• Tidak ada hasil yang ditemukan

Tp HO CHI MINH CUA DIEN LY QUAN TRAC TAI BAO MAT TROI THANG 9-2005 VA PHAN

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2024

Membagikan "Tp HO CHI MINH CUA DIEN LY QUAN TRAC TAI BAO MAT TROI THANG 9-2005 VA PHAN"

Copied!
7
0
0

Teks penuh

(1)

3\{4)[CDl 378-384 Tap chl CAC KHOA HOC VE T R A I OAT 12-2009

BAO MAT TROI THANG 9-2005 VA PHAN LTNG

CUA DIEN LY QUAN TRAC TAI Tp HO CHI MINH

T R X N QUOC HA

I. MO DAU

Bao Mat Trdi (gpi chung cde bie'n ddng Mat Trdi nhu bung nd Mat Trdi (BNMT) vd sit phdng vat chdt vanh Nhat hoa - CME) Id sir phdng thich ddt ngdt mdt lupng nang lupng va bde xa khdng Id td Mat Trdi (MT). Sau khi di qua va lam thay ddi mdi UUdng lien hanh tinh, nhung bdc xa ndy dap vao td quyln Trdi Ddt (TD), keo nIn td quyln, Idm td trudng TD nhilu loan ddt ngdt, gpi la bao td. Din lupt minh, dien ly se bj biln ddng manh bdi cac tde ddng lien hodn dd, dae biet Id ldp dien ly cao nhdt F2. Dien ly la phdn khi quyln tdng cao ed anh hudng rdt ldn de'n viec h'uyin sdng trong thdng tin lien lac, nhung lai cd dae thu khu vuc cao. Mac du phan dng cua dien ly mang tinh todn cdu, nhung vdn edn khao sat tdng trudng hpp eu thi. Xich dao tu la khu vue cd ehuyln djch ExB dae biet do tinh chdt cua dien, tu trudng d day |3j. Vi vay, phan dng eua dien ly F2 thudng mang dae trung cua tac ddng nay. Phan dng eua dien ly F2 miin nam Viet Nam (ndm ngay tren xich dao td) trude cac con bao Mat Trdi va bie'n ddng dja td keo theo (bao td) trong cae nam 2003, 2004, da dupe nghien cuu kha ky |4, 5, 9|, cho thdy dien ly cd thi phan dng theo nhung each khae nhau.

Tilp theo, trong thang 9 nam 2005, bao MT da xudt hien rdt manh liet, dai dang. Cac hau qua nhu bao td nghiem trpng, hien tupng circ quang, mdt sdng radio, mdt dien, mdt lien lae ve tinh, bie'n ddng dien ly da dupe ghi nhan khdp nai tren TD 11, 2, 6-8,10|, nhung ehua dupe khao sat d Viet Nam. Bdi bdo nay la sU khao sat phan dng ciia cua tdng dien ly F2 tai miin nam Viet Nam, trude cac can bao dd.

- Sd lieu vl MT va dja td dupe Idy td cac trang web tren mang internet

.http://www.swpe.noaa.gov

.http://swdc.www.kugi.kyoto_u.ac.jp

- Sd lieu dien ly vdi cac ngdy tuang dng dupe eung cdp) dudi dang cac file text bdi ddi quan trde khi quyln Hoc Mdn, Tp HCM (106°34E, I0°51N, 2°9N dip. lat).

II. CAC BIEN D O N G C U A THC5I TIET VU TRU TRONG THANG 9 NAM 2005

1. Bao MT trong thang 9 nam 2005

Nhdm vet den MT trong vung hoat ddng AR 10798 da gay ra mot loat bung nd trong thang 8 nam 2005. Sau dd. do MT quay, nd khudt vl phia khdng nhin thdy eua MT. Sang ddu thang 9-2005 nd xudt hien d ria ddng cua MT vd dupe dat ten lai Id nhdm AR 10808. Td dd, nd bat ddu tao ra mot loat vu bung nd vd CME. Trong khoang td mdng 4 de'n 17-9-2005 nd da gay ra tdng cdng 115 vu bung nd loai tren C trd di, trong dd cd 26 vu loai M, 10 vu loai X. Dae biet la vij bdng nd ngdy mdng 7, vdi loai X17, la vu nd ldn thd 4 vl lupng tia X trong chu ky boat ddng MT thd 23 (1996 - 2008), kem theo dd la dam CME khdng Id E07. Tuy nhien, khi dd nhdm ve't den dang d ria MT nen cae ludng bdc xa khdng danh UUe dien vdo bl mat TD. Nhung ngay tilp theo sau vdn edn nhung vu bdng nd vdi lupng tia X it hpn, nhung nhdm vlt den di gdn vao trung tam MT hon. Mdt loat eae Iran bao td lien tie'p dupe ghi nhan d vy dd cao tu ngdy 11 din 15- 9-2005. Diin biln bao MT dupe thdng ke trong hdng 1.

2. Bao tu trong thofi gian 7-15/9/2005 Cac ludng bdc xa td MT sau khi di qua mdi trudng lien hanh tinh din TD gay nhilu biln ddi trong td trudng TD. Cac bie'n thien nay dupe ghi nhan trong hdng 2,3.

(2)

Bdng 1. Nhung vu bung no MT dien hinh trong cac ngay 7-15/9/2005

Ngay

7 8 9 10 11 12

13 14 15

ChisC R 11 36 59 59 101 62

95 86 77

Chi sd F10.7

100 94 99 100 110 118

114 117 119

Loai X 1 7 X 5 . 4 X 6 . 2 X 2 . 1 M 3 . 4 M 3 . 0 X 1.5 X 1.4 X1.7 X 1.5

M 4 C4 X 1.1

Bdng nd MT Vy Kinh

dd dd 11°S 77°E 12°S 67°E 13°S 47°E

9°S 10°E

Bat Kit ddu thuc 17:12 17:43 19:54 20:38 21:29 22:33

13:12 19:27 20:04 23:22

19:53 20:50 10:35

21:15

8:36 8:40

Nang luong (KeV) 30.475.986 131.446.144 64.483.432 226.272

460.914 131.358 29.354.572 128.854 224.294 1.247.651

CME

E 0 7 CME CME CME

Halo CME tai kinh tuyln trung tam

Bdng 2. Chl so dja tir trong thang 9-2005

Mde dd Ngdy

Ngdy 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Ql 24

(ca Kp 0 nhdt)

4 3 4 5 9 6 6 5 7

D., (eao nhdt) -35 (10:00) -28 (03:00) -38(18:00) -70 (23:00) -147(11:00) -90(22:00) -95 (13:00) -70(11:00) -86(17:00) Bdng 3. Thong ke ngay yen tmh

Q2 Q3 21 20

Ngdy yen tinh nhdt (Q) Q4

25K

Q5 Q6 Q7 8 23K 22

SSC (UT)

14:01 01:14 12:50 06:22 07:14

09:04

Ap vy dd trung binh

53

va nhilu loan trong thang 9/2005

Q8 Q9 QIO 19 29A 6A

Ngay nhil Dl D2

11 12

Ap vy dd eao

131 136 96 76

u loan nhdt (D) D3 D4 D5

15 13 2

III. KHAO SAT THONG SO DIEN LYMIEN NAM VIET NAM TRONG N H O N G NGAY

TLT 7 DEN 15-9-2005 / . Lap dd thi khao sat

Ta lap eae dd thj bil'u diin biln thien cua cde thdng .sd dien ly la foF2 vd h'F2 theo UT Uong nhung ngay biln ddng, td 7 de'n 15 vd so vdi ngay yen tinh la ngay 22 (phtj luc 1, eae hinh td I din 18).

Thdng sd foF2 la tdn sd tdi ban cua dien ly F2, ty le thucln vdi ndng dd dien ly N^. , do dd khao sat foF2 ta ed thi kit luan vl ndng dd dien ly tuong dng. Cdn h'F2 Id dd eao bilu kiln cua F2, cho ta bie't phan dng mau le eua dien ly trude cae tae ddng

2. Ket qua khao sat

- Ngay 7 foF2 binh thudng vdo ban ngay, trong khi h'F2 tang eao hon ngdy so sanh kha nhilu, khoang

(3)

200 km vd tdn tai khd lau ve ban ngay. VI dim foF2 giam xudng nhanh, trong khi h'F2 cd ddu hieu tang va ca hai thdng so khdng thdy vdo nua dem. Khi dd cd BNMT manh XI7 xd'y ra, kem CME, nhung d ria ddng eila dia MT.

- Ngay 8 ban ngay foF2 xudng thdp ban so vdi ngdy so sanh, trong khi h'F2 tang nhu cu. Vl dem mpi viee diin ra nhu ngay 7, BNMT cung xd'y ra vl dem.

- Ngdy 9 ban ngdy binh thudng, tuy cd gian doan, hT2 vdn tang nhu eu. Ddu hieu bao tu SC ghi nhan vl dem, BNMT eiing vay, dien bie'n vl dem gidng cac hdm trude.

- Ngdy 10 foF2 tang manh (khoang 3 MHz) luc 3UT, nhung sau dd gian doan va xudng thdp hon gia trj so sanh, nua dem lai mat. VI dem h'F2 cd lde tang cao (khoang 150 km) so vdi gid trj so sanh. Cd BNMT manh vl dem.

- Ngay 11 bao td du ddi d vy dd cao vd khd manh d vy dd trung binh. Vdi SC luc 01:14 UT (08:14 LT) foF2 ed tang nhe. Vdi SC luc 12:50 UT (19:50LT) foF2 thang giang khdng nhilu, rdi giam vd mdt vao nda dem. Trong khi dd h'F2 vdn tang vdo ban ngdy nhung ban dem gid nguyen trude khi mdt cung foF2.

- Ngay 12 ca foF2 va h'F2 deu bdt dn, gian doan.

Cd 2 ddu hieu SC xdy ra lue 6, 7UT. VI dem cd nhilu BNMT manh kem CME tai kinh tuyln hiing tam.

- Ngdy 13 ban ngay foF2 tang vpt dang ke, cao hon gia tri so sanh khoang 4MHz, nhung sau dd trd lai binh thudng. vl dem vdn nhu ede ngay trude.

Dd cao biln ddi nhu cac ngay trude. Cd BNMT manh xd'y ra vl dem.

- Ngay 14 ed ve binh thudng.

- Ngay 15 ban ngay cd BNMT luc 08:40UT, sau dd cd SC luc 09:04UT. Tdn sd foF2 tang manh ngay luc dd, eao hon gia trj so sanh khoang 2MHz.

Sau dd thang gidng lien tue vd bj mdt vl dem. Dd cao, nhu cac ngay trude, tang vl ban ngay, nhung hdm nay ed ddu hieu tang ea vl dem.

3. Nhan xet va thao luan

Nhu vay, trude eae con bao MT du ddi, dai dang, dan xen vdi bao td, tdng dien ly cd biln ddng lien tuc, diin bie'n cae ngdy khdng hoan todn gidng nhau vd khdng gidng cac khao sat trude day. Cd the dl xudt mdt sd y kie'n de thao luan nhu sau :

- Su tang eao klo ddi eua h'F2 trong tdt ea cac ngay bil'u thj sir tang cudng eua ehuyln dich ExB hudng vl phia tren vl ban ngay, gay ra bdi ddng dien xich dao (Equatorial Electrojet) chay vl hudng ddng vdo ban ngdy va tu trudng nam ngang tai xich dao. Tuy nhien, trong cac dem 7, 9,10,12, 15 nhilu lue h'F2 tang vpt, gidng nhu cac tran bao trong nam 2003. Diiu nay hoi bdt thudng, vi ddng dien xich dao luc nay chay vl hudng tay, gay ehuyln dich xudng dudi. Sir ehuyln djch len dupe ghi nhan d day ed thi do dien trudng bdt thudng, hudng ve ddng, cd lien quan tdi bao MT gay ra.

- Viec mdt tin hieu vl dem khi kilm tra lai dien ly dd cho thdy ed ngay bj Es chdn, hoac Fs, nhung eung ed ngdy that sir bi mat tin bieu. Cd le trong nhung ngdy nay dien ly cae Idp dudi eung bj bie'n ddng manh. Fs cung Id mdt bil'u hien phan dng eua dien ly trude bao MT, bao td. Ddng thdi, nhu cac nghien edu trude da nhan djnh, tin hieu bj mdt do MUF (tan sd tdi da hieu dung) bj phd buy do tac ddng cua bao. Nhu vay, bao da gay anh hudng manh din dien ly vl dem

- Ngay 8 cd thi da xdy ra bao dien ly am (Negative storm), tdn sd foF2 giam xudng. Sir giai thich torn lupe nhu sau : sir tda nhiet d vdng cue quang gay ra bdi BNMT hdm trude d vung vy dp cao Idm thay ddi trong ndng dd cac hat trung hda sinh dien ly (N2, O), lam td'c dd tdi hpp thay ddi, ddn tdi giam ndng dp dien ly. Gid trong nhiet quyln da ehuyln cae biln ddi dd xudng vdng vy dp thdp [3]. Nhu vay, d day ed sit lien he giua dien ly cde vung tren todn edu.

- Ngdy 9 ed ddu hieu SC vl dem, nhung khdng ghi nhan dupe tde ddng do mdt tin hieu dien ly.

- Ngay 10 khdng cd SC bao td, nhung tai Millstone Hill vd Arecibo da ghi nhan pha duong bao dien ly luc sau 13UT, tde 8 LT (mui gid 19), keo dai 9 tilng. 6 Viet nam ed khae biet, foF2 tang vpt lue 3UT (10 LT), nhung nhanh ehdng giam xudng, khdng tao thanh tran bao dien ly.

- Ngdy 11 mac du cd bao td rdt manh d vy dp cao va IDstI dat cue dai, cd hai ldn SC nhung dien ly chl thang gidng mau le hoac gian doan, khdng tao thdnh bao dien ly song hanh bao td, khdng gidng eae phan dng vdi bao tu trong nam 2003 da dupe nghien cdu.

- Ngdy 12 eung vay, chung td bao dien ly c6 CO ehe rdt phdc tap, khd ed the ehi dua vao bao td

(4)

d l du doan. Tuy nhien, eung ed t h i vao lde ndy bao td chl manh d vy dd cao, vdng xich dao it bj anh hudng.

- Ngdy 13 vao ban ngdy foF2 tang vpt, cdn ehd y la luc nay BMNT vd CME da di vdo trung tam MT. Do dd, ed t h i ban ngay tde dd ion hda tang len bdi cae bdc xa bdt thudng tang cudng, khiln ndng dd dien ly tang, tao nen nhilu loan dien ly ddt ngdt.

- Ngdy 14 dien ly trd lai binh thudng, trong ngdy nay khdng cd BNMT va SC bao td.

- Ngay 15 ed SC lde 09:04 UT, ddng thdi cung cd BNMT manh xd'y ra ngay thdi dil'm dd. foF2 tang vpt, cd t h i la do bde xa bdt thudng tang eao vdo thdi diem dd, tao nen nhilu loan dien ly ddt ngdt.

KET LUAN

Phan dng eua dien ly trude bao MT va bao tu bde Id ro dae dilm dja phuang eua nd, nhung khdng hodn todn lap lai gidng nhau, vi vay rdt dupe quan tam nghien edu thudng xuyen. Trong thang 9-2005 bao MT du ddi da xdy ra lien tilp, gay nhung hieu dng bao td tren TD, ea hai dan xen vao nhau tae ddng len dien ly. Biln ddng dien ly do vay cQng diin bie'n rdt phdc tap. Khdng cd mdt tran bao dien ly trpn ven,_vdi cde pha duong, am vd phiic hdi ndi tilp nhau, song hdnh vdi bao tu nhu cae tran bao da dupe khao sdt trong nam 2003.

Nhung tdng ngdy rieng biet dudng nhu cd nhung pha bao dien ly am, duong, keo dai khdng lau. Sir tdng cao vao budi sdng d l dang giai thich bdi ehuyln djch ExB. Nhung sir tang ve dem eua h'F2 edn phai tilp tue nghien edu. Tae ddng eua BNMT r5 net ban tac ddng cila bao td trong dot bao nay.

Mae dd vay, hien nay vdn d l phan dng eua dien ly trude bao MT va bao td edn rdt nhilu diiu chua .sang td, k l ea v l mat ly thuylt. Cde khao sat nhu t h i nay la rdt edn thie't, nhu mdt edeh tap hpp sd lieu vl dien ly, phuc vu nghien cdu lau ddi.

TAI LIEU DAN

[1] LP. GONCHARENKO, J.C. FOSTER, A.J.

COSTER, C. HUANG, N. APONTE, L.J. PAXTON, 2007 : "Observation of a positive storm phrase on Sept 10 2005", J. of Atm. and Sol. Terr Phys, ISSN 1364 - 6826.

| 2 | LP. GONCHARENKO, J.C. FOSTER, A.J.

COSTER, C. HUANG, N. APONTE, LJ. PAXTON, 2007 : "Storm - Time Penetration Electric Field and their Effect: Magnetospherie and Ionospheric Perspectives, Penetration Electronic Fields and Their Effects in the Inner Magnetosphere and Ionosphere", J. of Atm and Sol. Terr. Phys., Vol.

69, Iss 10-11, juIy 2007, 7253-7272.

[31 J.K HARGREAVES. 1979 : The Upper Atmosphere and Solar-Terrestrial Relations, Van Nostrand Reinhold Company, USA.

14] HOANG THAI LAN, 2004 : "Phan dng dae trung eua tdng dien ly quan sat dupe tai Tp HCM ddi vdi tran bao td thang 8-2003", tap ehi Cac Khoa hoc vl Trdi Ddt.

|5J HOANG THAI LAN,2005 : "Hieu dng dia td dien ly khu vuc Nam Bd do cac vii bung nd Mat Trdi xay ra vao thdng 10-2003", tap ehi Cae Khoa hpe ve Trai Ddt.

| 6 | SB. MALA H.R JOSHI, K.N. lYES, M.

AGGARWAL, S. RAVINDRAN, B.M. PATHAN, 2009 :

"TEC variation during low solar activity period (2005 - 2007) near the Equatorial Ionosphere Anomaly (rest region in India)", Ann. Geophys, 27, 1047 - 1057.

[7] A. PAPAIOANNOU, H. MAVROMICHALAKI, E. EROSHENCO, A. BELOV, A. OLENOVA 2009 :

"The burst of solar and geomagnetic activity in August-September 2005", Ann. Geophys., 27, 1019-1026,

|8j D.J. PAWLOWSKI, A.J. RIDLEY, 1. KIM, D.S.

BERSTEIN, 2008 : "Global model comparision with Millston Hill during September 2005"

(internet).

[9] Y. SAHAI, P.R. FADUNDER, G.F. BECKER, R. JESUE, A.J. ALREU, Y. OTSUKA K. SHIOKAWA K.IGASAKI, K. YUMOTO, C.S. HUANG, H.T. LAN, A.

SAITO, F.L GUARMIERI, V.G. PILAT, A,J. BITTEN- COURT, 2009 : "Effect observed in the ionospheric F region in the east Asian sector during the intense geomegnetie disturbances in the early part of November 2004", J.Geophys. Res, vol 114, A00A18, doi: 10.1029/2008 JAO13053.

1101 DIAS (2005), "The .space weather event on September 2005", issue 7 Nov 2005 (internet).

(5)

PHU LUC

Khao sat bie'n thien cua I6p F2 tir ngay 7 den ngay 15 thang 9 nam 2005

Hinh 1. So sanh biln thien eua foF2 ngay 7-9-2005 vdi ngdy 22-9-2005

' i S H j r g H : s H | S | | | ? i | | | y

Hinh 2. So sanh biln thien eila foF2 ngay 8-9-2005 vdi ngdy 22-9-2005

" * s u i 18 s III y III,«IIII y

Hinh 3. So sanh biln thien eua foF2 ngdy 9-9-2005 vdi ngay 22-9-2005

Hinh 4. So sanh biln thien eila foF2 ngay 10-9-2005 vdi ngdy 22-9-2005 •

Hinh 5. So sanh bie'n thien cila foF2 ngay 11-9-2005 vdi ngdy 22-9-2005

1= T^-J:

Hinh 6. So sanh bie'n thien cua foF2 ngay 12-9-2005 vdi ngay 22-9-2005

MOW W^ii

14 _ 12

1 '' ^.

4 1 0

/v>^

* i s i i § s ^i

^rxv. r

: :::I5^

Hinh 7. So sdnh hien thien ciia foF2 ngdy 13-9-2005 vdi ngdy 22-9-2005

Hinh 8. So sanh bie'n thien eua foF2 ngdy 14-9-2005 vdi ngay 22-9-2005

(6)

Hinh 9. So sdnh bie'n thien ciia foF2 ngdy 15-9-2005 vdi ngay 22-9-2005

• I ? Si « I I « i I I § ? § I I :1 ? I f I I I I

Hinh 10. So sanh bien thien eua h'F2 ngdy 7-9-2005 vdi ngay 22-9-2005

' :* ^ S § H i^ § 1 1 U S H I g I I I 1 1 1

l.T.t'-t.f-.

Hinh 11. So sanh bie'n thien cua hT2 ngay 8-9-2005 vdi ngay 22-9-2005

500

MO ido 100 0

, l l "n / ' _...

<0ijl^._J,^^^-^-^- ^_

•^ H «II1,« i I I I S « $ S ? H ! i 1 ^ 8

VJirtKUfHf

'><>n2

Hinh 12. So sanh bie'n thien cua h'F2 ngay 9-9-2005 vdi ngay 22-9-2005

200 - r\ J y - ^ „ / v / ^ .>

-1 '^ * •* i/- -f 1 '^ -s^ 'i- -1 '^* * 5 "^ ? I " -^ w a ? ^

Hinh 13. So sdnh biln thien eua h'F2 ngdy 10-9-2005 vdi ngdy 22-9-2005

I SOD

I 300 21)0 100 0

- 5<'Mli

y r l M h M t r )

//in/! /4. So sdnh biln thien eua h'F2 ngdy 11-9-2005 vdi ngdy 22-9-2005

- - 5 0 0 S-4O0

':: 4ii

y-^M^^ Si»12

100 0

UT(HhMn>)

Hinh 15. So sanh bie'n thien cua h'F2 ngdy 12-9-2005 vdi ngay 22-9-2005

ifV^V-.SCi^^'--,/^-

urmhMnii

Hinh 16. So sanh bie'n thien cua h'F2 ngay 13-9-2005 vdi ngdy 22-9-2005

(7)

500

J-..^^^

- S O * 1 4

- ^ s s i i H « H | | H i | i ? i i i i i i

UTIHbMrr)

Hinh 17. So sanh bie'n thien eua h'F2 ngay 14-9-2005 vdi ngay 22-9-2005

soo

" « « i n ? ? i § i 1 8 I I I I ^ i I I « I I

UT(Hliivim)

Hinh 18. So sanh biln thien eua h'F2 ngay 15-9-2005 vdi ngdy 22-9-2005

S U M M A R Y

The solar storms in September 2005 and response of the ionosphere observed in Ho Chi IVIinh City During the 7th - 15 th September 2005, the active region AR10808 appeared in the eastern part of the Solar disk and moved with the Sun's rotation. Several intense Solar flares erupted with CME, among them, the violent one occurred on 7"^

was the 4*^ largestflare in Cycle 23. The geomagnetic

consequences were followed with many geomagnetic storms from 11'^ to IS"" in the Earth. This article is about the complex response of ionosphere F2 in Ho Chi Minh city, which is located at geomagnetic equatorial region, to these storms, with some explanations suggested.

Ngdy nhdn bdi 10-10-2009

Trudng Dai hoc Su pham Tp Ho Chi Minh

Referensi

Dokumen terkait