4°
DBW Cilfi MCJfC DO KHO M6N N^M 2011
TREN ©IA, BAM TAY MGOYBN
Mu^c dp kho han vung Tay Nguyen di/dc danh gia thong qua chi sd danh gia can can nhiet - am Sa.i. Chi so Sa.l cho phep danh gia mUc do kho han tifng nam cij the (theo so thang).
Ngoai ra, thong qua Sa.l cung da phat hien dUOc stf anh hu'dng kha manh cua hoat dong ENSO, dac biet la cac dot El - Nino den mOc do kho han cua vung nghien cdu. Ket qua danh gia mOc do kho ban theo chi sd nay to ra kha phu hap vdi thuc te kho ban vung Tay Nguyen.
Dat van de
K h f h i u l i mdt trong nhQng nhin td dpng iQc tgo nen nhjp dieu sd'ng cDa khdi v i t chit sdng trdn vo trii dat. Trong khi hgu, nen nhidt - am ddng vai trd quyd't djnh trong vide phan chia lanh tho thinh c i c vung khf h i u khic nhau, l i nhQng t i c nhan trUe tidp t i c dpng dd'n su phit triln ci!ia c i e quan the sinh vat va nhiet ddi gid mua.
Nen nhidt I m cQa mot lanh thd cd the dupe danh gia thdng qua mgt sd chi tidu khi hau tdng hdp phan anh mQe do thieu hut hay du thQa am cCia lanh thd.
Trong sy phin hda mua cua ehe dp nhidt am, mua khd hgn, die biet la khd ndng da anh hQdng rat Idn de'n sinh thii ciy trdng, den mua vu va ddi sd'ng con ngudi. Nguydn nhan chfnh cCia khd hgn la do sQ thid'u nQdc mQa trong mot thdi ky dai, din de'n vide khan hiem phuc vy cho eie hogt ddng
I Sd KH & CN I
kinh te - xa hgi va mdi trQdng.
Cac nhin to khic nhu nhidt dd eao, gid to va do am thap gdp phan lam cho han hin ngiy cing trd nen tram trgng.
Khu vue T i y Nguydn nam trong mien khf hgu phfa Nam cd dgc trung chung l i khf h i u nhidt ddi gid mua, cd hai mua rd ret: mua mua (tQ thing 5 dd'n thing 10) vdi nen nhidt cao, IQdng mua nhieu v i mQa khd (tQ thing 11 den thing 4) vdi nen nhiet thi'p, IQgng mQa it. Mat khic, tham gia v i o sQ hinh thanh nen nhidt am cCia vung bdn cgnh hai yeu td chfnh la bQe xa mat trdi v i IQgng mUa cdn cd mdt sd yeu td khie nhu sd gid nang, IUdng bd'c hdi, ddng ehay mat, ddng chay ngam... Chinh nhQng t i c dpng tQdng hd cua c i c yeu td n i y da lam cho nen nhiet am vung Tay Nguyen tuy dUdc eoi l i mpt vung thQa am nhQng v i n xay ra nhQng thing bj khd hgn, nhdt l i v i o thdi k'^muakhdva
^ T h a i Ngpc Tuyet ke c i trong mQa mQa.
De danh g i i mQc dd khd hgn cOa vQng lanh tho nghidn cQu, chung tdi da sCf dyng chi sd Sa.l (Sazonov Index). Chi sd Sa.l thd hien mQc dp thidu hogc dQ thQa nQdc, dQdc tfnh toan thdng qua nhidt dd va IQdng mua.
Lugng mUa la mgt ydu td khf hau quan trgng co Snii hQdng Idn dd'n q u i trinh sinh trudng eCia thge vat. Tuy nhien, nhQng ye'u td khf hau khie nhu nhiet dp, IUdng boc hoi, tde dp gid, gid nang cung ed y nghTa rat Idn ddi vdi thtfc vat. Cd thd cQng mdt lUdng mQa nhQng anh hQdng ddi vdi thQc vat d khu VUc cd nhdt do eao khdng gid'ng d khu vi^cCO nen nhiet dp tha'p hdn.
Chi sd Sa.l cho phdp danh gia mQc dp khd hgn (hay ung ngap) trong tQng nam. Thdng qua g i i trj Sa.l cd the thay dQde diln bidn khd hgn cDa c i c vung dd tQng nam nhii thenao.
Ngoai ra, tQ trj sd Sa.l con cd the fim ra nguydn nhin khd hgn hay thQa dm cua vDng nghien cQu dga tren mdi quan he giQa c i n c i n nhiet - dm vdi cae hogt ddng hoan luu qui md Idn nhu ENSO, bao.
PhUdng phip tfnh toin va ngudn so li^u
Sg bien ddng vd c i n cin*'
—^
r nhiet - dm l i sU mat c i n bang ve lugng mua v i nhiet dp so vdi chuin trong mdt thdi gian nao dd. Dd x i c djnh e i n c i n nhidt - ^m d vung T i y Nguydn chung tdi da sQ dyng chi sd Sa.l (Sazonov Index). Chi sd Sa.l dUde tinh nhQsau:
AT AR Sa.I= — —
aT aR Trong dd:
AT,AR la ehuan sai eua nhiet dp v i IUdng mUa eua mdtthdiki'niodd;
AT, AR l i dp lech chuan eua nhiet dp v i lugng mUa trong thdi kydd.
Chi sd Sa.l cho phep danh gia mQc dp thie'u nude, khd hgn cung nhu mQc dp duthQa nUde, Qng ngap cua mdt lanh thd. Mit khac, nhilu nghidn cQu g i n d i y chi ra ring, bid'n ddng cOa chi sd Sa.l lidn quan dd'n hogt ddng cua ENSO,
nhat la pha ndng El Nino, gay ndn khd hgn 6 nhieu qudc gia thugc vung Nam My va Ddng Nam A, trong dd ed VietNam.
De tinh toan chi sd Sa.l ChQng tdi da sQ dgng sd lidu nam 2011 eua 15 trgm khf tQpng thude vung nghidn cQu, gom 2 yeu td: Lupng mUa thing, nhiet do khdng khf trung binh thing. TQ dd tinh ehuan sai cilia nhidt dp, IQdng mua v i dp Idch chuan cua nhidt dp, lugng mUa trong nam 2011. Kdt qua tfnh toin mQc dp khd han eic thing trong nam 2011 tai cic khu vQc dQde trinh bay trong bang 1.
Ke't q u i d i n h g i i Chi sd Sa.l cho phep dinh gia mQc dp thid'u nQdc, khd hgn cung nhQ mQc dp duthQa nQdc, ung ngap. MQe dp khd hgn dQpc danh g i i nhU sau:
Sa.l >1: Khd han; trong dd:
1<Sa.l<2:HanvQa;Sa.l>2:
Han ning.
Sd lieu tinh toan chi sd Sa.l (bang 1) cho thi'y trong vung nghien cQu, trung binh trong nam 2011, ed tQ 3 - 4 thing khd hgn v i cd 1 - 2 thing hgn nang. Tuy nhien, trong mdt khu VQC thi sQ dao ddng cQa sd thing khd han ra't khae nhau qua tQng nim. cd vung khdng ed thing hgn nao nhu An Khd, nhung cd vung lai cd tdi 6 - 7 thing khd hgn nhU Dik Td, Dak Ndng; dgc biet tgi Lien KhUdng cd 7 thing khd hgn vdi 5 thing hgng nang v i chu yd'u xay ra trong mua mua. Tgi Budn Ma Thupt chlcdmgtthing hgn (dgt hgn ning) xay ra trong mua mua (thing 8). Thdi gian hgn nang cd khi xay ra trong mua khd, nhQng cung cd khi ngay c i trong miJa mQa cfjng xui't hien. Nam 2011, trdn toin khu VQC deu xiy ra han trong thing 8, thing 9 (eic thing mCiamua)./.
Bing 1. Ket qui danh gia mifc do kho han cac
TT
1 2 3 4 5 6 7 S 9
T h i n g
D S k T 6 Kon Tum
An Kh6 AyunPa PlelKu YaLy Bu6n H 6 BuOn Ma T h u ^ l
M'Orak 1
1,8 0.7 -0,4 0.2 0,0 0.1
•0,7 -0,8 -1,8
2
1,8 1.2 0,8 -0,2 -0,6 0,4 0,4 -0.1 0.8
3
1,2 -1,1 -2,6 -2,6 -2,0 -1.4 -2.0 -2,5 -5.6
4
0,4 0.3 -1,6 -2,2 -0,6 -2.1 -0.9 -2,2 -1.6
5
1,2 -2,2 -1.7 -2.2 -2,3 -3.5 1.4 0.0 -0.7
thang trong nam 2011.
6
0,7 -0,5 -1.3 -0.3 -1.1 -2.1 0.8 -0.2 -1.8
7
-0,5 0.3 -1.3 -0.8 -0.3 0.3 -0.1 -0,2 2,0
8
0.1 2.2 -0.9 -0,7 1,2 2.4 2,5 2,6 2.0
9
-1.0 0,8 -0.9 -0,8 -1,7 -1,5 0.5 -0,7 3,4
10
-0,5 -1,4 -0,5 1,3 -1,3 -4.1 0.1 -0.4 0,8
11
1,6 2.1 0,7 2,4 1.6 4.2 1,7 0,6 2.4
12
1,3 1.6 -0.5 0.6 1,2 1,9 0.1 0.2 -0,1
Bq
0,7 0,3 -0,5 -0,5 -0,8 -0,4 0.3
•0.3 0,0
-a
10 11 12 13 14 15
L i k Dak Nong
D i k Mil D S L a t Lien KhUdng
Biio Lpc 0,3 1.0 0,8 0,6 -0,4 0.8
0,3 1,2 1.2 0.5 0,3 2,9
-1,7 -0,1 -0,3 -0,8 0,3 -1,8
-0.6 0,0 1,1 -0,2 -0.1 -0,1
0.5 1.3 0.1 1,0 2,4 0.7
-1,3 0,8 0,6 -0,2 1,7 0.0
-1.4 2,0 0,7 0,2 0.8 0,3
1,6 4,3 1,1 0,8 1,5 2.1
-1,3 0,5 1.2 2,2 3,2 -1,9
-1,3 1,9 -0.7 0,7 2.7 0,4
1,2 2.4 0.8 2,2 2.7 2,4
-0,1 1,6 1,1 0.6 2.0 1,1
•0.3 0.6 1,4 0,7 1.4 0,6
Bang
T T
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 11 1 2 1 3 1 4 1 5
2. Cac dac trUng kfjo han trong nanr
D j a d i e m
D a k T o K o n T u m
Y a L y P l e i K u A n K h e A y u n P a B u o n H o B u o n M a T h u p t
M ' D r a k L i k D a k M i l D a k N o n g
B a L a t L i e n K h u o n g
B a o L o c S o t h a n g
H a n S a . i > 1
6 4 3 3 0 2 3 1 4 2 5 7 3 7 4
2011
C a c d a c t r U n g c u a ch? s o S a . l H a n n a n g
S a . i > 2 0 2 2 0 0 1 1 1 3 0 0 2 2 5 3
H a n vLfa 1 < S a . i S 2
6 2 1 3 0 1 2 0 1 2 5 5 1 2 1
B i n h q u a n
0 . 7 0.3 - 0 . 5 -0 5
• 0 , 8 - 0 , 4 0,3 - 0 . 3 0,0 - 0 , 3 0 , 6 1,4 0 . 7 1 4 0 , 2
L{3n n h a t
1.8 2 , 2 4 , 2 1,6 0 . 8 2 . 4 2 , 5 2 , 6 3,4 1,6 1,2 4 . 3 2 , 2 3 , 2 2 . 9
T h a n g x a y ra
1 v a 2 8 11 11 2 11 8 8 3 8 9 8 9 9 2
Ban do phan bd han
nam 2011 khu vuc Tay Nguyen
I
sa KH & CN
