chi và thách th c ivi giáo dc ngh nghi p vi t nam

(1)

CHU I CUNG NG NHÂN L C APEC - C H I VÀ THÁCH TH C I V I GIÁO D C NGH NGHI P VI T NAM

NGUY N QUANG VI T * Email:[email protected] ẶNG TH HUY N Tóm t t

Các n n kinh t thành vi n APEC chi m kho ng 39% d n s th gi i, óng góp 57% GDP và 49% th ng m i toàn c u 2 . S tham gia c a nhi u n n kinh t phát tri n (trong ó có m t s n n kinh t hàng u tr n th gi i c ng v i m t s n n kinh t c ng nghi p hóa m i, n n kinh t m i n i và ang t o ra s a d ng v chu i cung ng hàng hóa và d ch v tr n ph m vi toàn c u nói chung và n i kh i nói ri ng. Trong b i c nh ó, h i nh p chu i cung ng nh n l c APEC là v n t ra c n ph i nghi n c u i v i Giáo d c ngh nghi p c a Vi t Nam. Bài vi t này tr nh bày t ng quan v chu i cung ng nh n l c APEC c ng nh c h i và thách th c c a Giáo d c ngh nghi p Vi t Nam trong quá tr nh tham gia chu i cung ng.

khóa APEC, chu i cung ng nh n l c, gi o d c ngh nghi p

. T ng quan chu cung ng nh n l c AP C

Khu v c APEC g m các n n kinh t phát tri n và ang phát tri n r t a d ng t m t s n n kinh t phát tri n l n nh t th gi i n các n n kinh t m i n i nh h n. Các m h nh dòng trao i d n s gi a các qu c gia trong APEC

c ng r t khác nhau. M t s n n kinh ch óng vai trò là n n kinh t ti pnh n lao ng, m t s khác ch th c hi n phái c lao ng i. i u này ph thu c vào c i m kinh t c a t ng qu c gia, y u t quan tr ng là m c ti n l ng t i t ng n n kinh t .

* guy n Quang Vi t, ng Th Huy n -

(2)

B ng 1. Các dòng l u chu n d n s c a các n n k nh t A C t 1950 - 2015

Các n n k nh t AP C 1970 1980 1990 2000 2010-15

c 50.0 112.0 87.5 181.0 205.0

Brunei 1.5 0.0 0.5 1.0

Canada 121.0 125.0 146.0 228.0 220.0

Chile -16.0 -10.0 15.0 23.3 40.2

Trung Qu c -154.5 -49.5 -143.0 -434.5 -360.0

H ng K ng 46.5 24.0 75.5 0.5 30.0

Indonesia -33.0 -36.5 -54.0 -126.5 -140.0

Nh t B n 50.0 -42.0 46.5 106.5 70.0

Hàn Qu c -61.5 75.0 -115.0 24.0 60.0

Malaysia -3.5 59.5 70.0 114.0 90.0

Mexico -178.0 -328.0 -263.5 -325.0 -104.0

Niu Di L n 0.0 -1.5 16.5 19.5 1.3

Papua New Guinea -1.5 0.0 0.0 0.0

Peru -3.5 -26.0 -65.0 -135.0 -50.0

Philippin -55.5 -47.5 -147.0 -236.5 -140.0

Nga 35.0 201.0 453.0 389.0 220.0

Singapore 2.0 26.0 50.5 88.5 80.0

ài Loan - - - - -

Thái Lan 69.0 84.5 -51.5 39.5 20.0

M 671.5 755.0 1292.5 1054.5 1000.0

Vi t Nam -81.5 -65.5 -72.0 -165.0 -40.0

gu n: U DESA (201 ) World Population Prospects: The 201 Revision, Medium Variant Trong h n 45 n m qua, các n n kinh

t có nh ng tr i nghi m a d ng v i các dòng d ch chuy n d n s . M t s n n kinh t ch th c hi n phái c lao ng (Trung Qu c, Indonesia, Mexico, Peru, Philippin, Vi t Nam . M t s n n kinh t thay i t n c phái c lao ng chuy n thành ti p nh n lao ng (Chile, Nh t B n, Niu Zi L n, Hàn Qu c, Thái Lan . Các n n kinh t còn l i ti p t c ch ti p nh n lao ng t các n n kinh t khác, ó là nh ng n n kinh t giàu có h n nh c, Canada, H ng K ng, Nga, Singapore và M .

T ng d n s n c ngoài c a 21 n n kinh t APEC t ng t 22 tri u ng i n m 1960 l n 81 tri u ng i n m 2010. Trong giai o n này, Nh t B n, Hàn Qu c và M t ng g n g p i s l ng ng i n c ngoài, trong khi t c t ng d n s n c ngoài ch m l i c, Canada, Trung Qu c, Mexico, Singapore và Thái Lan trong n m 2010 so v i nh ng n m 1950, và t c gi m c quan sát th y H ng K ng, Peru, Philippin và Papua New Guinea, Indonesia (c th xem H nh 1 .

(3)

nh 1: l d n s n c ngoà tr n t ng d n s c a 21 n n k nh t A C g a o n 19 0 -2010

Ghi chú: h ng n n kinh t c t l nh h n 1% h nh b n tr i, t l l n h n % b n ph i gu n: WD (201 )

Các n n kinh t APEC hi n ang tr i qua quá tr nh chuy n i nhanh chóng c u trúc d n s , d n n nh ng tác ng áng k n vi c d ch chuy n lao ng n i kh i. Khi kinh t càng phát tri n th các n n kinh t phát tri n s t m n các n n kinh t ang phát tri n l p y s thi u h t v d n s trong tu i lao ng th ng qua các y u t v ch nh l ch l ng, chính sách di c c ng nh các i u ki n khác.

Theo d báo d n s trung b nh c a Li n h p qu c, t l t ng tr ng m nh c d ki n Malaysia, Philippines, c và Papua New Guinea. D n s gi m s là m i lo ng i l n i v i chính ph Nh t B n, Thái Lan và Nga.

Trung Qu c và Hàn Qu c s tr i qua t c t ng tr ng d n s ch m l i. Các n n kinh t khác c d oán s i theo con ng t ng tr ng d n s khi m t n cho n n m 2050.

(4)

B ng 3. ng d n s và d báo d n s c a các n n k nh t A C g a o n 1950 - 2050

Các n n k nh t AP C

t ng tr ng

1950 1970 1990 2010 2030 2010-2015

c 8.2 12.9 17.1 22.4 28.3 33.7 50.4%

Brunei 0.0 0.1 0.3 0.4 0.5 25.0%

Canada 13.7 21.4 27.7 34.1 40.6 45.2 32.6%

Chile 6.1 9.6 13.2 17.2 19.8 20.8 20.9%

Trung Qu c 543.8 814.4 1165.4 1359.8 1453.3 1385.0 1.9%

H ng K ng 2.0 4.0 5.8 7.0 8.0 14.3%

Indonesia 72.6 114.1 178.6 240.7 293.5 321.4 33.5%

Nh t B n 82.2 103.7 122.2 127.4 120.6 108.3 -15.0%

Hàn Qu c 19.2 31.4 43.0 48.5 52.2 51.0 5.2%

Malaysia 6.1 10.9 18.2 28.3 36.8 42.1 48.8%

Mexico 28.3 53.0 86.1 117.9 143.7 156.1 32.4%

Niu Di L n 1.9 2.8 3.4 4.4 5.8 31.8%

Papua New Guinea 1.7 2.4 4.2 6.9 10.0 13.1 89.9%

Peru 7.6 13.2 21.8 29.3 36.5 41.1 40.3%

Philippin 18.6 35.8 61.9 93.4 127.8 157.1 68.2%

Nga 102.8 130.4 148.1 143.6 133.6 120.9 -15.8%

Singapore 1.0 2.1 3.0 5.1 7.1 39.2%

ài Loan 7.6 14.8 20.4 23.2 23.3 20.4 1.4%

Thái Lan 20.6 36.9 56.6 66.4 67.6 61.7 -7.1%

M 157.8 209.9 254.5 312.2 362.6 400.9 28.4%

Vi t Nam 24.9 43.8 68.9 89.0 101.8 103.7 16.5%

gu n: United ations (201 ) D li u c a n c ài Loan: ational Development Council, Population Projections for Chinese Taipei: (19 0, 201 ).

Thay i nh n kh u h c s i kèm v i nh ng thay i trong c u trúc tu i (Bloom et al. (2000 , nghi n c u th c t cho th y s suy gi m v t l tu i lao ng có tác ng ti u c c n t ng tr ng kinh t . Trong giai o n t 1950 n 2050, m c gi m trung b nh cao

h n trong nhóm tu i 15-24 c d oán là Canada, Chile, Trung Qu c, H ng K ng, Nh t B n, Nga, Singapore, Thái Lan và Vi t Nam.

T tr ng trung b nh c a nhóm tu i này tr n t ng d n s c a các n n kinh t APEC d ki n s gi m t 18% n m 1950 xu ng còn 11% vào n m 2050.

(5)

nh 4. D báo d n s cho các n n k nh t A C (nhóm tu 15-24

n v tính: %

Th c t cho th y di c qu c t t p trung m nh các nhóm tu i t 15 n 34, trong khi ó vi c gi m d n s trong nhóm tu i này rõ r t h n nhóm tu i 15-24, v i t l trung b nh c a nhóm tu i này gi m t 33% n m 1950 xu ng còn 24% vào n m 2050. Nh trong H nh 5, m c gi m l n nh t trong s nh ng n n kinh t phái c lao ng ròng (Trung Qu c, Indonesia, Mexico và Philippines c k v ng Trung

Qu c, th m chí Trung Qu c có th chuy n thành n n kinh t ti p nh n ròng n u có m c t ng tr ng n ng su t ch m h n, t ng tr ng ti n l ng th p h n và t l già hóa cao h n so v i các n n kinh t khác. Ng c l i, Philippin s v t qua m i n n kinh t khác v phái c lao ng vào n m 2050 do t l t ng d n s cao h n d n n t l tr em t 15-34 tu i gi m nh h n.

nh 5. D báo d n s cho các n n k nh t A C (nhóm tu 15-34

n v tính: %

(6)

Khi xem xét c c u d n s tr n các n n kinh t APEC, c n chú c bi t n d n s già hóa, ch y u do t l sinh gi m và tu i th dài h n. D báo cho th y t l d n s t 65 tu i tr l n ( c coi là 'tu i già' s t ng l n m c ch a t ng th y nhi u n n kinh t APEC vào n m 2050. Kho ng m t ph n ba d n s s thu c lo i này Nh t B n, H ng K ng, Hàn Qu c, Thái Lan và Singapore và kho ng m t

ph n t d n s c cho là tu i già Canada, Chile, Trung Qu c, Vi t Nam, Niu Di L n, Brunei và c m t ph n n m c d oán cho M , Nga, Mexico và Peru vào n m 2050 v i các n n kinh t còn l i t l này th p h n (xem h nh 6 .Xu h ng nh n kh u h c này s có tác ng áng k n ng n sách c a chính ph và s phát tri n n n kinh t nói chung.

nh . D báo d n s cho các n n k nh t A C (nhóm tu tr n 5

n v tính: %

. C h và thách th c c a g áo d c ngh ngh p t am trong v c tham g a chu cung ng nh n l c các n n k nh t AP C

H i nh p qu c t ngày càng s u r ng t ra y u c u ngày càng cao v ngu n nh n l c ch t l ng cao áp ng các y u c u c a th tr ng trong n c, khu v c và qu c t . S c nh tranh trong vi c cung c p ngu n lao ng ch t l ng cao ngày càng t ng òi h i ch t l ng giáo d c ào t o nói chung, c bi t ào t o ngh nghi p ph i c c i thi n áng k theo h ng ti p c n c các chu n c a khu v c và th gi i nh m t ng c ng kh n ng c ng nh n v n b ng tr nh gi a Vi t Nam và các n c khác.

Trong b i c nh chung nh v y, v i th c tr ng c a m nh, giáo d c ngh nghi p (GDNN Vi t Nam s ng tr c các c h i và thách th c nh t nh nh sau:

1. C h v h th ng GD và phát tr n k n ng c a t am trong v c tham g a chu cung ng nh n l c cho các n n k nh t A C

Hi n nay, Vi t Nam k k t và gia nh p các Hi p nh th ng m i t do (FTA song ph ng và a ph ng th h m i, i u này t ra cho n c ta nhi u thách th c trong vi c chuy n d ch c c u kinh t và c c u lao ng.

D báo n n m 2025, lao ng Vi t Nam s d ch chuy n nhanh t khu v c n ng nghi p

(7)

sang c ng nghi p và d ch v , trong ó ch y u chuy n sang ngành d ch v . ào t o

áp ng y u c u th tr ng lao ng lu n thay i, theo d báo trong giai o n 2016 2020 c n ào t o GDNN cho kho ng 12 tri u ng i, trong ó tr nh cao ng là 1,44 tri u ng i (chi m kho ng 12% , tr nh trung c p là 1,76 tri u ng i (chi m kho ng 14,5% , tr nh s c p là 8,8 tri u ng i (chi m kho ng 73% 5 .

y là y u c u t ra ng th i c ng là c h i r t l n phát tri n h th ng GDNN và phát tri n k n ng áp úng y u c u tham gia vào chu i cung ng nh n l c cho các n n kinh t APEC nói ri ng và h i nh p qu c t nói chung.

Vi c tham gia chu i cung ng nh n l c gi a các n n kinh t APEC t o ra nh ng ng l c, c h i cho GDNN m t s i m sau:

-Th nh t, vi c tham gia chu i cung ng nh n l c giúp m r ng th tr ng lao ng, c i thi n m i tr ng u t kinh doanh và h i nh p kinh t qu c t ng th i làm t ng kh n ng thu hút u t vào GDNN t ó thúc y t ng tr ng và phát tri n kinh t -x h i.

- Th hai, òi h i khác nhau v ngu n nh n l c gi a các n n kinh t d n n GDNN ph i có nh ng ti p c n h i nh p, c ng nh h p tác giáo d c- ào t o và nghi n c u khoa h c v i các n c có n n GDNN và khoa h c phát tri n ti p thu c ng ngh ào t o ti n ti n th ng qua u t tr c ti p n c ngoài và chuy n giao c ng ngh t các n c phát tri n.

- Th ba, vi c tham gia chu i cung ng nh n l c c ng làm t ng c h i cho các c s GDNN, t ch c và các cá nh n trong n c ti p c n th tr ng lao ng qu c t , có c h i phát tri n và t m ki m vi c làm c trong và ngoài n c.

- Th t , tham gia chu i cung ng nh n l c c ng góp ph n giúp cho các nhà ho ch nh chính sách nh n di n t t h n t nh h nh

và xu th phát tri n GDNNc a th gi i, h c h i kinh nghi m, b sung nh ng giá tr m i phát tri n GDNN và kh ng b l thu c hóa.

-Th n m,vi c tham gia chu i cung ng nh n l c trong khu v c, gi a các n n kinh t APEC c ng s t o i u ki n Vi t Nam t m cho m nh m t v trí thích h p trong h th ng GDNN qu c t . Khung c ng nh n l n nhau v k n ng, chia s kinh nghi m th c ti n t t và trao i th ng tin v nhu c u k n ng s giúp h th ng GDNN cung ng nhanh h n ngu n lao ng có tr nh cho th tr ng trong n c và các n n kinh t APEC có nhu c u ti p nh n lao ng.

2. hách th c v h th ng g áo d c ngh ngh p và phát tr n k n ng c a t am trong v c tham g a chu cung ng nh n l c cho các n n k nh t A C

-Th nh t,xu th h i nh p kéo theo tính c nh tranh trong th tr ng nh n l c s r t cao, trong khi ó m c s n sàng tham gia cung ng c a giáo d c ngh nghi p c a Vi t Nam còn ch m. Ch t l ng ngu n nh n l c Vi t Nam hi n nay c ánh giá ch a cao.

T l lao ng trong tu i qua ào t o còn th p (chi m kho ng 23,1% 4 , thi u h t lao ng có tay ngh cao v n ch a áp ng c nhu c u c a th tr ng lao ng và h i nh p. Kho ng cách gi a GDNN và nhu c u c a th tr ng lao ng ngày còn l n. ng th i, s chuy n d ch m h nh, c c u kinh t khi n cho cung và c u lao ng thay i khó d báo, trong khi các ngành ào t o trong nhà tr ng ch a b t k p c xu th s d ng lao

ng c a doanh nghi p.

Theo Báo cáo N ng l c c nh tranh toàn c u 2018 c a Di n àn Kinh t th gi i (WEF , tr c t k n ng và ch ti u ch t l ng ào t o ngh c a Vi t Nam x p th 115/140. Tr c t này ánh giá d a tr n ánh giá 02 nhóm L c

(8)

l ng lao ng hi n th i và L c l ng lao ng t ng lai v i 02 ti u chí h c v n (trung b nh s n m i h c và k n ng c ng các ch s . i v i l c l ng lao ng hi n th i c

ánh giá theo 02 ti u chí: Ti u chí 1: g m 01 ch s là H c v n/S n m i h c c a ng i tr ng thành 25 tu i tr l n: 7.6 n m, 50.7/100

i m, x p th 98/140 và ti u chí 2: K n ng

c a l c l ng lao ng hi n th i g m 05 ch s (42.9/100 i m, x p th 111/140 . i v i l c l ng lao ng t ng lai c ánh giá theo 2 ti u chí: Ti u chí 1: H c v n c a l c l ng lao ng t ng lai g m 01 ch s 7 là S n m trung b nh i h c k v ng (t ti u h c n i h c : 70/100 i m, x p th 91/140, Ti u chí 2:

K n ng c a l c l ng lao ng t ng lai g m 02 ch s (53.7/100 i m, x p th 76/140 . B ng 4 So sánh m và x p h ng tr c t k n ng và ch t u ch t l ng ào t o ngh

các n c AS A n m 2018 ( h ng có M anma

STT u c g a m

)(thang 100 X p h ng

)(tr n 140 m T

)(thang 100 X p h ng T (tr n

)140

1 Brunei 66 (3/9 58 55 (5/9 54

2 Campuchia 41 (9/9 121 40.1 (9/9 118

3 Indonesia 64.1 (4/9 62 60 (4/9 34

4 Lào 49.5 (8/9 105 43.5 (7/9 100

5 Malayxia 74.2 (2/9 24 70.8 (2/9 9

6 Philippin 62.9 (6/9 67 62.8 (3/9 25

7 Singapore 76 (1/9 20 72.3 (1/9 8

8 Thái Lan 63 (5/9 66 49.9 (6/9 75

9 Vi t Nam 54.3 (7/9 97 41 (8/9 115

gu n: T c gi t ng h p theo B o c o GC 4.0 c a Di n àn kinh t th gi i n m 2018 - Th hai, vi c ph n lo i ngành ngh ,

ph n khúc th tr ng b t nh do tác ng c a cách m ng c ng nghi p 4.0trong khi vi c d báo nhu c u ngu n nh n l c dài h n cho phát tri n kinh t - x h i c ng r t h n ch , c c u ào t o theo ngành ngh , tr nh ào t o kh ng c quy ho ch l u dài. Các c s ào t o kh ng th ng tin v cung, c u lao ng, n n vi c x y d ng ngành ngh , ch ti u và tr nh ào t o hàng n m kh ng sát th c ti n. Ch t l ng GDNN ch a ti p c n c các chu n c a khu v c và th gi i b o m v n b ng ch ng ch c a Vi t Nam c c ng nh n các n c khác 7 .

- Th ba, quy tr nh b o m, ki m soát ch t l ng ào t o c a h th ng GDNN ch a th c s hi u qu , t ch t l ng theo các ti u chu n khu v c, th gi i. Ch t l ng giáo d c ngh nghi p ch a ti p c n c các chu n c a khu v c và th gi i b o m v n b ng ch ng ch c a Vi t Nam c c ng nh n các n c khác.

-Th t ,m c ti u k n ng thay i trong khi phát tri n k n ng c n th i gian do v y GDNN ph i th c s có ph n ng nhanh và có nh ng gi i pháp k p th i.Theo báo cáo c a Di n àn kinh t th gi i (WEF t i Davos (Th y S tháng 1/2018 mang t n “S s n

(9)

sàng cho n n s n xu t t ng lai ch rõ, Vi t Nam n m trong nhóm các n c ch a có s s n sàng cho cu c cách m ng c ng nghi p 4.0.

Các y u t v i m i sáng t o c ng ngh và giáo d c chu n b cho cách m ng c ng nghi p 4.0 c a Vi t Nam u ang m c th p. C th , Vi t Nam ng th 90/100 v c ng ngh và i m i 92/100 v c ng ngh n n 77/100 v n ng l c sáng t o 70/100 v ngu n l c con ng i. T ng c ng, Vi t Nam ch t 4,9 tr n thang i m 10 v m c s n sàng v i cách m ng 4.0, t ng ng Campuchia, thua kém Singapore, Thái Lan, Philippines, Malaysia 7 .

K t lu n

ng tr c nh ng c h i và thách th c nh v y, có th h i nh p, tham gia vào chu i cung ng nh n l c APEC, GDNN Vi t Nam c n ph i thay i và thích ng nhanh h n n a. Vi c u ti n là ph i n ng cao ch t l ng áp ng theo các ti u chu n chung c a qu c gia, khu v c, th gi i nh m h ng t i s c ng nh n v tr nh và k n ng ngh gi a các qu c gia. C ng v i ó ph i x y d ng chi n l c dài h n phát tri n h th ng GDNN áp ng nh ng thay i nhanh chóng c a th tr ng lao ng trong b i c nh h i nh p, cách m ng c ng nghi p 4.0p

Tà l u tham kh o

[1]. Báo cáo n ng l c c nh tranh toàn c u,Di n àn kinh t th gi i 2018

[2]. B Ngo i giao Vi t Nam, N m APEC 2017: T m Nh n Và V Th M i C a Vi t Nam.

[3].Tài li u H i ngh Phát tri n ngu n nh n l c APEC 2017

[4].Tuy n b chung c a các B tr ng

APEC v phát tri n ngu n nh n l c, 2017 [5].T ng c c Th ng k (2017 , https://

www.gso.gov.vn/default.aspx tabid=714

[6]. ào Ng c Dung, i m i và n ng

cao ch t l ng giáo d c ngh nghi p áp ng y u c u phát tri n và h i nh p c a t n c, http://www.molisa.gov.vn/vi/Pages/chitiettin.

aspx IDNews=26182

[7]. Kim Ng c, Tr n Ng c S n, Rào c n t ng n ng su t lao ng c a Vi t Nam, T p chí Khoa h c X h i Vi t Nam, S 1 - 2019

8 . Bloom, D., D. Canning, and P.

Malaney. (2000 . Population dynamics and economic growth in Asia. Population and Development Review 26: 257 290

9 . Rafal Chomik, John Piggott and Perter McDonald, The Impact of Demographic Change on Labour Supply and Economic Growth: Can APEC Meet the Challenges Ahead

10 . APEC Human Resources Development Working Group November 2015, A Report on Enhancing Labour Mobility in the APEC Region

[11]. United Nations (2015 , The World Population Prospects: 201 Revision

[12]. UNDESA (2015 , World Population Prospects: The 201 Revision, Medium Variant

(10)

Abstract

APEC member economies account for about 39% of the world's population, contributing approximately 7% of world GDP and 49% of world trade 2 . The participation of many developed economies (including some leading economies in the world) together with a number of new industriali ed economies, emerging economies ... has created a diversity of goods and services supply chain on a global scale in general and APEC regional in particular. n this context, the integration to APEC human resource supply chain is an issue that needs to be studied for Vietnam's vocational education training. This article presents an overview of the APEC human resource supply chain as well as the opportunities and challenges of Vietnam Vocational Education Training in the process of participating in the supply chain.

words APEC, human resource supply chain,VET

* guyen Quang Viet, Dang Thi Huyen - ational nstitute for Vocational Education and Training

HUMAN RESOURCES SUPPLY CHAIN - OPPORTUNITIES AND CHALLENGES OF VIETNAMESE VET SECTOR

gu en uang et Email:[email protected] Dang Th Hu en