Trao doi thong tin vd kinh nghiOm BVTV 865/2011 kit hpp xdi xdo vun nhp vdo gic. Khi cdy cao 40-50em
bdn phdn lin 2 kit hpp vun cao, sau dd ldm gidn cho cdy. Lupng phdn dam vd kali bdng 1/2 ting s i
Khi cdy ra hoa - qud non bdn hit lupng phdn cdn lai bdng edch tudi hode rach hdng cho vdo gic.
Tudi nude; Cdn dung nude sach nhu nude giing khoan, nude sdng Idn d i tudi. Khi cdy cdn nhd, edn giu dp i m dit bdng edch tudi udt m$t luing. Khi cdy sinh tmdng manh tudi vdo rdnh, 5-7 ngdy/lin, d i nude thim diu mdt dit. Nhit la khi cdy ra hoa-qud rO khdng dupe thiiu nude. Vy xudn hd niu thdi tiit khd han tudi dii nude thudng xuydn edn cd tdc dyng han ehi rOp ddu mdu den, nhOn dd phdt sinh gdy hai.
- Phdng tor sdu bOnh: Thdnh phdn sdu bOnh hai trdn ddu dua giing nhu' trdn ddu ed ve leo. Cdy ddu dua thudng bj sdu gdy hai ndng han bdnh hai.
1. Ruoi dye Id Liriomyza sativae Blanch.:
Thudng xuit hiOn vd gdy hai suit thdi gian sinh tmdng eua cdy nhung m$t dd cao thudng d thdi ky cay bdt diu ra hoa qua, chung ed kha ndng gdy hgi ndng d vy xudn he thdi diim thdng 4-5.
2. Rdp Aphis craccivora Koch: ciiung thudng gay hai ndng vdo cac thdng 3-5 vd cuii thdng 9.
3. Nhdn dd Tetranychus cinnabarinus Boisd.:
thudng gdy hai ndng trdn ddu dua vy xudn hd nhdt la khi thdi tiit khd han, chdm bdn kdm.
4. Sdu dye qua ddu Maruca vitrata Geyer:
Chung gay hai trdn ny, hoa, qua Id chinh, khi mdt dp cao chung gdy hai ca trdn blip Id non. DOu dua vu xudn he thu qua thdng 4-5 bj hai ndng han ddu
dOa vy hd thu Dinh cao mdt 66 thudng vdo luc hoa - qud rd ddu vy thu hoach.
5. BOnh Id c i r i : thudng gdy hai a ddu dOa vy xudn hd, vy hd thu It bj hai han
6. BOnh thdn thu Collectotrichum sp.: bOnh gdy hai cd trdn Id, thdn, cdnh qud. Ddu dOa vy hd thu thudng bj hai ndng han vy xudn hd.
7. BOnh phdn trdng Erysiphe cichoraceamm:
bOnh xudt hiOn suit thdi gian sinh trudng eua cdy hai cd thdn. Id vd thudng gdy hai ndng trdn ddu dOa vy xudn hd sau dd d i n hd thu.
Ngodi ra trdn ddu dOa cdn xudt hidn mOt s i lodi sdu bOnh hai khdc nhu m i i dye qud, sdu xanh, bp trf, sdu rdm, bdnh d i m xdm,... ehung cOng xuit hiOn vd gdy hai eye bd tuy theo tdng ndm.
BiOn phdp phdng trd ting hp'p: giing nhu ede biOn phdp dp dung trOn ddu ed ve leo.
3. Thu ho^ch, ddng gdi v^in ehuyin, bdo qudn Ddu dOa dup'c dung ldm rau tuai Id chlnh, vi vdy khi qua phdt triin khodng nhu chiie dOa, qua edn non hat mdi ehi bdng hat thde Id thu hdi. Niu d i gid qud hod xa nhiiu dnh hudng d i n chit lupng rau. Sau khi thu hdi edn vdn ehuyin din nai tieu thy ngay vi n i u d i qud bj mdt nude se anh hudng d i n phdm ehdt eua rau. Cdn phdi thu hdi qud vdo luc sdng sdm, khi chua tidu thy kip can cit gid qua d diiu kiOn mdt thdng thodng.
Thdng tin v i sdn phim edn ghi ddy du sdn xuit theo tidu chuin VietGAP
Tien tm kiem soat benh "choi rong"
hai nhan mot each ben vCPng
Nguyin Vdn DTnh
Trudng Ogi hpe Ndng nghiOp Hd NOi Benh " C h i i r i n g " - m i i nguy h^i cho n g h i
trdng nhan nude ta
Trdn the gidi, bdnh choi ring Id mOt bOnh gdy hai pho biin va kha quan trpng d cdc vung tring nhdn, vai cua ede nude nhu Tmng Quic, Thdi Lan, Uc. Cy Tmng Quoc bdnh ndy xudt hiOn tu ndm 1955.
Trong khoang 10 ndm trd lai ddy, bOnh "Chii rdng' tren cay nhan dd xudt hiOn d miin Nam ViOt
Nam. Ddc biOt trong khodng 2-3 ndm qua, tic dd gia tdng thiOt hai do bOnh ndy Idn d i n muc chdng mdt. Tgi nhiiu vung tring nhdn ehuydn canh thiOt hai v i sdn lupng lOn tdi 30%, cd nhiiu vudn tin thit 60-70% hode mit trdng. Nhieu chO vudn da ed y djnh ehdt bd cdy nhan thay bdng cdy trdng khdc.
Cy miin Bde, mde 66 gdy hai cua bOnh chii ring chua nhiiu. Theo diiu tra mdi ddy eua Chung tdi. ty 10 hai chi vdo khoang 1-5%, cd biOt
34
Trao ddi thong tin vd kinh nghidm
B V T V - 8 6 5/2011 ed vudn tdi 10%. Nhung bdnh ndy da lan den
vung nhan long noi tiing d Hung Ydn.
Vdi muc dd gia tang bdnh chii ring hai nhdn nhu hidn nay, ehi sau khoang 3-5 ndm nua, thiOt hai do bdnh nay tren nhiiu vung tring nhdn eua ca nude se thye sy Id m i i nguy ca de doa d i n san^ xudt nhan, mdt loai cdy dn qud chu lye eua nhieu vung mien.
Thfu chwng gay h^i
Bd phdn bj hai Id la non, bup hoa vd hoa.
Tridu chdng hai dien hinh Id biin dang, cong vd nhd lai, ny hoa vd cdnh ny phdt triin r i t manh nhung bj biin dang, hinh thdnh mdt bd nhu chii ti> do du'O'C gpi la "choi r6ng"(ti§ng anh la Witches Broom). Trong 1 chum hoa co mot so
Hinh 1, Ca chum hoa Dj b^nh
Nguyen nhin gay b^nh
Cho d i n nay, trdn t h i gidi thdng tin v i nguydn nhan eua bdnh la rat phdc tap. Nhieu y kiin vin chua thong nhat ve tdc nhdn gdy bOnh choi ring:
Do sdu dye canh, bp xit nhan vai hoOc mdt sd loai edn trung khde
Do nhOn Idng nhung hode cdc lodi nhOn nhd hai khdc
Do virut hode Phytoplasma
Tuy nhidn mdi ddy, cdng trinh nghien edu cua mdt sd nha khoa hpc d Vidn Cdy dn qud miin Nam da bude dau xde djnh 6wqc nguydn nhdn gdy bdnh choi ring ed the la vi khuin thudc nhdm Game proteobaeteria gdy ndn.
dang: todn bd chum hoa thdnh chii ring (hinh 1), 1 phin chum hoa thanh choi ring, edn lai mdt s i nhdnh hoa vdn phdt triin binh thudng (hinh 2) va k i t trdi.
Khi bj hai cdy nhan it trdi, thdm chi bi bdnh ndng khdng cho thu hoach.
Trong vudn nhdn thi cdc giing khde nhau, cdc tuii khde nhau bdnh hai khdc nhau. Cdy cdng gid cdng bj hai ndng. Tuy vdy ed nhdng vudn mdi tring vdn ed ty Id hai rit cao. Cdy nhan ed tdn chuin dam bao sy thdng thodng it bj hai han cdy rdm rap um tum. Tren mdt cdy thi cdnh cdng rdm rap cdng bj hai ndng. Trong nhung ndm vd nhdng mua it mua ty 10 hai cao ho'n thoi gian mu'a nhieu^
Hinh 2. Nhanh hoa phia dual ben trai bj b$nh, phia tren binh thudng
Cdng b i g i n ddy dd loai bd nhdm edn trung va chi rd lodi nhdn Idng nhung Id tdc nhdn dich thye.
Nhdn Idng nhung cd tdn khoa hpc la Eriophyes dimocarpi Kuang mdt loai rat gan gui vdi lodi nhOn Idng nhung trdn vdi Eriophyes litchii Keifer, thudc hp Eriophyidae, bd Ve bdt (Acarina). D$c diim cua hp ndy la khi gdy hai Chung thudng tao ndn u sdn (gall) va Idng (erine) trdn cdc bO phdn gdy hai do cdc chat tiit ra cua ehung lam cho cdc te bdo cua cdc bp phdn bj hai phat trien qud manh.
Nhdn Idng nhung hai nhan E. dimocarpi trudng thdnh ed ca t h i rat nhd mau trdng vang, hinh cu cd rot, 2 ddi chdn hudng v i phia trudc, trdn lung ed nhieu ngan chay ngang. Trdng hinh
35
Trao ddi thong tin va kinh nghiOm B V T V - 8 6 5/2011 cau mdu trdng trong. Thdi gian phdt dye cua
trdng 3-5 ngdy, du trung tuii 1:1-2 ngdy, tuii 2:
4-6 ngdy. Vdng ddi khd ngdn: 7-13 ngdy. Mdt ndm cd the cd 30-50 the hd.
Kinh nghiOm phdng c h i n g bOnh c h i i r i n g Cy Qudng Ddng (Trung Quic) vdi vide loai bd cdnh bi bOnh vd phun thuie khi lde non mdi ra bdng 40% Omethoate pha lodng 1:1000, 50%
luu huynh keo pha lodng 1:400 vdi 20% Dicofol pha lodng 1:800 tu 5/1995-1997 dd gidm ty 10 bOnh vd ehi s6 bdnh tuang u-ng tu 71,96% vd 73% xuing 12,3% vd 11% (He et al., 2001).
0 mien Bde, de phdng ching nhOn Idng nhung tren vai ndm 2003-2005, dd sd dyng biOn phap cdt bd cdnh. Id bj hai, tia cdy thdng thodng ket hpp bdn phdn cdn d i i cho ide ra tdp trung vd su dung thuie tru nhdn chpn Ipc khi ipc mdi nhu dai 3-5 cm cho hidu qua tit.
6" Mien Nam, theo md hinh quan ly nhdn Idng nhung tren nhdn da bd d Long H i , VTnh Long (2011) ap dyng 4 lan phun thuoc: Lan 1 (khi vua nhu cai dpt 1): Alfamite, 1 lit/ha; Lan 2 (nhu cai dpt 2): SK Enpray 99, vdi 5 lit/ha; Lan 3 (nhu phat hoa): Ortus, 1 lit/ha; L i n 4 (15 ngdy sau khi nhu hoa): Danitol, 1 lit/ha cho k i t qua tot, giam ty id chdi bj benh 35% vd tdng hidu qua so vdi doi chdng 38 tridu dong/ha.
Mo hinh cua Vidn Cdy dn qua mien Nam tien hanh tai cdc tinh Tra Vinh, VTnii Long, Tiin Giang ndm 2010 2011 cho k i t qua kha quan, ty 10 nhiim tai nhidm bdnh ehi vdo khoang 10-20%.
Vi vdy cdc dai biiu dy Hdi thao ngdy 17/8/2011 ve bdnh choi ring hai nhdn tai ViOn cdy dn qua mien Nam dd thong nhdt su dyng quy trinh quan ly tam thdi Bdnh choi ring eua ViOn Cdy dn qua mien Nam 6k p h i bien cho ndng dan cac vung trong nhdn bj bdnh dp dyng.
Tuy vdy, can luu y trong vudn nhdn edn ed nhidu loai nhpn nho thien djch cd kha ndng kim ham nhdn Idng nhung tot Cdc loai thuie tru nhdn nhd hai cdy trong deu cd the su dyng d i tru nhdn Idng nhung, nhung chu y khdng dupe lam dung thuoc se anh hudng d i n mdi trudng, den edn trung thy phan vd thidn djch vd ndn thay thuoc de trdnh nhOn quen thuoc.
Sach Cdn trung vd dOnq vdt hai Ndng nghiOp Viet Nam (dang In) khuyen cdo: de phdng trj dupe bOnh Idng nhung va chii ring c i n thye hiOn biOn phdp quan ly djch hai tong hpp (IPM), chu yeu la:
Vd sinh dong rudng: ngdt bo nhung Id, cdnh
Idc bj bdnh ra khdi vudn; Tia cdnh tao thdng thodng cho cdy;
Bdn phdn edn d i i d i cdy phdt Idc tdp trung;
- Gidm tdi muc thdp nhdt vide su dung thuie tru djch hai hda hoc vi ehung ed t h i tidu diOt ke thu ty nhidn eua nhdn Idng nhung;
- Khi phun thuie cin phun cdc thuie ed tinh chpn Ipc vd It ddc vdi thidn djch, phun dung luc khi Idc non ddi 3-5 cm, liiu lupng 600 800 lit/ha. Chu y phun udt diu 2 mdt id nhit Id mdt dudi Id lie.
Md hinh ly tw&ng
Su dyng giing nhdn khdng bdnh chii ring;
Tring dung kjr thudt, khdng qud ddy, khdng d i cho cdy giao tdn, hdng vy sau khi thu hoach cdt bd todn bO cdnh bj hai, todn bd cdnh tdm trong tdn, cdt tia cdnh 6k tao dd thdng thodng cho cdy, kiim sodt dd cao tdn cdy (dudi 2,5-3m) d i tiOn chdm sde;
Dung phdn bdn gic, phdn bdn Id mdt edch cdn d i i , xu ly kich thich ra hoa vd tudi nude d i cdy ra hoa donq loat;
Xd ly thuoc tru nhdn Idng nhung ngay khi cdy nhu Idc 3-5 em, phun ky mdt trdn vd mdt dudi Id, ludn phidn thay thuie de trdnh nhOn quen thuoc.
To chde md hinh theo tdng vung ed didn tich Idn thye hiOn ding loat cdc bude trdn.
Mpt sd dO xudt nhdm k i i m soat b i n vung bOnh c h i i r i n g
Theo chung tdi ed 3 diem cdn thye hidn dong bd:
a. Dinh gii dung khd khin
Cho d i n nay do khdng dudc kiim sodt sdm ndn bdnh dd lan truyin trdn cdc vudn ehuydn canh, vudn tap cung nhu cdy nhan mpc hoang dai trong cd nude, t i c dO phdt tdn eua bOnh la qud nhanh. Nguy ca bOnh ngdy mOt lan rOng, gdy thiOt hai ndng n i cho sdn xuit nhan trong mOt vdi ndm tdi Id rd rdng.
Nguydn nhdn gdy bOnh edn chua rd rdng, ede ddc diim phdt sinh gdy hai eua bOnh phdn Idn chua dup'c biit den nen cdc giai phdp ky thudt chua dung vd mang tinh md mdm. Cdn bO l<?
thudt vd ndng ddn chua biit v i bOnh nay.
Mde dO ddu tu eua nhd vudn r i t khdc nhau, ed vudn tring ehuydn canh, cd vudn Id vudn tap, qudng canh, nhiiu ngudi ddn khdng chu'y ddy du d i n cdy nhan.
Do dd ngudi san xuat cd tdm ly su dung mpi biOn phdp cd thi, trong dd lai chO trpng qud mde
36
Trao ddi thong tin va kinh nghiOm B V T V - 8 6 5/2011 den thuoc hod hpc, phun nhieu Idn, phun khdng
theo "4 dung" nen niu ldp lai trong mdt s i ndm thi vd cung nguy hai nd se d i n d i n vide loai trti- hodn todn cdc lodi thidn djch eua nhdn Idng nhung vd lam cho nhdn Idng nhung nhanh khdng thuie.
b. Chiin lux?c nghidn cu'u diJng din
Cho d i n nay trdn t h i gidi vdn chua thing nhdt ve nguydn nhan gay bdnh. D i i vdi nude ta, cay nhan, vai ed vi tri quan trpng trong nin kinh td va ddi song nhdn ddn, do vdy rat c i n sy d i u tu nghidn cdu ed tinh hd thing de gidi quyit ca ban tu khdu giong, ky thudt tring chdm sde, xde dinh chinh xde nguyen nhdn bdnh, cdc y i u to vd sinh, huu sinh lidn quan d i n sy phdt sinh gdy hai, sy lan truyin eua bdnh, biOn phdp quan ly tong hpp ed hidu qua, b i n vung theo tdng yung va trdn pham vi ed nude.
c. Ning cao nhin thuc cua cin bd ky thuit, ndng din vd ede bdn lidn quan thdng qua cdc phuang tidn tmyin thdng v i lodi gay hai, mde dd nguy hiem, bipn phdp quan ly dya vao cdng ding.
Nhdn Idng nhung cd ca t h i rit nhd bd, khdng nhin thiy bdng mdt thudng vd bdng cdc loai kinh lup ed dd phdng dai d i n 30 lin. Can cd trang bj kinh vdi dO phdng dai phu hpp 6k dieu tra phdt hidn sdm ldm ca sd cho biOn phdp phdng ngua sdm vi tdc hai eua ehung d i lai tren cdnh non, ny, hoa Id khdng t h i khde phye dupe.
Vide tuydn truyin p h i biin vd tdp huin theo ede Idp ndng ddn (FFS) v i lodi gdy hai, ve biOn phdp qudn ly ting hpp vd dOc biOt la biOn phdp ting hpp dya vdo cdng ding doi vdi nhdn Idng nhung cung giing nhu dd thye hidn thanh cdng d i i vdi bOnh vdng lun, lun xodn Id trdn lua Id giai phdp eye ky quan trpng vi sy Idy lan rit nhanh cua nhdn hai vd sy hiOn diOn eua ehung tren tat cd ky chu trong todn vung. Chi cd the quan ly theo vung Idnh t h i vdi t i t ca cdc ben lien quan (ngudi ddn trong nhan, vdi, ngudi ddn ldm vudn, cdc nhd khoa hpc, khuyen ndng, bao vO thye vdt, ngudi kinh doanh thuoc BVTV, ngudi thu mua sdn pham, lanh dao t i chde doan t h i dja phuang...) mdi Id ca hdi d i kiim sodt chung mdt each ben vung va hidu qua.
Vai tro cua thien djch trong quan ly ray nau
Dat van dd
Trong nhung ndm g i n ddy djch ray ndu da phat sinh va gdy hai rat nghiem trong d cdc vung trong lua trdn cd nude. Dieu ddng lo ngai la nhieu ndng ddn phun thuoc tru ray mOt cdeh vd tdi va, sd dyng thuie BVTV sdm ngay tu dau vy, su dyng nhieu lan trong suit vy lua ldm cho thidn djch bj tidu didt, va khdng khong e h i dupe so lupng rdy ndu trdn rudng lua.
ViOc su dyng thuoc BVTV qud mde Id do ngudi dan thiiu hieu biit v i kha ndng ty d i n bu eua eua cdy lua khi bj ton thuang vd chua tin vdo vai trd eua thidn djch trong vide khong c h i sdu hai trdn rudng lua.
Cac nghidn edu ve chuang trinh IPM trudc ddy cho thay n i u chung ta trong cdy khde, bao ve tot thidn djch thi khd ndng bung phdt so lupng
Luang Anh Tudn va nhdm CTV Trung tam BVTV mien Trung
eua cdc loai sdu hai la it khi xay ra, do vdy se giam dupe so lan phun thuoc khdng can thiit trong mOt vy san xudt lua.
Dk khdng djnh vai trd eua thidn djch trong vide khong e h i mdt dd ray ndu trdn rudng lua chung tdi tiin hanh thi nghiOm "Vai trd cua thidn djch trong qudn ly rdy ndu"
Vat liOu va phuang phap nghien cuu I . V a t l i f u
Thdi gian thi nghiOm: 27/12/2010 - 24/4/2011^
Giing lua TN: Khang ddn 18; Lupng giong:
5 kg/sdo
DiOn tfeh khu thi nghiOm: 1 sdo; diOn tich longTN: 1m^
Dung cy: cuoe, cdo, thudc ddy, ddy chdng, may sa hang.
37