NGHIÊN CỨU, TRAO Dổl
MÔ HÌNH HỌC Tập TRÀI NGHIỆM TRONG DAO TẠO NGHỀ CẮT GỌT KIM LOẠI
□ƯƠNG VAN CƯ0NG ' Email: [email protected]
Tóm tắt:
Để vận dụng mô hình học tập trải nghiệm của Kolb trong từng lĩnh vực đào tạo cụ thể, nó cần đưực tiếp tục diễn giải hựp lý theo bàn chất của nội dung chuyên môn. Bằng việc dựa vào mô hình học tập trải nghiệm của Kolb (1984), nghiên cứu này đã phát triển một mô hình học tập trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại. Mô hình được phát triển là một lí thuyết quan trọng cho các nhà giáo để thiết kế đào tạo nghề cắt gọt kim loại dựa vào học tập trải nghiệm.
Từ khóa: Học tập trải nghiệm, đào tạo nghề, cắt gọt kim loại
Ngày nhận bài: 05/01/2021 Ngày phản biện: 15/03/2021 Ngày đăng: Tháng 03/2021
1. Đặt vấn đề
Học tập trải nghiệm là một lí thuyết giáo dục hiện đại, nổi bật trong thế kỉ 20, được đặt nền móng bởi các nhà giáo dục hàng đầu trên thế giới như Lev Vygotsky, John Dewey, Kurt Lewin, Jean Piaget, David A Kolb, và nhiều nhà giáo dục khác [1], Nhưng nổi bật nhất là lí thuyết học tập trải nghiệm cùa Kolb xuất bản năm 1984. Nó nhận được nhiều sự ủng hộ của các nhà giáo dục, trở thành một lí thuyết đóng vai trò trung tâm trong học tập và phát triển con người, trở thành xu hướng, nền tảng giáo dục trong thế kỉ 21 [3], [6]. Lewis và các cộng sự (1994) nhấn mạnh rằng mô hình học tập trài nghiệm của Kolb như là liều thuốc cho giáo dục truyền thống chỉ quan tâm đến việc đồng hóa kiến thức từ giáo viên sang học sinh chuyển sang mô hình mà ở đó học sinh học tập chủ động, trải nghiệm và xây dựng kiến thức [5].
Khi được vận dụng trong từng lĩnh vực chuyên môn cụ thề, lí thuyết học tập trải nghiệm cùa Kolb sẽ được diễn giải rõ hơn theo bản chất của nội dung chuyên môn.
Các chương trình đào tạo nghề luôn được thiết kế với khối lượng thực hành không nhỏ để giúp sinh viên có được kĩ năng nghề đáp ứng yêu cầu xã hội. Để phát triển năng lực hành nghề, người học cần phải được tham gia trải nghiệm để thực hành cách giải quyết các vấn đề kĩ thuật trong bối cảnh thực, kết hợp cùng với ý tưởng sáng tạo của bản thân. Theo Clark và các cộng sự (2010), các sinh viên kĩ thuật học các khái niệm trong lớp học và áp dụng trong phòng thí nghiệm là chưa đủ, và do đó họ cần được bổ sung kiến thức bằng các trải nghiệm thực tế [2], Trong đó, mô hình học tập trải nghiệm cùa Kolb được xem như là giải pháp hiệu quả cho các hướng dẫn thiết kế cho hoạt động trải nghiệm trong các lớp học [5]. Để thiết kế hoạt động trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại nói riêng, mô hlnh học tập trải nghiệm cùa Kolb cần được tiếp tục diễn giải thích hợp với bản chất nội dung cùa nghề cắt gọt kim loại. Do đó, mục đích của nghiên cứu này là để phát triển một mô hình học tập trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại.
só 90-tháng 3/2021 15
* Dương Văn Cường - Viện Sư phạm kỹ thuật - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội
NGHIÊN CỨU, TRAODổi
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Mô hình học tập trải nghiệm Mặc dù học tập trải nghiệm được đặt nền móng bởi các nhà giáo dục hàng đầu thế giới, nhưng nổi bật nhất là lí thuyết học tập trải nghiệm của Kolb xuất bàn năm 1984 [4]. Trung
tâm trong lí thuyết học tập trải nghiệm của Kolb là một mô hình xoắn ốc mô tả toàn diện quá trình học tập của con người gồm bốn pha: 1) Kinh nghiệm cụ thể, 2) Quan sát phản ánh, 3) Trừu tượng hóa khái niệm, 4) Thử nghiệm chủ động (Hình 1).
Theo mô hình của Kolb, việc học tập luôn trải qua 4 pha:
(1) Kinh nghiệm cụ thể: Trải nghiệm bằng các hoạt động, hành vi, thao tác cụ thể, trực tiếp dựa vào kinh nghiệm đã có;
(2) Quan sát phàn ánh: Trải nghiệm bằng các quan sát, suy ngẫm, bày tỏ quan điểm về kinh nghiệm đã có của chính mình hoặc cùa người khác;
(3) Trừu tượng hóa khái niệm: Trải nghiệm bằng các suy nghĩ lí trí, đánh giá, phê bình, lập mô hình lí thuyết đề kiến tạo các khái niệm mới (kiến thức mới) lấp đầy các thiếu sót trong vốn kinh nghiệm đã có của cá nhân.
Các khái niệm mới này được xem như các già thuyết khoa học cho quá trình thử nghiệm để kiểm tra chân lí;
(4) Thử nghiệm tích cực: Trải nghiệm bằng các hành động lập kế hoạch, đưa ra quyết định và thử nghiệm các khái niệm mới (lí thuyết mới) trong các tình huống thực tế.
Kết thúc giai đoạn 4, người học có thể đưa ra một phán xét để công nhận hoặc bác bỏ một khái niệm mới, qua đó sửa đổi các
“kinh nghiệm cụ thể” của bản thân. Mô hình của Kolb là một hình xoắn ốc liên tục của các trải nghiệm, không có điểm kết thúc để sửa đổi kinh nghiệm cụ thể bằng những chân lí khoa học. Việc học cũng có thể bắt đầu từ bất cứ giai đoạn nào của chu trình, nhưng thường bắt đầu bằng kinh nghiệm cụ thể của người học.
Mặc dù mô hình của Kolb (1984) đã rất thành công trong việc giải thích các hành vi trài nghiệm của con người để sửa đổi vốn kinh nghiệm đã có của cá nhân. Tuy nhiên, sự trừu
16 Số 90 - tháng 3/2021 ---
NGHIÊN cũu,TRAO Đổl
tượng của nó khiến cho các nhà giáo chuyên môn gặp khó khăn nhất định khi khi áp dụng để thiết kế dạy học phù hợp với bản chất nội dung chuyên môn đào tạo. Do đó, mô hình học tập trải nghiệm của Kolb cần được diễn giải rõ hơn theo từng bản chất nội dung chuyên môn cụ thể.
2.2. Mô hình học tập trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại
Để xây dựng mô hình học tập trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại thì trước tiên chúng ta cần biết bản chất của nghề cắt gọt kim loại là gì. cắt gọt kim loại là một phân ngành nghề nghiệp của lĩnh vực cơ khí, trong đó diễn ra quá trình gia công sử dụng các máy công cụ (như máy tiện, máy phay...) để tạo ra những sản phẩm cơ khí theo yêu cầu kĩ thuật từ một phôi liệu ban đàu nhờ sự cắt bỏ lớp kim loại dưới dạng phoi. Công việc này có thể thực hiện bẳng tay hoặc bằng máy, và người lao động thường phải trải qua quá trình đào tạo để có thể thực hiện các công việc phức tạp này. Một sản phẩm hoàn thiện sẽ là một phôi đáp ứng các thông số kỹ thuật được đặt ra theo yêu cầu cùa bản vẽ kỹ thuật hoặc bàn thiết kế . Ví dụ, ‘trục động cơ điện’ hoàn chình là một phôi đáp ứng yêu cầu về các thông số kĩ thuật như đường kính ngoài,
chiều dài của mỗi trụ bậc và chất lượng độ nhám bề mặt đưực gia công bằng máy tiện với phương pháp tiện phân tầng hoặc tiện phân lớp. Trong quá trình gia công này, máy tiện là một máy công cụ thường được sử dụng để tạo ra đường kính của trực động cơ điện bằng cách quay một phôi kim loại, sử dụng dụng cụ cắt (dao cắt) có thể cắt bớt các lớp kim loại, tạo ra một bề mặt tròn, nhẵn phù hợp với yêu cầu kỹ thuật. Máy khoan được sử dụng để loại bỏ kim loại có dạng lỗ hình trụ trên trục động cơ điện. Các công cụ khác cũng
NĂNG Lực HÀNH NGHỀ
có thể được sử dụng để loại bỏ các loại kim loại khác nhau là máy phay và máy mài.
Các công việc mà một người thự cắt gọt kim loại phải thực hiện gia công một sản phẩm cơ khí thưởng bao gồm:
- Nhận thức tình huống, đọc các yêu cầu của bản vẽ kỹ thuật hoặc bản thiết kế. Phân tích các máy móc gia công hiện có để xem xét vấn đề có thể được giải quyết không?
- Nhận thức các phương pháp và quy trình gia công có thể áp dụng.
- Tiến hành lập quy trình công nghệ gia công chi tiết phù hợp với điều kiện máy móc hiện có.
- Gia công chi tiết, phân tích kết quả, phát hiện vấn đề mới và đề xuất cải thiện sản phẩm trong lần thực hành tiếp theo.
Từ các phân tích nhiệm vụ gia công cắt gọt kim loại nêu trên, một mô hình trài nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại đã được xây dựng dựa trên nền tảng mô hình học tập trải nghiệm của Kolb như Hình 2 dưới đây:
Hình 2: Mô hình học tập trài nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại
Đánh giátheo tiêu chuấn nghề
/
Thực hành gia công cắt gọtkimloại
Kỷ năng nghè nghiệp
Đièukiện thực hiện (máy móc, dụng cụ hiện có)
Lập quy trình công nghệ gỉa công (theobân vẽ/ thiết kế)
Quan sát vế tình huống (đọc yêu cầu bàn vỗ
hoặc bàn thiểt kế)
Phànánh Vắn đề cổ thể đượcgiải quyết VỚIcác phương pháp gia công hiệncó không?
Lý thuyết vềcácphươngpháp và
quy trinh gia cổng
* Kiến thức
1 nghè nghiệp
sà 90 - tháng 3/2021 17
NGHIÊNCỨU, TRAO Dổi
Mô hình học tập trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại vẫn kế thừa theo cách tổ chức cùa mô hình Kolb, tức là quá trình học tập vẫn trải qua 4 pha, gồm: 1) Thực hành gia công cắt gọt kim loại (học bằng các trải nghiệm thực tế bằng hành động gia công cắt gọt kim loại); 2) Quan sát phản ánh (học bằng cách quan sát tình huống, đọc các yêu cầu của bản vẽ kỹ thuật hoặc bản thiết kế để phân tích các máy móc gia công hiện có để xem xét vần đề có thể được giải quyết không?), 3) Lí thuyết về các phương pháp và quy trình gia công (học bằng nghiên cứu, thảo luận các phương pháp và quy trinh gia công để xem xét ý tường gia công sản phẩm như thế nào); 4) Lập quy trình công nghệ gia công (học bằng việc xây dựng một quy trinh công nghệ gia công thích hợp với các điều kiện bối cảnh hiện có, chẳng hạn như máy móc, dụng cụ hiện có tại xưởng thực hành). Người học có thể bắt đầu quá trinh học tập bằng việc trải nghiệm một tình huống thực hành gia công cắt gọt kim loại để biết các kinh nghiệm đã có về phương pháp gia công có thể giải quyết vấn đề không? Nếu tình huống trài nghiệm không gây mất an toàn cho người học thì giáo viên có thề cho người học trải nghiệm thực tình huống để tự phát hiện ra các sai lầm, đó được gọi là học qua sai lầm. Nhưng nếu các tình huống gây nguy hiềm, mất an toàn cho người học thì giáo viên có thể tổ chức cho học quan sát giáo viên thực hành hoặc xem các video minh họa thay thế. Từ đó, người học tiến hành các thảo luận sâu hơn về tình huống thông qua đọc các bản vẽ hoặc bản thiết kế, và sau đó xác định một phương án giá công có thể thực hiện được yêu cầu. Trong pha thứ
ba, người học được nghiên cứu sâu hơn về các phương pháp và quy trình gia công thích hợp, và đề xuất ý tường gia công sản phẩm.
Trong pha thứ tư, người học được vận dụng kinh nghiệm và lí thuyết của mình để lập một quy trình công nghệ gia công chi tiết phù hợp với điều kiện hiện cỏ. Muốn vậy, họ phải tiến hành phân tích đặc điểm của máy gia công mà họ sẽ thực hành. Quy trình công nghệ gia công này sau khi được xác nhận bởi giáo viên sẽ được họ sử dụng chính thức cho quá trình luyện tập. Kết thúc pha thứ tư, người học trở về với pha đầu tiên để bắt đầu thực hành gia công cắt gọt kim loại. Việc thực hành có thể diễn ra lặp lại trong 2 đến 3 lần để người học thành thạo 'kĩ năng nghề nghiệp’. Như vậy, sau khi trải qua một chu trình học tập, lý thuyết và thực hành được tích hợp vào nhau, giúp hình thành năng lực hành nghề cho người học.
Năng lực hành nghề trong chủ đề học tập này lại trở thành những kinh nghiệm đã có để tiếp tục học tập trong chủ đề tiếp theo.
2.3. Mô hình các hoạt động trải nghiệm Trong Hình 2, mô hình học tập trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại là một mô hình lí thuyết giải thích các pha mà các sinh viên cần trải qua để hình thành năng lực hành nghề. Tuy nhiên, sự trừu tưựng nhất định cùa nó vẫn khiến các nhà giáo chuyên môn gặp khó khăn để thiết kế các hoạt động học tập cụ thể cho các sinh viên. Để giải quyết vấn đề này, chúng ta có thề sử dụng một mô hình hướng dẫn thiết kế hoạt động trải nghiệm của Svinick & Dixon đề xuất năm 1987 [7, tr. 146]
(Hình 3).
EJ só 90-tháng 3/2021
NGHIÊN CỨU,TRAO Đổi
Hình 3: Mức độ tham gia trài nghiệm của người học (Svinick & Dixon, 1987)
Theo Svinick & Dixon (1987), những hoạt động trải nghiệm ở vành ngoài cho phép sự tham gia chủ động lớn hơn cùa người học (người học là “diễn viên”), trong khi các trải nghiệm gần trung tâm sẽ hạn chế sự tham gia của người học (người học là “người thu nhận”). Khi thiết kế hoạt động trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại, tùy thuộc vào bối cảnh thực tế (thời gian, địa điểm, nguồn lực vật chất...), giáo viên sẽ cố gắng sử dụng các hoạt động trải nghiệm ở vành ngoài để thu hút sự tham gia chủ động của người học.
3. Kết luận
Nghiên cứu này đã giải quyết đưực mục đích nghiên cứu đề ra bằng việc dựa vào mô hình học tập trải nghiệm của Kolb (1984) đề phát triển một mô hình học tập trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại. Mô hình học tập trải nghiệm trong đào tạo nghề cắt gọt kim loại vẫn kế thừa theo cách tổ chức của mô hình Kolb, tức là quá trình học tập vẫn trải qua 4 pha, gồm: 1) Thực hành gia công cắt gọt kim loại; 2) Quan sát phản ánh, 3) Lí thuyết về các phương pháp và quy trình gia công, và 4) Lập
quy trình công nghệ gia công. Cuối cùng, mô hình của Svinick & Dixon (1987) được đề xuất để hướng dẫn nhà giáo thiết kế các hoạt động trải nghiệm cụ thể trong các lớp học □
4. Tài liệu tham khảo
[1] . Nguyễn Văn Hạnh, Nguyễn Hữu Hợp, Nguyễn Thị Cúc (2014), Bản chất và các mô hình của học tập dựa trên kinh nghiệm, tạp chí Khoa học, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Vol. 59, so 6, tr. 149-158.
[2] . Clark, R. w., Threeton, M. D.,
& Ewing, J. c. (2010), "The potential of experiential learning models and practices in career and technical education & career and technical teacher education”, Journal of Career and Technical Education, Vol. 25, No. 2, Page 46-62, Winter.
[3] . Itin, C.M. (1999), “Reasserting the philosophy of experiential education as a vehicle for change in the 21 dt century", Journal of Experiential Education, 22(2), pp. 91-98.
SÓ 90 - tháng 3/2021 19
NGHIÊN cúu, TRAO Đổl
[4], Kolb, D.A. (1984), Experiential learning: experience as the source of learning and Development, Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall.
[5]. Lewis, L. H., & Williams, c. J. (1994).
Experiential learning: Past and present. New directions for adult and continuing education, 1994(62), 5-16.
[6], Linda H. Lewis & Carol J. Williams (1994), “Experiential Learning: Past and Present”, New Directions for Adult and Continuing Education, Volume 1994, Issue 62, pages 5-16, Summer 1994.
[7], Svinick, M. D., & Dixon, N. M.
(1987), “The Kolb Model modified for classroom activities", College Teaching, Vol. 35, No. 4, pp.
141-146.
THE MODEL OF EXPERIENTIAL LEARNING IN THE METAL CUTTING VOCATIONAL TRAINING
Duong Van Cuong *
* Duong Van Cuong - Hanoi University of Science and Technology
Email: Email: [email protected]
Abstract:
When Kolb's model of experiential learning is applied in specific training areas, it needs to be modified to suit the nature of the specialized knowledge. Based on Kolb's (1984) model of experiential learning, this study has developed a model of experiential learning in vocational training of metal cutting. The developed model is an important theoretical framework for teachers in the instructional design of metal cutting based on experiential learning.
Keywords: Experimental learning, vocational training, metal cutting
EJ SÓ go -tháng 3/2021 --- -- ---
