DỤNG THỐNG NHẤT, HIỆU QUẢ NGÔN NGỮ
PHƯƠNG THÔNG VÀ GIÁO DỤC:
THỰC VÀ GIẢI
TS. Đại họcKhoa học Xã hội và Nhân văn, Đại họcQuốcgia TP. Hồ Chí Minh.
đi ”
án
”
’
in
in
an a
Đặt vấn
Bộ Đông Bắc
cùng với họ đến
lâu. Tuy
’
với tài
học cấp và
Việt do Lê
học
cấp Việt
Việt do Sáng
năm 2012. đây, dân
Bình sổ bố
bộ chữ cái hệ tieng.
Bình Phước
Truyền hình Báo tổ Hội
thảo học
nhất,
thanh tin
tại Hội cho rằng:
tiếng Đài
hình Bình cực
kênh Đài
được cao có báo
chí sắc
truyền do
có nhất,
ngữ người
cao có sự nhất,
“nên các
hình số
đồngbộ, đến bộ
nhu cầu [19],
Thực trạng quan đặt ra ít nhất haicâu hỏi bài này sẽ cố gang giải đáp:
Với tiêng, liệu có
thể có giải thi để
tiến tới sử dụng nhất, quả ngôn
ngữ tiêng các thông
và giáo dục? đâu để bảo đảm
khoa học thi các giải
khai
chữ số người số cho
biết, bên các giải ngôn
ngữ học, cần có giải hỗ
quà thì giải học mới vững
được.Vậy giải hồ đólà gì?
Tộc
cộng đảo
người đại chủng dân
số [21,
có tổng
số 100.752 48.391 người ở
thị 52.361 thôn.
đại số tỉnh
Bình sổ người. Các
lân chỉ có
người có 438 người,
có 1.387 có
355 có 1.384 TP.
Hồ Chí có 160 Ở Bình
dân số 42
Kinh
tộc Tày
(19.315), Dao
quátrình phân ly và hợp nhất tộc người, các liệu thống kê dân số các tộc người chỉ có giá tươngđối. Đông Nam Bộ, cóngười TàMun, tách ra từ tộc người Ro ở Đồng Nai và Bà Rịa-Vũng Tàu, cư đếnTây Ninh, Bình Phước và pha trộn văn hoá, ngôn ngữ với người tieng và người Khmer đó. Theo số liệu năm 2012, ờ tinh TâyNinh có 1.680 người Mun, cư trú rải rácở cáchuyện Tân Biên, Tân Châu, Dương Minh Châu và TP. TâyNinh; ở tỉnh Bình Phướccó 1.143 người Tà Mun, cư trú chủ yếu xã Tân Hiệp, huyệnHớn Quàn. Tuy nhiên, tính đến nay nhóm Tà Mun vẫn chưa được công nhận một người riêng. Tây Ninh,họ được gọi làngười Tà Mun. ỚBình Phước, từ năm 2009 họ đượcxếp thành một nhánh cùa tộc người tieng mặc dù họ đồngý[13,tr.105].
XÃ TÂY (SỐ
các cứu
đều là ở
hiện nay chỉ có hai Bu Lơ
Bu Deh. “ ” có
là người
“Bu ” có là
“người dân tộc học
Diệp Đình [16, “
có gọi như: Điêng,
Lơ, Bu đíp, đêh, Lanh, Ray, Tà Mun, Rả, Dalmer, Ah, Le. Cũng
cóngười 4 đỉp, Bu đéh,
Bu Lach, chỉ có hai
nhóm chính: du Bu
ở bạn
Phan 2] người
có Bù
Dip (Dik), Bù Lách, Lơ, Bù
Biêk, có hai
là Dek. Lê Khắc
[10] dẫn
1994 Lý,
có
chủ là Bu lơ. giới
có số ít người
là có gốc từ
người
cứu gần Bình
[4, rằng: Tộc
người có
địa đó
Bù Dip, Bù Bù Lơ.
Tuy đa có
cho chỉ có là
Bù cao
Bù Đek ở
’
chi đại chi
ngữ hệ
family). chi
bốn tộc
người Ro, phân
bổ Bộ
[13, tr.
đó,
ngôn gũi
phổ đồng
thời hai kề.
do tài ghi nhận
tộc cách
khác quán
sử đề của
bài tên dân 5” [9],
nói các
hội lý
là
ngôn
ngữ, là bộ
trú ở vi có xúc
về cộng
đồng Do xúc,
về âm,
lại, cậc
sẽ số
biệt. Bộ từ nhóm:
từ đặc
ánh giao
lưu phương;
đặc ly
ngôn sẽ
được ly kéo
dài về cho các
có độc lập. Cũng
tác ấy, có cho
lý bị số
(local có bàn
bố [14, 16-320],
đã rất
sớm. Công là cuốn
Stieng. de mots,
điển Stieng.
sát) dài 134 H. [3],
do 1887
Sài Gòn. 1962-1974.
học hè)
cho số
đó có với
hệ các
sách giáo 1991,
[11] bố
264 trang, do
Group ấn
Tuy các
phưomg
các 50
vẫn sổ đồng.
loại là
'tiêng Việt bao hai
số tài
liệu cũng các
(Bu Biêt, Bù
Lách) đíp, Dik). Lê
Khắc [6] cứu
công bổ 1968,
Điểu Bi đã phưomg
là Bu
Bu Lơ Lục Pảo
[18], có ngữ: Bu
Lơ, Bu Dêh, Bu Bu Lach. Bu trú
số Thái Sơn
[20, tr.129-141], gồm
khác bố
có được
Biat có ít Sông Bé, lớn
bố bên
bắc
Sông Bé nhóm
Bu hai
tình Sông Bé Lắk.
F. [10, 542]
ở
chỉ có Bu
Bu có ba
Bu Dip, Bu Bu Lơ.
Còn này
bố ở
Sông Bé, lan
sang Bu
có
bổ Đức
bắc
Lê Stiêng có
hai Bu
có tài cho có
kể
trên có Bu Lach.
các Bé, tôi
Lach. nhóm
Bu thì tài đã
dẫn ở Bu nguồn
sông Cộng
số
XÃ TÂY (SỐ
Mnông Đại học
Tổng hợp TP. Hồ Chí 1985
ghi là
(hay Biat, Lắk. đề tộc
có luận
về Chĩl (hay hay
hotrước [5,
Các quả
[4, tr.142] Lê [5,
được Trí để
mô STiêng.
ông lại Dip, Bu
Đêh nay ta
cho
phương là:
Buđăng, Đi Bri, Bu );
(gồm
Dip, Bu ” [8,
Lê bảo vệ
thành án ăm
(có ngôn
nhóm [6], đó
rõ người có 4 nhóm:
Bu Lơ, Bu Lac.
sang
sinh sống. Bu do
những đã
với các Đồng. Cho
về chất, chỉ hai Bu Lơ
Bu Deh. sinh chù
là ở các Phước. Long,
Bù Lơ), Lộc
là Deh)
ra, còn số
nhỏ ở
âm
hai là
nhau.
so các như
cả Ro tạp
lắm. cho là
ngôn ít rõ
cư.
cũng đề các
thổ đó, Bu Lơ
có hai hai thổ
lý: Bu
thổ Bù
Đăng. Bu có làm
hai thổ lý: Bu
Deh ở Bu Deh
ở Bu Phước
có vì người
ở
Long. Sự từng
cao. 1050 bàn
Bu Lơ, Bu Deh, số
(có là thể
âm từ)
đây:
[6].
Lo 1006
1021 1021
1050 thì
có 762 tỷ
lệ 72,57%. Độ phổ Bu Bù
Đãng từ,
chiếm tỷ lệ 70,85%. Lê do tính
về cấu âm
các thổ lắm. Sự khác
tế các là
các thổ là tieng,
thức đối bởi rất
khó diện. các
thổ ngừ là
bản ngữ, họ có rõ
nói
đổi tộc
khác là tế vi.
Tổng loại
đây, tôi có số sau:
có ít Lắk,
lớn sinh được
vào nông.
ở vào
tộc người Kơho
Lâm Đồng,
tộc
(ở (ở
Quảng Đức, Bé,
này rối, vì sự
các cứu: Bu
Bu người
Bu
hay tộc lời, giả,
các loại
đối. Bởi do ly
tộc với
các cuộc cư,
Sơn Bộ
có gian,
để ngôn
cận.
cũng
có gian
hai
bên thì theo
họ sẽ của
người tại chỗ.
Do cư, ly
hợp cho
Bu
Biăt, chỉ Lach tộc
Bu người
nông. Cho Lach
Bu nào thì
đã Do
đó, cần danh
các các
chỉ bao hai
Bu Deh.
được Thái [20, tr.129-141] Dõi [8, thì rõ trọng. Bởi vì người
bố Phước
theo
Lý [12], Bu
có
loại các
Mnông.
KHOA XÃ TÂY (SỐ
cho có
cần chí
để đó
án lý
là có sử
dụng, là được
người gốc.
giao
chung có
lựa, các tố
các ..
tác giả, có
sau đây: (1) Tiêu phổ
được chọn; (2) Tiêu hội:
đồng đối với
được chọn; (3) Tiêu thông:
được hệ giáo dục,
lưới (4)
triển: cởi
hoặc cho
từ dễ hợp
sự ngữ.
chí sẽ có
án sau: (1)
định
phối các có bô
ăm và còn
lại, các
có bổ các
(2) dụng
(3)
có bô
âm và khác,
ngữ có bổ các
(4) phối hợp
ngôn chính;
(5) cả các
bao
gồm ngữ.
án
vào đầu, tác
giả ở
chỉ có loại
án (1). chỉ chọn
đó
e chí tiên
chí chí đều
đạt. đó, bỏ các
án (2) (3). lại hai
án (4) (5) Xác
sử các ngừ,
các
đề lại thi trên
thực án ấy.
”
”
tác duy nhất các
là Lê
bố 1992, tác
giả cho có hai
Dêh. Bu tại các cao
các Sơn,
Long. Bu dưới,
sinh đồi du
các Lộc Phú.
Trong Bu
Lơ được là hơn.
Trước đây, các sách chỉ nam
do học hè cả
Từ điên Pháp
P.H. tư
liệu ” [5,tr.
Đen án đã nêu, Lê
Khắc mô kỹ sinh
sống chủ là các
lớn là nhóm Bu Lơ),
lớn là Bu Phước.
ra, số ở
tác này, Bu chọn
làm vì
người nói Bu nói
Bu Deh: kê 1995, dân
sổ người Sông Bé là
gần 60.000 đó
người là người Bu Lơ. này,
Bu
ngữ sở,
Stiêng là số tán
thành. sở đế
chủ là do số Bu
Lơđônghơn, [6].
vậy, theo Lê Cường,
ngữ Bu được “ cơ
sở” “ ngữ là
vì sự lựa chọn này số người Stiêng
tán “do số người nói
Bu Lơ hơn, Tuy
nhiên, tác có lý do
cho sự chọn ấy phục.
Lý do
hai
tác Lê [6] cho biết, tỷ
lệ về hai phương
ngữ Bu chỉ
Bu Bù Bu Lộc đến
Bu Deh Bình Long). tỷ lệ đó có là, nếu chọn lấy chỉ
làm để
đại bộ sử
dụng lại sẽ thể tiếp
đầy đủ, có lý ơ
hoặc chỉ
hai đó
chuẩn, thì hai
ngữ, chí
hội) đạt.
Lý do tế, tác
ước số tỷ lệ nói hai
chỉ xỉ nhau, và
số nói
kể.
Theo số liệu học [22],
trích dân số nhà
năm có
Điều đáng tiếc những tài liệu mới nhất cùa Tổng cục Thống kê Cục Thống kê tĩnh Binh Phước đều không cho biếtdân số STiêng phân bố ở các huyện, thị cùa Bình Phước cũng như các tỉnh thành cận. Kết quà tổng điều tra dân số năm 2019 của Tổng cục Thống kê [21, tr.9-209] chi cho biết tinh Bình Phước có dân số 994.679 người, baogồm
xã Phước Long 53.992 người,thị xã Đồng Xoài người, thị xã Bình Long 57.598 người, huyện Bù Gia Mập 85.013 người, huyện Lộc Ninh
114.319người, huyện Bù Đốp người, huyện Hớn Quản 98.817 người, huyện Đồng Phú người, huyện Bù Đăng 140.077 người, huyện Chơn Thành91.026 người, huyện Phú Riềng 91.450 người.
Niên giám Thống kê 2019 của Cục Thống kê tỉnh Bình Phước tr.46] cho sốliệu: xã PhướcLong 54.160 người, thành phố Đồng Xoài 109.125 người, xã Bình Long 57.777 người, huyện Bù GiaMập 85.277người, huyện LộcNinh 114.674 người, huyện Đốp 57.489 người, huyện Hớn Quản 99.124 người, huyện Đồng Phủ 96.780 người, huyện Bù
XÃ TÂY (SỐ
tổng dân số 85.436 người, tập ở tỉnh Bình Phước (81.708 địa bàn
tiếp giáp các Lâm Đồng,
Tây Ninh, Bình Dương. Ở Phước,
người bố các thị như:
huyện Phước Bù
Đăng 15.075 Bù 2.859
người, Phú 3.301 người, huyện Bình Long 20.979 người, Lộc
9.789 người, 3.590 người,
thị xã Đồng Xoài 556 người.
Theo đó, cao đông
bắc Bình Phước là Long, Bù Đăng, Bù
Đốp có 43.493 53,23% dân số
tiêng ở Bình Phước. Có thể gộp thêm vào
nhóm này bộ các
đôngbắc Bình Phước: có 30 người STiêng; Lâm có 380 tieng, chủ
ở Cát giáp Bù
Đăng (358 người). có 1.269 người
tiêng, chủ yếu Phú giáp
huyệnBù (489 người), Lộc
(519 người), (202 người).
thị
Bình Phước là Chơn
Thành, có 38.215
người, sổ ở Bình
Phước. Có thể gộp bộ
’ ở Bình
Phước: Tây có 1.654
Bình (877 thị
(397 (293
người). có
hai
huyện (67 người).
Đãng 140.512 người, huyện Chơn Thành 91.116 người,huyệnPhúRiềng 91.732người.
Các cho dù có hiện
hai Bu
Bu tỷ lệ
người nói hai chỉ xấp
xỉ lớn.
Do đó, tác đề nghị bỏ các phương
án để dụng
phương án siêu Sử phối
họp hai Bu Deh, hình
thành ngôn cho ở
Nam. vào thực tế là
phương Bu xem
là đặc phổ hơn, khi hiện
khác giải về từ
vựng, âm hai ngữ, nên lấy
Bu bản.
Cụ thể, hữu,
các có bao
-
hai Bu
Bu có: ầm
theo Lơ.
Đối vay
chỉ có: nhất
âm Lơ.
Đối bản mượn
chỉ Bu có: phát
âm Bu Deh.
đó, do nay
cầu lý
thuyết, các của
tố, âm,
saophỏng.
Đoi với 'tiêng triển trong
lương các có bao gồnr.
có
âm, để tạo mới: dụng
tố Bu với
Bu Deh, âm hai
ngữ.
Đối với
sao ngữ:
âm, Deh,
theo vay sao đi vào
tiếng nào.
Tác gọi án đây
là án vì nó
các có
tiêng,
đó để tới
chung, tố
ầm, ngữ. đã
là về
Không chỉ vậy, đó có thể
phương án phù hai diện
vãn chính trị. Bởi vì, dù
nóiphương nào cũng được thấy
tiếng nói sắc thể
hiện trong nói và
chữ tiêng. Sự các
tố âm, hai
sẽ củng cố ý tộc
cường các tiêng.
tổ để hỗ cho giải pháp
tiêng các đại
chúng giáo dục.
số số
các
giáo dục, đề các
thôngđại dục
(Đài Báo Bình
Sở
tổ chức cố ” bô lão,
bộ học,
để
tiêng.
để cho các
đại giáo
dục,
án
tổ “
cho ý
về đồng
các
bô lão, trí bộ cố vấn
đại (Hội đồng
dân, Tổ tộc,
Sở Giáo
học). Hội sẽ quyết
theo “ hội nhượng,
dung số đối
(2/3 3/4 4/5 sổ tán
đối đồng
hỗ sẽ bảo
đảm cho án có
dụng
sẽ sinh liên ngôn
.Jigữ có tổ có
uy Đó lý
do, Hội
nhát,
trên
đề nghị
XÃ TÂY (SỐ
lập chỉ án bảo
tồn huy nói,
các cấp. Ông Lý Ban
Dân tộc tỉnh, luận: Các đề
xuất, giải có tuy
phải có
đồng
“Đề nghị Sở
lập Ban tài
bồi có
các trí dân tộc
số ” [17],
đây, giới các sở
thực là để đó đề giải
sử
tiêng các đại
giáo dục. các đó, giả
được hai
ở các chí
án hoặc
cho để đi đến
án thay
vì án “
án ” hai
có
lên các đó để
tới
nạp tổ âm,
của hai ngữ. để
án được có đề
nghị giải hỗ cố
’ thảo
luận cho ý về hoặc
dụng,
Sau ý
trọng: dù là
quy lại
tố người, vì
sắc hoá,
ý người. Sự
ly
góp rẽ đồng.
lại, về ánh sự
góp đồng.
Do đó, mọi sách
tới
nhất: góp
Phan (1992), hội tộc người
của người Việt (từ kỳ
đến năm 1975), án phó tiến sĩ học lịch sử, TP. Chí Minh.
(2007), hội tộc
Việt (từ
đến 1975), Quốc
TP.Hồ Chí TP. Hồ Chí Minh.
Azema, (1887),Dictionaire Recueil 2.500 Excursionset Reconnaissances, Imprimerie Coloniale,Saigon,
tộc 3, có
sửa, bổ biên,
trị Nội.
Lê Vài về hệ
các
[6] Lê âm
(có ngôn
nhỏm án
tiến
học so sánh, học
hội Đại Quốc TP.
Chí Minh.
Cục kê (2020),
kể 2019,
Cổng tin
Trần Trí Dõi ngôn
dân Việt
Đại học Quốc
têndân com.vn, [10]
Languages the world, 1 Summer [11] Haupers,Lorraine& Haupers, Ralph (1991), by Summer Institute Linguistics, Group,
in 264 p.
[12] Lý Tùng Hiếu (2004, 2005), Cácphưcmg
ngữ vấn dể chọn phưcmg
ngữ đại diện, Hội thảo định tiếng Mnông phổ thông phục cho công tác tuyên truyền các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, hoá - hội tỉnh, Uỷ ban Nhân dân tỉnh TT. Gia Nghĩa, 12/7/2004; Tây nay, tập 2, HoàngVãn Lễ chủ biên,Nxb Văn hoá Dân
[13] Lý Tây
Nguyên: Tiếp cận văn hoả học, sách chuyên khảo, Tri
[14] Lý Văn Việt
Tri thức.
[15] Lý Tùng Hiếu (2021), thống nhất, hiệu ngôn 'tiêng trên
thanh truyền hình: lý thuyết,
tiễn và Kỷ Hội
thảo học Đề giải pháp dụng thống nhất, quả tiêng trong
Chưong trình sóng phát
thanh Bình Ban
Dân tộc tỉnh Bình Phước, Đài Phát thanh Truyền hình Báo Bình Phước, TP. Đồng Xoài,Bình Phước.
[16]
Các (các
hội.
[17] Lý Trọng (2021), Tổng Hội
thảo khoa Đe dụng
thống nhất, hiệu quà ngôn tiêng trong trình 'tiêng trên sóng thanh và truyền hình tỉnh Phước,
[18] Lục Văn Pảo (1980), Giới thiệu tiếng Coho, ” Tạp
[19] Lâm
nhất,
trình và
[20] Thái
Các (các
hội.
[21] quả
bộ nhà
kê.
[22]
chính, và
