NGON NGtr
S 6 8 2011
VAN DE DANH TlT CHUNG, TEN RIENG VA T H A N H T 6 CHUNG
TRONG DJA DANH d D 6 N G NAI
ThS NGUYfeN T H A I LifeN CHI
l . M d d i u
Mpt so ngudi xem nhttng to hpp ttt nhu thdnh pho Bien Hda, huyin Trdng Bom, cdu Ddng Nai,... Id dia danh. Theo dd tU dia danh gom e6 hai thdnh to: danh ttt ehung (danh phdp) vd ten rieng khu biet doi tupng.
Nhung y kiln thtt hai dupe da so cdc nhd ngUen cuu dia danh ling hp, trong d6 cd chiing tdi, dd Id cU Biin Hda, Trdng Bom hay Dong Nai mdi Id dia danh. Cdn thdnh pho, huyin, cdu,...
Id danh ttt chung.
Ben cgnh dd, ed mpt bp phgn Idn danh phdp dia 11 xuit Ufn frong dia danh (tU dy danh ttt chung suoi frong hd Suoi Bi, hd Suoi Ma...) vd chung chinh Id nhOrng thdnh to chung.
Bdi vilt ndy chiing tdi tgp trung vdo viec xde dinh rS cdc khdi mem vl danh tii ehung, ten rieng vd thdnh to chung cd trong dia danh d E)ong Nai.
Dong thdi chiing tdi ciing gidi tUch mpt vdi danh ttt ehung vd thdnh to chung dl minh hpa cho phin trinh bdy khdi mem. Tieu eU lya chpn Id nhihig ttt ngtt it dugc nhde din, mpt s6 tii ngtt md chiing tdi cho Id tieu bilu trong dia danh Dong Nai vd nhdm tii ngtt dang cdn gay franh cdi.
Tu lieu dugc su dyng bao gom 3019 dia danh dugc gU bdng tilng Viet ed fren dia bdn thih Dong Nai, bao gom 4 logi Unh dia danh: dia danh cU dia hinh, dia danh hdnh chinh, dia danh eU cong trinh xdy dyng, dia danh vimg.
2. Danh tiir chung vd ten rieng Chiing ta dd bilt, ngdnh danh xung hpc chuyen ngUen cihi vl ten rieng, dia danh hpc vd dia danh ciing vgy. GiOa danh ttt chung vd ten rieng ed sy khdc nhau rd ret. Theo Ddi Xudn Ninh tU: "Danh tii rieng Id ten gpi eiia mpt ngudi, mpt vgt, mpt tgp thl, mpt sy kien rieng biet. Danh ttt rieng phdn biet rd ret vdi danh ttt chung ve mdt chttc ndng ngtt ngUa. Danh ttt ehung Id ten gpi eiia mpt logt sy vgt, chtt khdng phdi cua timg sy vgt rieng biet. Chiing khdc vdi danh ttt rieng d cho bao gid chiing ciing chua dyng mpt npi dung y ngUa nhit dinh, ke ed nhihig trudng hpp md chiing cU Id ten gpi ciia mpt doi tupng duy nhit {mdt trdi, qud ddt...)" [9, 72-74].
Hodng TU Chau viet: "Dia danh thudng d k&n vdi danh ph^ (geogr^incal nomenclature), tiic Id danh ttt chung cU doi tupng dia hinh (cU nhibig noi, nhihig vgt cin dugc ddt ten): sdng.
niii, biln, dit nude, dudng sd, ciu cong,..." [2]. Hodng Phe dinh ngUa:
"Danh tu chung Id danh ttt dimg dl gpi cimg mpt ten nhu nhau nhihig sy vgt thupc cimg mpt logi" [10, 242].
Nhu vgy, danh ttt ehung chua dyng thdng tin vl logi Unh ciia dia danh, dimg de eU nhihig dia danh cimg mpt logi, cimg mpt tiiupe ttiih.
Nhung edng ngdy, so lugng cdc doi tugng cin dugc dinh danh xuit Uen cdng nUeu. Sdng tU cd nUlu eon sdng khdc nhau vd niii, doi, ciu, cong... cung vgy. D I phan biet ede doi tugng ndy, bdn tiian moi doi tugng phdi kgm tiieo mpt ten rieng. Md ten rieng ed chuc ndng Id "gpi ten de phan xuit vd dinh danh rieng cho mpt doi tupng ed biet, don nhat so vdi ede doi tirgng cung logi" [12, 350]. Vd
"ngodi chttc ndng dinh danh, ten rieng (ddc biet Id dia danh) cdn "mang" trong nd tiidng tm phdn dnh Uen tiiyc, bdo luu nhttng sy kien, tdm Ii, vdn hda...
trong cupe song cua con ngudi" [3,90].
Trong kU dd, ten chung dugc dimg gpi ten dl thdng bdo, dl bilu mem.
Vd nhu vgy, ten rieng d day chinh Id dia danh.
Trong he thong dia danh Dong Nai, cd 73 danh tii chung cU ede d6i tugng vl logi Unh cua dia danh. So lugng am tilt frong danh tii chung
ciia dia danh Dong Nai cd nUeu logi:
logi mpt am tilt ed 37/73 doi tugng, cUlm 50,69%, t^p trung chu ylu d logi eU dia hinh (dp, huyin, khu, phuong, thdn, xd, bdu, doe, ddo, dio,
doi, giong, gd, hang, hoe, hdn, hd, niii, rgeh, ritng, sdng, suoi, tdt, thde, trdng, trung, vdm, vucm, bin, edng, cdu, ehg, cdng, dgp, ditang ga, kenh);
logi hai dm tilt cd 33/73 doi tugng, cUlm 45,20%, tgp trung nUlu nhit d logi cU edng trinh xay dyng (khu phd, thdnh phd, thi ti'cin, thi xd, tiiu
khu, eii lao, long tdt, bin do, bin phd, bin xe, bitng binh, chiin khu, cdng viin, cuxd, dia dgo, dudmgthuy, hoa viin, huang Ig, Idng cd, lam trucmg, ngdba, ngd ndm, ngdtu, ndng truang, quang tntang, quoc Ig, sdn bay, thdnh cd, tinh Ig, trgi giam, trgm bam, xa Ig, gido xu); logi gom ba am tilt ed 3/73 doi tugng, cUem 4,11% (khu du lich, sdn vgn dgng, khu cdng nghiip).
Nhu vgy, danh ttt chung toi da cd ba am tiet. Cdn ten rieng cua dia danh Dong Nai nhu dd ndi d fren, cd nUlu nhit Id tdm am tilt.
Ve cau tgo ten rieng frong dia danh Dong Nai chung tdi sg de cgp ngay sau phin tiinh bdy ndy.
Nhu vgy, cd till hinh dung ciu tiiic cua mpt to hgp dia danh Dong Nai qua so do sau:
Danh ttt chung So lugng am tilt
Tuy nUen, tiieo tdc gid Trin Vdn Dflng titi van de phdn biet danh tii chung - ten rieng cung ed sy phirc tgp cua nd. Ngudi ta hodn todn ed till ndi
Ten rieng (dia danh) So lugng am tilt
Id di Hd Ngi, di Hue, den Hgi An, vi Hdi Phdng... Nhung d6i vdi nhftng dia danh mang ten danh nhan, ddc biet dia danh Id mpt so dim, khd cd
Van de...
till tdeh tiidnh to tiitt nhat ra khdi to hpp ciia chiing. Chdng hgn khd ed the chap nhgn cdc trudng hpp: di (Tp) Hd Chi Mmh di qua (duang) Himg Vuang din (thdn) 3, din (dp) 4... [3, 18].
Chiing tdi cho rdng trudng hpp nhihig dia danh mang ten danh nhan van cd thl ndi tdt dugc. Chdng hgn mpt hdnh khdeh di xe buyt de ddng n6i vdi bde tdi rdng "Cho em xuong ddu Phgm Vdn Hai", hay ngudi ta ciing c6 thl ndi: "Cgu cd di ngang Nguyen Hui khdng, cho td di nhd vdi!". Cdn doi vdi thdnh pho Hd Chi Minh tU Id mpt trudng hpp ddc biet.
Cdi ten ndy mdi dugc ddt khong lau (ttt ngdy 2-7-1976), tiirde dd vd cho din tgn bdy gid, ngudi ta van quen gpi Id Sdi Gdn. Nlu ed thl n6i Phgm Vdn Hai thay vi duang Phgm Vdn Hai ciing nhu Hdi Phdng thay vi thdnh pho Hdi Phdng, Hd Ngi tiiay vi thdnh pho Hd Ngi, vgy titi sao khdng till
n6i tdt Hd Chi Minh tiiay cho thdnh pho Ho CM Minh. Khdng phdi vi khdng kinh frpng cdc vi danh nlian hay anh himg ddn tpc khdc md Id ngudi ta thudng lupe bd thdnh to thu nhit frong kU ndi theo quy lugt tilt kiem ngon ngtt dd thdnh tiidi quen tix)ng stt dyng. Rieng doi vdi Bde Ho titi "Sy ton khih Chu tich Ho CU Minh chua cho ph^p chiing ta gpi frong nhu thl.
E)6i vdi ngudi Viet Nam, ngodi phong cdch khoa hpc (chdng hgn ta ed the vilt: "Phan Bpi Chdu dd vilt nUlu bdi tho yeu nude"), gpi frong Id mpt cdch gpi vdi y xem thudng" [6, 283].
Mpt vi "cha gid cua dan tpc" titi khd md ndi Id di Hd Chi Minh tiiay vl di thdnh pho Ho Chi Minh. Tren tiiye tl, kU dugc hdi Id di dau, nhdn dan vin quen dimg Id di Sdi Gdn, chtt it
55.
ai dimg di thdnh phd Hd Chi Minh bdi do tiidi quen, do sy tilt kiem tixing ldi n6i. Vd nhu vgy tU den mpt Iiic ndo dd e6 the ngudi ta ciing sg n6i di Hd Chi Minh md khdng can hai tieng thdnh pho ntta.
Cimg cd cdch gidi tUch thu hai ve trudng hgp ndy dd Id xem cym ttt Thdnh pho Hd Chi Minh Id mpt dia danh eU vimg. Li do Id Thdnh pho Hd Chi Minh khong giong vdi thdnh pho Biin Hda (mpt thdnh pho ndm trong tinh Dong Nai); md Thdnh Fho Hd Chi Minh ciing Id mpt cdi ten rieng giong nhu Hdi Phdng vd Hd Ngi. Vd cd ba dia danh ndy cd chttc ndng ngang nhau, deu Id nhttng thdnh pho Idn cia Viet Nam.
Trudng hpp nhttng dja danh Id so cU mang tinh tgm thdi, nhat Id doi vdi cdc khu do tU mdi xdy dyng hodc quy hogch. Bdn than nhihig dia danh ndy giong nhu cdi xde khong hon, khdng phdn dnh dugc nhftng n^t vdn h6a hay thdng tm vl dia Ii, lich stt eiia mpt vimg dat. Trong bat ett trudng hpp ndo, ngudi ta cung khong thl ndi din 3, din 4 md bupc phdi ndi den dp 3, den dp 4 vi ngodi ten ap c6n c6 ten phudng, ten khu pho cung mang so Tihu phudng 3, phudng 4 hay khu pho 3, khu pho 4.
3. Thdnh to chung
Theo Hodng TU Chdu titi nhibig dia danh diu tien ttt tiidi eo dgi tiiudng chinh Id danh tu ehung. 0 chdu Au, sdng Danuyp ehdy qua Due, Ao gpi Id Z)onaM, qua Nga Id £)wna/vdi tiiupng nguon Id sdng E)dng ed ngUa Id "nude (Id)". 6 chdu A, Kong (tixing ten sdng Mi Kdng) ed ngUa Id "sdng", hay ten song Trudng Giang theo Ttt diin Tu
hdi thdi co, ten eU don gidn Id Giang dugc gU cdch dpc bdng chtt edng.
Nhu vgy Id cd hai con sdng ndy deu ed ten gpi ban diu Id sdng nude. Nhung vi myc dich eiia viec ddt ten dia danh Id dl phan biet ede doi tugng dia Unh, nen moi eon sdng, ngpn niii deu dugc ddt ten rieng, frdnh sy trung nhau.
Nhftng dia danh eU cdc doi tugng dia Unh nhu biln, ddo, eo, vinh... tiiudng k^m tiieo danh phdp vi nUeu kU cung chung mpt ten dl gpi nhu Biin Java, Ddo Java; Ddo Ddi Loan, Eo Ddi Loan... [2].
d ede tinh Tay Nguyen, ed hdng logt ttt ngtt eU sdng, mil, ao, ho...
xuit Uen frong dia danh nhu: i,a ed ngUa Id "nude" {xd ta Kao, xd ta Pam,...); Krdng ed ngUa Id "sdng"
{xd Krdng Buk xd Krdng Ndng,...);
Cu cd nghia Id "niii" {xd Cu Kty, huyin CuJut,...)[6,\n].
R3 rdng, cd mpt bp phgn Idn danh phdp dia li xuit Uen frong dia danh. Theo y kiln eiia chiing toi tU logi danh ttt ehung ndm frong dia danh ndy thupc dgng ddc biet, chiing eUnh Id mpt frong nhftng thdnh to ehung. Nlu Id suoi Bi titi suoi Id danh tii ehung. Nhung hd Suoi Bi (d huyen Thong Nhat) hay hd Long An (thdnh pho Bien Hda) titi Suoi frong hd Suoi Bi khdng cdn ddng vai frd cU logi md frd tiidnh mpt thdnh to ciu tgo dia danh, giong nhttng thdnh to khdc nhu Long frong hd Long An. Chiing tdi dong y vdi tdc gid Le Trung Hoa kU quan mem ve thdnh to chung nhu sau:
"Thdnh to ehung Id tiidnh to xuit Uen d nUeu dia danh vd thudng d diu dia danh, cdn thdnh to rieng Id thdrtii to
cU xuit Uen d mpt vdi dia danh vd tiiudng d cuoi dia danh" [6,120].
Gitta danh ttt chung vd thdnh to chung cd sy khdc biet vl euong vi
"mpt ben Id tiidnh phin quy nhdm e6 moi quan he khdng bin chdt, mpt ben Id "mdu thit" ciia dia danh, cd moi quan he mgt tUlt khdng thl tdeh rdi.
Ten chung (general names) thudng gdn vdi mpt Idp doi tugng cung logi;
cdn ten rieng (proper names) cU gpi ten cho m^t doi tugng cd biet, don nhit vd xde dinh" [I, 64].
Ap dyng vdo dia danh £)6ng Nai, chiing tdi cho rdng thdnh to ehung Id nhftng ttt, ngtt cd Uen tugng Idp Igi, tuong ty nhau trong todn bp dia danh, dugc nhan dan quen dttng dl tgo dia danh. Chiing ndm d thdnh to diu eiia dia danh, dugc thl Uen bdng mpt ttt don tilt hay da tilt cd thl cd mpt ngUa hode nUeu y ngUa khdc nhau. Thdnh to chung cUa Idm hai logi: 1) Logi dd chuyin hda ttt danh phdp dia Ii sang nhu: sdng, suoi, hd, bdu,... TU dy mpt so ho nhu: hd Suoi Bi (d Thong Nhit), hd Suoi Chd (d Xudn Lpc), ho Suoi Ma (d Dinh Qudn), hd Suoi Gia Dite (d Trdng Bom),... 2) Logi dugc ldp di Idp Igi nUlu lin dung d diu ten rieng. Day Id nhihig thdnh to dugc ngudi dan stt dyng theo thdi quen frong qud trinh ddt dia danh, tU dy: thdnh to ehung cay (mang ngUald eU mpt logi cay ndo dd) xuit Uen frong mpt so dia danh: dp Cay Cdy (d Vinh Cuu), dp Cay Diiu (d Trdng Bom), suoi Cdy Da (d Cim MS), rgeh Cdy Khd (d Nhon Trgeh);
hay thdnh to ehung dng (mang ngUa Id ndi vl mpt ngudi ndo dd)xuit Uen frong ede dia danh:
Van de...
suoi Ong Qui (d Long Thdnh), vdm Ong An (d Bien Hda), gd Ong Sdnh (d Bien Hda), bdu Ong Tru (d Nhon Trgch),... Tuy nUen, cung ed nhftng thdnh to ehung theo logi ndy ed nguon goc ngdn ngft da dgng, chdng hgn thdnh to ehung bd, ddng (dugc trinh bdy frong myc dudi day).
Nhu vgy, frong ten rieng cd ed thdnh to chung dd dugc rieng h6a.
4. Giai thich mpt vai danh tiir chung vd thdnh to chung trong d|a danh d Dong Nai
4.1. v l danh ttt ehung
BAU: Id cho dit trung, thudng d frong dong hay frong rimg, mua dpng nude sdu, cdn kU ndng tU cU Id nhibig vung nude nhd hay kho hdn.
Chdng hgn nhu bdu Ldt (d Vinh Cttu), bdu Ngira (d Tdn Phu), bdu Ong Tru (dNhon Trgeh)...
CU LAO: goc Md Lai Ikpulaw, ngUa Id eon, ddo, noi ed eon dat to noi len gitia sdng, gifta bien [5, 54].
TU dy: cii lao Phd (d Bien Hda), eii lao Gidy (d Nhon Trgeh), cii lao Vdm Thugng (d Nhon Trgch),...
G I 6 N G : am trgi ciia vdng. Ddy Id cho dit cao hon rupng, thudng e6 nUeu cdt, it nude, "nhung kU ddo dugc gilng tU nude rat tot, frong vd ngpt" [11, 377]. Noi day titich hpp de frong khoai dgu vd cdc logi cdy dn qud. TU dy: gidng Ong Ddng (d Nhon Trgch), gidng Ddi (d Long Thdnh).
H 6 C : Hdc Id mpt tir CO eU "ddng nude nhd", dong ngUa vdi xio. TU dy: hdc Bd Thiic {6 Bien Hda), hdc Kenh Kinh (d Tan Phu),... Tuy nUen, hdc c6n mang mpt ngUa khdc Id "gdc
57_
toi, khuit". TU dy: hdc Ong Che (d Bien Hda).
TAT: "dudng nude nhan tgo hode ty nUen, cd kich thude nhd, noi lien hai ddng ehdy dl di tdt ttt ddng nude ndy din ddng nude khdc cho nhanh thay vi phdi di vdng". Tdt von Id tinh tii chuyin hda thdnh danh ttt, tiiudng viet nham, dpc chech tiidnh tdc [12,22].
TU dy: tdt Cdu Kho, tdt Hdng tdt Le Le (d Nhon Trgch)...
T R A N G : Id khodng dat rpng ndm gitta rimg hode gitta hai khu rimg, trong dd rdi rde cd nhOng byi cay nhd, logi thdo nguyen. TU dy: trdng Ld (d Vinh Cttu).
TRtJNG: Ld cho dit tiling, 16m sdu so vdi xung quanh. TU dy:
triing Vit (d Vinh Cuu).
V A M : do ttt Khmer piam (cd ngudi pUen Id: pdml peami piem) Id cho cua rgeh do ra sdng hay cho sdng nh6 do ra sdng Idn. Phy am tdc moi- mdi Ip-I chuyen thdnh phy dm xdt moi-rdng Iv-I Id Uen tupng pho bien.
Chdng hgn: tUh Kampot (CampucUa) -> Cdn Vgt (cdch dpc eiia ngudi Viet), ping pong (Khmer) -> {cdy) tdm vdng.
Cdn dm chinh l-d-l hay l-ii-l chuyin doi thdnh l-a-l dd cd nUeu tien le nhu:
hdng -> hdng {thdng), {dgi) bdng ->
{dgi) bdng, yin -> an, kiin -> can {khdn),... [5,121].
TU dy: vdm Bd Ld (d Bien Hda), vdm Vdi (d Long Thdnh), vdm Ong Phugng{d BienHba),...
KHU CONG NGHI$P: Khu vyc tgp trung cdc nhd mdy, xi ngUep, edng ty cd nUfm vy khai thde, che biln tdi nguyen vd cdc sdn phim ndng ngUep thdnh tu lieu sdn xuat vd tu
Heu tieu dimg. TU dy: khu cdng nghiip Amata (d Bien Hda), khu edng nghiip An Phude (d Long Thdnh), khu cdng nghiip Sdng Mdy {d Trdng Bom),...
4.2. v l thdnh to ehung
BA: Mpt so dia danh mang thdnh to Bd nhu: ddo Bd Hdo, nui Bd Hgo, niii Bd Hien, suoi Bd Rd, hoc Bd Thuc, hd Bd Hdo, rgeh Bd Cheo, rgeh Bd Ky, vdm Bd Ld,... Theo khdo sdt, ed 32 dia danh d Dong Nai mang thdnh to Bd.
Dia danh mang thdnh to 5a khdng phdi eU ed nUlu frong dia danh d Dong Nai md cdn ed nUlu frong dia danh eiia Nam Bp ndi chung. Le Trung Hoa dd gidi tUch van de ndy nhu sau:
"C6 till do phy ntt Nam Bp it bi le gido phong kiln rdng bupc hon nen hp tiiam gia hogt dpng xd hpi nUlu hon phy ntt d mien Bdc vd mien Trung;
do dd, ten tuoi eiia hp quen thupc hon.
Cdc bd thudng md qudn ben sdng rgeh hode ciu dudng nen ten cua hp de di vdo dia danh. Vd Igi, tiidnh kiln 'Irpng nam kUnh ntt" d Nam Bp nhe hon d Bdc vd Trung Bp nen quin ehung de ddng chip nhgn liy ten ede bd 1dm dia danh" [5,108].
Thyc tl d Dong Nai, cd mpt so dia danh mang thdnh to Bd von mang ten ngudi nhu cdu Bd Xanh (d Bien Hda) Id ciu liy ten mpt bd song gin diu ciu ttt rit lau. Hay hdc Bd Thuc (xua tiiupe xd Tan Phong, nay tiiupe tiidnh pho Bien Hda) liy ten mpt bd ten Thuc ("Tuong fruyin bd Thuc ngudi Idng Tdn Phong di rttng kilm ciii bi ma dem giiu tinng mpt xd rimg, may hdm sau ngudi nhd mdi tim thiy dupe, tii dd noi ndy cd ten") [14,49].
Ben cgnh do, cimg cd nhftng dia danh do pUen am ttt tilng dan tpc md tiidnh. Nhu suoi Bd Rd (d Vmh Cttu) khdng ndi vl mpt "bd" ndo, dia danh ndy von bdt nguon ttt ngdn ngtt dan tpc Stieng. Cuon Stieng English dictionary ed gidi tUch Bra Id "than linh" Tdc gid cuon Cita sd tri thuc (tgp 2) cho rdng ttt Bra, phy am B- dugc am tiet hda thdnh Bd, cdn -ra dpc chpch (dugc thanh dieu h6a) thdnh Rd (giong Brahman -> Bd la mdn) [7, 98].
Theo TV v/ tiing Viit mien Nam cua Vuong Hong Sin titi rgeh Bd Ki frong tieng KUner Id Tonli prek kompong koki. Chtt gpi Ki Giang, nhung ten ndm Id rgeh Bd Ki hay sdng Bd Ki. Trong Tonli prik kompong koki, ba chtt tonli prek kompong don Igi dich Id "vdm sdng". Koki, sau ndy sdeh mdi Igi vilt fcjAy Id "cay sao den, cay sao" "Vdm cay sao", nhung dich rgeh Bd Ki Id de gitt am tilng Mien.
Vd tdc gid u l u theo ngUa Id cay sao CO thy cho ndy, dan dd thd 1dm tho tiiin tgi day, nen gpi kieng Id Bd Ki [11,543].
Nhu vgy, thdnh to Bd cd nUlu ngUa nhu dl cU ten ngudi, pUen am tilng S'tieng hay do kieng ki...
BEN: Ban diu Id cho ed du dilu kien tiiugn tien cho tiiuyen ghe gh^ vdo bd. Sail, ben cU cho nhilu ghe thuyin tiiudng xuyen dgu Igi do yeu ciu chuyen chd, len xuong hdng. Vl sau, cdc bin dan dugc qudn Ii vd dugc dyng len, luc ndy ed bin xe, bin dd...
Cung nhu ehg, bin tiiudng dugc phan biet vd ddt ten tiieo cdc logi hdng dugc eit len nUlu nhit. Chdng hgn dia danh Ben Gd (d An Hda Long
Van de... 59 Thdnh) dugc Trinh Hodi Due gU Igi
nhu sau: "Sdng An Hda d pUa Bdc song Phude Giang, cdch tran ve pUa dong 19 ddm. Ngodi ctta sdng Id sdng E)6ng Chan, ehdy ra bde nua ddm, den ehg (thon) An Hda, trudc kia day Id ben de go, cho nen cdn gpi Id Ben
GS" [4, 32].
Ngodi ra, ciing cd cdch ddt ten ben dya vdo logi cay ed hay dpng vgt tgp trung nUeu d do. TU dy: dp Ben Cam, dp Ben Sdn, ap Ben Cd,...
BUNG: Cd goc Id tieng Khmer bdng (ngUa Id "ho to"), cU cho dat triing gitta dong, dpng nude ve mua mua, khd nude ve mua ndng, ed nUeu cdy mpc (nhu dung, de, Idc...). Bung dupe dimg nhu mpt danh ttt chung, cW mpt logi dinh hinh, dung trudc dia danh, ddi kU trd thdnh mpt yeu to ciu tgo dia danh. d till ky XIX, ngudi Viet vira dpc btmg, vira dpc bdng. Hai van dng vd img thudng chuyen doi lan nhau: ndng - mmg, tdng - timg, vdng - vimg [5, 119-120]. TU dy: suoi Bung Mdn (d Long Thdnh), suoi Btmg Cdu (d Xudn Lpc).
D 6 N G : Ld khodng dit rpng vd bdng, ed thl Id todn rupng; hodc vtta mpng vtta dit hoang [13, 16]. TU dy: ddo Ddng Trudng (d Vmh Cttu), niii Dong Bdc (d Dinh Qudn), suoi Ddng Huau (d Long Thdnh), sdng Ddng Nai,...
Tuy nUen, Dong frong (dudng) Ddng Khdi Id mpt ylu to Hdn Viet gh^p trudc dl ciu tgo danh ttt, dpng
tu, tinh tu... CO ngUa Id "cimg vdi nhau, cimg frong mpt luc, cimg cd hode cimg 1dm vdi nhau"
Ngodi ra, theo Vuong Hong Sen tU ten sdng Ddng Mdn (d Phude TUen) cd goc Khmer: Tonli kompong cha khmau. Ddng Mun tiic "cdnh E)6ng Den" (Mun), frong d6 kompong la
"ben"; cha Id "cay, go"; khmau Id "den, mun" Nhu vgy, Tonli kompong cha khmau Id "vdm song cdy den (mun)"
Vd khmau kU dpc len nghe giong /wd«[l 1,351],
GIA: Cd Ig Id tieng Giarai (la), gia ed ngUa Id "nude" TU dy: hd Gia Ldo (d Xudn Lpc), hd Gia Nhung (d Trdng Bom), sdng Gia Nhgn (d Thong Nhat), suoi Gia Liiu (d tiii xd Long Khdnh),...
H A N : Ld cho chdn ngang song rgeh, Idm cdn frd luu thdng. Vgt chdn ngang c6 the Id dd hay 16ng cau hay cay (nhan tgo). NUeu ngudi viet lam tiidnh hdng TU dy: thde Dd Hdn (d Trdng Bom),...
Q U A N G : Trong tir Hdn Viet, qudng c6 ngUa Id "rpng". TU dy:
dp Qudng Biin (d Trdng Bom), dp Qudng Ngdi (d Long Thdnh),...
L A N G : Ld cdnh dong thap, gin dudng nude ehdy nen thudng bi nggp.
VI Idng e6 dp sau ngang nhau d bd cimg nhu d gitta nen d xa frong nhu mpt vimg nude trdng xda, nhat Id kU frdi mua [8, 25]. TU dy: dp Ldng Lan, dp Ldng Me 1 (d Cam My),...
5. Ket lu^n
Nhttng phan tich fren cho tiiiy cau tnic eiia mpt dia danh hay ndi diing ra Id cau tnic ciia mpt to hgp dia danh bao gom hai phan: danh tu chung eU dia hinh vd ten rieng. So lugng danh ttt chung chuyin hda thdnh ten rieng frong dia danh Dong Nai khdng nUeu nhung nhftng thdnh to ehung ay cimg vdi nhftng thdnh to ehung khdc Igi cd y ngUa quan trpng trong viec tim ra nhibig ddc dilm ngdn ngft nhu ngft am, ttt vyng, ngft ngUa, qud tiinh tilp xiie gifta ede ngdn ngft...
TAI L1$U THAM K H A O
1. Nguyin Tdn Anh, Nhihig d$c diem chinh ciia dia danh d VTnh Long (so bp c6 so sdnh vdi dja danh mpt so viing khdc), Lugn vdn Thgc sT khoa hgc nga vdn, DH KLDCH&NV Tp.
HCM, 2008.
2. Hodng Thf Chdu, Dia danh nude ngodi fren bdn do thl gidi: Khdi niem, thugt ngtt vd phuong thuc nhgp npi dja danh". http-y/ngCTineiLnet/index.F^?FF^70.
2007
3. Trdn Vdn Dung, Nhftng ddc dilm chinh ciia dja danh d Ddk Ldk, Lugn dn Tien si nga vdn, DH Vinh Vinh 2004.
4. Trinh Hodi Due, Gia Dinh tiidnh tiiong chi, Li Viit Dung dfch vd cha
gidi, Huynh Vdn Tdi hiiu dinh Nxb Tdng hgp Ddng Nai, 2005.
5. Li Trung Hoa, Nguyen tdc vd phuong phdp nghien cuu dia danh (dja danh tiidnh pho Ho CU Minh), Nxb KHXH, H, 2003.
6. Li Trung Hoa, Dja danh hpc Viet Nam, Nxb KHXH, H, 2006.
7. Li Trung Hoa, Ctta so tri thuc, Tgp 1, 2, Nxb Tri. 2007.
8. Trdn Thj Ngge Lang, Phuong ngtt Nam Bp nhihig khdc biet ve ttt vyng ngtt nghia so vdi phuong ngtt Bdc Bp, Nxb KHXH, H, 1995.
9. Ddi Xudn Ninh, Hogt dpng ciia ttt tilng Viet Nxb KHXH, H, 1978.
10. Hodng Phi (chu biin), Ttt diin tilng Viet Nxb Dd Ndng, Trung Tdm Tu Dien Hgc, Hd Ngi - Dd Ndng 2002.
11. Vuang Hdng Sin, Ty vi tilng Viet mien Nam, Nxb Tp. HCM, 1999.
12. Phgm Tdt Thdng, Sy khdc biet gitta ten rieng vd ten ehung, 77c Ngdn nga & ddi song. So 6, 2004.
13. Bill Dite Tinh, Luge khdo nguon goc dia danh Nam Bp, Nxb Vdn nghi TpHCM, 1999.
14. Vd NaHgnh Trang, Vdn h6a qua dja danh Viet d tinh Dong Nai, Lugn vdn thgc sT, Dgi hgc KHXH&NV Tp HCM, 2006.