CHINH TRI" AN NINH KINH TE
Can nguyen cua phong trao chiem pho Wall cy My
PCS. TS. NGUYEN VAN L I C H '
Phong trao bieu tinh Occupy Wall Street (Chiem pho Wall) bat ddu tie ngay 17/9/20J1. khi mot so nguai co gang dung trai de phdn doi ngay tru&c Thi Irmmg Chung khoan New York. Khong con bo hep trongphgm vi New York, phong trao nay da Ian rong khap cac thanh pho khdc trin nu&c My, v&i nhung cuoc bieu tinh va ludn hanh rieng. mang khdu hieu tuong tu "Chiem lay Boston ", "Chiem lay Los Angeles"... Tgi Boston, khodng ba nghin nguai bao vdy Ngdn hang Bank of America - ngdn hang Ian nhdl nuac My - de phdn doi viec (rung thu bdt dong sdn vai cdc thu tuc ma dm, Phong trao chiem pho Wall da Ian ra nhanh chdng tgi nhieu thanh pho khap the giai, sang tan Bdc My, My La tinh, chdu Au. chdu A vd chdu Phi.
Tai nhung thanh pho Ian tren the giai, phong trao nay thgm chi da chdm ngoi cho bgo dong va dan tai xung dot giua nhung nguai bieu tinh vd cdnh sat.
Nhitng nguai bieu tinh da thong nhdl chon ngay 15/10/2011 de dong logt cung nrau ludn hcinh tgi 951 thanh phS a 82 quoc gia tren the giai. Nhitng nguai bieu tinh Iren loan cdu tuyen bo se sdt cdnh vdi phong trao "Chiem pho Wall" nhdm bay to su phdn no vai giai chu ngdn hang, cdc nhd tai phiet vd chinh iri gia, nhitng nguai hi to cao phd hogi nen kinh ti todn cdu vd day hang trieu nguai vao cdnh khon ciing thong qua thai hdm lai. Nguai bieu tinh da len cdc mang xd hoi Facebook vd Twitter keu gpi xuong duang.
Nguyen nhan cua cac cuoc bieu tinh chong tang hoc phi dai hoc... Tuy nhien, khai Quan sat nhOng khdu hieu duoc giuong len ^^^^^ ^6 th6 neu ra nhung nguyen nhan chu ySu trong cac cuoc bi6u tinh, c6 th^ thAy co nhihu dan toi cac cuoc bieu tinh do la:
doi hoi: Doi danh thu^ nguofi giau nhieu hon Thu nhdl, do su bdt binh dang Ion tgi dai nua; doi viec lam; doi chdm dirt viec ngan hang dang vd ngdy cdng sdu sac trong xd hoi. Mot s6 tich thu nha vi chii nhan khong con kha nang tra lieu cong b6 cho th^y, 6 My hien nay, t'in ng... Tham chi, doi rut quan My v^, chuy6n luang cua cac CEO gdp 350 l4n luong cong ngan sach chiSn tranh qua cho viec giao due; nhan (giai dean 1960 - 1985 mai chi la 50 \in).
Tinh tit nam 1990 den nay, luang ciia cac CEO tang 300%, Igi nhuSn ciia cac cong ty tang gap
* Hoc vien Ngoai giao'
Nhirng vSti dS KINH T^ VA CHJNH TR| THt G\0\ S6 4{192) 2012-
Can nguyen cua phong trao chi6m pho Wall Nguyin VanLjch doi, trong khi luang Irung binh cua c6ng nhan
nganh san xuat chi tang 4%. Luang toi thieu tren toan quoc tham chi con giam. Tien cong m6i gia lam cua cong nhan sau khi dieu chinh l^m phat khong he tang trong suol 50 nSm qua.
Trong khi do, Igi nhuan sau thuc cua c^c cong ty My tang cao ky luc tu trudc d^n nay (g^n 1.500 ty USD). 1% ngucri giau nhm nu6c M^ sd hiru d6n 42% tai san, 25% GDP. 5% ngudi giau nhat so hu'u 70% tai san, trong khi 80% ngu6i ngheo nhat chia nhau chi co 7% gia (ri tai s^n toan quoc. l%i ngu6i giau nhat chi phai chju 5%
tong so ng quoc gia trong khi 90% ngu'6i ngheo nhat phai cong den 73% so tien ng cua ca nu'6c.
My xep thu 93 trong bang xep hang binh dang thu nhap cua cdc quoc gia tren the giai, dung, sau nhieu nuac chau Au. An Dg (56), Trung Qu6c (81), Nga (82) va tham chi ca Iran (90).
Nhin vao so lieu thong ke tren, c6 the de dang hieu dugc vi sac nguai bieu tinh tai My lai chdn ngan vi su bat cong trong xa hoi. Su chenh lech giau ngheo la rat Ian. Mot nha kinh te cho rang, kinh te My khung hoang la do pham hanh cong dan cua nhumg nha chinh tri va kinh te cao cap CO chieu huang di xuong. 1% nguai giau da chi phoi he thong chinh tri, truyen thong va dieu khien ca bg may bau cu khong 16 ciia My. Thay vi mang viec lam cho dan sa tai, hg mang ra nuac ngoai vi Igi nhuan la tren het.
Muc dich cua nhung ngudi bieu tinh la nham chong lai sir bat binh dang thu nhap trong xa hoi, chong nhimg anh huong cua cac tap doan tai phiet den he thong tai chinh My, the hien sir that vpng doi vai ca che luat phap dieu hanh nen kinh te My hien nay. Hg bat mSn vi trong khi ca nuac My phai that lung bupc bung, trong khi Chinh phii My phai vat va nang tran ng cong thi giai chu tu ban giau c6 lai ung dung huofng Igi, v6 trach nhiem truac tinh trang khung hoang kinh te cua dat'nuac. Hg cao huge Pho Wall chiem hihi nhimg tai san gia tri nhat, vai thoi tham lam v6 dp. Nhiing nguai bieu tinh cho rang Pho Wall la nai dien hinh cua su bat cong xa hoi va "dai dien cho 99%) nguai dan My khong the tiep tuc tha thu cho su tham lam va v6 trach nhiem cua 1%» dang doc chiem
quyen iuc va tai san cua nuac My". Chinh cac ong chu ph6 Wall la thu pham gdy khung hoang tai chinh nam 2008, Chinh nhung goi ctru trg tai chinh khong l6 cho pho Wall din tai muc ng ciia Chinh phu My len cao han bao gio hk.
Nghich ly la cdc ong chu pho Wall ung dung dung tien thu^ cua ngucri dan de thucmg cho ban than. Mot doan video tren Youtube da quay dugc canh, trong khi nhiJng nguai bi^u tinh gao thet dirdi pho' thi & tren Ian can cac toa nha cao tang, nhi^u iiha tai phiet van ung dung uong champagne, quan sat cuoc tuan hanh mot each dung dung. "Chiem lay pho Wall" don su gian dii len cdc cong ty, tap doan My, dua ra thong diep mang tinh Ian truyen rang nen dan chu My can tao ca hoi nhieu hem cho cdc ca nhan.
Su bat binh dang con the hien a viec giai nha giau dS huang Igi mot each khong cong bang trong cuoc khung hoang kinh te. Cac khoan cuu trg cua chinh phii My da khong di kem vai viec giam luang va tien thuong cuoi nam cua ban giam doc cac cong ty. Nhung nguai giau phai tra It thue han tang lop trung luu hoac nguai ngheo, dieu ma ty phii Warren Buffett, mot trong nhung nguai giau nhat the giai, da chi ra.
Giai sieu giau ciia My luon vung tay qua tran cho cuoc song vuang gia tren tien cua ngucri khac. Hg song xa hoa trong nhihig lau dai trieu USD, mua sam vai chiec may bay rieng va chi tieu tien a nhihig nai sang trong... Trong khi do, hg lai dong thue thap hem nguai lao dong va van dugc thucmg hang trieu USD, ngay ca khi ngan hang cua ho bi v5 ng. Khong co gi la, khi nhieu y kien cho rang, giai sieu giau, nhat la cac ong chu nganh tai chinh, la nhimg "ke cap"
nguy bien, khong chi an cap bang siing dan ma con bang cdi ggi la "cong cu tai chinh". Tham chi, tren cac bieu ngii, co the dgc thay hang chii: "Tat ca cac chii ngan hang deu la phat xit".
Bai the, nhihig nguai bieu tinh khong doi dan chu, ma yeu cau cong bang xa hoi. Hg C30 bugc chinh cac ong chu pho Wall la thu pham gay khung hoang tai chinh nam 2008 va khi kho khan, thi lai gay ap lire huge Chinh phii My phai tung ra nhimg goi cuu trg dl curu hg.
-NhO-ng vin dS KINH T^ VA CHINH TRj THt Gltf] S6 4(192) 2012
Nguydn Van Ljch Can nguy§n cua phong trao ch4m ph6 Wall Su bat binh dang khong chi a My. H6ng
Kong cung la mot thi truong bat binh ding di6n hinh. 0 day co hang ngan cu dan thu nhap Xhkp, phai song trong nhimg khu nha "16ng ghep" vi chi phi nha 6 tang vgt, vi cac nha ddu ca bdt dong san giau co. Nhung nguai bidu tinh a B6 Dao Nha phan d6i nan ngheo doi, thdt nghiep va bat binh dang giau ngheo. Tai Anh. "Chi^m London" nham phan doi sir bdt cong trong dai song kinh te a quoc gia nay.
Theo_^T6ng thu ky Ban Kee-moon, nhQ-ng gi dang diln ra tren khdp Ih^ gioi, bat dau tii ph6 Wall, cho thdy nguai dan dang thi hien n6i thdt vgng vd c6 gang giri rii6t thong diep rdt ro rang va de hieu den toan the giai.
Thi( hai. ddn chung mdt niem tin vdo chinh phu, vdo he thong ngdn hang vd cdc cong ty cd map. von tham lam lirng xu cua nguai thu nhap 'thap. Mot thong ke cho bi8t. 69% dan My khong tin vao he thong ngdn hang vd tai chinh, 65%) khong tin Chinh phii, Quoc hoi, cdc dai cong ty. Trong luc d6, niem tin vdo nha tha va cdc to chuc tin nguong, cdc cong ty nho, cong ty dien tii, cdc truang dai hgc lai vugt tren 60%.
Kinh te todn cau dang lam vao mot cuoc khung hoang niem tin. Pho Tong thong My Joe Biden ciing mot so chinh tri gia khdc cho rang "Chiem Idy pho Wall" bat nguon tir tam trang that vgng ciia nguai dan va mat long tin vdo trien vgng kinh te quoc gia. Mot nguoi bieu tinh cho biet, anh ta khong phdn doi ehii nghTa tu ban nhung anh khong tin vdo he thong nay. "Cd nhan toi khong tin vdo chu nghia tu ban, nhung toi khong Ian truyen dieu do hoac thuyet phuc nguai khdc nghe theo nhu'ng gi toi tin".
. Mot nhd kinh te noi tu bdn chu nghla can dugc thay bang mot he thong mai, trong do nguai dan co quyen tham gia vao viec sap dat, diSu hdnh he th6ng vd 'chiec bdnh' phdi dugc chia deu hon.
Tai Hy. Lap, mac du nuoc ndy gap rdt nhi^u kho khan, nhung Thii tucmg nuac nay ciing phdi thira nhan rdng: Su tham hut Ian nhat khong phdi la vdn dh tai chinh, md la ni6m tin'. Ciing v^ vdn
de ndy, ngdy 15/9/2011, theo Giam doc IMF, ba Christine Lagarde cho rang, kinh te toan cau dang lam vao khiing hoang niem tin. Ba da keu ggi cdc nuac ciing hdnh dong tap the, de klioi phuc long tin vdo kinh te todn cau khi su bdt on dinh van tiep tuc de dga cdc thi truang tai chinh the giai.
Su sup do cua pho Wall cung cho thay su suy giam ciia he thong My va nguai ta dang nghi nga rdng lieu Washington co quyet tam thay doi xu the ndy.
Thii- ba. do thai nghiep Mot nguyen nhan khdc sau xa han Id tinh trang that nghiep nghiem trgng trong thanh nien, van d§ dang pho bien tai cac nen kinh te cong nghiep phat trien. Ong Ben Bemanke tuyen bo: "Tinh trang that nghiep hien tai thirc su Id mot cuoc khung hoang quoc gia" vd de xuat Quoc hoi Mynen co cac bien phap de chien dau vai thue trang ndy.
Chu tich FED cho biet, khodng 45% so truang hop that nghiep da keo ddi it nhat 6 thang. Theo ong, Chinh phii can ho trg nhimg truang hgp nay, ddo tao lai ky nang cho hg de tim dugc cong viec mai. Tinh trang that nghiep dS keo ddi a nhieu nuac thdnli vien cua OECD. Tai Tay Ban Nha, ty le that nghiep da len toi 21,3%
(4,9 trieu nguai), miic cao nhat trong Eurozune
^. Khodng 1/5 so nguai that nghiep kinh nien ndy la thanh nien va con so nay dang tiep tuc tang. Dieu ddng chu y Id nhieu ngucri thdt nghiep trong do tuoi 15 - 24 lai khong di hgc. di lam hay tham gia mot chuong trinh ddo tao ndo.
Co khoang 16,7 trieu thanh nien tai cdc nuac OECD dang dung ngodi ca he thong gido due Idn cdc thi truang viec lam. Tai Canada, tam bang dai hgc cung khong the dam bao co cong viec trong mot nen kinh te dua tren tri thijrc vd cong nghe ngdy cdng cao. Nguai ta can co trinh do khoa hgc hoac ky su de co the dugc nhan vdo Idm viec. Canada hien co ty le that nghiep thap nhat trong so cdc nuoc OECD, d6ng thai ciing dan dau trong cdc Imh vue nhu giao due.
ddo tao va ty le co viec 1dm trong thanh men.
Tuy nhien, ty le thanh nien trong dp tuoi 15-24 that nghiep tai Canada da tang tir 12,7% nam 2000 len 14,8% vdo nam 2010, trong khi ty le
Khung hoang no ciia Hy Lap. Tap chi Nghien ciiu kinh t6, sa 1/2011.
' Bieu tinh phan doi chinh sach kinh td khac kho a nhieu noi tren the giai, T^p chi Cpng san, 7/9/2011
NhOng vSn dS KINH Ji. VA CHINH TRj THt Giai S6 4(192) 2012-
Can nguyen cua phong trao chi^m pho Wall Nguyin Van Ljch nay tai My tang tir 9,3% len 18.4%. Neu cu mgt
dgt suy thodi kinh Ic Ian khac. so nguai thai nghiep chac chan se tang len",
Nguyen nhan cii;i tinh hinh tren. khong chi do nhirng khia canh chu k\ cua kinh doanh, ma con do su khong urang xirng vc cau iriic. giii'a nhirng cong \ ice san co \ ai nhung nguai co ky nang thich hgp.
Moi irong nhCmg \ u huang hi?n na> Id nhinig lao dgng thao nghe, co trinh do lai cdc nen kinh ic dang noi nhu Trung (,)LIOC. An Dg. Mexico...
dang lam giam vice lam liii cac nen kinh te phdi iricn Ngay cd ngdnh dich vu tai chlnh. hien van tap trung chu yeu tai cac nuac G7. cung khong mien nhiem trirae \ u huang ndy. khi so \'i^c lam tai nganh na\ dang chuyen djch sang cac nuac phai trien Irong so nhung nguai bieu tinh tai pho Wall, a Toronto, co the co ca nhung co van tdi chinh hoac dau tu ngdn hdng bi mat viec.
Tir do CO the thay. thdch thirc ciia cdc nen kinh le phdt trien khong phdi Id tim each canh tranh vai cdc thi truang dang noi, md la viec phdi tdi cau triic luc lugng lao dgng, huang ehircmg trinh giao due va dao tao sang nhirng Imh vue tao ra nhieu \ iec lam.
777if tu, do c du true cua chu nghTa tu bun khong con phii htrp vai loan cdu hoa Theo mot so nghien cim, day la nguyen nhan chinh ciia mpi van de dang dien ra hien nay. He thong hien na\
ciia the gioi phucmg Tay chi tan huong nhimg di sdn ciia cac thucmg hieu hang dau truac day va cong nghe da dat dugc, trong khi lang quen viec phdi tiep tuc canh tranh trong nhu'ng ngdnh co bdn. Cdc nuoc phuang Tay da tra Ihdnh laiig lap tren ciia the giai, hp khong con khiem ton trong cong viec thue su. Tham chi, hp dang doi lap lai nhitng gi ma hp da de ra trong nhimg nam phat trien. Cau triic ndy da limg duoc sii dung de tap trung tu bdn, phat trien cdc ngdnh cong nghiep quan trgng. Tuy nhien, tinh hinh da thay d6i, nhieu noi dung da khong eon thich hgp.
Tai My, chu nghTa tu ban da phdt triSn den dinh cao, nen bdn chat eiia no dang ngdy cdng
bgc Ig mgl cdch ro net. Nha 1dm phim vd tdc gid Michael Moore, mot trong nhung nguoi tham gia phong trao Chiem pha Walijioi can "chdm dirt" he Ihong lu ban hien nay. Ong dan ra mot loal cdc dan chiing nhu: 400 nguai My giau nhat CO nhieu tai san han tong tai san ciia 150 triv'u nguoi My khdc. 50 trieu nguoi My khong CO bao hiem y tc. Hon 46 tri?u nguai My song trong ngheo kho. Tir 13 tdi 18 trieu trc em My ihicLi dinh dircmg. Ong di den kei luan: "Do Id he lh6ng tan de. Mgt he thong dugc dung len de 1% nhirng nj^uiri gidu nhat nhan 40% chiec bdnh". Mgl so nha phan tich cung cho rdng. su bat binh ciia ngucri bieu tinh vai thuc trang hien nay la cai guang phdn chieu nhiing mau thuan, ran nut Irong xa hoi hien tai ciia My.
Theo nhu'ng nguofi bieu tinh. cdc djnh che tai chinh Ian da hiiy hoai nen kinh te tai pho Wall, cho nen Chinh phu My khong nen do them tien de ciai cac ngan hdng boat dong khong hieu qud.
Mot so nghien cuu cho biet. cdc to chirc quoc te da chimg kien cuoc khiing hoang ap toi. tham chi dua ra dugc mgt vai canh bao, nhimg hp da khong phoi hgp cac danh gid eiia minh, hg da khong co dugc mgl tieng noi chung manh me, do \'a;. da khong ngan can dugc cuoc khiing hoang nay.
Thit: nam. cd nhung sai Idm trong chinh sdch ciia Chlnh phu .My Co \ kien cho rdng. nhung sai Idm trong chinh sdeh kinh le da dan lai tinh Irang tren. Chinh sdch tdi chinh hien nay chi co Igi cho giai gidu co. trong khi 99%o so ddn lai dang phdi doi mat vai ty le that nghiep qua cao va ty le doi ngheo tang nhanh. Dieu nay da the hien irong ke hoach cat giam ihdm hut ngan sach vira dirge Tong thong My B.Obama cong bo. Ke hoach nay bat nguon tir viec ty phu nguoi M\ O.Buffett xin dugc dong them thue de chia se gdnli nang ngan sdch vai chinh quyen.
Ong BulTett chi trich chinh sdch thue ciia My hien nay tao ra nghich ly: nguoi ngheo vd trung luu vira phdi chiu thue thu nhap 15 - 20%, vira chiu thue lao dgng 6 mire cao, trong khi thue dau tu chiem phan Ion thu nhap ciia nguai giau va sieu gidu a My lai chi a mire 15%"*. S6 nguM ' Xem theiTi' Khung hoang tai chinh toSn c^u dfii v6'i vSn
de viec lam. Tap chi Cong san, s6 806 (thing 12/2009) •'linp.//www.nhandan.vn/nghichcanh, 21/09/2011.
-NhOng van di KINH T 6 VA CHJNH TR! TH^ GIOI S6 4(192).2012
Nguyen Van Ljch Can nguyen cua phong trao chi§m ph6 Wall ngheo o My tang nhanh trong vong 40 nam qua
la 46,2 trieu nguofi, trong khi hp lai dang Id "ddi tugng chinh" trong chinh sdch that lung bugc bung. Trong b6i cdnh the giai ngay cang quan lam ngu'di ngheo, thi viec thien vj nguoi gidu d My vd lang quen nguai ngheo that Id nghich cdnh. Nguai biSu tinh 6 Anli cho rdng, chinh phii ciia hg c6 nhung chinh sach kinh t& rdl "tai hai"
nliu ban che luang, cat gidm chi tieu vd tidn cong cac dich vu cong 1dm gia tang ty le thdt nghiep.
dieu kien song sut gidm vd tri tre. Phong trdo chong doi tai chdu Au chu yeu Id de phdn doi cdc chinh sdch eat gidm chi tieu cong cpng, dac biet la tai cdc nuac dang gap kho klidn kinh t^. tdi chinh nghiem trgng nlidt trong Eurozone. Co le, vi the md no ra cdc eugc bieu tinh nhu tren.
Ngodi nhirng nguyen nhan tren, cung co y kien cho rdng, do he qua ciia khimg hoang tai chinh - tien te, kinh te My da chiu nhung hau qua nang ne. Mac dii chlnh phu My da thuc hien nhieu n6 luc, nhu cat giam chi tieu cong, tang nguon thu tir thue, cham dut trg cap cho cdc boat dgng it gid tri kinh te, loai bo cdc trg cap qud mire can thiet gay lang phi, tang trdn ng cong, chi tien manh tay de tao viec lam...
nhung nhin chung, tinh hinh kinh te My van het sue dm dam. Ba nam sau khi no ra eugc khiing hodng tdi chinh, ty le thdt nghiep tai My vdn a mire cao nhdt kS tii' thai ky Dai suy thodi (1929 1933) d^n nay, vdi mu'c 9,1%, Irong khi nen kinh t^ chi tdng Irudng 0,9% trong nira ddu nam 2011 - ty le tang trudng trong 6 thang thdp nhdt ke til' khi cuoc khiing hodng tdi chinh cham dirt each ddy hai nam. Ty le lang Irudng thap vd that nghiep cao dan den nhieu ngudi mat viec Idm.
mat nhd d. djch vu an sinh xa hoi khong dugc dam bao nhu trudc. Tat cd nhiJng dieu ndy da dan den phong trao tren day.
Cung phdi noi them rang, ve chinh tri, to ehite cdc eugc bieu tinh vdo thai diem eugc van dgng tranh cir Tong thong My dang bat dau dien ra, nhirng ngudi bieu tinh hy vgng se tao ra dugc mgt sire ep xa hoi ddng ke len cdc ung vien tong thong nam 2012 ciia cd hai ddng.
Thong diep hg dua ra la dii dang ndo len cdm quyen vdo ndm sau, thi hay quan tam den ddi song dan ngheo, dieu chinh lai cdc co che, chinh sach nham gidm bdt sir phan cue trong xa hoi hien nay*
Tdi lieu tham khdo:
Bilu tinh 'chiem ph6 Wall' Ian khdp nude My, 4/10/2011.
http://vnexpress.net/gl/the-gioi/2011/10/bieu-tinh-ehiem-pho-wall-lan-khap-nuoc-my/
Insight: Occupy Wall St, the Start of a New Protest Era?
http://www.reuters.coni/article/2011/10/07/us-wallstreet-protests-history- idUSTRE7964CY20111007
Occupy Wall Street' protest turns chaotic and violent (Roundup).
http://www.thetechherald.com/articIe.php/201139/7649/Occupy-Wall-Street-protest-turns- chaotic-and-violent-Roundup, Sep. 26, 2011.
Obama img hg cu6c bilu tinh chiem ph6 Wall.
http://cafef.vn/20111019092115802CA32/obama-ung-ho-cuoe-bieu-tinh-chiem-pho- wall.chn, 19/10/2011.
Phong trdo "Chiem Idy ph6 Uon" Ian ra nhiSu nude, 15/10/2011.
10. http://www.qdnd.vn/qdndsite/viVN/61/43/3/102/102/163794/Default.aspx U, Vi sao ngudi My bigu tinh? BBC, 15 thdng 10, 2011.
12. http://occupywallst.org/article/greetings-occupied-wall-street.
9.
NhQ-ng vitn dS KINH T^ VA CHINH TRj TH^ Giai S6 4(192) 2012-