View of ความรักของชูชกในพระเวสสันดรชาดกจากมุมมองความรักของพุทธศาสนา

(1)

วารสารพุทธปรัชญาวิวัฒน ปที่ 6 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม – ธันวาคม 2565) | 593

ความรักของชูชกในพระเวสสันดรชาดกจากมุมมองความรักของพุทธศาสนา*

CHU CHOK'S LOVE IN THE VESSANTARA JATAKA FROM THE PERSPECTIVE OF LOVE IN BUDDHISM

พระมหาอํานวย มหาวีโร¹ Phramaha Amnuay Mahawiro¹ มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตร)อยเอ็ด¹ Mahamakut Buddhist University Roi Et Campus¹ Email : mahawiro.am9@gmail.com

บทคัดยDอ

บทความนี้มีวัตถุประสงคFเพื่อศึกษาความรักของชูชกในพระเวสสันดรชาดกในมุมมองความ รักในพุทธศาสนา ผลการศึกษาพบวPา ความรักของชูชกในพระเวสสันดรชาดกคือความรักที่มีตPอ นางอมิตตตาภรรยาสาวของเขา เปRนความต)องการในกามระหวPางหญิงกับชาย มีความใครP ความ กําหนัดยินดี ที่มีตัณหาตัณหา ความทะยานอยาก เปRนเหตุให)เกิดขึ้น ในพุทธศาสนาถือวPาเปRนความรัก ระดับหยาบ คือความรักในขั้นสัญชาตญาณ ด)วยเหตุผลที่วPาเพราะ ชูชกและนางอมิตตตาไมPเคยรักกัน มากPอน ที่ได)เปRนสามีภรรยากันเพราะพPอกับแมPของนางอมิตตตายกลูกสาวให)เฒPาชูชกเพื่อให)หนี้เงิน ที่ชูชกฝากไว)นั้นเอง

คําสําคัญ : 1. ชูชก 2. ความรัก 3. พระเวสสันดรชาดก 4. พระพุทธศาสนา

*Received: August 25, 2021; Revised: June 27, 2022; Accepted: July 6, 2022

(2)

594 | Journal of Buddhist Philosophy Evolved Vol.6 No.2 (July – December 2022)

ABSTRACT

This article was written to study Chuchok's love in Vessantara Jataka in the view of love in Buddhism. Chuchok's love for the Vessantara Jataka was his love for his young wife Amitatta. It is an erotic desire between a woman and a man, having lust, lust. lustful ambition cause In Buddhism it is considered rough love. is instinctive love with the reason that because Chuchok and Mrs. Amitatta had never loved each other before. who became husband and wife because Mrs. Amit's parents gave their daughter to Old Chuchok in order to pay the debt that Old Chuchok had deposited.

Keywords : 1. Chuchok 2. Love 3. Vessantara Jataka 4. Buddhism

1. บทนํา

พระเวสสันดรชาดก เปRนชาดกที่สําคัญมากของพระพุทธศาสนา เปRนชาดกที่กลPาวถึงการ บําเพ็ญทานบารมีของพระโพธิสัตวF ซึ่งเปRนพระชาติสุดท)ายกPอนมาตรัสรู)เปRนพระพุทธเจ)า การบําเพ็ญ ทานบารมีของพระเวสสันดรในพระเวสสันดรชาดกนี้ทําให)เราเห็นการบําเพ็ญทานที่คนธรรมดาทําได) ยากยิ่ง ไมPวPาจะเปRนการตั้งจิตอธิษฐานที่จะบริจาคอวัยวะในตัวหรือแม)แตPชีวิตของพระองคF รวมถึงการ ให)ทานลูกให)ทานเมีย การให)ทานที่กลPาวมานี้เปRนสิ่งที่มนุษยFเราหวงแหงมากที่สุด ไมPวPาจะเปRนอวัยวะ ตPางๆหรือชีวิต ยิ่งลูกกับเมียนี้เปRนสิ่งที่มนุษยFหวงแหนเปRนอยPางมาก จึงเปRนสิ่งที่คนธรรมดาไมPสามารถ จะให)ทานได) นอกจากผู)ที่บําเพ็ญบารมีเพื่อตรัสรู)เปRนพระพุทธเจ)าตามทัศนะของพระพุทธศาสนา เพราะการให)ทPานชีวิตตนเอง ให)ทานลูกให)ทานเมียนี้ เปRนสิ่งที่จะขาดเสียไมPได)เลย

ในชาดกเรื่อนี้มีตัวละครที่สําคัญอีกตัวหนึ่งที่ทําให)พระเวสสันดรได)ให)ทานบุตรของตนเอง นั่นคือ ชูชก ชูชกถือเปRนตัวละครเอกอีกตัวหนึ่งเลยที่เดียวในพระเวสสันดรชาดก นอกจากจะทําให) พระเวสสันดรได)บําเพ็ญทานบารมีอันยิ่งคือการให)ทานลูกของตนเองแล)ว อีกเรื่องหนึ่งที่เปRนเรื่องที่

นPาสนใจไมPแพ)กันคือการที่ชูชกมีภรรยาสาว คือ อมิตตตา ซึ่งเปRนลูกสาวของเพื่อน เขากับอมิตตตาไมP เคยรักกันมากPอน แตPเหตุที่ได)มาเปRนสามีภรรยากันเพราะพPอแมPของอมิตตตาเปRนเพื่อนของชูชก และ เปRนเพื่อนที่ชูชกไว)ใจ และได)นําเงินที่เขาเก็บสะสมไว)จากการเที่ยวขอทานเปRนจํานวน 100 กหาปณะ แตPหลังจากที่ชูชกได)อมิตตตาสาวน)อยมาเปRนภรรยาแล)ว ชูชกกลับทั้งรักทั้งหวงในตัวภรรยาสาวคนนี้

มาก ไม)กล)าขัดใจภรรยาสาวเลยเพราะกลัววPาเธอจะหนีเขาไปนั่นเอง

จากที่กลPาวมานี้ ในประเด็นเรื่องความรักของชูชกที่มีตPออมิตตตานี้ในมุมมองของพุทธ ศาสนามองวPาเปRนความรักประเภทไหน ทําให)ผู)เขียนสนใจที่จะนํามุมมองเรื่องความรักของพุทธ ศาสนามาวิเคราะหFความรักของ ชูชกที่มีตPออมิตตตาในพระเวสสันดรชาดกนี้ วPาเปRนความรักแบบไหน

(3)

2. เรื่องราวของชูชกในพระเวสสันดรชาดก

พระเวสสันดรชาดกเปRนชาดกที่กลPาวถึงการสร)างทานบารมีของพระโพธิสัตวFเรื่องนี้เปRนการ กลPาวถึงการสร)างบารมีของพระโพธิสัตวF 10ชาติสุดท)ายกPอนจะมาตรัสรู)เปRนพระพุทธเจ)า คือ เกิดมา เปRนพระเวสสันดร ในพระชาติที่เปRนพระเวสสันดรนี้พระโพธิสัตวFได)บําเพ็ญทานบารมี การบําเพ็ญทาน บารมีนั้น เริ่มตั้งแตPตอนประสูติคือประสูติมาก็ขอเงินพระมารดาเพื่อให)ทาน จากนั้นก็ทรงให)ทานมา ตลอดจนถึงตอนให)ทานช)างเผือกคูPบารมีกับพราหมณFเมืองกลิงคราษฎรFและเปRนเหตุให)ชาวเมืองไมP พอใจและให)พระบิดาขับออกจากพระนครไปบวชเปRนฤาษีในปrา กPอนจะออกไปบวชและตอนเดินทาง ไปบวชพระเวสสันดรก็ยังให)ทานจนสุดท)ายให)ทานรถ จนต)องเดินไป ในที่สุดก็ถึงเขาวงกต(ขุ.ชา.

64/1051-1122/486-521) การออกบวชนี้เองเปRนเหตุให)ได)เกี่ยวข)องกับชูชกพราหมญF คือ เมื่อออก บวชเปRนฤาษีจนได) 7 เดือนผPานไป ก็ได)มีพราหมFเฒPาคนหนึ่งชื่อวPา ชูชกก็ได)เดินทางมาเพื่อขอเอา พระโอรสและพระธิดาไปเปRนทาสรับใช)ตนเองและภรรยาสาวของเขา

2.1 ชาติกําเนิดของชูชก

พระเวสสันดร กัณฑFชูชก กลPาวถึงประวัติของชูชกวPา เปRนชาวบ)านทุนนวิฐเมือง กลิงคราษฎรF เดิมอยูPเมืองพาราณสี เมื่อไฟไหม)บ)านเสียจึงหนีไปอยูPเมืองกลิงคราษฎรF ชูชกประกอบ

อาชีพภิกขาจารเปรียบเหมือนยาจกหรือวณิพก เปRนพราหมณFพวกยัญญหุตภุชงคF คือบูชาไฟสืบ เนื่องมาจากตระกูลโภวาทิกชาติ สาเหตุที่ได)นามวPาชูชกเพราะผูกหรือเกล)าผมไว)สูงเปRนรูปชฎาเชPนเพศ ดาบส ชูชกเกิดวันอังคาร เดือน 5 ปzขาลอุตตสาธฤกษF ยามพุธ ลัคคนาอยูPราศีตุลยF อาทิตยFอยูP ราศรีกรกฏ พฤหัสบดีอยูPราศรีสิงหF บิดาชื่อโตลกะ มารดาชื่อนางจันที ลุงใหญPของพี่ชายบิดาชื่อ โควินทะ ป{าคือภรรยาของลุงใหญPชื่อนางอัจจสารี ลุงน)อยชื่อโตไลยะ ภรรยาชื่อนางติริณี เมื่อชูชก เจริญวัยขึ้นมา บิดามารดาถึงแกPความตาย ชูชกจึงไปอาศัยอยูPกับลุงใหญP และเมื่อลุงใหญPตายลง ชูชก และสมบัติทั้งหมดก็ตกอยูPกับลุงน)อยและภรรยา ตPอมาไมPนาน เกิดไฟไหม)เผาผลาญทรัพยFสมบัติ

รวมทั้งลุงและป{าเสียชีวิตในเหตุการณFไฟไหม)นั้นด)วย ชูชกจึงตกอยูPในสภาพเปRนผู)อนาถา (ดนิตา ดวงวิไล, 2560) ทําให)แกต)องอาศัยการขอคนอื่นเลี้ยงชีวิตไปวันๆ แตPชูชกเปRนคนประหยัดอดออม แกPจะกินอาหารเฉพาะที่ขอมาได) สPวนเงินที่ขอมาได)นั้นจะเก็บไว)เปRนอยPางดี ไมPซื้อ ไมPใช)จPายอะไรเลย มีอยูPครั้งหนึ่ง ชูชกได)เก็บเงินได) 100 กหาปณะ ซึ่งถือวPาเปRนเงินจํามากพอประมาณ ครั้นจะเก็บไว)กับ ตัวก็กลัววPาจะจะหายบ)าง จะถูกโจรปล)นบ)าง หรือจะถูกลักถูกขโมยบ)าง ชูชกจึงได)นําเงินนั้นไปฝากไว) กับครอบครัวพราหมณFซึ่งเปRนเพื่อนรัก เมื่อฝากเงินไว)ในที่ๆ คิดวPาปลอดภัยแล)วเฒPาชูชกก็ออกเที่ยว ของตPอไป ด)วยเฒPาชูชกเปRนคนประหยัดและมักได) แกPเที่ยวขอไปยิ่งขอยิ่งได) ทําให)ยิ่งเพลิดเพลิน เวลา ผPานไปเนิ่นนานเขาก็นึกขึ้นได)จึงเดินทางกลับมาเพื่อเอาเงินที่ฝากไว)จากเพื่อนรัก พอไปถึงบ)านเพื่อน รัก ปรากฏวPาเพื่อนรักได)นําเงินของเฒPาชูชกออกมาใช)จPายจนหมดไปแล)ว เมื่อเห็นเฒPาชูชกมาเพื่อเอา เงินที่ฝากไว)คืน สองสามีภรรยาก็ตกใจรีบออกไปต)อนรับเฒPาชูชก เฒPาชูชกจึงบอกวPาจะมาเอาเงินคืน

(4)

ทั้งสองสามีภรรยาจึงบอกวPาได)ใช)เงินที่ฝากไว)หมดแล)วและขอเวลาเพื่อจะหาเงินมาคืน แตPเฒPาชูชกไมP ยอม ผู)เปRนภรรยาจึงเดินไปที่ห)องและกลับมาพร)อมกับลูกสาวอายุราวๆ 16 ปz และมอบลูกสาวคนสาว ของพวกตนให)เฒPาชูชก เมื่อเห็นเด็กสาวหน)าตานPารัก เฒPาชูชกจึงตกลงรับเอานางอมิตตตาลูกสาวของ เพื่อนรักไปเปRนภรรยาแทนเงิน 100 กหาปณะ

2.2 มูลเหตุที่ทําให)ชูชกเกิดความรักตPอนางอมิตตตา

อะไรเปRนมูลเหตุที่ทําให)ชูชกเกิดความรักตPอนางอมิตตตาทั้งๆ ที่ ทั้งสองอายุหPางกันราว พPอกับลูก หรือเปรียบได)วPาเปRนคุณตากับหลานสาวเลยก็วPาได) เรื่องราวความรักของของเฒPาชูชกได)เริ่ม ขึ้นเมื่อเขาได)นางอมิตตตาสาววัย 16 ซึ่งเปRนสูกสาวของเพื่อนตนเองมาเปRนภรรยา และเฒPาชูชกก็รัก และหวงแหนภรรยาสาวของเขามาก เพราะนางอมิตตตาถึงจะเปRนสาวสวยแตPก็มีวัตรปฏิบัติที่ดีตPอเฒPา ชูชกผู)มีหน)าตาเหมือนเปรตเหมือนผี ไมPวPาจะเปRนงานบ)านและงานตPางๆ ดังคํากลPาววPา เฒPาชูชกได)พา นางอมิตตตาเดินทางกลับไปอยูPยังบ)านเกิดของตน เธอก็ได)ทําหน)าที่ภรรยา ซึ่งเธอทําได)อยPางดี ไมPคิด วPาตัวเองเปRนสาวได)ผัวแกP แล)วก็เปRนเมียทาส อันพราหมณFทั้งหลายหนุPมๆ ครั้นเห็นเจ)าอมิตตตาเด็ก ดรุณีมีจริยาดีรู)ปฏิบัติทุกสิ่งสรรพสารพัดจะบําเรอเฒPาชรา ครั้นคิดถึงเรือนตนขึ้นมามันก็ให)ไหม)มุPน (กรมศึกษาธิการ, 2524) เพราะการปฏิบัติตPอสามีเฒPาของเธอทําให)สามีหนุPมๆ ในหมูPบ)านตําหนิ

ภรรยา ดPาภรรยาของตนเอง ทําให)เหลPาภรรยาทั้งหลายไมPพอใจ มีอยูPวันหนึ่งบรรดาภรรยาทั้งหลายใน หมูPบ)านได)ประชุมกันและนัดกันไปรอนางอมิตตตาที่บPอน้ํา เมื่อนางอมิตตตาไปตักน้ําเพื่อมาให)สามี

เฒPาของเธอใช)และเอาไว)ใช)ในเรือน เมื่อพวกภรรยาทั้งหลายเห็นนางอมิตตตามาถึงก็พากันเข)าไปรุPมดPา เธอตPางๆ นานา ทําให)อมิตตตาเสียใจมากร)องไห)กลับบ)าน เฒPาชูชกเห็นภรรยาสาววิ่งร)องไห)กลับมาใชP นั้น จึงรีบเข)าไป เพื่อปลอบใจ เมื่อไปถึงก็ถามวPา เปRนอะไร ทําไมถึงร)องไห)กลับมาอยPางนี้

อมิตตตาจึงเลPาเรื่องที่โดนภรรยาของพราหมณFหนุPมๆทั้งหลายในหมูPบ)านรุPมดPานโดยมี

สาเหตุมาจากวPานางได)สามีแกPอยPางเฒPาชูชกและปฏิบัติตPอสามีแกPนั้นอยPางดี เมื่ออมิตตตาเลPาจบลง เฒPาชูชกจึงบอกวPาตPอไปนี้เธออยPาไปตักน้ําอีก ฉันจะไปตักน้ําเอง อมิตตตาจึ่งกลPาววPา ฉันไมPได)ถูกสอน มาอยPางนั้น ฉันไมPมีทางให)ทPานเปRนคนไปตักน้ําแทนฉันหลอก จากนั้นนางจึงยื่นคําขาดกับเฒPาชูชกวPา ทPานจงไปหาทาสี ทาสา คือทาสหญิง ทาสชายมาเปRนคนคอยรับใช)ทํางานบ)านแทนเธอ (ขุ.ชา.

64/1123-1126/521-523.)

ชูชกรักภรรยาสาวของเขามาก รักและหลงจนโงหัวไมPขึ้น แตPเขาก็ตอบกลับไปวPา ฉันจน ไมPมีเงินจะไปจ)างทาสรับใช)มาให)ได)หรอก อมิตตตาจึงบอกเฒPาชูชกวPา ทPานไมPต)องใช)เงินหรอก แตPให) ไปขอเอาชาลีและกัณหาพระราชบุตรและพระราชธิดาของพระเวสสันดรที่โดนขับออกจากเมืองไป บวชเปRนฤาษีที่เขาวงกต มาเปRนทาสรับใช)ในบ)านเฒ)าชูชกจึงตอบอมิตตตาไปวPาเขาแกPแล)วเขาวงกตคีรี

อยูPไกลมากเขากลัววPาจะเดินทางไปไมPถึง เธอจึงตอบกลับชูชกวPา หากไมPทําตามที่เธอบอก เธอจะหนี

ไปจากเฒPาชูชก และจะไปแตPงงานใหมPกับชายหนุPมหลPอๆ รวยๆ แทน ด)วยความรักและหวงภรรยาเขา

(5)

จึงตอบตกลงที่จะเดินทางไปขอชาลีและกัณหามาเปRนทาสรับใช)ในบ)าน หลังจากพร)อมแล)วชูชกก)ออก เดินทานสูPเขาวงกตคีรีในการเดินทางนั้นเฒPาชูชกต)องพบกับความลําบากเปRนอยPางมาก โดยดPานแรก คือประตูทางเข)าปrาหิมพานตF ต)องเจอกับนายพรานเจตบุตรและสุนักของเขาเกือบเอาตัวไมPรอด แตP ด)วยเลPหFเหลี่ยมแบบฉลาดแกมโกงของเฒPาชูชกจึงทําให)เหตุร)ายกลายเปRนดี ได)ระบุการต)อนรับจาก นายพรานเจตบุตรเปRนอยPางดีและบอกหนทางไปยังที่อยูPของพระเวสสันดรให)ด)วยเขา ด)านที่ 2 เขาก็

ใช)เลPหFเหลี่ยมหลอกลPออัตจุตฤาษีและได)รับการต)อนรับอยPางดีและบอกหนทางไปยังที่อยูPของพระ เวสสันดรเชPนเคยจากนั้น เฒPาชูชกก็เดินทางไปถึงที่อยูPของพระเวสสันดร

เฒPาชูชกเดินทางไปถึงที่อยูPของพระเวสสันดรแล)วเห็นวPาเปRนเวลาเย็นจึงหาที่พักอยูPกPอน ยังไมPเข)าไปของชาลีและกัณหาจากพระเวสสันดรในทันที่อีกเหตุผลหนึ่งเพราะพระนางมัทรียังอยูPถ)า เข)าไปขออาจจะไมPได) เมือไมPได)นางอมิตตตาภรรยาสาวเขาต)องโกรธและหนีไปมีสามีใหมPแนPๆ เมื่อเขา วางแผนดีแล)วก็พักผPอนพอสายๆ ของวันใหมPเขาคิดวPาพระนางมัทรีคงจะออกไปหาผลไม)แล)ว จึงได) ตัดสินใจเข)าไปหาพระเวสสันดร และขอเอาพระโอรสและพระธิดาของพระเวสันดร ด)วยความเปRนคน เจ)าเลPหFและพระเวสสันดรต)องการบําเพ็ญบารมีอยูPแล)ว จึงได)พระราชทานชสลีและกัณหาให)เฒPาชูชก นําไปเปRนทาส เมื่อเฒPาชูชกได)สองกุมารแล)วก็รีบออกเดินทางนํากลับบ)านไปเปRนทาสรับใช)ทันที ถึงแม) ตอนเดินทางกลับจะหลงทางเข)ายังกรุงสีพีราฎรF และพระเจ)าสญชัย ได)ให)ทรัพยFสินเงินทองและทาส รับไช)แกPเฒPาชูชก แตPด)วยเปRนคนจนคนอดอยากเมื่อได)รับรางวัลและการเลี้ยงด)วยอาหารอยPางดีทําให) เฒPาชูกชกกินจนท)องแตกตาย จึงไมPสามารถนําทรัพยFสินและข)าทาสกลับไปให)ภรรยารักของเขาได) (สืบพงศF ธรรมชาติ, 2542)

3. มุมมองความรักในพระพุทธศาสนา

พุทธศาสนาได)กลPาวถึงเหตุที่ทําให)คนรักกันและได)อยูPครองคูPกันในชาตินี้วPามีอยูP 2 ประการ

ด)วยกัน คือ 1)การได)ทําบุญรPวมกันมาในชาติกPอน และ 2)การทําดีตPอกันในชาตินี้ ความรักของเฒPา ชูชกที่มีตPอนางอมิตตตาเปRนอยPางไร ก็ได)รู)แล)วจากการศึกษาที่ผPานมา ลําดับตPอไปจะได)ศึกษามุมมอง

ของความรักในพระพุทธศาสนาวPา พุทธศาสนามีมุมมองเรื่องความรักอยPางไรบ)าง เพื่อนําไปวิเคราะหF วPาความรักของเฒPาชูชกที่มีตPอนางอมิตตตานั้นเปRนความรักแบบไหน อันดับแรกจะกลPาวถึงเรื่อง ความหมายของความรักวPามีความหมายวPาอยPางไรบ)าง

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2505 ได)ให)ความหมายของความรักไว)วPา คือ ความชอบอยPางผูกพัน พร)อมด)วยความชื่นชมยินดี (ราชบัณฑิตยสถาน, 2530)

พุทธทาสภิกขุ ได)ให)ความหมายของคําวPา ความรัก คือ ความใจกว)างเห็นแกPผู)อื่นจนไมPมี

ตัวตนเหลืออยูP ไมPมีเรา ไมPมีเขา ไมPเห็นแกPตัว จึงเห็นแกPมนุษยFทั้งหลาย เห็นแกPความถูกต)องและรักผู)อื่นได) โดยธรรมชาติ เกิดเปRนสูญญตาวPางตัวตนและเปRนอันเดียวกันหมด (ศุภลักษณF สุวรรณเครือ, 2532)

(6)

พระเทพโสภณ (ประยูร ธมฺมจิตโต) ได)ให)ความหมายของ ความรัก วPา ความรัก คือ ศิลปะ แหPงการให)และรับ (Love is the art of giving and taking) ซึ่งหมายถึง การให)และการรับสิ่ง เพลิดเพลินใจและความปรารถนาดี (พระเทพโสภณ (ประยรู ธมฺมจิตโต), ม.ป.ป.)

3.1 ความรักในมุมมองพระพุทธศาสนา

แนวคิดเรื่องความรักในพระพุทธศาสนานั้น แบPงความรักออกเปRน 3 ระดับ คือ ระดับหยาบ ระดับปานกลาง และระดับละเอียด

1) ความรักระดับหยาบ เมื่อพูดถึงความรักระดับหยาบนี้แล)ว สิ่งแรกที่ทุกคนจะนึก ถึงคือความรักระหวPางหญิงกับชาย เปRนความรักที่มีเรื่องเพศสัมพันธFเข)ามาเกี่ยวข)อง ความรักชนิดนี้

เปRนไปเพื่อให)ได)มาซึ่งผู)สืบทอดเผPาพันธุFของมนุษยFไว) ซึ่งเปRนความต)องการตามสัญชาตญาณสัตวFโลก ทั้งหลายพระพุทธศาสนาให)คํานิยามกับความรักในขั้นสัญชาตญาณนี้ไว)หลายคํา เชPน กาม รักคือความใครP ราคะ รักคือความกําหนัดยินดี ตัณหา รักคือความทะยานอยาก นันทิ รักคือความเพลิดเพลิน เสนPหา รักคือเยื่อใย โลภ รักคือความอยากได) ปรารถนา รักคือความต)องการ ปฏิพัทธF รักคือความผูกพัน (สุมาลี มหณรงคFชัย, 2559) เปRนต)น คําเหลPานี้เปRนคําที่แสดงให)เห็นถึงความรักที่เกิดขึ้นโดยมีสัญชาตญาณ เปRนเหตุ ความรักแบบนี้จึงเปRนสิ่งที่คนทั่วๆ ไปหรือมนุษยFทุกคนในโลกนี้มีอยูPด)วยกันทุกๆ คน ความรักใน ระดับนี้จึงเปRนความรักที่มุPงประโยชนFมาที่ตัวเองเปRนหลัก

2) ความรักระดับปานกลาง ความรักระดับกลางนี้ก็ยังเปRนความรักของชาวโลกหรือ คนทั่วไป เปRนความรักที่เผื่อแผPออกไปหาผู)อื่น กลPาวคือ เปRนความรักที่เกิดขึ้นเพราะมีป~ญญาเข)ามา ประกอบทําให)พิจารณาเห็นวPามนุษยFไมPได)อยูPคนเดียวในโลกยังมีมนุษยFผู)อื่นอยูPรPวมโลกกับตัวเราและ การที่จะอยูPรPวมกันในโลกนี้ได)อยPางสงบสุขนั้น นอกจากจะรักตนเองแล)วต)องรู)จักรักคนอื่นด)วย เมื่อ พิจารณาเห็นดังนี้ มนุษยFจึงเผื่อแผPความรักให)กับเพื่อนมนุษยFรอบๆข)างของตนเอง ความรักระดับนี้จึง เปRนความรักที่แผPออกไปจากตนเอง และยินยอมให)ผู)อื่นเข)ามาเปRนสPวนหนึ่งของชีวิตตน ความรักระดับ นี้เปRนความรักที่เกิดจากสภาวะของจิตใจที่ประกอบด)วยคุณธรรม เปRนความรักที่มีระดับสูงกวPาระดับ แรก ความรักในระดับนี้พุทธศาสนาเรียกวPา เปมะ ตัวอยPางเชPน เคหสิตเปมะ คือ ความรักในหมูPเครือ ญาติ และยังมีความรักอีก 2 แบบในระดับปานกลางนี้ คือ ศรัทธา ความเชื่อมั่น ฉันทะ ความพอใจ ความรักในระดับปานกลางนี้ เปRนความรักที่เกิดขึ้นจากจิตที่ประกอบด)วยป~ญญาพิจารณาจะเห็นถึงสิ่ง ที่ควรและไมPควรทํา เปRนความรักที่สูงกวPาระดับแรก แตPไมPใชPความรักในระดับสูงสุดของพุทธศาสนา

3) ความรักระดับละเอียด ความรักในระดับนี้เปRนความรักระดับสูงสุดของพระพุทธศาสนา เปRนความรักที่เกิดจากการเห็นโทษในวัฏสงสาร ซึ่งเปRนการเห็นด)วยการพิจารณาด)วยป~ญญาจนเห็น ความจริงแท)ในความเปRนไปของสิ่งทั้งหลายโดยเฉพาะในตัวของมนุษยFและสรรพสิ่งทั้งหลายวPาแท)จริง แล)วไมPมีอะไรเปRนของเราจริงๆ เปRนสิ่งที่ไมPเที่ยง เปRนทุกขF และเปRนอนัตตา เมื่อพิจารณาเห็นดังนี้แล)ว ก็เกิดความเบื่อหนPายอยากออกไปให)พ)นจากวัฏสงสารอันเปRนทุกขFนี้เสีย ความรักระดับนี้เปRนความรัก

(7)

ของผู)ที่เบื่อหนPายชีวิตผู)ครองเรือน ปรารถนาการออกจากทุกขF มีประโยชนFสูงสุดอันเกิดแกPตนและ สรรพสัตวFเปRนที่ตั้ง มีความพ)นจากทุกขFอยPางยั่งยืนเปRนที่หมาย ตัวตนอันเปRนต)นตอแหPงทุกขFจําต)องถูก ปลPอยวาง ความรักระดับนี้พุทธศาสนาเรียกวPา รักแบบเมตตา กรุณา อันประกอบอยูPด)วยอุเบกขา ซึ่งถือ วPาเปRนระดับความรักที่เสมอภาค ไมPมีการแบPงแยกด)านคูPใดๆ อีกตPอไป (สุมาลี มหณรงคFชัย, 2559)

4. ความรักชองชูกชกที่มีตDออามิตตตาในพระเวสสันดรชาดก

ชูชก เปRนพราหมณFเฒPาผู)มีหน)าตาอัปลักษF แถมเปRนคนยากจนไมPมีพPอไมPมีแมP รวมทั้งญาติพี่

น)อง เที่ยวขอคนอื่นกินไปวันๆ แตPเปRนคนตระหนี่ขี้เหนียว กินเฉพาะอาหารที่ขอมาได) สPวนเงินทองที่

ขอมาได)จะเก็บไว)ทั้งหมด เมื่อเก็บได)เยอะก็นําไปฝากเพื่อไว)จนเปRนเหตุให)ได)ลูกสาวของเพื่อนมาเปRน ภรรยา การที่เฒPาชูชกได)ลูกสาวของเพื่อนมาเปRนภรรยานั้นเพราะวPาเพื่อนเอาเงินที่เฒPาชูชกฝากไว)ไป ใช)จนหมด เมื่อเฒPาชูชกกลับมาเอาเงินไมPมีเงินคืนไห) สุดท)ายเลยยกลูกสาวของตนให)เปRนเมียเฒPาชูชก (ขุ.ชา. 64/1123-1126/521-523) จากที่กลPาวมานี้เฒาชูชกกับอมิตตตาลูกสาวของเพื่อนไมPเคยรักกัน มากPอน ที่อมิตตตายองเปRนเมียของเฒPาชูชกก็เพราะวPาทําตามหน)าที่ของลูกที่ดี ทั้งเฒPาชูชกนั้นหน)าตา ก็แสนอัปลักษFเหมือนผีเหมือนเปรตทั้งยังแกPอายุรุPนราวคาวพPอ จึงเปRนไปไมPได)ที่นางอมิตตตาจะหลงรัก จากใจจริง ด)านเฒPาชูชกก็ไมPเคยมีความรักฉันชู)สาว คือรักแบบจะแตPงงานอยูPเปRนคูPสามีภรรยาเลย หรืออาจจะมี แตPเพราะ ตนเองเปRนคนยากจนจนและหน)าตาอัปลักษFก็ไมPได)แสดงความรักอยPางจริงจัง และในชาดกก็ไมPได)มีกลPาวถึงวPาเฒPาชูชกไปหลงรักใคร เมื่อมาได)ภรรยา โดยไมPได)ตั้งใจ แถมยังเปRนสาว อายุ 16 ที่หน)าตานPารักจึงทําให)เฒPาชูชกหลงรักในทันที่ จะเห็นได)จากตอนที่เพื่อนมอบลูกสาวใช)หนี้

แทนเงินเขารีบพานางอมิตตตา กลับบ)านเขาในทันที (กรมศึกษาธิการ, 2524) เมื่อนําแนวคิดเรื่อง ความรักของพุทธศาสนามาวิเคราะหFความรักระหวPางเฒPาชูชกกับนางอมิตตตา จะพบวPาเปRนความรัก ในระดับหยาบ คือ ความรักระหวPางหญิงกับชาย เปRนความรักที่มีเรื่องเพศสัมพันธFเข)ามาเกี่ยวข)อง ความรักชนิดนี้เปRนไปเพื่อให)ได)มาซึ่งผู)สืบทอดเผPาพันธุFของมนุษยFไว) ซึ่งเปRนความต)องการตาม สัญชาตญาณสัตวFโลกทั้งหลายพุทธศาสนาให)คํานิยามกับความรักในขั้นสัญชาตญาณนี้ไว)หลายคํา เชPน กาม รักคือความใครP ราคะ รักคือความกําหนัดยินดี ตัณหา รักคือความทะยานอยาก นันทิ รักคือ ความเพลิดเพลิน เสนPหา รักคือเยื่อใย โลภ รักคือความอยากได) ปรารถนา รักคือความต)องการ ปฏิพัทธF รักคือความผูกพัน

(8)

5. สรุป

ชูชก เปRนพราหมณFเฒPาผู)มีหน)าตาอัปลักษF แถมเปRนคนยากจนไมPมีพPอไมPมีแมP รวมทั้งญาติ

พี่น)อง เที่ยวขอคนอื่นกินไปวันๆ แตPเปRนคนตระหนี่ขี้เหนียว กินเฉพาะอาหารที่ขอมาได) สPวนเงินทอง ที่ขอมาได)จะเก็บไว)ทั้งหมด เมื่อเก็บได)เยอะก็นําไปฝากเพื่อไว)จนเปRนเหตุให)ได)ลูกสาวของเพื่อนมาเปRน ภรรยา การที่เฒPาชูชกได)ลูกสาวของเพื่อนมาเปRนภรรยานั้น เพราะวPาเพื่อนเอาเงินที่เฒPาชูชกฝากไว)ไป ใช)จนหมด เมื่อเฒPาชูชกกลับมาเอาเงินไมPมีเงินคืนไห) สุดท)ายเลยยกลูกสาวของตนให)เปRนเมียเฒPาชูชก ความรักชองชูกชกที่มีตPออามิตตตาในพระเวสสันดรชาดก ความรักของเฒPาชูชกที่มีตPอนางอมิตตตา ภรรยาสาวของเขานั้นเปRนความรักที่เกิดความใครP กําหนัดยินดี ความต)องการในกาม ที่มีตัณหาตัณหา ความทะยานอยาก เปRนเหตุให)เกิดขึ้น เปRนความรักระดับหยาบ คือ ความรักในขั้นสัญชาตญาณ ด)วยเหตุผลที่วPาเพราะเฒPาชูชกและนางอมิตตตา ไมPเคยรักกันมากPอน ที่ได)เปRนสามีภรรยากันเพราะพPอ กับแมPของนางอมิตตตายกลูกสาวให)เฒPาชูชกเพื่อให)หนี้เงินที่เฒPาชูชกฝากไว)นั้นเอง

6. บรรณานุกรม

ดนิตา ดวงวิไล. (2564). ชูชกในพระเวสสันดรชาดกสํานวนอีสาน : วาทกรรม อํานาจ กับการสรeาง สภาวะความเปgนอื่น. สืบค)นเมื่อ 10 สิงหาคม 2564. จาก https://so03.tci-thaijo.

org/index.php/mekongjournal/article/view/107432/85023

พระเทพโสภณ (ประยรู ธมฺมจิตโต). (ม.ป.ป.). ปรัชญาความรัก : ศิลปะแหDงการมอบและรับความรัก.

กรุงเทพฯ : ธรรมสภา.

มหามกุฏราชวิทยาลัย. (2525). พระไตรปlฎกภาษาบาลี ฉบับสฺยามรฏpฐเตปlฏกํ 2525. กรุงเทพฯ : โรงพิมพFมหามกุฏราชวิทยาลัย.

ราชบัณฑิตยสถาน. (2530). พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2505. กรุงเทพฯ : อักษร เจริญทัศนF.

ศุภลักษณF สุวรรณเครือ. (2532). มรรควิธีแหDงรักและเมตตาเพื่อรับใชeสังคมในทัศนะวิทยากรชาวพุทธ.

วิทยานิพนธFหลักสูตรสังคมสงเคราะหFศาสตรFมหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตรF.

สืบพงคF ธรรมชาติ. (2542). วรรณคดีชาดก. กรุงเทพฯ : โอ.เอส.พริ้นติ้งเฮ)าสF.

สุมาลี มหณรงคFชัย. (2559). พุทธยานกับความรัก. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพFสยามปริทัศนF.