Cong ddng Kinh te ASEAN (AEC)

Cong ddng Kinh te ASEAN (AEC): ThiFC tien va nhipng van de dat ra'*' PGS. TS. NGUYEN H 6 N G SON* TS. NGUYEN ANH THU"' Th.S. NUYEN THI IVIINH PHUONG"'. Vai muc lieu phdi irien ASEAN tra thdnh mdt khu vuc on dmh, thinh vuang, cgnh Iranh vai su phdi Irien kinh te cdng bdng, gidm ddi ngheo va phdn hda kinh le - xa hoi. cdc nha ldnh dao ASEAN da quyil dinh thank lap Cong dong ASEAN (AC), vdo cuoi ndm 2015 Cong dong ASEAN bao gom ba tru col: Cong ddng Kinh ti ASEAN (AEC). Cong ddng An ninh - Chinh Iri ASEAN (APSC) vd Cong ddng Vdn hoa - Xd hoi ASEAN (ASCC). Trong do, AEC duac coi Id mdi tru col quan Irong, la liin de thuc day viic ihuc hien hai tru col con lgi (Hew. 2007). Trong thai khdc AEC hinh thdnh dd lai rdl gdn, viec ddnh gid mirc do thuc hien AEC den thai diim hiin lgi, xem xet md hinh the chi cua AEC cUng nhu phdn tich nhirng vdn de cd ihe dnh huang lai viec hiin ihuc hda AEC vao ndm 2015 vd suphdt Irien cua AEC sau ndm 2015 Id hil sire cdn thih. Bdi viit tap trung vdo ba ndi dung chii yeu sau: i) long quan ve 16 trinh va muc do ihuc hiin AEC: ii) giai thiiu vi ihi che cua AEC, so sdnh vai mo hinh EU vd dua ra moi so kien nghi ve Ihi che; iii) nhdn diin vd phdn lich cdc vdn de dal ra doi vai AEC. Tic khda: Cong ddng kinh li ASEAN, Cgng ddng ASEAN. Lg trinh va mu-c do thyc hien. thing nhat; ii) mdt khu vye kinh td canh tranh; iii) mdt khu vye phat tridn ddng deu va; iv) hdi nhap vdi nen kinh te toan cau. Danh myc cac bien phap uu tien gdm 207 bien phap cho ddn het nam 2013 va 227 bien phap uu tien thyc , .„ ,j j . . -IAI c /T-. ^m-^^ TU T-.- = hien den cuoi nam 2015 (Das, 2012). Theo Bieu " . . danh gia AEC bang the diem (AEC Scorecard) udc tinh ASEAN da thuc hidn dugc 82,1% cac ~1Z7IIZ ^ ri!7irTi7~r^r^-1. >• gia • UAM-* **,***TruTmg Dai hoc Kmh te, Dai hoc<^Quoc Ha Noi bien- phap ^ r uu tien thuc hien. trong Bgiai O doan '"> Bai viit ia 0! sdn phdm cua ohai: ••Cong ddng Kinh 20p8 - 2013 (Fukunaga, 2014). Didu do cho f^ ASEAN trong boi cdnh mm_ cua the giai va su tham thiy, ASEAN con nhieu viec phai lam de CO the gia ciia Viet Nam" Mas6^ KX.OLlI/I!-I5.^thu6c ^^^^^ ^^^^^ ^ g C vao cudi nam 2015 theo dung Chuang ir'inh Khoa hpc va cong nghe trong diem cdp lich trinh dd r Nhdme&cKX0J/!!-l5. Kd hoach tdng the xay dyng Cdng ddng Kinh t l ASEAN (AEC Blueprint) dugc thdng qua tai Hdi nghi Cap cao ASEAN lan thii 14 tai Thai Lan nam 2009. Ke hoach nay quy dinh cu , , .„ , , , ^ ,• ,./,;•'• , the cac bien phap nham thuc hien bon tru cpt cita AEC gdm: i) Thj trudng va ca sd san xuat. NhOng vin di KINH it VA CHiNH TRj TH^ Giai So 9(233} 2015. Hdng Sgn - Anh Thu - IVIinh Phuxmg. cpng d6ng t<inh td ASEAN (AEC):. Thanh tuu ndi bat nhit Uong viec thyc hidn AEC la viec xda bd thul quan giiia cac nudc thanh vidn dien ra mdt each manh me. Ty Id mat hang cd muc thud suit bing 0% tang nhanh, tir 40%. nam 2000 len 99,11%. nam 2012 ddi vdi ASEAN-6 va tir 10%. nam 2010 ldn 67,6% nam 2012 ddi vdi cac nudc CLMV. Tinh ddn 2013, mdc thul suit CEPT trung binh trong ASEAN la 0,55%., trong do ASEAN-6 la 0,04%. va cac nudc CLMV la l,37%o (Ponciano va cac cdng su, 2014). Dk ty do hda thuong mai dich vy, cac nudc ASEAN tiln hanh dam phan 11 gdi cam kdt cho din nam 2015. Cac ITnh vuc dugc ASEAN uu tidn tu do hoa gim: ASEAN dien tii, y te, logistics, hang khdng va du lich. Cho den nay, cac nudc ASEAN da dat dugc 8 gdi cam ket djch vu, 5 gdi cam kdt dich vu tai chinh va 7 gdi dich vu van tai dudng hang khdng (Ban Thu ky ASEAN, 2011). Toe dp tu do hoa dich vu cua ASEAN con thap, chi dat khoang 72% trong ca AFAS7 va AFAS 8. De tao thuan lgi hda thuang mai trong ASEAN, cac nudc thanh vien xay dung he thdng Mdt ciia qudc gia, tidn tdi Mgt cira ASEAN. Den nay da cd 05 qudc gia ASEAN xay dyng dugc he thong Mdt cura qudc gia bao gdm Singapore, Phillipines, Thdi Lan, Indonesia va Malaysia. Brunei mdi co mdt cua dua vao hoat ddng tir culi nam 2013 (Pociano va cac cdng su, 2014). Kit qua dilu tra khu vuc tu nhan trong ASEAN do Vien Nghien ciiu Kinh tl ASEAN va Dong A (ERIA) tiln hanh da chi ra ring phin ldn cac doanh nghiep dugc hdi danh gia thu tyc hai quan cd nhilu tiln triin tich cue trong giai doan 2012 - 2014. Thuc hidn cac cam kit tu do hoa diu tu trong khuon khd ACIA, cac nudc ASEAN hiu hit da cd mdt ca chl diu tu kha thong thoang vd ty do. Ty le tu do hda diu tu nudc ngoai trong ASEAN trong khudn khi ACIA dat 80 90% (Ponciano va cac cdng sy, 2011). Kit qua khao sat khu vuc tu nhan cua ERIA trong khudn khd danh gia giQa ky vide thuc hien AEC chi ra ring cac doanh nghiep nhan thiy nhiing tidn bg trong vide thuan lgi hoa diu tu ciing nhu sy cai thien vl mdi trudng kinh doanh d cac. ET. nudc ASEAN trong nhi3iig nam gan day. Tuy nhien, cac nudc ASEAN van duy tri danh sach bao liru ddi vdi mdt sd ITnh vuc. Dd vide tu do hda diu tu trong ASEAN trd nen sau sic hon, cac nudc can tiep tuc thao luan, dam phan tiln tdi xda bd dan danh sach bao luu sau khi AEC thanh lap vao 2015. De thiic day vide di chuyen lao dpng chuyen mdn lanh nghd trong khu vuc, ASEAN tao dilu kien thuan lpi trong viec xin thi thyc va viec lam cho cac lao ddng nay tham gia vao hoat ddng dau tu va thuang mai trong khu vuc (ASEAN, 2008). Ddng thdi, cac nudc tham gia ky ket cac Thod ihugn cong nhdn ldn nhau (MRAs), theo dd cho phep chiing chi lao dpng lanh nghe dugc cap bdi cac ca quan chiic nang tuang ling tai mdt qudc gia se dugc thiia nhan bdi cac nudc thanh vidn khac trong khu virc. Den nay, ASEAN da ky ket 7 MRAs ddi vdi lao ddng trong cac ITnh vye sau: Dich vu ky thuat, dich vu dilu dudng, dich vu kidn tnic, chiing chi giam sat, ngudi hanh nghd y, ngudi hanh nghe nha khoa va ke toan. Gan day nhSt, ASEAN da thdng qua MRAs trong ITnh vye du lich vao thang 9/2012 va se cd hieu luc trong ASEAN vao nam 2015. Hidp dinh ASEAN ve di chuydn the nhan cung da dugc ky kdt vao thang 11/2012 tai Campuchia (Nguyen Hong San va cac cdng sir, 2014). Ben canh dd, dd tao lap mot khu virc phdt Irien ddng deu, ASEAN da xem xet de xay dyng mdt chiln lugc dl phat triin doanh nghiep nhd va vira, thilt lap khung chuang trinh chung cho doanh nhan ASEAN va dua ra Sang kien Hpi nhap ASEAN (IAI). IAI cung cip nguin lyc ky thuat va tai chinh cho cac dy an phat tridn de ho trg khu vuc hdi nhap nhu phat trien ca sd ha ting, ngudn nhan luc va cong nghd thong tin. Tuy kit qua cua cdc bidn phap nay chua nhidu nhung ciing dang giiip cho cac nudc cd trinh dp phat trien kem han din hdi nhap manh me hon vao nin kinh tl khu vye (ERIA, 2012). Dd thiic diy vide thanh lap mgt khu vuc kinh ti cgnh tranh, AEC hudng vao cac hoat dpng nhu: Chinh sach canh tranh, bao ve ngudi tidu. - NhOng vin di KINH Tt VA CHINH TRj THt GIOI So 9(233) 2015. Cong dong l<inh td ASEAN (AEC):.. jj°ng_§gn - Anh Thu - IVIinh Phu'O'ng. diing, bao ve quyin sd hiiu tri tue va phat triin CO sd ha ting. Hidn tai, Viet Nam, Indonesia, Singapore va Thai Lan da cd Luat Canh tranh. Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thai Lan, Lao, Viet Nam da ban hanh Luat Bao v§ quyen lgi ngudi tidu diing trong nudc. Hgp tac vl sd htm tri tue ciia ASEAN dugc thuc hidn trdn CO sd Ke hoach hanh ddng vl sd hiiu tri tud giai doan 2011 - 2015 va Kd hoach lam vide ASEAN yd hgp tac quyin tac gia (ASEAN, 201 la). Vd ITnh vuc nay, cd mpt su each biet rit ldn ve CO sd vat chit va tai san tri md giua ASEAN-6 va Nhdm CLMV (ASEAN, 201 lb).. ASEAN" (ASEAN Centrality) trong moi quan he ddi ngoai. ASEAN thuc diy tham gia cac FTAs va Hidp dinh Dli tac kinh td toan didn nhu cac FTA ASEAN+ (ASEAN vdi Trung Qudc, Nhat Ban, Han Qudc, Australia c. An Dp, New Zealand). 2. ThI che ciia ASEAN va AEC 2.1. Cff cdu to chiec Hidn chuang ASEAN (thdng qua nam 2008, bao gim 13 chuang, 55 dieu) la khudn khd phap ly thdng nhat va toan didn didu chinh cac hoat ddng cua 10 nudc thanh vien ASEAN. Dd hoi nhdp vao nen kinh ti todn cdu, ASEAN Hiln chuang ASEAN quy dinh bd may quan tri tiep tyc giir viing chidn lugc "hudng tam cua ASEAN dugc tdm tat trong Bang 1. Bdng 1:. Bo may to chuc chinh cua ASEAN. Hdi nghi Cip cao ASEAN - thanh lEtp nam 1976 Bao gdm nguydn thu cac qudc gia, la co quan hoach dinh chinh sach toi cao; Hgp 2 lin mdt nam, do Qudc gia thanh vien giii chiic Chu tich ASEAN chu tri; Cd the hgp bat thudng neu dugc tat ca cac qudc gia thanh vidn ASEAN nhit tri. Ban thu- ky ASEAN - thanh lap nam 1976 Bao gdm 1 tdng thu ky, 4 phd tong thu ky (trong dd 3 pho tong thu ky phu trach 3 try cpt Cgng ddng ciia ASEAN, 1 phd tdng thu ky phu trach hanh chinh, tdng hgp, nghien ciiu va phap ly). Chiic nang: Dam bao thuc hidn cd hieu qua cac dy an va cac boat ddng; phdi hgp cac ca quan ASEAN cd hieu qua; Hd trg td chirc cac Hgi nghi cap cao ASEAN Tong thu* ky ASEAN. Chu tich ASEAN. Chiic nang chi'nh: Thuan lgi hda va giam sat tidn do thuc hidn cac thda thuan va quydt dinh cua ASEAN; tham gia cac hdi nghi ddi ndi va ddi ngoai; ddng vai trd nhu giam ddc dieu hanh cua ASEAN.. Chiic nang chinJh: Td chiic Hdi nghi Cap cao ASEAN va thiic day chuang trinh nghj su chung; dai dien cho ASEAN vdi cac ddi tac ben ngoai; phli hgp cac boat dpng trong trudng hgp khiing hoang.. Uy ban dai dien thirong true (CPR) thanh lap nSm 2009 Chiic nang chinh: Hd trg cac cdng vide cua Hdi ddng Cdng ddng ASEAN va cac co quan Bd trudng nganh; giii lien Iac vdi Ban Thu ky ASEAN va Tdng Thu ky de thuc hidn cac hoat ddng; tao dieu kidn hgp tac vdi cac ddi tac ben ngoai.. Ban thu- k^" quoc gia ASEAN Thudc bd Ngoai giao cua mdi nudc thanh vidn (dau mdi qudc gia) Chirc nang chinh: Phdi hgp thuc hien cac quylt djnh ciia ASEAN d cap quoc gia; ho trg cac quic gia chuin bi cac cudc hgp cua ASEAN; phat huy ban sic ASEAN. Cac H§i dong Cgng dong ASEAN/ Hoi dong cap Bg trirdng APSC (19 Ngudn: ADBI (2014). AEC (2009). J vin di KINH T^ VA CHJNH TRj THt Giat S6 9{233) 2015. ASCC (2003). -13. Hdng Sgn - Anh Thu - IVIinh Phu^yng. cpng d6ng l<inh td ASEAN (AEC):. Hdi ddng Cdng ddng Kinh ti ASEAN mdi dugc thanh lap nam 2009. Hoat ddng ciia Hpi ddng Cgng ddng Kinh tl ASEAN bao gdm cac Hdi nghi Bd trudng Kinh t l ASEAN (AEM), Hpi nghi. Bg trudng ASEAN vl Ndng lam nghidp (AMAF), Hdi nghj Bd trudng Nang lugng ASEAN (AMEMX Hdi nghi Bp trudng ASEAN vl khoa hpc va cdng nghd (AMMST), Hpi ding vl Khu vye Thuang mai tu do ASEAN (AFTA Council), Hdi nghi Bp trudng giao thong van tai ASEAN (ATM), Hdi nghi Bd tnrdng ASEAN vl du lich (M-ATM), Hgp tac ASEAN Phat trien sdng Me Cong (AMBDC), Hdi nghi Bd trudng Tai chinh ASEAN (AFMM), Hdi ddng ve Khu vuc dau tu ASEAN (AIA), Hdi nghi Bp trudng ASEAN vl khoang san (AMMin), Hdi nghj Bd trudng ASEAN ve truyen thdng va cdng nghd thdng tin (TELMIN), Sang kidn Hgi nhap ASEAN (IAI) va Thu hep khoang each phat tridn (NDG). Ngoai ra, bd may td chiic cua ASEAN cdn cac CO quan khac nhu Uy ban lidn chinh phu ASEAN vl nhan quyin (AICHR), Quy ASEAN (ASEAN Foundation),... nhim thyc hien, hd trg cac hoat ddng hgp tac trong ASEAN, 2.2. Nguyen tdc vd ca che hffp tdc Vi cdch thirc ra quyit dinh: Mdt nguydn tic quan trpng va dac thii ciia ASEAN la vide ra quydt dinh phai dugc dua trdn tham vin va ddng thuan bdi tat ca cac quic gia thanh vidn. Tuy nhidn, cung co sy linh hoat thdng qua viec ap dyng cdng thiic "ASEAN trir X" - cho phep nhiing nudc chua san sang cho viec thuc hien tu do hoa cd thd loai trir tam thdi mdt s6 nganh, hoac thyc hien cam kit vdi Id trinh dai han. Trong mpt sl trudng hgp, nlu khdng di ddn dong thuan, nhit tri thi ca quan Cip cao ASEAN CO thi xem xet viec dua ra quydt dinh cu thd. Nguyen tic ding thuan da rit thanh cdng trong cac van dl lien quan tdi chinh tri va an ninh. Tuy nhien, dli vdi cac vin dl kinh tl xa hpi, nguyen tic nay thudng tao ndn sy ciing nhic khdng cin thilt. No co thi la mdt trd ngai. ldn trong qua trinh ra quyet dinh chung, bo 15 ca hdi ho$c lam phuong hai tdi quydn lgi chung cua toan khdi. vi dong gop ldi chinh: Ngudn tai chinh dl thyc hien cac hoat dpng trong ASEAN dugc tap hgp trong Quy ASEAN (ASEAN Foundation). Quy nay do cac nudc thanh vien dong gop va dugc ho trg tir cac ngudn ben ngoai bao gim cac nudc ddi tac cua ASEAN, cac t l chiic, doanh nghidp va ca nhan trong va ngoai ASEAN. Cac nudc ASEAN cd nghia vu dong gop tai chinh nhu nhau, khdng phu thupc vao kha nang hay miic do sin sang ddng gop ciia timg thanh vidn. Trong dieu kidn mdt so quic gia trong khu vuc cdn han che ve nguon luc lai chinh nhu cac nudc CLMV thi viec ap dung nguyen tac 'gdp deu' dan tdi ngudn tai chinh thu dugc tir cac nudc thanh vidn rat ban hep, khong dam bao cho hoat ddng cda Ban Thu ky. Nguydn tac nay khdng chi anh hudng tdi tdc do tang trudng cila quy ma cdn khien cac nuoc ASEAN ngay cang phy thudc vao ngudn von ben ngoai va do dd anh hudng tdi tinh dpc lap trong vide dua ra chien lugc, quy hoach va quydt dinh cua toan khdi. Ve viec gidm sdt Ihuc hiin cam kit vd giai quyil tranh chdp: Ban Thu ky ASEAN co nhiem vy giam sat vide thuc hien cam ket ciia cac nudc thanh vien. Trong khudn kho AEC, Ban Thu Ky ASEAN da dua ra hai cdng cu de thyc hien giam sat bao gdm the didm danh gia AEC (AEC Scorecard) va co sd dii lieu vd hang rao phi thue quan (NTM Database). Tuy nhien, vide danh gia thyc hidn cam kit lai dugc cac nudc thanh vidn ty cdng bd, thay vi danh gia dpc lap. Dieu nay din din nhiing quan ngai ve do tin cay ciia cac sd Hdu dugc cdng bo. Khi xay ra tranh chip, cac qudc gia thanh vien ASEAN dugc yeu ciu phai no luc giai quyet mpi tranh chap trong hoa binh va thdng qua doi thoai, tham van va thuang lugng. Hien chuong ASEAN khdng dua ra bit cii chl tai xir phat nao doi vao cac trudng hgp vi pham cam ket, Viec thieu cac chl tai xii phat cd thd dan toi. - NhOng vin di KINH T^ VA CHfNH TRj THt Gldl So 9(233) 2015. Hdng Sen - Anh Thu - Minh Phuang nhiing cham trd hay vi pham trong vide thyc hien cam kdt cua cac nudc thanh vien. Vide bii thudng la hoan toan ty nguydn, va do do hieu qua thuc thi giai quylt tranh chip rit thip. Ve nguon luc vd quyen hgn cua Ban Thu ky ASEAN: Ban Thu ky ASEAN la ca quan dilu phdi chinh hd trg hoat ddng ciia ASEAN ciing nhu AEC. Tuy nhien, ngudn luc va quyin han cua Ban Thu ky ASEAN hidn nay cdn rit han che. Trong khi pham vi boat ddng ciia Ban Thu ky ASEAN da dugc md rdng rit nhilu k l tir khi ASEAN dugc thanh lap thi ban 20 nam qua ngudn luc vd tai chinh va con ngudi ciia t l chiic nay gin nhu khdng thay ddi. Nam 2012, Ban Thu ky ASEAN cd tdng ngan sach la 16 trieu USD, bang 1/280 ngan sach cua Uy ban chau Au (EC). Sd lugng lao ddng tuydn dyng chi khoang 300 ngudi, so vdi 34.000 ngudi lam viec d EC (ADBI, 2014). Theo mpt cudc khao sat gan day cua Ngan hang Phat triin chau A (ADB), cac nha lanh dao tu tudng chau A cho rang vide thidu ngudn luc cho Ban Thu ky ASEAN la mdt trong nhiing nguydn nhan chinh dan ddn nghi ngai ve viec AEC khdng the hien thuc hoa vao cudi nam 2015. Khdng chi han chd trong ngudn lyc, quyen han cua Ban Thu ky ASEAN cung chua tuang ximg ddi vdi mot to chiic didu phdi hgp tac khu vuc. Hien nay, ca chd phdi hgp trong ASEAN phan tan va chii ydu bi chi phdi bdi cac co quan lien chinh phu (Hpi nghi Cap cao, Hdi nghi Bd trudng. Ban Thu ky Qudc gia...). Dieu nay the hidn cac nudc thanh vien chua san sang hy sinh mpt so quydn lgi va tham quydn qudc gia nham phye vy lgi ich chung cua td chiic khu vye. 2.3. So sdnh vdi mo hinh cua Lien minh chau Au (EU) So vdi EU, miic do lien kit, tinh chit va co chl lien kdt cua ASEAN kha long leo va chua dugc thd chd hoa. Qua trinh lien kit cua EU tir lien kit trong kinh td, keo theo lien kdt vd chinh tn ngoai giao va tu phap ndi vu, gan lien vdi qua trinh xac lap, hoan thien cac thd chl khu. Cdng ddng kinh ta ASEAN (AEC): vuc va CO sy chuyen giao tir cac nudc thanh vien len cac thi chl sidu qudc gia. Chinh qua trinh phat triin he thdng the che d EU dam bao cho su gin kit kinh td - xa hdi cua EU ngay cang chat che. Mdt dac diem khac bidt quan trgng la ASEAN ap dyng nguyen tac ddng thuan trong khi EU ap dyng nguydn tac da sd phidu. Trong qua trinh hoach djnh chinh sach hay co che bd philu cua EU ap dung dau tien la phuang thiic da s l du thim quyin (tren 50%.), sau dd chuydn sang phuang thiic "da so phieu kep" du tham quydn vdi 65%. dan sd va 55%. sd nudc. Trong khi dd, vdi ASEAN viec thdng qua chinh sach ddi hdi tat ca cac nudc thanh vidn nhat tri nhu da de cap d tren. Ngoai ra, ASEAN di theo md hinh hgp tac lidn chinh phu (Hdi nghi cap cao, Hdi nghi Bd trudng, Ban Thu ky qudc gia...) cdn EU dugc xay dyng vdi md hinh Nha nudc sidu qudc gia. Cac thidt chd trong EU cd nhirng dac diem cua bd may Nha nudc ve hanh phap, lap phap va tu phap. Do la Nghi vien chau Au, Hpi ddng chau Au, Uy ban chau Au, Toa an chau Au va cac thiet che ho trg nhu Ngan hang Trung LTang chau Au, Uy ban Viing va Uy ban Kinh td - Xa hdi... EU ciing da xay dyng dugc mdi quan he chat che giira cap do lien minh va cac nudc thanh vidn trdn co sd phan chia tham quyen d mdt so ITnh vye nhat djnh dugc quy dinh ro trong Hiep udc Lisbon. Trong nhijng ITnh vuc quan trpng, cac nudc thanh vien van giii tham quyen thyc hidn thugc chuc nang nha nudc cua minh va vin cd tidng ndi quydt dinh trong qua trinh lap chinh sach d cap dp lien minh. Co thd thay rang, ASEAN la mdt to chuc co ca cau va the che ldng leo hon so vdi EU. Neu nhu ASEAN dua tren nguyen tac dong thuan, di theo md hinh Hen chinh phu thi EU dua tren nguyen tac da sd phieu va mo hinh Nha nudc sidu qudc gia. 0 khia canh tich cyc, co cau ldng leo iy da dan tdi su hinh thanh va tdn tai hcm 40 nam qua ciia ASEAN. Nhung d khia canh khac.. NhOng vin di KINH Tt VA CHJNH TRj THt G\Cf\ S6 9(233) 2015. 15. Hdng Sgn - Anh Thu - Minh Phuxyng. cpng d6ng t<inh td ASEAN (AEC):.. nhiing nguyen tic cua ASEAN lam cho vice thyc hidn cac chuong trinh, ke hoach, hgp tac trong khu vye cham hon va trd ndn thieu manh me. 2.4. Kiin nghi diiu chinh the che ASEAN da cd nhiing budc phat trien dang kl tir khi dugc thanh lap vao nam 1967. Tir an ninh - chinh tri, cac ITnh vuc hgp tac trong ASEAN da din md rpng sang cac ITnh vuc khac, dac bidt la kinh tl. Thd che hgp tac trong AEC vi thi cung cin dugc didu chinh lai dd trd nen phii hgp va hidu qua hon trong didu kien mdi. Tir cac han che trong ca che hgp tac AEC da ndu d phan tren, mpt sd kien nghi didu chinh dugc dua ra nhu sau: Ve cdch thuc ra quyel dinh: Tang tinh linh hoat thong qua kdt hgp nguyen tac ddng thuan va nguyen tac da sd phidu (Hien chuang ASEAN cho phep Hdi nghi cap cao ASEAN lya chgn each thiic ra quydt dinh thay thi khi khSng dat dugc ddng thuan). Nguyen tac ddng thuan se dugc ap dung ddi vdi cac vin dl chiln lugc, CO ban (nhu van de thanh vien, ddng gdp quy...); trong khi nguydn tac da so phidu se dugc ap dung doi vdi cac van dd phi chidn lugc hoac lidn quan den boat ddng hang ngay (nhu thuc hien chuang trinh cai tiln, lam mdi quy trinh hien tai...). Mgt ca chd tuong tu da dugc Da phuang hoa sang kiln Chiangmai (CMIM) ap dung. Ve dong gop ldi chinh: Dk tang miic ddng gdp ndi bd khu vye vao Quy ASEAN trong dilu kidn trinh dp phat tridn va nang lyc tai chinh CLia cac thanh vidn cdn nhilu khac biet, cd thi ap dung nguydn tic ddng gop dya vao kha nang hoac sy sin sang ddng gdp cua cac nudc thanh vidn. Ty le dong gdp tai chinh c6 thi anh hudng din ty trgng philu biu nhung su chenh lech giira ty trgng phieu biu ndn it han so vdi chenh lech vd ty le dong gdp tai chinh (vi du mdt nudc dong gdp 30%o se co ty trgng philu biu 25%o, mdt nudc dong gdp 5% se cd ty trgng philu biu la 10%.). Ty trgng philu biu chi co anh hudng den cac quylt dinh phi chiln lugc ma d dd. 16". nguydn tac da sd dugc ap dyng. Cdn trong cac vin dd chien lugc ap dyng nguydn tic ding thuan thi siic manh bd phieu cua cac nudc la nhu nhau, khdng bj tac ddng bdi ty le dong gop tai chinh (ADBI, 2014). Ve viec gidm sat ihuc hien cam kel vd gidi quyil iranh chdp: Can xay dyng mpt co ch^ giam sat va phan hdi dam bao dugc tinh khach quan trong danh gia tinh hinh thuc hidn cam kit cua cac nudc thanh vidn. Bdn canh dd, cung cSn dua ra cac chd tai xir phat nham dam bao cac cam ket dugc thyc thi va tranh chap dugc giai quyet mdt each hieu qua. Ve nguon luc vd quyen hgn cua Ban Thu ky ASEAN: Mdt bd may td chiic manh me, hoat ddng hieu qua la dieu kien can thiet dd ASEAN dat dugc nhiing myc tieu da dat ra. Vi vay, cac CO quan dieu phdi hoat ddng trong ASEAN noi chung va Ban Thu ky ASEAN ndi ridng can dugc trang bi vd nguon luc va quyen han mpt each tucmg xung de thyc hidn tdt nhidm vu cua minh. Theo nghidn ciiu cua Setboomsamg va Singh (2012), ddn nam 2030, tdng nhan vidn ciia Ban Thu ky ASEAN can tang ldn ddn 1.620 ngudi, tiic la gap 5,5 lan so vdi sd lugng nam 2012. Tong ngan sach can tang ldn khoang 220 tridu USD, gan 14 lan so vdi miic nam 2012 Dong thdi, cac ngudn lyc can dugc quan ly boi Ban Thu ky vdi quydn ty chu ldn hon. 3.. Cac van de dat ra doi voi AEC. 3.1. Cdc van de npi tgi cda ASEAN Su chinh lech phdt Irien giira cdc nudc thdnh viin ASEAN la mdt rao can doi vdi viec thanh lap va duy tri cac hinh thiic lien ket kinh td khu vuc. Mdt sd nudc trong nhdm CLMV dugc nhan dinh la da cd budc tidn dang ke trong vide nang cao chat lugng cuoc sdng, tuy nhidn miic song ciia cac nudc nay vin d miic thap va each bidt kha xa cac nudc con lai trong ASEAN. GDP binh quan diu ngudi gifia cac quoc gia thanh vidn ASEAN co sy chenh lech rat ldnTheo so lieu ciia Ngan hang ThI gidi (WB nam. - Nhii'ng vin di KINH Tt VA CHJNH TRj THt G\Cf\ So 9(233) 2015. j j ^ g g j g n - Anh Thu - Minh Phu-gng 2013), Singapore la qudc gia cd GDP binh quan dau ngudi cao nhit khu vye vdi 78.763 USD trong khi Campuchia cd GDP binh quan diu ngudi thip nhit ASEAN vdi 3.041 USD. Tdng GDP cua ASEAN nam 2012 vao khoang 3.600 ty USD (theo PPP). Indonesia dimg diu ASEAN, ddng gdp hon 1/3 GDP cua ASEAN trong khi Lao nam d cudi bang, chi ddng gdp khoang 0,5%. vao GDP khu vye. Nang suat lao dgng giira cac qudc gia cung cd sy khac bidt. Vidt Nam dugc xem la qudc gia cd nang suat lao ddng thap so vdi cac nudc trong khu vye. Nam 2010, nang suit lao ddng cua Viet Nam la 5.900 USD, tuong duong vdi 23,3% ciia Malaysia, 12%o ciia Singapore, 37% ciia Thai Lan va 69,9%. ciia Philippines. Ve CO sd ha tang, Singapore ciing la qudc gia diing dau trong khu vye v l chit lugng co sd ha tang trong khi Viet Nam x l p hang thip tai tit ca cac hang muc co sd ha tang. Ngoai ra, cac van de nhu ngheo ddi, chat lugng cudc sdng va bat binh dang cung la van de ldn ddi vdi cac nudc trong AEC. Ben cgnh do Id vdn di cgnh iranh vd hgp ldc Irong ASEAN. Cac nudc ASEAN cd xu hudng canh tranh trong ca hoat ddng xuat khau va thu hiit dau tu nudc ngoai. Didu nay xuat phat tir lgi thd so sanh kha tuang ddng va trinh dp phat tridn chua cao, da phan cac nudc deu trong giai doan phat trien dua vao ngudn luc FDI tir bdn ngoai. Nhdm nudc CLMV cd vi tn' kinh td thap hon ASEAN-6- Trong khi cac nudc CLMV cd lgi the so sanh d cac mat hang tan dyng lao ddng gia re (quin ao, giay dep) va dya vao thien nhidn (ndng san, thuy san) thi mdt sd nudc ASEAN khac da cd lgi the so sanh d cac mat hang co gia tri gia tang cao han nhu mat hang dien tir. Nguy CO ve canh tranh tang len tir ASEAN rit rd ret trong khi cac lgi ich thu dugc tir viec tham gia AEC qua dd gia tang xuat khau, thu hiit hidu qua dau tu chua rd net. Tuy nhien, nlu nhin lai toan bd cac try cdt cua AEC tdi nam 2015, cd thd thay rang cac qudc gia ASEAN. Cdng ddng kinh td ASEAN (AEC).... dang tiln tdi mdt "thi trudng va co sd san xuat thdng nhit", nghTa la tao ndn mgt sy ket noi trong ASEAN, biln ASEAN thanh mdt khdi vdi mdt nen tang hgp tac viing chac. Sy kdt ndi nay khong chi thi hien su ly do hoa thucmg mai, dau tu va cac ydu td san xual, dac biet la lao ddng, ma cdn ihd hien d sy hgp lac ve co sd ha tang, giao Ihdng van tai, hai hoa hoa luat phap, quy dinh ben trong cac qudc gia. Nhu vay, AEC se giup hinh ihanh mang ludi san xuat Irong khu vuc, cac doanh nghiep ASEAN se tham gia vao mang ludi nay va phan bd nguon luc mdi each ldi uu. Sy canh tranh giiia cac doanh nghiep ASEAN se dya Iren ca sd hgp tac nhim hudng ra thi trudng ldn ben ngoai khdi han (Nguyen Hdng Son va cac cdng su, 2014). Vdn di vi thi chi cua AEC Ngoai cac van de trdn, thd che va nang lyc td chiic ydu kem ciia ASEAN ciing dugc xem la mpt mdi de dga ddi vdi viec tidn ddn cdng dong kinh td chung. Thie nhdt, vide thuc hien va tuan Ihu cac quy djnh chung ciing nhu vide thi hanh phap luat vin cdn yeu, dan den cac thach Ihirc tidm lang trong qua Irinh xay dyng mdt ndn kinh td canh tranh hcm mang quy mo khu vuc. Thd: hai, cac ngudn lyc, cac nguon kinh phi thudng dugc phan bd ldi cac qudc gia thanh vien hom la vd to chuc. Hon niia, he thong quan ly cua ASEAN giai quyet cac tranh chap dua tren viec tranh cac xung dot va xay dyng sy ddng thuan, mdt mat dieu nay cd thd xay dung sy on dinh lau dai Irong khu vuc, hinh thanh su doan kdl gan bd giiia cac qudc gia ihanh vidn. Tuy nhien, didu dd ciing lai mang den nhiing that Ihoat vd chi phi bdi su ihidu quydl doan trong viec dua ra nhiing quyet dinh ihdng nhat cho nhung van dd mang tinh ngan han hon. Cac cau true the chd yeu kem hidn nay cua ASEAN, dudng nhu chac chan khong dii de ddi phd vdi cac vin de ciia khu vye trong khi day la dilu rii can thidt de hinh thanh mdt cdng ddng kinh te. Ngoai ra, sy khac biet giiia the che d cac nudc thanh vidn ciing la thach thuc cho ASEAN khi Ihanh lap cdng dong kinh le chung. Mdt sd quic gia thanh vidn cd nen kinh Id md, theo dinh. Nhu'ng vin di KINH Tt VA CHINH TR| THt GIOI S6 9(233) 2015. 17. cang aang kinh te ASEAN (AEC):.. H6ng Sen - Anh Thu - Minh Phirono. huong thi truang trong khi nhung quoc gia thanh vien khac van con de dat va bao thii trong each di6u hanh nen kinh te. Nhung bat on noi bo va su gan kit chinh tri cua cac nuac trong khu vuc Tai mot so nucrc ASEAN, tinh hinh an ninh, dac biet tai cac viing bien gioi, vin con nhieu bat on do xung dot ton giao, s4c tpc va phong trao ly khai, tao ra moi lo ngai Ion khong chi cho chinh phu nuoc sa tai ma cho ca cac nuoc lang gieng. Ben canh do, quan he giiJa cac nuoc ASEAN con bi anh huong bai cac van de an ninh phi truyen thong nhu trong viec khai thac va quan ly dong song Me Cong hay vSn d l di cu xuyen bien gicri. Tinh hinh npi bo bit 6n cua mpt s6 nuoc ASEAN cung co th6 tac dpng tieu cue dSn sir phat triSn cua AEC trong tuong lai. Tinh hinh chinh tri npi bp bdt 6n thuang tao moi truong thuan lai cho xu huong bai ngoai va chu nghia dan tpc troi day manh me, anh huong khong thuan cho tien trinh hpi nhap khu vuc. 3.2. Van dS ve bSi cdnh qudc ti m&i tdc tong iin AEC Thoi khac AEC hinh thanh da toi rit gan nhung vin con rat nhi6u vdn ii dat ra khong chi boi cac vSn ik npi tai ciia cac nuoc ASEAN ma con boi tac dpng cua cac b6i canh qu6c tS moi nhu khiing hoang keo dai a chau Au, vdn de bien Dong va bdt 6n chinh tri tai nhigu nuoc, Hiep dinh D6i tac kinh tS chiSn luac xuyen Thai binh Duong (TPP) va Hiep dinh Ddi tac kinh te toan dien khu vuc (RCEP) lam phan tan nguon luc va thilc day xu hucmg ly tam... lam cho lp trinh thuc hien AEC gap nhung kho khan nhdt dinh. Kinh te chau Au rai vao khiing hoang tit nam 2010 den nay da dat ra nhiSu cau hoi lien quan den van de lieu mo hinh cua cpng d6ng kinh tk chau Au CO con phu hop &k ASEAN hpc tap va huong toi. DiSu nay bupc cac nuoc ASEAN phai xem xet lai m5 hinh hpp tac ciia minh, tranh nhung thdt bai ma EU da gap phai va cdn .18,r. phai dieu chinh, nit ra bai hoc tir cupe khung hoang no a chau Au. Ben canh do, vcri su noi len cua Trung Qudc khien cho tiem nang cua AEC d6i voi ViSt Nam va cac nuac thanh vien khac co thS bi suy y6u. Su chuyen d6i nhanh chong va nSng dong ciia Trung Qu5c la mpt thach thirc canh tranh to Ion cho nganh cong nghiep va cac doanh nghiep ASEAN. Trung Qu6c se chiSm linh thi phdn xuat khau cua ASEAN trong hdu hit cac thj truong tai Dong A va phuang Tay vao nam 2020 neu Trung Quoc tu do hoa don phucmg va ASEAN khong lam theo va didu chinh cho phi hop. Ngoai ra, su cai thien dang ki cua Trung Qu6c trong cac nganh cong nghiep tham dung lao dpng CO tay nghe cao se gay ap luc hon nira doi voi cac nganh cong nghiep lien quan trong nuoc cua Viet Nam, Malaysia, Philippines va Thai Lan. Cac hiep dinh thucmg mgi da va se ky kit trong tuang lai, diin hlnh la TPP va RCEP mo ra CO hpi ldn doi vai cac nuoc thanh vien trong khu vuc va nhung cung co th8 ddn toi hien tupng phan tan trong ASEAN. TPP duoc coi la hinh mlu cua FTA thi he moi voi mitc dp tu do hoa kinh te rat sau, pham vi cam kit rpng bao gom ca cac quy dinh vl tieu chudn moi truong, bao ve quyen cua nguai lao dpng, cai c^ch doanh nghiep nha nuac, bao ve quyin so hihi tri tue... Ngoai cac lpi ich thu dupc tir tu do hoa thuang mai, ddu tu, TPP dupc ky vpng se giiip thic ddy cai each tai cac thanh vien la cac nucrc dang phat triin. Ben canh do, RCEP cOng la mpt lua chpn hdp din vi khac voi TPP, RCEP thira nhan thuc tiln va trinh dp phat triin khac nhau de co nhimg d l i xir linh hoat giiia cac nuoc thanh vien. Nhirng dilu khoan linh hoat cua RCEP dam bap rdng cac thanh vien vdn co the bao ve cac ITnh vuc nhay cam khi phai doi dien voi ap lire canh tranh. Tinh chdt linh hoat cua cac hiep dinh nhu RCEP co thi tao dilu. - mang vin ai KINH 76 VA CHlNH TRj THt GIOI So 9(233) 2015. Hong So-n - Anh Thu - IVIinh Phu'cyng kien cho ASEAN, vdn gdm hai nhdm nudc cd trinh do phat tridn rit khac nhau, trd thanh diu tau dan dat cac tiln trinh ty do hda thuong mai trong khu vye. N l u ASEAN duy tri dugc vai trd trung tam trong RCEP, Hiep dinh nay se tao dilu kien va ciing cd su phat triin cda ASEAN. Tuy nhien, su hap ddn cua TPP cung nhu nhilu hiep dinh song phuang khac la co hdi cho cac nudc ASEAN rieng le; tuy nhien lai la thach thiic cho toan khdi vi cd the lam gia tang xu hudng ly tam trong AEC. Ngoai ra, vdn de chinh tri, diin biin tranh chdp tren bien Ddng len din cao Irdo trong ndm 2014 cOng dgt ra nhiiu ihdch ihirc cho AEC. Trong bdi canh dd, xu hudng irong quan he kinh Id giiia Trung Qudc vdi cac nudc lang gieng ASEAN trd nen ngay cang khd dy doan. Nhijng ddng thai trong quan he kinh t l ciia Trung Qudc vdi cac nudc nay se trd ndn ngay mdt phiic tap, khd ludng, nhat la khi nd dan quydn vdi cac mdi quan he chinh tri va an ninh va bi chi phdi bdi cac canh tranh chidn lugc toan cau. Didu quan trgng n&a la Trung Qudc thudng su dung van de bien Ddng de gay chia re, mat doan ket trong ngi bd ASEAN, anh hudng den tidn trinh hpi nhap cua khdi nay. Trung Qudc cd Ihd thdng qua nhiing don hang cua cac doanh nghidp nha nudc, cag dy an dau tu xay dyng ha tang va cac khoan vien trg va cho vay uu dai... gay anh hudng den chinh sach cua mdt sd nudc ASEAN. Vi du nhu vide ep budc Campuchia khdng dua ra tuyen bd chung cua ASEAN ve bidn Ddng trong hdi nghi thugng dinh cua khdi, hay vide huy bd cac dan hang nhap khau chudi tir Philippines nam 2012. Thang 5/2014, dudi siic ep ciia Trung Qudc, hiu hit cac nudc ASEAN cdn lai deu phan irng rit md nhat ddi vdi vide Trung Qudc ha dat gian khoan Irai phep trong viing dac quyen kinh te va thim luc dia cua Viet Nam. Trong mdt kich ban xiu nhit, nlu nhu tranh chap chu quyin tren. Cgng d6ng kinh t l ASEAN (AEC):. biln Ddng leo thang trd thanh xung dot vii trang, mdi trudng an ninh d khu vye Ddng Nam A bi anh hudng nghidm trgng, AEC se khd the hoan thanh mdt trong nhiing muc tieu ciia minh la tao lap mdt mdi trudng hap dan cho ASEAN de thiic diy quan he kinh Id vdi ben ngoai. Ket luan Co thi ndi, hdi nhap trong ASEAN da trai qua mdt qua trinh va vide hlnh thanh AEC la mdt dau mdc vd cung quan trgng. Vide thyc hidn cac bien phap uu tien den nay mdi dat dugc hom 80%o va do dd ddi hdi cac nudc ASEAN cin n l lyc nhidu hon nua de cd the hoan thanh AEC vao cudi nam 2015 nhu lich trinh da de ra. Co ciu va thi chl trong AEC cdn kha ldng leo, khiln viec thyc hidn cac chuong trinh, kd hoach hgp tac trong khu vuc thieu tinh quydt doan va manh me. The che hgp tac trong AEC vi the can dugc didu chinh lai cho phu hgp va hidu qua hon trong didu kien mdi; thong qua: i) Tang tinh linh hoat trong each Ihiic ra quydt dinh va phuong thiic ddng gdp lai chinh; ii) xay dyng co chd giam sat thyc hien cam kdt va giai quydt tranh chap di kem chd lai cu thd; iii) phat Irien ngudn lyc va gia tang quydn ban cua Ban Thu ky ASEAN. EU cd miic do lien ket sau ban vdi the che hgp tac chat che ban so vdi AEC. Tuy nhien, cudc khting hoang gan day cua chau Au cung yeu cau cac nudc ASEAN phai xem xet lai md hinh hgp tac cua minh de Iranh nhiing thai bai luong ty Irong tuang lai. Thdi diem hinh thanh AEC da tdi rat gan nhung van cdn nhidu van dd dat ra. Sy chenh lech phat trien, su canh tranh trong thuang mai va ihu hiit dau tu, nhiing bat dn ngi bd va su gan ket chinh tri giiia cac nudc thanh vidn ciing nhu van de the chd cua AEC la nhirng rao can ddi vdi viec tidn ldi mgt cdng ddng kinh td chung. Ben canh cac van dd ndi tai cua ASEAN, cac lac ddng lir ben ngoai ciing cd tac. NhOng vin di KINH Tt VA CHINH TRj THt GIOI So 9(233) 2015. cpng ding kinh t l ASEAN (AEC):.... Hong Son - Anh Thu - Minh Phyo'ng. dpng Ion din viec hinh thanh AEC nhu khung hoang keo dai o chau Au, su nii len ciia Trung Quic, vdn dl tranh chdp 6 biln Dong va cac hiep dinh thuong mai Ion dang dam phan (TPP, RCEP) lam phan tan nguin lire va thiic ddy xu huong ly tam trong ASEAN.. De giai quyet nhirng van dl nay doi hoi sir doan kit, y chi chinh tri, su kien dinh cung nhu tinh linh boat cao cua cac nuoc ASEAN trong viec xay dung va phat triin mpt Cpng ding kinh te thuc su hieu qua va mang lai lpi ich cho cac quic gia». Tai lieu tham khao:. 1 2. 3. 4.. ADBI (2014): ASEAN 2013: Toward a Borderless Economic Community. Japan. ASEAN (2008): Asean Economic Community Blueprint. Jarkarta, Indonesia. ASEAN (2011): Cpng ddng Kinh ti ASEAN: Sd tay kinh doanh. Jarkarta: ASEAN. 4. DAS, S. B. (2012): A critical look at the ASEAN Economic Community Scorecard. EastAsia Forum [Online]. Available [Accessed 12/4/2014]: http://www.eastasiaforum.org/20l2/06/01/a-critical-look-at-the-asean-economiccommunity-scorecard/ 5. ERIA (2012): The Integrative Report of the ASEAN Economic Community Blueprint Mid Term Review Project. Economic Research Institute for ASEAN and East Asia. 6. Fukunaga, Y. (2014): ASEAN Economic Community Implementaion and Vietnam (Thuc hien Cong dong kinh ti ASEAN va Viet Nam). Bai trinh bay tai Hpi thao: Huang tai Cong dong kinh te ASEAN (AEC) va mot so gai y chinh sach doi vai Viet Nam, 2014, Ha Npi. Truang Dai hpc Kinh te - DHQGHN, Ban Kinh tl Trung ucmg.. 7. Hew, Denis, ed. (2007): Brick by Brick: The Building of an ASEAN Economic Community. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. 8. Nguyin Hing Son, Nguyen Anh Thu, Nguyen Tiln Dung va Ha Van Hpi (2014): Himh trinh hdi nhgp kinh te qudc ti: ddng sau su ky vong cua Viet Nam. Trong Nguyin Diic Thanh (chii bien). Bdo cdo thuang nien kinh te Viet Nam 2014: Nhihig rang budc ddi voi tang truong. Ha Npi: Nha Xudt Ban Dai hpc Quic gia Ha Npi.. 9. Nguyen H6ng San va Nguyen Manh Hiing (2014): Cdng ddng Kinh ti ASEAN trong bii canh qudc ti mai. Tap chi Nhirng vdn dl Kinh tl va Chinh tri ThI giai, Sl 7 (219), thang 7. 10. Nguyen King Son, Nguyin Anh Thu, VO Thanh Huong, Nguyin Thi Minh Phuong (2015): Viet Nam hdi nhdp trong AEC. Ca hdi vd thdch thirc cho phdt triin. Tap chi Kinh tlva Phat triin. So 212. 11. Nguyen Hing Scm & Nguyin Anh Thu (Ding chu bien) (2015): Cdng ddng Kinh li ASEAN (AEC): Bdi canh vd Kinh nghiem Qudc ti. Ha Npi: NXB. Dai hpc Quic gia Ha Noi. 12. Ponciano va cac cpng su (2014): ASEAN Rising: ASEAN and AEC Beyond 2015. Economic Research Institute for ASEAN and East Asia.. 20. Nhitng vin di KINH T6 VA CHiNH TRj THt GIOI So 9(233) 2016.