w R w DOANH NGHIEP-SAN PHAM VA GIAI PHAP
CO CHE HO TRO DOANH NGHlfiP
DOI Mdi CONG HfiHE d UIET HAM
TdNHl£N
Theo d^nh gi^ cua nhi^u chuyin gia trong nifdc vi qujfc t l , tfa s6 cic doanh nghiip Viit Nam chua thiic sir quan tim tfiu tir cho 66\ mdi cdng nghi. Trong l(hi dd, d l phit triln vi hoi nhap, cic doanh nghiip bit bu6c phii ning cao silrc canh tranh thing qua viic ning cao diat liTtfng sin phim vi giim gii thinh. di lim dirtfc dilu d6, dii mdri cing nghi dirtfc xem la mot mit xich quan trong. Tuy nhiin, vin dl vay vin 64 diu tir dii mdi cdng nghi hiin con khong it rio cin, ddi hdi phii cd sir thio gd bing cic ctf chi vi chinh sich.
HIEN TRANG DOANH N G H l | P V l l T N A M Theo bao c i o dieu tra eua Tdng cue Thdng ke n i m 2009, sd lupng doanh nghiep Viet Nam d i cd sU p h i t t r i l n nhanh chdng d mpi loai hinh. So sinh gida ba khdi doanh nghiep d Viet Nam, ed the n h i n thay doanh nghiep ngoai Nha nudc ed ty le p h i t trien ve mat sd lUpng eao nhat (chiem 95,7%) vdi tdc dp t i n g dat 24,1%/nim, hang n i m da g i i i q u y l t viec l i m cho khoing 4,72 trieu lao ddng (chilm 57,1 % tdng sd viee lam eua khu vUe doanh nghiep);
vdn dau tU d khu vUe n i y eung k h i eao (chiem 39,5%), tuy nhien n l u xet ve ty le ddng gdp n g i n sach thi khdi doanh nghiep ngoii Nha nUde chi ddng lai d t y le 37,1%.
120.00
Doanh nghi§p nh^ Doanh nghi§p Doanh nghiep v6n ni/oc ngo^i nhd nudc d^u tu nudc
ngodi iS6 lucrng doanh nghi§p (%)
iTyl$v6ndllutu(%)
•TyieiaodOng(%)
•Ty l@ d6ng g6p ngan sdch (%)
Hinh 1: Tong hap hiin trang doanh nghiip Viet Nam ndm 2010
Xet ty le vdn d i u t u thi khdi doanh nghiep Nhi nadc chilm 34,8%, eao hon h i n khdi doanh nghiep cd vdn dau t u nude ngoii - FDI (25,7%), tuy nhien ty le nop ngin sach thi ft hPn h i n (chi dat 18,5%) trong khi khdi doanh nghiep FDI dat ty le nop n g i n sich eao nhat trong c i ba khoi la 44,4%. Sd lupng lao ddng viec l i m cua khdi doanh nghiep N h i nudc c h i l m 22,7% g i n tUPng dUPng vdi khdi doanh nghiep FDI la 25,73%.
Nhu vay, khdi doanh nghiep FDI tao ra khdi lUpng viec lam tuong dUPng vdi khdi Nha nudc, sd dung vdn dau tJit hon 1,4 lan nhung hieu q u i cua vdn dau tU thi lai cao gap 2,4 lan. Cd le nguyen n h i n khach quan cd t h i ke den la doanh nghiep FDI cd lUc lUpng lao ddng dUpc tuyIn chon triing va diing muc dich sd dung. Trong khi cic doanh nghiep Nha nUdc dang lung tung vdi c i c k l hoach xoa b6 bao cap, tinh g i i m bien chi... thi khoi doanh nghiep FDI chi can t u y I n dung hoic sa t h i i theo nhu cau cua doanh nghiep. Ngoii ra, mdt ly do khac khiln cac doanh nghiep FDI cd Ipi t h i la cdng nghe, t h i l t bj dUpc dau t u mdi. Tuy nhien, doanh nghiep FDI van cd nhdng m i n g sing toi xen lan nhau. Oac biet, n l u xem xet cac ky vpng v l nang cao nang lUc cua ngudi lao dpng va chuyen giao cdng nghe san xuat thi hieu q u i dau t u cua khu vUc FDI v l c i hai phUdng dien nay d i u t d ra dang di ngUPc lai ky vpng cua cac nha hoach djnh chinh sich. Ly g i i i cho van di hoat ddng kem hieu q u i cua cac doanh nghiep Viet Nam, Vien Nghien ciJu Q u i n ly Kinh t l Trung UPng (CIEM) va cac nha tai trd nhii WB, ADB, UNDP cho r i n g , n h i l u doanh nghiep Viet Nam chUa quan tam dau t u cho khoa hpc va cdng ngh?
Tu dong hoa ngay nay / 3, 2012
(KH&CN), doi mdi cdng nghe, k l c i cic tap doan va tong cdng ty Idn. Ngoai ra, cic y l u td nhu han c h i ve lUPng va thilu lao ddng cd ky nang d i dua cic doanh nghiep tdi sU that bai.
VE CO CHf TAI CHINH
Chiln lupc p h i t t r i l n cua doanh nghiep thudng ddi hdi cic y l u td dau vao la: von dau tU; t i l p thu dupc edng nghe, thilt bj, ky n i n g mdi va k h i n i n g t i l p can thj trudng.
Xem xet y l u td von dau t u cho thi'y, he thdng n g i n hang cua Viet Nam hien nay (thing 6/2011) bao gdm 6 ngin hang thUPng mai (NHTM) Nha nudc, 1 ngan h i n g chfnh sich x i hdi; 37 NHTM co phan; 48 chi nhinh n g i n hang nUdc ngoai, 5 n g i n h i n g lien doanh; 5 n g i n hang 100% vdn nUdc ngoai; 48 v i n phdng dai dien cic to chdc tin dung nUdc ngoai tai Viet Nam; 17 cdng ty tai chfnh; 13 cdng ty cho thue tai chinh; 915 quy tfn dung n h i n d i n (hoat ddng tin dung quy md nhd d dja b i n ndng thdn).
Trong mdt b i o c i o d i n h g i i 200 doanh nghiep Idn nhat Viet Nam cua UNDP cung chi ra ring, hPn 50% sd doanh nghiep Idn nhat cCia Viet Nam d i n h g i i cao t i m quan trpng cua vdn co phan va vdn vay N h i nudc. Gan 50%
sd doanh nghiep cho rang, Ipi nhuan gid lai se la quan trpng. NhU vay, nhin chung cic doanh nghiep nhin n h i n NHTM nhu l i dPn vj cung cap ngudn tai chfnh quan trpng cho dau t u CO b i n .
Ve CO ban, cac danh muc dau t u tfn dung cua nganh ngan hang md rdng rat nhanh phan Idn la do cac khoin cho vay daac tao ra bdi cic n g i n h i n g co phan. Tuy nhien, da sd cic khoin vay t d cac giao djch nay dupc chiy v i o thj trudng chdng khoan va cac hoat ddng bat ddng sin chd khdng phii vay dung cho s i n xuat. Tren thUc t l , thj trudng tien te d Viet Nam mdi ehi phat t r i l n vdn vay ngan han, Ngin hing Nha nUdc chUa thUc sU ddng vai trd can thiep cd hieu q u i v i o ddng vdn vay d i i han. Cic cdng cu dieu hanh chfnh sich t i l n te, d i e biet la cdng cu du trd bat budc... t h i l u linh hoat. Cac NHTM va to chdc tfn dung canh tranh vdi nhau tang lai suat huy ddng vdn mdt chilu, tao nguy cP t i l m an rui ro cho chinh cic NHTM.
Thilu vdn dupc d i n h gia la mdt trd ngai chfnh trong viec t i l p can cdng nghe va t h i l t bj mdi. Tuy nhien, mdt sd doanh nghiep Idn cd chung n h i n djnh r i n g , vay vdn dau t u bay gid de hPn so vdi 5 n i m trUdc. Hien tUpng nay x i y ra do cd them nhilu NHTM co phan tren thj trUdng trong nudc, them vao dd ngan hang thfch cho cic doanh nghiep Idn (thanh cdng) vay vi rui ro ft hon va cung vi n g i n hang ft CO cP hdi dau tU k h i dT. Nhu vay, d mdt mdc dp n i o dd ta CO t h i thay cd qua n h i l u t i l n duoi theo qua ft cP hdi dau tU tot. Ngoii ra, cP hdi vay von cCia cac doanh nghiep Nha nudc cao hon rat n h i l u so vdi cic doanh nghiep t u n h i n , ly do chfnh vi n l u doanh nghiep N h i nUdc khdng tra dUpc np thi ngin hing cd t h i ddi Chfnh phu. 6 mdt gdc dp khac cd the nhan thay k h i n i n g d i n h gia cP hdi dau t u eua cic ngin hang cdn thap, hay ndi each khac l i trinh dp thi'm djnh d u i n dau tucdn y l u nen cic n g i n hang lUa chpn g i i i
phap b i o toan vdn tdi Uu.
Lii suit cao ddi vdi khoin vay dai han noi len nhu l i mdt van de trd ngai chfnh ddi vdi cie doanh nghiep ngoai Nhi nude cd tham vpng ddi mdi cdng nghe. Cd mdt sd doanh nghiep d i sd dung chiln lupc vay vdn luu ddng n g i n han lai suit thap v i dung Ipi nhuan gid lai cho eie dau t u d i i han. Cung cd nhdng doanh nghiep thuylt trinh vay n g i n hang di dung l i m vdn luu ddng rdi dem v l dau tUcP b i n di t r i n h l i i suit eao. Mpt sd doanh nghiep budc p h i i chia nhd du i n ra thanh nhilu giai doan, giai doan dau se dung vdn vay rdi sau dd dung Ipi nhuan gid lai cua giai doan dau di trang t r i i cho giai doan t i l p theo. D i l u n i y d i t ra c i u hdi ve nang lUc thuc hien du i n Idn cua doanh nghiep. V i t i t nhi§n, khdng p h i i du an n i o cung cd t h i chia t h i n h tdng giai doan rieng, hay du nhd tdi mdc cd the dung khoin vay d i n h cho vdn lUu ddng di thuc hien.
Ngoii ra, do n i n g lUc cua cic ngin h i n g v l viec tham djnh v i d i n h g i i rui ro ddi vdi cac du i n dau t u v l cdng nghe cdn han c h i , nen viee tao co e h l vay vdn danh rieng ddi vdi cic du i n ddi mdi cdng nghe chUa cd mdt t i l n le.
Di xda bd rao c i n nay, Viet Nam c i n ed mdt khdi lupng vdn vay lai suit thap d i i han di daa eho cic ngin hang trung gian vay lai, ddng thdi tao d i l u kien di cic du i n ddi mdi edng nghe vay vdn t d cac n g i n h i n g niy. Bi thUe hien dupc viec nay can p h i i chu y n i n g cao n i n g lUe tham djnh va danh gia rui ro cua cic n g i n hang.
KHUYEN NGHj
Ngudn vdn trong nUdc han c h i , l i i suat eao l i mdt nguy CO tiem an nhan chim mpi hoat ddng sin xuat trong nganh cdng nghiep Viet Nam. Viec Viet Nam tham gia To chdc Thuong mai t h i gidi (WTO) khiln cie doanh nghiep trong nUdc bat budc p h i i n i n g cao sdc canh tranh thdng qua viec g i i m g i i thanh va n i n g cao chat lUpng sin pham. Di thuc hien daac viee nay, van de mau chdt la p h i i ed vdn dau t u c i i t i l n , doi mdi cdng nghe. Tiep can ngudn vdn nUdc ngoai di doi mdi cdng nghe thdng qua hmh thdc lien doanh lien k i t da daac nhieu doanh nghiep trong nude thuc hien. Tuy nhien, ty le t h i n h cdng di gid dUpc thUPng hieu va sd hdu 100% doanh nghiep van la b i i t o i n khd.
Ben canh dd, xu hudng Ua dung do ngoai cua ngUdi Viet Nam da va dang tham thau v i o suy nghT eung nhU hanh ddng. D i l u nay thiic day viec ra quyet djnh day ddng vdn dau t u mua day chuyen cdng nghe, tiep can thj trudng cua cic doanh nghiep Viet Nam den t h i n g vdi cie thj trUdng nUdc ngoii. Day chfnh l i mdt trong nhdng nguyen nhin g i l t c h i t sU p h i t trien KH&CN trong nude.
Nhu vay, d l doanh nghiep, ngan hang thuong mai co phan v i cic to chdc KH&CN cung phat trien ri't can cd sU hpp t i c die biet hudng d i n Ipi fch chung. Trong qua trinh hpp t i e se xuat hien nhilu sing kiln, c i i tien ky t h u i t . . . de doi mdi cdng nghe, cai tien quy trinh sin xuat nham ning cao chat lUpng sin phi'm, g i i m chi phf nguyen, nhien lieu, ha gia thanh sin phi'm. Cie doanh nghiep can tao mdi trudng t h u i n Ipi de kfch thfch sU sang tao, suy nghT, thd
Automation Today / 3, 2012
49
nghiem, thio luan va phat trien cac y tudng eiia eie td chdc tu van KH&CN.
6 diy, chiing ta khdng phu nhan kit qui hpp tic vdi cac doanh nghiep nude ngoii li mdt eieh quan trpng di nhieu doanh nghiep Viet Nam ning eip sin xuit hoic edng nghe ngudn v i thilt bi. Tuy nhi^n, cin ed si; cin nhic, thi'm djnh ky ludng nhim dUa ra quylt dinh lUa chpn sing sudt ve mdc dp dau tU v i ngudn cdng ngh^ cho phu hpp vdi chiln lupe phit trien eua doanh nghiep.
I
^^^^^B~
Chinh phu (NHTW)C i c t d c h C f c t i i chinh (NHTMCP)
Md hinh hap tdc
Doanh nghiep Sk xulit dy dn d6i -•- mai cong ngh§
— ;
T 6 chCrc ttr v i n KHCN
Ngoai ra v l mat eo ehl chfnh sach, Chfnh phii eung nen tip trung vao eie van de sau: Mpt la, v l cP che tai chfnh cho eae du an ddi mdi edng nghe: Ngin hing nen ed sU hop tie chit ehe vdi cie to ehUe tu vin KH&CN, nhim bd sung lUe lupng thi'm djnh dU i n cdng nghe mdt eieh linh hoat ddi vdi tdng dU i n hoic chi chap nhin de xui't dU i n eiia doanh nghiep nlu ed y kiln dinh gia eua eic to chdc tu van KH&CN cd uy tfn. Chfnh phii nen cin nhic phat trien ddng tien eho vay dai han, lii suit thip, vdn vay Idn cho cac du an sin xuat. Vf du, eho vay vdi ky han 20-40 nim, gia han 10 nam, lii suit bing ty le chenh leeh ty gii ngoai te + phf djch vu die biet hoic quy dinh tran lii suit eho eie doanh nghiep vay phuc vu doi mdi edng nghe. Hai Id, khuyen khfeh doanh nghiep diu tU doi mdi edng nghe:
Doanh nghiep phat triln dUa tren viee tfch luy ky ning, cdng nghe, kinh nghiem, v i thj phin. PhUPng phip cP bin niy ddi hdi phai ed thdi gian v i sU kien tri. Nhung lii thu daac td dau tu bat ddng sin v i kinh doanh co phieu cd v^
hap dan hon trong mdi trudng hien tai. Nguy ep la doanh nghiep v i nhilu nganh dang bd qua cac bude cP bin di phit triln doanh nghiep theo chiln lUPc bin vdng, d l din vdi giac mP di t i t ddn dau. Oilu nay d i va dang xiy ra ddng thdi vdi nhdng cam kit WTO dang daac i p dung dan, dd bd phin Idn eie ylu td bio hd cdn lai eho cic doanh nghiep Viet Nam. Cie chfnh sich cP bin nhu cin trd dau tu tren thj trUdng bat ddng sin va tii chfnh (vf du i p dung thue dat va thue lai vdn can dUpc ap dung nhim tao ddng cP di doanh nghiep tii dau tu lii td nhdng dau tu nhu vay vao nhdng ITnh vUc lam ting nang suat cho nginh edng nghiep va tao viee lim). Ba la, nang lUc sin xuat cic
sin ph^m phdc tap hPn ed gia tri eao hon phu thudc nhii vio khi nang tilp thu v i tfch hpp gida eae edng nghe quy trinh sin xuit mdi. Vi^c hpp tac chat ehe giua doanh' nghiep v i cic td chdc KHCN se ho trp phan nao nguon nhin li/c cdt ldi trong nghien cUu ddi mdi edng nghe, van di m i eie doanh nghiep Vi§t Nam con dang yeu va thieu.
Cic td chdc KHCN vdi muc tieu nghien cUu va Ung dung cdng nghe mdi, n§n hp ludn s^n sang chuyen giao, dao tao ngudn nhin lUc cho doanh nghiep de hoan thanh sd menh ciia minh. Ben canh viee hd trp eae doanh nghiep xac dinh eic mit xfch cin ning cap trong day chuyen san xuat, cac td chdc KHCN edn cd t h i hd trp doanh nghiep trong viec dio tao ning cao ky ning cho ngudi lao dong d cac doanh nghi§p.
Song song vdi vi^c duy tri hop tac nay, Chinh phu cung cin cd chiln lUpc tip trung dao tao nghe nham nang cao trinh dp dip dng yeu ciu ciia cac doanh nghiep. Vi ban chit su phit triln hi§n tai v i tuong lai cua doanh nghiep phu thudc vio chit lupng nguon lao dong.
B6n Id, dd bd ehl dp luong theo quy dmh nhii doi vol CP quan quin ly nha nUdc: tat ca cac loai hmh doanh nghiep deu can v i nen ed khi nang tra cac mUc luong canh tranh, die biet doanh nghiep nha nudc khong the la ngoai le. Nam la, ho trp cic doanh nghiep tiep can thi trudng qudc t l : d diy can xem xet, danh gia lai vai tro eiia cie tuy vien KH&CN v i dai dien tham tan thuong mai d eie nude tren t h i gidi. Su ket ndi giua eae doi tupng niy vdi doanh nghiep v i td chuc KH&CN trong nudc con d mdc han ehl. Cin ed sU hd tro cua Chinh phu trong viec eung eip thdng tin v l gii ca the gidi va td ehUe cac hpi nghj, hdi thio khu vUc va cie dien dan khac nham ket noi eic doanh nghiep Viet Nam voi cac khach hang tiem ning d nude ngoai.
K^T L U A N
Nhu thdng diep eua Thu tudng Chinh phu cd neu, nam 2012 li nim hUdng din sU "hodn thien the che kinh tethi trifdng djnh hUdng xa hdi chu nghia, thuc day ca cau lai nen kinh ti, chuyin 66i md hinh tdng trudng". Qua trinh tii CP cau nIn kinh t l Viet Nam dat ra eae yeu cau cu the nhim ehuyin doi md hinh tang trudng kinh te. Qua trinh niy se din den viec cit giim eae doanh nghiep khai thac tai nguyen dang ngay cang can kiet va ngudn nhan lUc chit lupng thap sang md hinh tang trudng dUa vao viec ap dung nhdng thinh tUu cua khoa hpe edng nghe, nguon nhin luc chat lupng cao va phuong phap quan tri hien dai.
Ho trp cic doanh nghiep dau t u doi mdi cdng nghe, phat triln manh cdng nghiep ehe tao, ehe bien, nhat la cic nganh cdng nghe cao, cd gia tri gia tang Idn, giam ty trpng ciia cdng nghiep gia edng trong tong gia tri san xuat cdng nghiep l i ylu to sdng cdn ddi vdi qua trinh chuyin doi md hinh ting trudng. Su gan bd gida doanh nghiep, cic to chdc KHCN v& eae to ehUc tai ehinh se laba ylu td chfnh de thiic day n I n kinh te Viet Nam phat trien bin vdng. •