ĐÀO TẠO - BỔI DƯỠNG CÁN BỘ
DÂN VẬN HỌC: cơ sở VÀ ỨNG DỤNG
★GS, TS TÔ DUY HỢP
Viện Trí Việt(IVM), Liên hiệp các Hội Khoa họcvà kỹ thuật Việt Nam (VUSTA)
* PGS, TSVÕ THỊ MAI Họcviện Chínhtrị khuvực II
• Tóm tắt: Công tác dân vận có vai trò đặc biệt quan trọng trong cách mạng giải phóng
dân tộc trước đây, trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hiện nay. Dân vận vừa là nghệ thuật, vừa là một khoa học. Bài viết phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn, khung nội dung của dân vận học và để xuất một số định hướng ứng dụng dân vận học trong thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dàn vận ở nước ta hiện nay.
• Từ khóa: dân vận; dân vận học; công tác dàn vận.
Dân vận là vận động tất cả lực lượng của mỗi một người dân không đế sót một người nào,góp thành lực lượng toàn dân, để thực hành những công việc nên làm, những côngviệc Chính phủ và Đoàn thể đã giao cho.
cứviệcgì đều phảibàn bạc với dân, hỏi ý kiến và kinh nghiệm của dân, cùng vói dân đặt kế hoạch cho thiếtthực với hoàn cảnh địa phương, rồi động viên và tổ chức toàn dân ra thi hành.
Trong lúc thi hành phải theo dõi, giúp đỡ, đôn đốc,khuyến khích dân.
Khithi hành xong phải cùng vóidân kiểm thảo lại công việc, rút kinh nghiệm, phê bình, khen thưởng(1). Định nghĩa này đã được nêu từ năm1949, đếnnay vẫn còn nguyêngiá trị. Người không chỉ nêukhái niệm, mà cònchỉdẫn rấtcụ thể các cáchthức, hình thức, biệnpháp, quy trình tiến hànhcông tác dân vận.
1.Kháiniệm “dân vận”
Khi đặt câu hỏi “Dân vận là gì?”,Chủ tịchHồ ChíMinhđã tựtrả lòi:“Dânvậnlà vận động tất cả lực lượngcủamỗi một
người dân không để sót một người nào, góp thành lực lượng toàn dân, để thực hành những công việc nên làm, những công việc Chính phủ vàĐoànthểđã giao cho. Dânvậnkhông thể chỉ dùng báo chưong,
sáchvở, mít tinh, khẩuhiệu, truyền đơn, chỉ thị mà đủ. Trước nhất là phải tìm mọi cách giải thíchcho mỗi mộtngười dân hiểu rõ ràng: Việc đó là lọi ích cho họ và nhiệmvụ củahọ,họ phải hăng hái làm cho kỳ được. Điểm thứ hai là bất
LÝ LUẬNCHÍNHTRỊ - số 533(7/2022)
91
Bản thân khái niệm “dân vận” (“people mobilizaton”) là cách nói tát của vận động nhândân đã hàm nghĩalà “công tác dânvận” (“work of Ị eople mobilization”), tức là thựchiện nhiệmvụ, lân vận, tiến hành côngviệc dân vận.
Tuy nhiên, khái niệm “côngtácdân vận” có nội hàm cụ thể honso với khái niệm “dânvận”.
“Dân vận” baohàm “công tác dân vận” vớitư cách là host động xã hội thực hiện đườnglối, chủtrưongcủaĐảng,chính sách củaNhà nước vềdân vận. “Công tácdân vận” còn có ý nghĩa rất quan trdng là:gán vói cácchủ thể, đốitượng và các vấn qềvề nghiệpvụ.
2. Quan niệm và cơsởcủa“dân vận học” Dân vận học là khoa học vềdânvận.
Cơ sở dânvậnhọcbaogồm: cơ sở lýluận và cơ sởthực tiễn (Xem bảng1).
Hệ thống lý luận của dânvận học baogồmhai cấpđộ chủ yếu: dân vận học chuyên ngành và dân vận học liên - xuyên ngành (Xem bảng 2).
Mỗi cấp độ đều có cấu trúcđặcthùriêng,giữa hai cấp độ có sự bổ sung cho nhau:
Dân vận học chuyên ngành và dân vận học liên - xuyên ngành đềucó cácloại côngtrình được công bố và được sử dụng trongdạy,học, thực hành dân vận: sách chuyên khảo hoặc
Hộp 1. Cơsởdânvận học
Cơ sở lýluận Cơsở thựctiễn
* Cơsở họcthi - Ba khoa học ( -Ba khoa họcc tâm lý-tinh th
* Cơsởlýthu;
-Thuyết bao tri - Ba thuyết ph(
thuyết toàn thể '- Ba luận tổng
pháp luận lật
J bản: khoa học, triết học, đạo học
uyên biệt: tự nhiên học, xã hội - nhân văn học, n học
ết
m: thuyết khinh -trọng
quát: thuyết hình thức, thuyết biện chứng, uát: bản thể luận, nhận thức luận, phương
* Theo các cấp độ thực tại xãhội toàn cầu hóa:
cá nhân, gia đình; cộng đồng, địa phương; quốc gia, dân tộc;
quốc tế, toàn cáu
* Theo cáclĩnhvựccơbản của xã hộitổng thể:
kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường
* Theocác hình thái thể chế xãhội:
nhà nước, thị trường, tổ chức xã hội
* Theo các thiết chế xã hội cơ bản:
gia đình, kinh tế, chính trị, pháp luật, quân sự, giáo dục, y tế, tôn giáo, thể thao, khoa học
*Theo hệ thống phântầng xã hội:
táng lớp người giàu - táng lớp người nghèo; thượng lưu - trung lưu - hạ lưu
* Theo đặc trưngnhânkhẩu -xã hội:
giới tính (nam - nữ), độ tuổi (trẻ - già), trình độ học vấn, nghề nghiệp...
Hộp 2. Hệ thống lýluận của dân vận học
Cấu trúc hệthống dân vận họcchuyên ngành Cấutrúc hệthống dân vận họcliên-xuyên ngành - Hệ khái niệm và ý thuyết dân vận học chuyên ngành
- Hệ phương pháp luận và phương pháp dân vận học chuyên ngành
- Hệ chủ đé/ván đé dân vận học chuyên ngành - Hệ ứng dụng dân vận học chuyên ngành
- Hệ học thuyết dân vận học liên - xuyên ngành - Hệ nghiên cứu dân vận học liên - xuyên ngành - Hệ giáo dục dân vận học liên - xuyên ngành
- Hệ ứng dụng dân vận học liên - xuyên ngành và thực hành dân vận
LÝ LUẬNCHÍNH TRỊ - Sô 533 (7/2022)
92
ĐÀO TẠO - BỔI DƯỠNG CÁN BỘtham khảo dân vận học; sách giáo khoa, giáo trình, bài giảng; sách hướng dẫn, cẩmnang; từ điển, bách khoa thưdầnvận học.
3. ứng dụngdân vậnhọc
Cónhiều vấn đề quan trọngđối với công cuộc đổi mói dân vận và công tác dân vận, trong đó có ba vấn đềquan trọng sau:
Mộtlà, thể chế hóa dân vận họchiệnđại Có thể nghiên cứu sớm thành lập mộtcơ quan khoa học về dân vận học (chẳng hạn Viện Dânvận học) đểđáp ứng nhu cầu nghiêncứu, dạy,học và thực hành dân vận. Cơ quannàycó thể trực thuộc Ban Dân vận Trung ương (như Viện Nghiêncứu dư luậnxã hội trựcthuộc Ban Tuyên giáo Trung ương) hoặc trực thuộc Học viện Chính trị quốc gia HồChí Minh.
Vấn đề cơ bảncủadân vận học nói chung, dânvậnhọc hiện đại nói riêng là mối quan hệ
giữaĐảng vànhân dân. Ở cấp độ tư duy và nhận thức nói chung, tư duy và nhận thức lý luận nói riêng,quan hệ Đảng - dânđược thể hiệndưới nhiều hìnhthức: song đề Đảng- dân và tam đề
“Đảng - Nhà nước - Nhândân”.
Việc nghiên cứu, giải quyết mốiquanhệ giữa Đảng vànhân dân ở nước ta tuyệt đối không được theo hướng “vị Đảng” hoặc “vị dân”, mà là sự lựa chọn thống nhất, hòa họp. Sự lựa chọn thốngnhất, hòa họpĐảngvà dânsẽ khác phục được tình ttạng bênUọng, bênkhinh,hơn thiệt. Sự thống nhất,hòa họp Đảng và dân xuất phát từ bản chất của quan hệgiữa Đảng vói nhândân và là mụctiêucủa phát triển bền vững, lành mạnh, toàn diện, hài hòa.
Hai là, vấn đề thực hành “tam hóa” dân vận Việt
Đối vói hoạtđộngdân vận vàcông tác dân vận ởViệt Namhiện nay,cầnxây dựng vàtriển
Bộ đội biênphòng tỉnhGiaLai cùngchibộthôn, làng đếntận nhà tuyêntruyền chínhsách pháp luật cho người dân _ Ảnh: TTXVN
LÝ LUẬNCHÍNH TRỊ - số 533(7/2022)
93
khai đương lối, chiếnlược “tam hóa” dân vận, vói ba mui giáp công:
Hiệnđại hóa tinhhoa truyền thống dân vận vàcông tác dân vận, vớinộidung chủ yếu là kế thừa, phát huyvà phát triển tinh hoa truyền thốngdân vận vàcông tác dân vậncủa Đảng, đặcbiệt là tư tưởng Hồ ChíMinh về “dân vận khéo”và nhương châm “ba cùng” trong dàn vận và công tácdân vận.
Việt Namhóa tinh hoa dân vận và công tác dân vận đitợc du nhập, bao gồm tiếp thu, cải biên vàViệt hóatinh hoađược du nhập từ các nước về kỹ nghệ truyềnthônghiện đạiqua internet và công tác xãnội chuyên nghiệp.Việt Namhóa còn là truyền ba, quảng bá tinhhoadân vận và công tácdân vận ViệtNam rakhápthế giói, đặc biệtlà tinh hoa tưtưởng Hồ Chí Minh về “dân vận khéo” trong các tầng lóp nhân dân.
Lànhmạnhhóa công cuộc đổi mới dân vận và công tác\dân vận đưcmg đại, bao gồm ba mứcđộ:
Ởmức đội cải tiến, cần tiến hành ba giảm (giảm bệnh thànhtích,giảm bệnh hình thức, giảmbệnhkinh nghiệmvà giáo điều),đồng thòi với ba tăng(tàng tính chuyên nghiệp, tăng chất lượng và tăng piệu quả)của công tácdân vận.
Ở mức độ C0 (chống bất cập
li cách, cầnđẩy mạnhbachống chống lệch lạc, chống suy thoái), đổng thòi vói ba xây(xây dựng Đảng sáng suốt, xâydựngdân thông minh và xâydựng mối quan hệĐảng - dân nòa họp) trong dânvận và công tác dânvận.
ởmúc độcách mạng, thay đổikhung mẩu dân vận và côngtácidân vận, chuyển hóa từ khung mẫutruyền thống đến khung mẫuhiện đại,từ khung mẫu cổ điênsang khung mẫu phi cổđiển;
hướng tói khung mẫu hòa họp truyền thống và hiệnđại,cổđiểnvàphi cổ điển, kếthọp hài hòa giữa lý luậnvà thực tiễn, khoahọc vàđòi sống.
Để thực hiện “tam hóa” dân vận thành công, conngười và xã hội Việt Nam phải quán triệt và thực hiện tốt phưongchâm “tam họp” (họp lý, họp tình,họp đạo) và “tamhòa” (hòa bình, hòa thuận,hòa họp).
Ba là, chú ttọng chất lượng,hiệu quả của công tác dân vận trong thời kỳ mói
Mộtsốcông trình nghiên cứu cơ bản vàứng dụng đã được côngbố gần đầy có đóng góp quantrọng cả về lý luận vàthực tiễn vềcông tác dânvận. Tuynhiên, cũngcần nhận thấy hạn chếlớncủa cáccông trình là vẫn chưa xây dựng được bộ tiêu chí đánh giá chấtlượng công tác dân vận trongthòikỳ đổi mới và hội nhậpquốc tế; do đó, chưa đủ cơsở khoa học hiện đại để phê phán vàkhác phục bệnh thành tích, hìnhthức, chạy theo số lượng dự án, quy mô phongtràodân vận,chưađáp ứng tốt yêu cầu nângcao chất lượng thậtsự của công tác dân vận trong thời kỳ mới. Ngoài ra, còn có một hạnchế là đã đồng nhấtkết quảcôngtác dân vận với hiệu quả công tác dânvận. Điều này đã che đậy tình trạng lãng phí trong công tácdân vận và làm tăng thêm tình trạng chạy theo thành tíchsố lượng mà coi nhẹchất lượng hoạt động dân vận.Vì vậy, vấn đề nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dân vận của Đảng trongthòi kỳmới cần được nghiên cứu toàn diện, hệ thống vàsâu sáchơn,tập trung làmrõhệthống tiêuchí chấtlượng vàhiệu quả công tác dânvận phù họp yêu cầu đổi mới của đất nước□
Ngày nhận bài:25-4-2022; Ngày bình duyệt:29-4- 2022; Ngàyduyệt đăng: 15-7-2022.
(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, NxbChính trịquốc gia Sự thật,HàNội, 2011,tr.232-233.
LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - số 533(7/2022)
