFU±SD/mL)

24 hours 48 hours

Clear plastic bottled drinking water

RC1 Phra Nakhon Si Ayutthaya Province <10 <10

RC2 Bangkok <10 <10

RC3 Rayong Province <10 <10

RC4 Chonburi Province <10 <10

RC5 Pathum Thani Province <10 <10

RC6 Rayong Province <10 <10

RC7 Rayong Province <10 <10

RC8 Chonburi Province <10 <10

RC9 Bangkok <10 <10

RC10 Phra Nakhon Si Ayutthaya Province <10 <10

RC11 Rayong Province <10 <10

RC12 Rayong Province <10 <10

Opaque plastic bottled drinking water

RC13 Rayong Province <10 <10

RC14 Rayong Province <10 <10

RC15 Rayong Province <10 <10

RC16 Rayong Province <10 <10

Table 4 Standard of tested parameters followed by Notification of Ministry of Health, No. 61 (1981), The water for consumption in sealed container.

Parameters Standard

Name of manufacturer Not determined

MFD. / EXP. Not determined

Location of product Determined

Appearance Clear

Odour Odourless

pH 6.5-8.5

Total dissolved solid* < 1,000 mg/L

Coliform < 1.8 MPN/100 mL

Fecal coliform Not determined

E. coli Not found

*; The standard for bottled drinking water in sealed container set by WHO (1984).

อภิปรายผลการศึกษา

ตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดที่จําหนายในจังหวัดระยอง ประเทศไทย เมื่อทําการเปรียบเทียบกับคามาตรฐานของ กระทรวงสาธารณสุขประเทศไทย (Table 4) พบวานํ้าดื่มสวนใหญ เปนขวดพลาสติกใสและสวนนอยที่เปนขวดพลาสติกขุน โดยพบวาขวดพลาสติกใสผลิตทั้งในจังหวัดระยองกรุงเทพมหานคร ชลบุรี ปทุมธานี และพระนครศรีอยุธยา สวนนํ้าดื่มชนิด พลาสติกขุนผลิตจากจังหวัดระยองทั้งหมด รวมทั้งพบวาทุก ยี่หอมีการระบุรายละเอียดบนฉลาก ไดแก ชื่อบริษัทที่ผลิต สถานที่ผลิต วันผลิต-วันหมดอายุ ครบถวนตามมาตรฐาน คุณภาพนํ้าดื่มในภาชนะบรรจุที่ปดสนิทโดยกระทรวงสาธารณสุข ประเทศไทยสวนคาความเปนกรด-ดางพบวาตัวอยางนํ้าดื่ม บรรจุขวดชนิดพลาสติกใสจํานวน 18 ตัวอยาง จาก 36 ตัวอยาง (50%) ของนํ้าดื่มชนิดพลาสติกใส สวนนํ้าดื่มชนิด ขวดพลาสติกขุนจํานวน 4 ตัวอยางจาก 12 ตัวอยาง (33.33%) ไมผานมาตรฐานคุณภาพนํ้าดื่มในภาชนะบรรจุที่ปดสนิทของ ประเทศไทยซึ่งกําหนดใหมีคาความเปนกรด-ดางเทากับ 6.5- 8.5 นอกจากนี้ในการศึกษาครั้งนี้จากตัวอยางนํ้าดื่มในแตละ ตัวอยางของบางยี่หอนั้นยังพบวามีคาความเปนกรด-ดางที่มี

ทั้งอยูในเกณฑและไมอยูในเกณฑมาตรฐานอาจเนื่องมาจาก หลายสาเหตุไดแกคุณภาพนํ้าดิบที่ใชผลิตนํ้าในชวงเวลานั้น กระบวนการผลิต ตัวอยางนํ้าดื่มไมใชรอบการผลิตเดียวกัน และสารตาง ๆ ที่ละลายอยูในนํ้าแตละรอบการผลิต เปนตน จึงสงใหคุณภาพของนํ้าดื่มที่บรรจุขวดแตละขวดมีคุณภาพที่

แตกตางกันไปบาง แตอยางไรก็ตามความแตกตางที่เกิดขึ้น พบวามีชวงของความแตกตางคอนขางนอยมาก ซึ่งในการ ผลิตนํ้าตองควบคุมคุณภาพของนํ้าใหอยูในมาตรฐานมากที่สุด ดังนั้นการบริโภคนํ้าดื่มบรรจุขวดยังคงมีความเชื่อมั่นได แต อยางไรก็ตามทางดานผูบริโภคควรเลือกซื้อนํ้าดื่มบรรจุขวด โดยพิจารณาอยางถี่ถวนกอนการตัดสินใจ นอกจากนี้ในการ บริโภคนํ้าที่มีคาความเปนกรด-ดางที่มีฤทธิ์เปนกรดจะมี

โปรตอนของไฮโดรเจนซึ่งเปนประจุบวก (H⁺) สูงดังนั้นจึงทํา ใหนํ้ามีคุณสมบัติเชนเดียวกับอนุมูลอิสระทั่วไปในการแขงขัน เขาจับกับอิเล็กตรอนจากเซลลใกลเคียงสงผลใหนํ้านี้ไมควร บริโภคสวนนํ้าที่มีคาความเปนกรด-ดางที่มีฤทธิ์เปนดางจะมี

อิเล็กตรอนที่เปนประจุลบในปริมาณที่มากพอที่จะเขาไปหยุด หรือยับยั้งปฏิกิริยาหวงโซของอนุมูลอิสระ รวมทั้งสามารถ ปองกันการเกิดมะเร็ง² นอกจากนี้ยังพบวาตัวอยางนํ้าดื่มมี

แบคทีเรียกลุมโคลิฟอรมอยูในเกณฑผานมาตรฐานทั้งหมด ดังนั้นเมื่อพิจารณาคุณภาพทั้งหมดในการศึกษาครั้งนี้สามารถ สรุปไดวาตัวอยางที่ผานมาตรฐานเทากับ 26 ตัวอยางจาก 48 ตัวอยาง (54.17%)

จากการศึกษาครั้งนี้พบวาตัวอยางนํ้าดื่มที่จําหนาย ในจังหวัดระยองที่ไมพบการปนเปอนแบคทีเรียกลุมโคลิฟอรม แบคทีเรียกลุมฟคัลโคลิฟอรม และ E. coli ซึ่งสอดคลองกับ รายงานของสุบัณฑิต และคณะ⁶ ที่พบวาทุกตัวอยางนํ้าดื่ม บรรจุขวดพลาสติกใสในจังหวัดชลบุรีและนํ้าดื่มบรรจุขวดใน จังหวัดบุรีรัมยมีคาแบคทีเรียกลุมโคลิฟอรมและแบคทีเรียกลุม ฟคีลโคลิฟอรมที่ไมเกินคามาตรฐานทั้งหมดเชนกันสาเหตุของ นํ้าดื่มบรรจุขวดที่มีความสะอาดทางจุลชีววิทยาตามมาตรฐาน ของประเทศไทยรวมทั้งจากรายงานของหทัยหทิพยและคณะ ที่กลาวถึงตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดจากสาธารณรัฐประชาชน จีนสาธารณรัฐเกาหลีและสาธารณรัฐฝรั่งเศสที่มีการปนเปอน ของแบคทีเรียกลุมโคลิฟอรมและแบคทีเรียกลุมฟคัลโคลิฟอรม ไมเกินคามาตรฐานเชนกัน⁷อาจจะเนื่องมาจากมีกระบวนการ ผลิตนํ้าดื่มบรรจุขวดไดแกการทํา Reverse Osmosis (R.O) การใชแสงอัลตราไวโอเลต (หลอด U.V.) และใชระบบโอโซน (Ozone) นั้นนาจะสามารถกําจัดแบคทีเรียที่ปนเปอนในแหลง นํ้ารวมทั้งในกระบวนการผลิต และจากการศึกษาจุลินทรียที่

เปนดัชนีบงชี้ ไดแก แบคทีเรียกลุมโคลิฟอรมและ E. coli พบวานํ้าดื่มบรรจุขวดนาจะปราศจากเชื้อกอโรคที่มีแหลงมา จากการปนเปอนดวยสิ่งขับถายของมนุษยและสัตวเลือดอุน⁸ ยกตัวอยางเชนVibrio cholerae กอโรคอหิวาตกโรค (Cholera) Shigella flexneri หรือ Shigella dysenteriae กอโรคบิด (Bacillary Dysentery) และ Samonella paratyphi กอโรคไข รากสาดหรือไขไทฟอยด (Typhoid Fever) เปนตน⁹จึงทําให พบวานํ้าดื่มเหลานั้นปลอดภัยตอการบริโภค¹⁰

ในการศึกษาครั้งนี้ยังไดทําการศึกษาถึงคาของแข็ง ละลายนํ้าทั้งหมดพบวาตัวอยางนํ้าดื่มบรรจุขวดทั้งหมดที่ใช ในการทดลองครั้งนี้ (รอยละ 100) มีคาอยูในเกณฑที่มาตรฐาน ที่ประเทศไทยกําหนด รวมทั้งยังมีคุณภาพที่ผานเกณฑของ มาตรฐานในระดับนานาชาติอีกดวยอาทิเชน Food and Drug Administration (FDA), World Health Organization (WHO), International Bottled Water Association (IBWA) และ Codex Alimentarius Commission (CAC) เปนตน¹¹ คาของแข็งละ ลายนํ้าทั้งหมดเทากับ 500 มิลลิกรัมตอลิตร (WHO เทานั้นที่

กําหนดใหเทากับ 1,000 มิลลิกรัมตอลิตร)¹²

จากการศึกษาครั้งนี้พบวาคุณภาพทั้งหมดของนํ้าดื่ม บรรจุขวดทั้งแบบพลาสติกใสและพลาสติกขุนที่ทําการทดสอบ ไดแกลักษณะนํ้าดื่มฉลาก (ชื่อบริษัทที่ผลิตและสถานที่ผลิต) คุณภาพทางดานกายภาพเคมีและจุลชีววิทยา พบวานํ้าดื่ม บรรจุขวดทุกยี่หอผานมาตรฐานตามคุณสมบัติที่ไดศึกษาใน ครั้งนี้ สวนคาความเปนกรด-ดาง พบวาควรมีการปรับปรุง จํานวน 8 ยี่หอ (22 ตัวอยางจาก 48 ตัวอยาง) คิดเปนรอยละ

45.83 เพื่อความปลอดภัยตอสุขภาพของผูบริโภคในระยะยาว เนื่องจากการดื่มนํ้าเปนสิ่งที่ขาดไมไดของมนุษย

กิตติกรรมประกาศ

ขอขอบคุณภาควิชาจุลชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพาที่ใหความอนุเคราะหอุปกรณและสถานที่

ในการทําวิจัย เอกสารอางอิง

1. Olaoya OA, Onilude AA. Assessment of microbiological quality of sachet-packaged drinking water in Western Nigeria and its public health significance. Public Health 2009;123:729-734.

2. สมศักดิ์วรคามิน. นํ้าดื่มในอุดมคติ. พิมพครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : สามเจริญพาณิชย, 2549.

3. Ashbolt NJ. Microbial contamination of drinking water and disease outcomes in developing regions. Toxicology 2004;198:229-238.

4. American Public Health Association, American Water Works Association & Water Environment Federation. Standard Methods for the Examination of water and Wastewater. (21^th ed.). Washington DC:

American Public Health Association, 2005.

6. สุบัณฑิต นิ่มรัตน, หทัยทิพย บรรเจิดจรัสเลิศ และ วีรพงศวุฒิพันธุชัย. การประเมินคุณภาพของนํ้าดื่มบรรจุ

ขวดที่จําหนายในจังหวัดชลบุรี. วารสารวิทยาศาสตรและ เทคโนโลยีมหาวิทยาลัย มหาสารคาม 2557:33(5);

454-459.

7. หทัยทิพยบรรเจิดจรัสเลิศ, วีรพงศวุฒิพันธุชัยและสุบัณฑิต นิ่มรัตน. การประเมินคุณภาพของนํ้าดื่มบรรจุขวดที่ผลิต ในสาธารณรัฐประชาชนจีน สาธารณรัฐเกาหลี และ สาธารณรัฐฝรั่งเศส. วารสารวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

มหาวิทยาลัยมหาสารคาม 2557:33(3);242-248.

8. Smith MK. Microbial contamination and removal from drinking water in the Terai region of Nepal. M.S.

(Chemical Engineering), Massachusetts Institute of Technology, 2001.

9. ปราโมชเชี่ยวชาญ. (2552). นํ้าดื่มในสถานประกอบการ/ โรงงานอุตสาหกรรม. เขาถึงไดจาก http://www.stou.

ac.th, เมื่อวันที่ 8 สิงหาคม 2556.

10. World Health Organization. Guidelines for Drinking Water Quality, Vol. 1, Recommendations. Geneva:

WHO. 1993.

11. Kassenga GR. The health-related microbiological quality of bottled drinking water sold in Dar es Sa- laam, Tanzania. Journal of Water Health 2007:5(1);

179-185.

12. Semerjian L.A. Quality assessment of various bottled water marketed in Lebanon. Environmental Monitoring Assessment 2011:172;275-285.

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)