2011 - 2020 Phan tich vT mo bai toan tang tru'O'ng kinh tl cua Nhat Ban giai doan

Phan tich vT mo bai toan tang tru'O'ng kinh t l cua Nhat Ban giai doan 2011 - 2020

TS. PHAM QUY LONG

Co thi noi, vdo thai diim Men nay, kinh ti todn cdu dang chiing to khd nang hoi phuc ro rang sau dot suy thodi trdm trgng (2007 - 2009) thi ciing xudt Men nhieu y kien khong thSng nhdt ddnh gid vi tuang lai khuynh huang tdng truong kinh te cua Nhdt Bdn noi rieng trong vong tic 5 din 10 nam tai Nhin chung, nhicng ddnh gid ndy dugc phdn chia theo hai cdp do: i) Quan diem ngan hgn vd dat bdi todn du bdo tdng truong cua Nhdt Bdn trong tuong quan so sdnh voi khu vuc Dong Bac A thdy mot bice tranh tong quat trong do CO ba cung bac tdng truong trdi ngugc nhau. Do Id su tuomg phdn ro ret giiia mot ben co tdc do tdng truong cao a Trung Quoc vd ben kia Id kinh te Nhdt Bdn theo chieu ngugc lgi Trong khi do, kinh te Hdn Quoc vdn co the duy tri dugc muc tdng truong trung binh, neu khong co cdc dot Men Ion xdy ra; ii) Neu ddnh gid theo quan diem than trgng vd ddi hgn thi ciing xudt Men mot so y kien lgi cho rang, do thuc te moi truong kinh te khu vuc vd todn cdu duong nhu dang bgc 16 them mot so yeu to rdt dgc Met. Chung vica co the Id nguyen nhdn kim ham lgi vica co the Id nguyen nhdn khai thong dong luc tdng truong moi cho Nhdt Bdn. Tuy nhien, viec chi ra ngay ddu Id cdc nguyen nhdn khai thong hay ddu se Id nguyen nhdn kim ham su tdng truong Id mot dieu rdt kho phdn Met rgch roi vi chiing bao hdm nhieu yeu to.

Trong pham vi bdi viet ndy, tdc gid se gioi hgn a goe do phdn tich vi mo tic ly thuyet den khao sdt thuc tien; vd qua do mong muon lam ro hon cdu hoi dat ra Id: trong thap ky toi, Idm the ndo Nhdt Bdn co the khai thong dugc dong luc tdng truong cho nen kinh te cua minh? Vd dong luc ndy se la cdi gi? De trd lai cdu hoi ndy, bdi viet se Idn lugt trinh bay cdc ngi dung sau ddy.

1. Tang truong kinh te va nhan to anh hu-ong Ve mat khai luan kinh tl hpc, noi mot each nit gpn va gian don nhat rang, dai lugng tang truong (G) lien quan chat che vai quylt dinh ciia dai lugng diu tu (I). N6 ciing c6 mli lien he vai bieu thiic I (diu tu) = S (tilt kiem) vai tu each la mot tiln dl kinh tl cho I. Vi thi I se la mot dieu kien de tao ra cii hich tang truong cua mot nen kinh te nlu I phii hgp vai nhu ciu (D).

Vien Nghien ciiu Dong B3c A

Tang truong co the dat dau (+) hay (-), hoac miic do tang cao hay thap, c6n phu thuoc vao hang loat cac yeu to khac nhau, c6 the la yeu to mang tinh chu quan, hay khach quan, co the du doan dugc hoac khong the du doan dugc... Tuy nhien, moi tuong quan giiia I ~ G khong phai hoan toan liic nao ciing thuan chieu nhu menh dl I = S. Co liic tang truong (G) dat dugc miic tang rit kha quan khi nen kinh te co dugc cac dong lire diu tu mai bao gom nguIn lire diu tu va nhu ciu diu tu moi (gpi la I kich ciu). Song,

,'32^ -Nhang vin di KINH T ^ VA CHINH TRj IHt GIOI So 9 (173) 2010

Pham Quy Long Phan tich vT mo bai toan tSng truang l<inh te...

CO truong hgp diu tu kem hieu qua, thi miic tang truong c6 thi se la chilu ngugc lai, trong d6 I CO the tang tod miic giod han nhung G tang khong dang kl. Tham tri dong luc diu tu e6 thi bi triet tieu (I = 0) khi nIn kinh tl bi khung hoang va e6 thi dan tai G < 0 (tang truong am).

Do do, quan dilm ciia kinh t l hgc phat trien nhan manh rang giai quylt bai toan tang truong can phan tich cae nhan t l anh hUong tai I va D (cau ciia nen kinh te), trong do c6 quan he tod cac yeu to nhu lam phat, giam phat, that nghiep, ty gia, ng, lai suat, can can ngoai thuang, chi tieu cong, tieu dung ca nhan, tham hut ngan sach...

Xuat phat tir each tiep can nay, hien tai van con khong it cac nha nghien ciiu kinhte, cac to chiic kinh te theo quan diem than trgng dang canh bao ve su hoi phuc chua chac chan cua nen kinh te the giai, hay hg n6i nhieu hon ve nguy CO khiing hoang toan cau co the bung phat lan hai do e ngai ve cac goi kich cau (I) khong 16 lan lugt bi nit b6 som ciing nhu hau qua tir cuoc khiing hoang ve ng cong a khu vuc chau Au. Neu dieu do xay ra, lai mot lan niia eo the se lam thay doi manh nhu cau (D) va ca cau thi truong cho xuat khau hang hoa va dich vu; sir khiing hoang niem tin trong he thong tai chinh toan cau. Hoac hp cho rang, neu da tang truong qua nong va keo dai a Trung Quoc tiep tuc dugc giii lau nhu vay, ciing co the lam gia tang nguy ca bung phat "bong bong" kinh te; hay tang truong nong va thieu ben viing dan tod hau qua trong tuong lai khong xa se lam can kiet nguon tai nguyen va cac nguon nang lugng ca ban cho dau vao khong chi rieng ciia nen kinh te Trung Quoc, ma con anh huong tofi toan bg cau tnic mang san xuat khu vuc; hoac hang loat cac vin de dugc cho la bat on khac c6 lien quan din thi truong tai chinh a My, ng cong a Khu vuc dong euro, giam phat va thit nghiep a Nhat Ban... Nhiing tac nhan nay nlu kh6ng dugc phat hien va kilm soat kip thai ciing khien tao ra cac bit In kinh t l vT mo va se lay lan nhanh ch6ng tren toan ciu... Tir do, chiing c6 thi gian tilp lam can tra dong luc tang truong o Dong Bic A

noi chung va Nhat Ban noi rieng. Hon the niia, neu ket hgp vod quan diem chien luge va khia canh chinh sach phat trien, quan diem nay lai cho rang, doi vod Han Quoc hoac Nhat Ban neu ca hai nuac nay co the thue hien thanh cong viec dieu chinh chien luge phat trien ciia minh, riham dat tod cac muc tieu de ra den nam 2020 hoac 2025 thi no lai mang mot y nghTa rat Ion rang, kha nang khod th6ng dugc dong lire tang truong mod la dieu c6 the. Neu dieu nay tra thanh hien thuc thi n6 khong chi giiip cho nen kinh te Nhat Ban hoi sinh ma con giiip cho ca khu vuc Dong A mot sinh khi phat trien mod trong tuong lai.

Ben canh viec liet ke cac tac nhan thuoc moi truong kinh te neu tren (trong moi quan he vai sir tang truong), neu phan tich theo quan diem than trpng nguod ta ciing khuyen cao ring giai quyet van de tang truong se khong chi phu thuoc thuan tuy vao cae yeu to kinh te true tiep ciia m6i truong kinh te ma se con phu thuoc khong nho vao kha nang nguai ta danh gia nhiing anh huong gian tiep tu su thay doi (neu c6) cua cac bien so thuoc moi truong xd hoi, moi truong chinh tri - an ninh ciia ca Nhat Ban, khu vuc va tren binh dien quoc te. Vi du, tinh hinh chinh tri cang thang tren ban dao Trieu Tien hay van de eo bien Dai Loan lieu e6 kha nang dan tai nguy co bung no xung dot vii trang hay khong? Hon the niia, cac nhan to tu nhien khong the kiem soat dugc nhu cac tham hga thien nhien, hay su biing phat dich benh truyen nhiem nguy hiem tren quy mo rong Ion c6 the vugt kh6i tam kiem soat cua cong dong (nhu dich SARS, ciim ga...), ciing dugc khuyen cao la nhiing nhan to dot bien co the gay tac dong khong nh6 tai bai toan tang truong kinh te n6i chung. Tuy nhien, su anh huong toi tang truong do cac sir co (Ion) cua tu nhien (neu co) la mot dieu rat ro rang, nhung con nguod kho du doan truac dugc tac dong cua n6 va hau nhu kh6ng the kiem soat dugc (vi du thien tai dong dit, niii lira, han han...). Nen cac yeu to tu nhien nay can phai dat ra ngoai gioi han kha nang bien luan.

NhCfng vin di KINH T^ VA CHJNH TRj IHt GIOI S6 9 (173) 2010- 33-^

Phan tich vT mo bai toan tang t r u w i g k i n h t l . Pham Quy Long Chinh vi vay, su hoai nghi can dat ra cho tat

ca nhirng nhan to c6n lai ay la: lieu khi nao chiing se ket hgp de tra thanh cac tac nhan tieu cue, hay trong mot chimg muc nao do co the chuyen hoa thanh eac nhan to tich cue lam anh huong tod qua trinh phat trien kinh te ciia Nhat Ban? Dieu nay thi chua ai biet'. Tuy nhien, nhung bien so co ban nay c6 the dugc dinh dang va can dugc phan tich va danh gia mot each day dii.

2. Phan tich va danh gia mot so bien so vi m o c c b a n

Nhu da de cap a tren, cac tac nhan anh huong toi bai toan tang truong, noi mot each tong quat nhat, se bao gom mot so bien so co ban. D6 la cac nhan to thuoc m6i truong kinh te, moi truong an ninh, chinh tri va xa hpi. Tuy nhien, khong phai tat ca cac nhan to nay deu co the gay anh huong dong thai va hen tue tod ket qua cua bai toan tang truong. Vi vay, thod diem va miic dp tao ra anh huong cua cac nhan t6 nay, chi co the dugc xem xet mang tinh khai quat chung va theo each tinh dinh tinh trung binh cong ma thoi, Vai each tiep can nhu vay, chiing ta se lan lugt khao sat chi tiet mot so nhan to vT mo co ban duai day.

- Ddnh gid trien vgng kinh te todn cau qua chi so tdng tru&ng

Nhan dinh danh gia trien vpng kinh tl toan cau da CO nhieu y kien trai ngugc, tham tri thieu th6ng nhat giira cac nha nghien ciiu a trong va ngoai nuac, hay ngay ca danh gia ciia cac t l chiic nghien ciiu quoc te, cua cae quoc gia khac nhau tren the giai. Sir khac biet nay ton tai la dieu de hieu vi cac danh gia do dua vao cae nguon CO so dii lieu khac nhau va cae kit luan dua ra ciing vao eac thai dilm khac nhau. Vi du, vao cu6i nam 2009, nguofi ta thuong dl cap tai cac e ngai ve suy thoai kep, hay khung hoang tir do vof "bong bong" kinh tl a Trung ' Vi du, nguoi ta noi chiSn tranh la tan pha n6n kinh tl. Tuy nhien, trong qua khir cuoc chi6n tranh Tri6u Tien 1950 - 1953 gian tilp co loi cho kinh t6 Nhat Ban; hay cuoc chiln traiih Viet Nam ciing mang lai loi ich rSt lan cho kinh tl Han Quoc va Nhat Ban vi cac dan dat hang cua My..

quoc, hay sir gia tang cac xung dot thuong mai... lam cho boi canh kinh tl toan cau xau di.

Tuy nhien, hien thai each danh gia dugc thi giai chap nhan tap trung vao mot luan dilm ngan gpn la: bdi canh kinh te todn cdu dang hoi phuc tot len trong ngan vd trung hgn, nhung se vdn con thieu co so that ben viing trong ddi hgn do dp luc tic cdc quan nggi neu tren vdn con.

Theo chiing toi, khi phan tich moi quan he tuong tac giiia boi canh kinh te toan cau va sir phat trien kinh te Nhat Ban a Dong Bac A noi rieng, it nhat trong v6ng mot thap ky toi, thi moi truong kinh te toan cau khong chi phoi co tinh quyet dinh, ma ngugc lai n6 can sir cpng huong va chiu sir dan dat bai chinh sir hoi sinh tir noi tai cac nen kinh te chau A, trong d6 co khu vuc D6ng Bac A.

That vay, cho tai nay, da phan cac ket qua nghien ciiu da chi ra rang, khuynh huong kinh te the giod trong mot vai nam tai nhin chung co the se thoat khoi khiing hoang va hien dang theo chieu huong tich cue di len. Theo ong Olivier Blanchard, Giam doc bp phan nghien ciiu cua Quy Tien te Quoc te (IMF) vai each nhin lac quan nhat cho rang, viec the giai "suy thoai kep" hoac tra lai tinh trang suy thoai nhu mot so nghien ciin khac canh bao, la chuyen "rat kho xay ra". Ket qua nghien ciiu ciia IMF ciing trung hgp vai ket qua ciia Ngan hang The giai (WB) va mot so to chiic nghien ciiu kinh te khac c6ng bo gan day^. Tim chung cac nghien ciiu nay deu cho thay su lien he tuong tac ciia vien canh kinh te toan cau vai ket qua tich cue tir noi tai cac nen kinh te chau A. Khu vuc chau A da hoi phuc manh trong nam 2009 va 2010 nha vao hoat dong xuat khau tang truong va nhu cau tieu thu hang h6a noi dia a miic tot hon. Chdu A cUng dugc coi Id ddu tdu, dong luc keo nen kinh te the giai hoi phuc. Cach danh gia nay ciing dugc nhieu nha kinh te Viet Nam cho la phu hgp vai xu huong thuc te dang diln ra.

Cu the hon, gin day, vao ngay 8/7/2010, IMF da nang miic du bao tang truong kinh te the gioi nam 2010 len 4,6%, tir miic 4,1% dua ra hii

' OECD Outlook, No 87, iVIay 2010.

34 -Nhu'ng vin di KINH T^ VA CHINH TRj TH^ GIOI S6 9 (173) 2010

JPham Quy Long Phan tich vT mo bai toan tang tru'O'ng kinh te.

thang 4 nam 2010. Ding thai, co quan nay cung tang du bao tang truong cua hai nen kinh te My va Trung Quoc. Theo d6, tang truong kinh te My nam 2010 se a miic 3,3%, thay vi 2,7% nhu lan du bao truac. Kinh tl Trung QuIc se tang truong 10,5%., cao hon miic 10%) dua ra truac day. IMF du bao, Nhat Ban se dat miic tang truong 2,4%) trong nam 2010 (miic truac la

1,9%), An Do tir 8,8% len 9,4%. Trien vpng cua Dire va cae nuac chau Au khac sir dung dong euro, khong doi, 6f miic 1%^ Khi danh gia tong quat trong vong 5 nam tod (theo dang do thi), ciing cho thay rihiing tin hieu tich cue. Xu huong nay la ket qua du bao dugc IMF cong bo trong bao cao thang 4/2010 ve trien vgng tang truong kinh te toan cau den nam 2015.

Tang tru-ffng GDP thyc a cac nIn kinh te dang troi day va dang phat trien

or-vb

nj-iji

-f O —

& — 6 . - * —-

2 — O

- 2 — Cac nen kinh te phat trien

T 'S'^O &0 •OO ^ O O o T O T S ! • ; ( ' / ;

Nguon : IMF, World Economic Outlook, April Mac dii hien tai dugc cho la lac quan, song trien vgng cua Diic va cac nuac chau Au khac su dung dong euro, do khong doi a miic 1% nen IMF va WB ciing luu y rang, su yeu kem a chau Au CO the "se tac dong tai chau A th6ng qua ca hai kenh thuong mai va tai chinh".

Chinh vi do bong may ciia khu vuc EU van con, nen danh gia ve nam 2011, vai quan diem than trpng hon, IMF cho rang, tuy chieu huong tang truong kinh te the gioi trong nam tai se khong doi, song se dimg lai 6f miic 4,3% thap hon du bao ca nam 2010 la 4,6%) va da ha miic du bao tang truong nam 2011 cua Trung QuIc tir 9,9%) xuong 9,6%), Nhdt Bdn tic 2% xuSng 1,8% va Anh tu 2,5%) xuong 2,l%o. Dilu nay dugc xem la mot dong thai can trpng khi danh gia du bao vl triln vpng m6i truong kinh te toan ciu.

Tuy nhien, khi danh gia tac dong cua moi truong kinh tl toan cau thi chiing ta ciing cin

2010.

nhin nhan them tir hai khia canh canh bao ve kha nang su do va tai chinh lan truyen va sir bien dong cau (D) cua thi truong the giai trong thuong mai qu6c te. Ca hai thanh to nay it ra trong 5 nam tai deu cho thay cac dau hieu tich cue. Cac nen kinh te Ion nhu My, Brazil, An Dp, Nga, ciing nhu cac nen kinh te mai noi khac, hoac khu vuc ASEAN... dang chiing t6 kha nang tao ra sir hoi phuc va tang truong vai cac bang chiing ngay cang tot hon tir cac chi so kinh te vT mo ciia minh. Co the tham khao cac chi so chiing khoan, lam phat, that nghiep, can bang thanh toan ngoai thuang, tham hut ngan sach, tieu dimg, dau tu... (IMF, 2010). Nhiing chi so nay dang the hien mot khuynh huong tich cue va cai thien ro net theo timg nam. Dieu d6 c6 nghTa la D cua thi truong the giai dang dugc ma rong. Ben canh do, tir cupe khung hoang tai

' Theo Thai bao Kinh tl Viet Nam s6 ngay 8/7/2010.

Nhang vin di KINH T^ VA CHJNH TRj TH^ GIOI S6 9 (173) 2010-

35'

Phan tich vT mo bai toan tang truo^ng l<inh t l . Pham Quy Long chinh 2007 - 2009 vua qua, the giai ciing da nit

ra dugc nhieu bai hpc dat gia ve viec can thiet phai CO CO che canh bao som trong he thong tai chinh va ngan hang tren toan cau. Dieu lo ngai nay da pohan nao vai di khi ngay 23/7/2010, Tong thong My, Barack Obama da ky Sac lenh ban hanh Dao luat Pho Wall nham cimg co he thong tai chinh toan cau va dam bao rang n6 se dugc van hanh mot each lanh manh hon trong tuong lai. Them vao d6, khu vuc EU ciing dang tien hanh mot cupe thanh Ipc gat gao he thong tai chinh, ngan hang a day nham vuc day niem tin eiia thi truong. Ro rang, vai nhicng chi so du bdo nhu vdy, it ra trong thap ky tdi, Nhdt Bdn khong qud bi quan voi khd nang se co su dnh huang a "cdp do nguy hiem " tic nhicng dao dong ciia nen kinh te the gioi tai viec gidi quyet bdi todn tdng truong eiia minh.

- Trien vgng moi trir&ng an ninh khu vuc vd toan cdu

Mac dii yeu to nay chi c6 tac dong gian tiep tai kha nang phan tich bai toan tang truong a Nhat Ban, nhung trong mot chung muc nao d6, n6 se c6 lien quan mat thiet tai viec tao ra moi truong kinh te va thuong mai quoc te cho Nhat Ban trong tuong lai. Do do, ylu t l nay cin phai dugc danh gia. ... . . .

Ro rang, neu nhin lai tinh hinh an ninh - chinh tri a D6ng Bac A trong phin Ion thod gian ciia thap ky qua, co the thay ring, tranh chip lanh tho, cimg nhiing ky lie xau trong lich su van thuong gay cang thang ngoai giao giira Nhat Ban, Trung Quoc va Han QuIc. Chiing lu6n dugc coi la nguon goc hinh thanh nen nhirng diem n6ng phat sinh tir thai Chiln tranh Lanh. Mac dii tinh hinh tren ban dao Trilu Tien rit gilng voi chia re Dong - Tay tren luc dia chau Au truac day, trong do c6 sir hien dien ciia khoang mot trieu quan quanh VT tuyin 38. Va viec khong co hiep uac hoa binh da buoc nguai Trilu Tien lin My va Trung Quoc phai sin sang cho kha nang xay ra mot cuoc xung dot quan su. Tuong tu nhu vay, ca My va Trung Quoc

ciing phai sin sang cho nguy co xay ra xung dot tren eo bien Dai Loan. Vi thi, trpng tam quan he giiia My vai cae nuac ding minh trong kliu vuc gan suot thap ky qua la sin sang dli pho vai nguy ca xay ra xung dot a nhiing dilm n6ng nay. Song bang cac no lire hgp tac chinh tri va ngoai giao da phuong vi eac uu tien lgi ich chien luge cua cac nuac trong viing, ciing nhu cac nuac Ion ben ngoai (My va Nga), nen xung dot quan su da khong co ca hoi xay ra. Mot dac diem khac cho thay la, ke tir thang 9/2001, cuoc chien chong khiing bo da lam thay doi trpng tam hgp tac an ninh cua My voi cac dong minh.

Han Quoc va Nhat Ban cho rang My da sao nhang nhiing thach thiic song c6n ciia khu vuc, vi an ninh Dong Bac A van la moi quan tam chinh ciia hai nuac nay. Sir gia tang nhanh ch6ng tiem lire quoc phong ciia Trung Quoc ciing lam tang moi lo ngai cua khu vuc. Dac biet nhiing hanh vi ciia Trung Quoc tren bien da lam hau het cac nuac, tham tri ca An Do, phai quan ngai. Hoat dong ciia hai quan Trung Quoc lam giai quan sat lo ngai rang, Trung QuIc dang muon thay doi can can siic manh kh6ng chi a viing bien gan Trung Quoc, ma ca 6 nhung tuyIn giao thong duong biln ma Trung Quoc dang sir dung nhieu. Bat dong giiia Trung Quoc va Nhat Ban d6i khi da lam phiic tap nghi truong an ninh Dong Bic A. Moi bit hoa da sau sac tod miic c6 mot vai nam lanh dao cua hai nuac nay da tu choi gap nhau ben cac dien dan khu vuc. Chinh sir trii day ciia Trung QuIc luon dat ra hai cau hoi cho cac nuac D6ng Bic A n6i rieng va chau A n6i chung ring: Thic nhdt, hp can phai hieu ban chat tham vpng cua Trung Quoc trong khu vuc va xa hon nira lagi?

Thic hai, sir canh tranh dia vi giiia Trung QuIc va Nhat Ban trong khu vuc se di din dau? Cuoc canh tranh ay da can tra quan he giua Trung Quoc va Nhat Ban, dong thai tao ra su canh tranh giiia mot vai t6 chire khu vuc. Chinh vi each tiep can nhu vay, nen nhan dinh cua mot so chuyen gia phan tich chinh tri cho ring, nguIn glc gay cang thang a Dong Bac A da va

36 NhCrng vin di KINH T^ VA C H I N H TRI TH^ GIOI S6 9 (173) 2010

Pham Quy Long Phan tich vT mo bai toan tang truo-ng l<inh t l . . . van luon c6n t i n tai ngay trong cac mli quan he

giangcheod6. '* >!• ™

~ M a c dii qua khii la n h u vay, song g i n day d u luan cua Nhat B a n va H a n Q u I c b i t d i u dat lai cau hoi ve nhirng u u tien troiig chinh sach doi ngoai ciia minh. H p c i n da dang h6a quan he ngoai giao n h u n g v i n lira chpn cac Hiep u a c An ninh v a i M y lam n I n tang. Ngay cang co nhieu y kien cho rang chinh sach k h u v u c hoa vira la c a so de ngan ngira Trung Quoc, vira tao ra each tiep can m a i doi v a i cac van de khu vuc.

Lien minh v a i M y van co gia tri song c6n doi voi an ninh cua Nhat Ban va H a n Quoc. Ben canh d6, cac nha lanh dao ciia hai n u a c nay ciing ngay cang nhan ra gia tri ciia su h g p tac khu vuc trong hang loat van de. D u luan a hai n u a c doi hoi phai can bang quan he vod M y va cae n u a c lang gieng. Khung canh d6 giiip cac n u a c Dong Bac A tim thay p h u o n g each h g p tac de dang hon, nhat la trong van de hat nhan ciia Bac Trieu Tien. C o che doi thoai ASEAN+3 ciing dang tao dieu kien cho cac euge tilp xiic hang n a m giiia lanh dao 3 n u a c Trung Q u I c , H a n Quoc va Nhat Ban. Noi mot each khac, h g p tac k h u v u c Dong B a c A dugc bat nguon va thiic day tir hai dong lire khac han nhau nhung c6 sire manh ngang bang nhau. Thic nhdt Id de tao c a che x a y dimg niem tin vao thai diem c6 su chuyen dich dang ke cua can can siic manh, do sir troi day ciia Trung Quoc tao ra, ca ve kinh te va quan su. Thic hai Id de tao CO che phoi h g p chinh sach giiia cac quoc gia, nham h g p tac tot h o n trong giai quyet khiing hoang a t u o n g lai.

Diem can luu y la c a so kien tao su on dinh I cua khu v u c va tren toan cau trong hien tai va tuong lai ro rang bat nguon t u he qua ciia tien trinh'gia tang tinh phu thuoc l i n nhau v l kinh t l va chinh tri giiia cae q u I c gia trong viing va tren t h i giai, dac biet trong b l i canh chinh tri va xu t h i q u I c t l m a i hien thai. D i l u nay ciing kha triing lap vai ket qua phan tich m a i day cua Hpi d i n g Quan he d l i ngoai M y (2009) khi danh gia

thuc t l dien b i l n ciia khuynh h u o n g toan cau hoa va anh h u o n g cua no doi vod cac quyet dinh chinh tri a Dong B i c A trong tuong lai. Nghien ciiu nay chi ra rang, cac n h a lanh dao cua cac n u a c Ion a D o n g B a c A dang ngay cang u n g hp y tuong doi thoai k h u vuc ve eac van de chinh tri - an ninh h o n la day cac nguy c o do vao ngo cut. Cac phan tich cho thay, cac nha lanh dao chinh tri or day da t h u o n g xuyen to chiic cac cupe thao luan n h u v a y ben le cac cupe gap g o do A S E A N khai x u o n g (ARF) de lam giam thieu hay c6 hanh dong ngan chan mang tinh tap the cac nguy c o tiem an c6 the gay cang t h i n g leo thang a Dong Bac A. Bang chiing ro nhat gan day la tai Hpi nghi Thugng dinh 3 n u a c Dong Bac A (Trung Quoc, Han Quoc va Nhat Ban), t l chiic tai dao Cheju, Han Quoc cuoi thang 5/2010 vira qua, cac nha lanh dao ciia 3 n u a c da co gang het siie bang cac no lire hgp tac chinh tri nham thao ngoi no cho mot nguy co quan su c6 the bimg phat tren ban dao Trieu Tien sau su CO vu chim tau Cheonan ciia Han Quoc.

Chinh vi vay, danh gia ve trien vgng tinh hinh an ninh - chinh tri k h u v u c va toan cau jtEong-tucing-4ai-'5-dcn 10 n a m tod, nhin chung

cac phan tich chinh tri deu chia se quan diem cho rang, tuy Men tgi dang co nhicng dien Men chinh tri phicc tgp kho luong, nhung ve co bdn no se khong bi kich dong vd phdt trien tdi muc CO the tgo ra cdc xung dot vii trang Ion. Dieu ndy ciing hdm chua y nghia kinh te rang, nhiing thay doi ciia moi truong an ninh chinh tri khu vice vd quoc te it eo khd nang chuyen hoa thdnh nhdn to tieu cue gay dnh huong lan tai cue dien buc tranh kinh te tuong lai a Dong Bac A , trong do CO Nhdt Bdn.

- Twang lai moi trucfng chinh tri - xd hpi ben trong Nhat Ban

D i l u khong the p h u nhan la miic do on dinh tinh hinh chinh tri - x a hpi trong n u a c ciing c6 anh h u o n g tai chieu h u o n g va tinh lien tuc ve su phat trien a moi nen kinh te trong khu vuc.

NhCcng van di KINH T^ VA CHINH TRI TH^ GIOI So 9(173)2010- -'37^

Phan tich vT mo bai toan tang tru'O'ng kinh t l . Pham Quy Long Do la moi quan he bien chiing ve su anh huong

lan nhau giira yeu to kinh te va yeu to chinh tri - xa hpi ben trong. Thuc te cho thay, Nhat Ban trong suot nhieu thap ky qua luon dieu chinh va CO gang tao sir can bang thuan chieu cho moi quan he nay, nham khod thong dong lire cho muc tieu thiic day tang truong kinh te. Giod lanh dao chinh tri Nhat Ban da ra siie ciing eo niem tin cho nguod dan va giod doanh nghiep bang viec tao dung mot moi truong chinh tri - xa hpi trong nuac on dinh lau dai. Tuy nhien, tuong lai moi truong chinh tri - xa hpi ben trong cua Nhat Ban c6 thi se van dong theo nhiing chieu huong khac nhau nlu hoan canh chinh tri - xa hpi ben trong iy thay dli.

Danh gia tong quat ve tuong lai nIn chinh tri Nhat Ban, cac nghien ciiu da chi ra hai dac diem Ion sau day dugc cho la se g6p phin chi phoi khuynh huong van dong ciia moi truong chinh tri - xa hoi nuac nay. Mot la, nlu theo doi suot chilu dai tiln trinh lich su nIn chinh tri hien dai ciia Nhat Ban tir 1945 din nay, trong do cu thi gin day nhit vai 4 lin thay dli thii tuong va noi cac (tu noi cac Fukuda, Taro Aso, Yukio Hatoyama, nay la Naoto Kan) trong quang thai gian ngin ngiii chua. diy 2 nam (tir nam 2()08 din 6/2010), phin nao da phan anh ban chit cua mot nIn chinh tri phiic tap va kha nhieu biln cl. Trong bli canh do, khong it y kiln se ding tinh voi kit luan ring, su thilu I n dinh cua nIn chinh tri trong nuac (It nhit trong 10 nam qua) da la mot trong cac nguyen nhan g6p phin giai thich cho cau chuyen tang truong kinh tl cham chap a Nhat Ban keo dai trong suot gan hai thap ky qua. Q g6c dp hoach dinh chinh sach thi kit luan nay hoan toan c6 ly. Dua tren cac khao sat thuc tl cho thiy nIn kinh tl Nhat Ban da va dang thua huang mot moi truong chinh tri, trong do cac thi he lanh dao Nhat Ban kl tilp nhau ra di cimg vai nhiing chuong trinh cai to kinh t l - xa hpi diy tham vpng, nhung kit cue thuc thi thi duong nhu da dang va keo dai. Chinh vi vay no tra thanh mot bang chiing ro net vl tac dong anh huang ctia

moi truong chinh tri dli vai viec dat ra va kilm soat thuc thi nhung muc tieu phat triln kinh tl va xa hpi. Trong cac dinh huang chinh sach cua cac chinh quyln tilp nii a Nhat Ban, tinh lien tyc va su ke thira chinh sach duong nhu dl bi tin thuong va din toi kha nang phat sinh nhiing rao can mai cho nIn kinh tl. Hai Id, a goc dp xa hpi hpc, theo gioi phan tich chinh tri o Nhat Ban thi du luan chinh tri o trong va ngoai Nhat Ban lai khong qua bit nga va coi trpng nhirng gi da va se tilp tuc dien ra o chinh truong quIc dao nay. No duong nhu chi phan anh mot tiln trinh lich sii mang tinh tit ylu ciia nIn chinh tri Nhat Ban da gia c6i. Nin chinh tri Nhat Ban voi ban chat la duy tri mli quan he c l kit chat che giiia gioi quan chiic chinh tri (bit luan du thuoc nhom dang phai nao) va giod kinh doanh (Keidanren) diy quyln lire trong xa hpi Nhat Ban. Do do, nhiing thay dli chinh tri nay, nlu xay ra, se khong gay ra qua nhilu "cam xiic"

cho giod kinh doanh cung nhu kha nang tao song Ion dli voi nIn kinh tl. Du luan xa hpi noi chung cung khong coi su thay dli do nhu la buoc ngoat mang tinh dot biln trong dinh huong chinh sach cua cac chinh quyln Nhat Ban k l nhiem. Cach tilp can nay xuit phat tir quan dilm dan tpc chu nghTa a Nhat Ban.

Nhirng dac diem c l hiiu cua nIn chinh tri va xa hpi bao thu a xii so hoa anh dao, vin da tin tai kha lau rli, thi rit kho thay dli. Chinh vi vay, nhimg bien dong chinh tri - xa hpi a Nhat Ban nhu da dugc nguod ta quan sat thiy trong thoi gian qua, chi dugc xem la sir hoan chuyin ngoi lanh dao giiia ca nhan nay hay ca nhan khac ma thoi. Su tri tre trong nIn chinh tri Nhat Ban vin con nguyen glc. Do la do cae nIn tang van hoa va xa hoi lau doi da san sinh ra nIn chinh tri bao thii Nhat Ban. Nhu vdy, tic phdn tich hai dgc diem neu tren co the cung cdp co so di rut ra nhdn dinh rang, trong tuang lai it nhdt Id trong khodng 5-10 nam tdi moi truong chinh tri - xd hoi Nhdt Bdn chua thi thay ddi theo huong tgo ra cdc xung luc mai tSt hon cho nin kinh ti Nhdt Bdn hien nay.

'W

-Nhirng vin di KINH it VA CHINH TR| TH^ GIOI S6 9 (173) 2010

Pham Quy Long PhSn tich vT mo bai toan tang truo-ng l<inh t l . . .

- Ddnh gid mot sS chi so kinh te vi mo cua

nin kinh te Nhat Ban

Kinh te Nhat Ban dang phuc hIi tir sau cupe suy thoai toan ciu (2007 - 2009) voi du doan tang truong GDP narii 2010 se dat miic 3%) nhu kit qua du bao cua OECD, hoac la 2,4%) nhu ket qua ciia IMF dua ra ngay 8/7/2010 vira qua.

Su tang truong nay nho vao su hIi phuc manh me ciia xuat khau va cac goi tai chinh kich cau trong nuoe nhim ho trg cho su suy giam tien luong va viec lam. Tuy nhien, thue tl

phan ling ciia thi truong trong nuoe van c6n rat de dat vod miic du bao tang truong trong tuong lai. Vi du, trong nam 2011 la 2% theo so lieu cua OECD hoac o miic 1,8%) theo so lieu cua IMF do ty le that nghiep van o miic cao tren 4,5%, giam phat van tiep tue keo dai, nang luc san xuat cua nen kinh te van a duod kha nang khai thae, tham hut ngan sach van chua c6 dau hieu cai thien tich cue (du doan nam 2010 la -7,6% GDP, nam 2011 dugc cho la con xau hon vod miic boi chi -8,3%

GDP). Thue te nay da dugc chiing minh qua danh gia khai quat ve du bao bien dong eiia 3 chi so kinh te vT mo eo ban neu tren.

C^c chi so kinh te cc ban cfla Nhat Ban (theo du- bao cua OECD)

Lam phat

% GDP so vai nam tru'ac

Ty le that nghiep Can bdng tai khoa/GDP

5.1 4.9 _4.7 3.0

I

-5.2

2.0

n

-7.2 -7.6 -8.3 12009 12010 2011

-1.4 ^{-0.7 -0-3}

Nguon: OECD Outlook (2010): No 87, May.

Mac dii vay, neu chi dimg lai phan tich trong ngan han thi 3 chi so neu tren chua the phan anh het dugc vai tro anh huong cua dong lire dau tu moi doi voi miic tang truong GDP/GNP tuong lai. So sanh voi truong hgp ciia Trung Quoc thay rang dong luc dau tu vao ngi nhu se quyet dinh miic tang truong kinh tl tuong lai ciia Trung QuIc hon la yeu to ngoai nhu. Vi thi, danh gia su tang truong (GDP) trong dai han doi voi nen kinh te Nhat Ban ciing nen xem xet kha nang khod thong cac-dong luc diu tu r|n6i, bao gom cac yeu to thiic day chi tieu c6ng/ca nhan va diu tu moi cho san xuit (ciia khii doanh nghiep) huong theo nhu ciu nao? Kit

qua kiem chiing bang thing ke duod day cho thiy la van de nay ngugc voi truong hgp Trung QuIc. Voi Nhat Ban (trong nam 2010 va du doan ngan han 2011), nhu cau ben ngoai vin d6ng gop mot ty trgng Ion hon nhilu so voi ngi nhu trong giai quyet bai toan tang truong (GDP/GNP). Cu thi la, do ap lire giam phat tilp tuc dugc duy tri khien cho miic d6ng gop vao tang truong GDP tir ciu tieu dung ca nhan 6 mire rat thip, trong do nam 2010 uac doan 2,0% so voi -1,0%) nam 2009, va nam 2011 uac doan tang 1,2%) so voi nam 2010. Dli voi nhu cau chi tieu cong ciing vay, eac con si tuong ling la 1,9% nam 2010 va 1,6% nam 2011.

NhCcng vin di KINH T^ VA C H I N H T R J T H ^ GIOI So 9 (173) 2010-

w.

Phan tich vT mo bai toan tang tru'O'ng l<inh t l . Pham Quy Long Dong gop cho tang truong (GDP/GNP) tir hoat

dong xuat nhap khau hang h6a va dich vu chiem ty trpng la tir -24% nam 2009 tang len 17,8%) nam 2010, va 7,8%) nam 2011. Vi thi, hien tai, de c6 the dua ra nhan xet danh gia ve tuong lai dai han thi e rang chua c6 dii co so ro rang, do trien vpng tang truong se con phu thuoc vao kha nang thich iing ciia qua trinh tai cau tnic nen kinh te cua Nhat Ban. Cu the hon no se phu thuoc vao kha nang Nhat Ban trien khai chien luge phat trien moi tir 2010 den 2020 va miic dp thanh cong cua no nhu the nao?

Tuy nhien, viec phan tich chi tiet chien luge n6i tren, da cho chiing ta mot ggi y mang tinh dinh huong. Diem dang luu y nhu chinh cuu Thii tuong Nhat Ban Taro Aso da timg nhan manh voi giod bao chi nam 2009 rang: "Trong boi canh nen kinh te the gioi dang trong giai doan dieu chinh quan trpng, Nhat Ban khong the quay lai con duong tang truong cii chu yeu phu thuoc vao xuat khau". Hon niia, nguyen tac phat trien ciia Nhat Ban dugc the hien trong viec xay dung chien luge mod se dua tren ba tru cot chinh gom:

Cuoc cdch mgng nhdm xdy dimg nen kinh te voi lugng khi thdi cdc-bon thdp; mot xd hoi thdn thien voi nguai gid; tdng cucmg siic mgnh quoc gia thong qua quyen luc mem. Chinh vi the, trong noi dung nhiing phuang cham co ban eiia Chien luge tang truong mod cho thiy, Chinh phu Nhat Ban phin dau tang GDP thuc tl rtr khoang 473.000 ty yen trong nam tai kh6a 2009 len khoang 650.000 ty yen (hon 7.220 ty USD) vao nam tai khoa 2020, tuong duong vod tie do tang truong thuc tl binh quan 3%)/nam va tao 4,76 trieu viec lam mod, giam ty le thit nghiep tir 5%

hien nay xuong 3%. Chiln luge tap trung vao 6 trpng tam:. nang lugng, y ti, du lich, thuc ddy phdt trien khoa hgc ky thuat vd viec lam; bdi duong nhdn tdi; vd chdu A. Dilu nay cho thiy, Nhat Ban muln tim lai dong lire tang truong cho nen kinh te ciia minh tir mot khai niem moi vl

"Noi nhu gia - D" ham chiia sii dung nhu ciu khu vitc (cu the la chau A). . ., ^..>.

3. Nhan biet dong lye thiic day tang tru-ong kinh te ciia nen kinh te Nhat Ban trong 10 nam toi (2011 - 2020)

Doi chieu vod cac dieu kien chuyen doi ciia thuc tien va co so ly thuyet kinh tl hpc neu tren, chiing toi cho rang ben canh viec xir ly nhiing nhan to vi m6 khac thuoc moi truong xa hpi va moi truong kinh te ben trong cua nuoe nay, 6 goc dp danh gia du bao vT mo, tang truong (G) cua Nhat Ban trong tuong lai 2011 - 2020 se phu thuoc khong nho vao kha nang kich hoat dong lire dau tu mod (I) tu viec khoi thong cac nhu cau D, trong do dua vao cac muc tieu va ke hoach cu the hoa nhu sau:

- Tir noi nhu (truyen thong): Kich thich kinh te tir nhung nganh cong nghiep sach. Nhat Ban se true tiep di vao cac van de va cac muc tieu cu the trong cac ITnh vuc chu ehot nhu san xuat dien mat troi, cac phuang tien than thien vod moi truong, dich vu cham s6c y te va du lich.

Huong toi muc tieu tang gap 20 lan san lugng dien mat troi va tro thanh nuoe c6 san lugng dien mat troi Ion nhat the giod vao nam 2020.

Ngoai ra, Nhat Ban ciing dat muc tieu tro thanh nuoe c6 ty le tieu thu nang lugng tai sinh trong tong nang lugng tieu thu cao nhat the gioi vao nam 2020. Chi rieng trong ITnh vuc nay, Nhat Ban se tao ra mot thi truong eo tong gia tri 50.000 ty yen va tao them 1,4 trieu viec lam. Ve thuc trang dan so gia, Chinh phii Nhat Ban se tang so lugng cac co so cung cap dich vu cham s6c y te tu 1,3 trieu co so hien nay len 1,6 trieu.

Ve du Jich, chinh quyen dat muc tieu thu hiit 20 trieu du khach nuoe ngoai vao nam 2020, tang hon hai lan so voi miic hien nay, va tao them 500.000 viec lam trong nganh "cong nghiep khong kh6i" nay.

- Tir "ngi nhu gia" cua khu vuc chau A:

Chiln luge kinh t l chau A dac biet dugc Nhat Ban diy len vi tri trpng tam. NghTa la Nhat Ban se c6 nhiing dieu chinh thich hgp cho nen kinh t l ciia minh dl sin sang tiep nhan va tan dung

'40 -NhCeng vin di KINH T i VA CHI'NH TRj IHt GIOI So 9 (173) 2010

Pham Quy Long Phan tich vT mo bai toan tang tru'O'ng kinh t l . CO hoi do sir tang truong cua khu vuc chau A

mang lai. Nhat Ban dat muc tieu din nam 2020:

thiet lap Khu vuc Mau dich tu do chau A - Thai Binh Duong (FTAAP); thiic diy cai each trong nuoe, gia tang gap doi dong chay ve nguoi, hang h6a va tien de tiep nhan sir tang truong kinh te ciia chau A; mo rong co hoi tang truong thong qua sir gia tang gip doi thu nhap ciia nguoi dan chau A. Khi khing dinh vai tro din dit nen kinh tl the gioi ciia chau A thai gian qua, Nhat Ban tin rang su gia tang manh me tang lap trung luu va su tang truong di kem cac van dl timg la han chl cua nuac Nhat, se tro thanh co hpi Ion, c6 thi phat huy triet dl nhirng the manh ciia Nhat Ban. Nhat Ban se chia se nhirng kinh nghiem ciia minh dl lam "ciu nii"

cho tang truong ciia chau A manh me va bin viing hon. Ding thai, Nhat Ban se tap trung siic manh von c6 trong cac ITnh vuc m6i truong, CO SOT ha tang... va trien khai hoat dong kinh doanh tai chau A mot each toan dien va ding bp. Buoc dau tien, la loai bo rao can trong tit ca

cac hoat dong kinh te tai khu vuc, ciing la dia ban hoat dong cua doanh nghiep Nhat Ban. Vi vay, can tich cue tu do h6a, tao dilu kien cho cac hoat dong thuang mai va dau tu hon, dong thai thiet lap co che bao hp quyln so hiiu tri tue, qua do tao ra mot thi truong lien th6ng tai chau A. Co hpi cho viec nay la viec triln khai hieu qua vai tro ciia APEC nSm 2010, khi Nhat Ban la Chu tich va xay dung 16 trinh ciia Nhat Ban de thiet lap vao nam 2020.

Tom lai, nhiing van de neu ra tren day c6 thi la mot trong nhieu each thiic lira chpn va no se phii hgp voi nhu cau dinh dang lai mo hinh tang truong cua Nhat Ban sau mot quang duong dai hon nira thap ky, gan voi nhilu thanh c6ng va Cling khong it that bai cua dit nuoe mat troi mpc nay. Hy vpng rang d6 la mot lli thoat c6 the giiip Nhat Ban som tim lai b6ng dang hao quang kinh te ciia minh dang din bi che lip boi chiec bong khong l l ciia nin kinh tl nuoe lang gieng Trung QuIc •

Tai lieu tham khao: :i •,:/,;.*

1. OECD(2010): Ow^/ooit, No87,May.

2. IMF (2010): World Economic Outlook, April

3. IMF (2010): Database. • • •; • 4. IMF (2009): World Economic Outlook Database, October. - .,

5. World Bank Report 2009 and Vol I, 2010. "

6. Cac ban tin ciia TTXVN 2009, thang 1 din thang 6/2010.

7. Xu huong todn cdu din nam 2025 duoi goc nhin cua cdc nhd du bdo My: Tuin bao QuIc tl, phong dich theo Tap chi Newsweeks, 2009.

8. Pham Quy Long (2010): Dinh dgng mo hinh tdng truong a Dong Bde A sau khung hodng 2007-2009, Tap chi Nghien ciiu Dong Bic A, s i 8.

9. Thdi bdo Kinh ti Viet Nam, sd ngay 8/7/2010.

NhCeng vin di KINH it VA C H I N H TRj IHt GIOI So 9 (173) 2010-

41